Geological Quarterly w œwietle indeksów cytowañ ISI

Transkrypt

1 Geological Quarterly w œwietle indeksów cytowañ ISI Grzegorz Racki* Wyró nienie kwartalnika Pañstwowego Instytutu Geologicznego przez filadelfijski Instytut Informacji Naukowej w Filadelfii (Institute for Scientific Information, ISI; Marks & Narkiewicz, 03) stwarza okazjê do prezentacji rangi miêdzynarodowej Geological Quarterly (GQ) poprzez analizê statystyczn¹ cytowañ tego czasopisma w czo³owych czasopismach œwiatowych w latach Uzupe³nia to w istotny sposób wizerunek tego czasopisma zawarty w niedawnym artykule o polskiej literaturze geologicznej (Racki, 03b). Uznanym Ÿród³em tego typu informacji jest Science Citation Index Expanded ( Ex), dostêpny w sieci Web of Science. W bazie tej uwzglêdniona jest najszersza pula klasowych czasopism miêdzynarodowych z 105. dyscyplin z zakresu nauk przyrodniczych i technicznych (ponad 6100, w tym ok. 50 z Polski; patrz co daje rocznie ponad milionowy zbiór zarejestrowanych artyku³ów. Ex zawiera prace od 1996 r. i jest uaktualniany cotygodniowo. Z analizy cytowañ przedstawiono wnioski na temat obecnego statusu GQ w czasopiœmiennictwie œwiatowym jako swego rodzaju test wyniku wieloletnich dzia³añ redakcji w kierunku zwiêkszenia udzia³u tego tytu³u w miêdzynarodowym obiegu informacji (Marks & Narkiewicz, 03). Ten aspekt wcale nie straci³ na znaczeniu po w³¹czeniu GQ do zestawu czasopism rejestrowanych przez ISI, gdy zawsze istniej¹ mo liwoœci zdegradowania z tej listy master journals (Racki, 03a). Warto te pamiêtaæ o pozycji GQ w kategoriach czasopism, ustalanych dot¹d na podstawie cytowania ostatnich roczników (wskaÿnik impact factor), kluczowym elemencie systemu parametrycznej oceny instytucji naukowych przez Komitet Badañ Naukowych ten bodziec finansowy mo e przes¹dzaæ o wyborze miejsca publikowania wartoœciowych prac w GQ czy te za granic¹. Metodyka *Wydzia³ Nauk o Ziemi, Uniwersytet Œl¹ski, ul. Bêdziñska 60, 41-0 Sosnowiec; racki@us.edu.pl Z³o one kwestie metodyki badañ statystyczno-porównawczych czasopiœmiennictwa naukowego (bibliometri) przedstawiono obszernie w wspomnianym powy ej artykule Rackiego (03). Zak³ada siê, i miar¹ wartoœci ( jakoœci ) czasopisma na œwiatowym rynku nauki jest (1) bezwzglêdna liczba cytowañ publikowanych prac w tym czasopiœmie, oraz (2) przeciêtna czêstotliwoœæ tych cytowañ (wspó³czynnik wp³ywu; impact factor, IF), czyli relacje miêdzy liczb¹ cytowañ a liczb¹ wszystkich artyku³ów, wydrukowanych w ocenianym periodyku. Nale y podkreœliæ, e wskaÿniki jakoœciowe odniesiono na ogó³ do przypadków cytowañ GQ jako ca³oœci a nie do cytowañ poszczególnych artyku³ów z tego czasopisma. W ten sposób ograniczono wp³yw przypadków lawinowego powo³ywania siê na wybrane prace w pojedynczych publikacjach ( efekt Krzyszkowskiego patrz Racki, 1997). Rekord stanowi cytowanie 17 arytku³ów z GQ w przegl¹dowej publikacji Katzunga (01) o kaledonidach. Co wiêcej, oœmioletni okres cytowañ z Ex umo liwi³ przedstawienie zakresu zmian ww. parametrów bibliometrycznych w dwóch czteroletnich przedzia³ach czasowych. Analizê bibliometryczn¹ GQ przeprowadzono w trzech etapach: 1. Opieraj¹c siê na Ex ustalono bezwzglêdny wskaÿnik bibliometryczny liczbê cytowañ w latach WskaŸnik ten by³ rozpatrywany w trzech wariantach (p. ryc. 1): cytowania ) ca³kowita liczba cytowañ prac z GQ, 2) liczba cytowanych prac z GQ (liczba cytowañ pomniejszona o przypadki prac cytowanych niejednokrotnie), oraz 3) liczba cytowañ GQ jako ca³oœci (= liczba prac cytuj¹cych publikacje z GQ bez wzglêdu na liczbê tych ostatnich). Cytowania wyszukiwano na podstawie tytu³u, w tym przypadku ustawicznie stosowanych zamiennie Geological Quarterly (nawet dla prac sprzed 1990 r.!) i Kwartalnik Geologiczny. Tytu³ czasopisma jest zapisywany w katalogach ISI w formie skróconej i dlatego wyszukiwanie cytowañ komplikuj¹ liczne b³êdy literowe w numerach tomów i stron, nazwiskach autorów cytowanych prac etc. Ten surowy materia³ wymaga³ weryfikacji, przede wszystkim na podstawie œwiatowego rejestru GeoRef (2580 zarejestrowanych prac z GQ) oraz Polsk¹ Bibliografiê Geologiczn¹ (on line). 2. Zbiór zacytowanych artyku³ów i prac cytuj¹cych przeanalizowano pod katem ogólnej dynamiki zmian w ostatnich 8 latach, a tak e w kontekscie: Cytowalnoœci poszczególnych roczników GQ, co oddaje aspekt nie tylko tempa starzenia siê publikacji, ale i atrakcyjnoœci poruszanej tematyki oraz rangi prezentowanych wyników badañ. Wyodrêbnienia najbardziej dot¹d docenianych zakresów tematycznych w publikacjach GQ, przede wszystkim artyku³y cytowane artyku³y cytuj¹ce w Ex Ryc. 1. Dynamika zmian cytowalnoœci Geological Quarterly w latach

2 w postaci listy najbardziej znanych artyku³ów. Za podstawê kryterium klasyfikacji przyjêto miêdzynarodowy zasiêg cytowañ (ZC), lepiej oddaj¹cy wp³yw ocenianej pracy na naukê œwiatow¹. Nadano bowiem zró nicowan¹ wagê statystyczn¹ takim informacjom jak kto cytowa³ dany artyku³: sam autor (samocytowanie), inny badacz w kraju czy zagranic¹. W¹tek tematyczny dalej rozwiniêto przez analizowanie profilu problemowego czasopism, w których powo³ywano siê na prace z GQ. Podstawê ku temu stanowi³ przegl¹d kategorii badawczych, do których ISI zaliczy³a te tytu³y. Z drugiej strony, podobn¹ analiz¹ objêto zbiór 356 cytowanych prac z GQ, w rozbiciu na bardziej szczegó³owe, ale umownie wyró nione subdyscypliny geologiczne zgodne z podzia³em stosowanym w Polsce. Nale y przy tym przypomnieæ, e nawet w obrêbie jednej dyscypliny, poszczególne specjalnoœci mog¹ mieæ ró ne style cytowañ (citation habits), przede wszystkim w zale noœci od bardziej podstawowego czy stosowanego charakteru badañ (por. Kabala, 1998). Miêdzynarodowy zasiêg oddzia³ywania bezpoœrednio przedstawiono na drodze statystyk krajowych afiliacji autorów prac cytuj¹cych. 3. Opracowanie standardowego wspó³czynnika wp³ywu IF 02 na podstawie liczby cytowañ prac z lat stanowi ju bezpoœredni¹ prezentacjê mimo wielu ograniczeñ tego typu statystyk (Racki, 1997, 03b; Kabala, 1998) obecnej pozycji miêdzynarodowej GQ. Zgodnie z zasadami ISI, w wyliczeniach IF uwzglêdnia siê, obok cytowañ zewnêtrznych (sensu stricto) w Ÿród³owych czasopismach ISI, równie obecnoœæ w bibliografiach prac w samym klasyfikowanym periodyku, czyli swego rodzaju samocytowania. Wyniki W Ex od 1996 r. znaleziono 332 artyku³y z czasopism Ÿród³owych ISI, zawieraj¹ce 635 powo³añ na 356 prac z GQ (nieco ponad 10% wszystkich publikacji z 46 roczników GQ ), w tym na 18 streszczeñ z posiedzeñ naukowych. W zbiorze prac cytowanych, na dwie trzecie publikacji powo³ywano siê tylko 1 raz, a powy ej piêciu razy na zaledwie 9 prac (2,5%). S¹ to prawie wy³¹cznie prace polskich autorów (tylko 5 artyku³ów z zagranicy; por. te lista hitów w tab. 2), choæ w GQ publikowali tak znani autorzy jak K.H. Wedepohl. Tab. 1. Cytowania roczników Geological Quarterly w poszczególnych rocznikach Ex Kolorami zaznaczono zmianê nazwy i jêzyka publikacji w 1992 r. oraz zmianê formatu i szaty graficznej w 1997 r. Rocznik cytowany GQ Ex1996 Ex1997 Ex1998 Ex1999 Ex00 Ex01 Ex02 Ex03 Suma Rocznik cytowany GQ Starsze Suma

3 Tab. 2. Najbardziej znane artyku³y z Geological Quarterly i Kwartalnika Geologicznego w latach L.p.* Cytowana praca z Geological Quarterly (GQ) i Kwartalnika Geologicznego (KG) Cymerman Z., Piasecki M.A.J., Mazek A.J. (1994) The terrane concept in the Sudetes, Bohemian Massif. GQ 38; 2, Pages Dadlez R., Kowalczewski Z., Znosko J. (1994) Some key problems of the pre-permian tectonics of Poland. GQ 38; 2, Pages Lewandowski M. (1994) Palaeomagnetic constraints for Variscan mobilism of the upper Silesian and Ma³opolska massifs, southern Poland. GQ 38; 2, Pages Szulczewski M. (1995) Depositional evolution of the Holy Cross Mts. (Poland) in the Devonian and Carboniferous: a review. GQ 39; 4, Pages Pokorski J. (1988) Mapy tektoniczne czerwonego spagowca w Polsce (Tectonic maps of the Rotliegendes in Poland). KG 32; 1, Pages Paczeœna J. (1985) Ichnorodzaj Paleodictyon Meneghini z dolnego kambru Zbilutki, Góry Œwiêtokrzyskie (The ichnofossil Paleodictyon Meneghini of the Lower Cambrian of Zbilutka, Swiety Krzyz Mountains). KG 29; 3 4, Pages Oszczepalski S. (1994) Oxidative alteration of the Kupferschiefer in Poland: oxide sulphide parageneses and implications for ore-forming models. GQ 38; 4, Pages Lendzion K. (1985) Biostratygrafia osadów kambru w polskiej czêœci platformy wschodnioeuropejskiej (Cambrian biostratigrahy in Polish part of the East EuropeanPlatform). KG 27; 4, Pages Majorowicz J. (1971) Przebieg wartoœci stopnia geotermicznego w Polsce w przedziale g³êbokoœci m (Geothermal degree values in Poland within the m depth range) KG 15; 4, Pages Dadlez R. (1989) Epikontynentalne baseny permu i mezozoiku w Polsce (Epicontinental Permian and Mesozoic basin in Poland). KG 33; 2, Pages Fija³kowska A. (1994) Palynostratigraphy of the Lower and Middle Buntsandstein in north western part of the Holy Cross Mts. GQ 35; 1, Pages Jañczyk-Kopikowa Z. (1991) The Fernandów Interglacial in Poland. GQ 35; 1, Pages Liczba cytowañ w Ex Zasiêg cytowañ ZC*** 53(1+12+7) 18 46(0+13+5) 10 27(3+2+5) 11 22(0+11+0) 9 (0+8+1) 6 (0+2+4) 9 19(5+1+3) 5 16(0+2+3) 7 16(0+6+1) 7 15(1+5+1) 4 14(0+1+3) 4 14(0+1+3) Dadlez R. (1978) Podpermskie kompleksy skalne w strefie Koszalin Chojnice (Sub-Permian rock complexes in the Koszalin Chojnice Zone). KG 22; 2, Pages Oszczypko N., Tomaœ A. (1985) Tectonic evolution of marginal part of the Polish Flysch Carpathians in the middle Miocene. KG 29; 1, Pages Górecka E. (1993) Geological setting of the Silesian Cracow Zn Pb deposits. KG 37; 2, Pages Senkowiczowa H., Popiel-Barczyk E. (1993) Brachiopods from Terebratula bed from the upper Muschelkalk in the Grotów P 11 Borehole (SW Poland).GQ 37; 2, Pages Modliñski Z. (1988) Rozwój osadów ordowiku na Pomorzu i przyleglym akwenie Ba³tyku (Development of Ordovician sediments in Pomerania and adjacent Baltic Basin). KG 32; 3 4, Pages Ryka W. (1982) Prekambryjska ewolucja platformy wschodnioeuropejskiej w Polsce (Precambrian evolution of the East European Platform in Poland). KG 26; 2, Pages Lendzion K. (1975) Fauna of the Mobergella Zone in the Polish lower Cambrian. KG 19; 2, Pages elaÿniewicz A., Cwojdziñski S., England R., Zientara P. (1997) Variscides in the Sudetes and the reworked Cadomian Orogen: evidence from the GB 2A seismic reflection profiling in southwestern Poland. GQ 41; 3, Pages Bu³a Z., Jachowicz M. (1996) The Lower Palaeozoic sediments in the Upper Silesian Block. GQ 40; 3, Pages Gierliñski G., Sawicki G. (1998) New sauropod tracks from the Lower Jurassic of Poland. GQ 42; 4, Pages Nehring-Lefeld M., Modliñski Z., Swadowska E. (1997) Thermal evolution of the Ordovician in the western margin of the East European Platform: CAI and Ro data. GQ 41; 2, Pages Znosko J. (1996) Tectonic style of the Early Paleozoic sequences in the Holy Cross Mountains. GQ 40; 1, Pages akowa H., Radlicz K. (1990) Makro- i mikrofauna oraz petrografia famenu z otworu wiertniczego Kowala 1 (Macrofauna, microfauna and petrography of the Famennian in the Kowala 1 borehole). KG 34; 2, Pages (0+3+2) 5 13(1+2+2) 4 12(0+2+2) 3 12(0+0+3) 3 12(0+ 0+3) 4 12(0+2+2) 3 12(0+ 0+3) 4 11(1+1+2) 4 11(1+1+2) 4 10(2+0+2) 3 10(0+1+2) 4 10(0+ 3+1) 5 10(0+5+0) *Artyku³y póÿniejsze s¹ klasyfikowane wy ej; **Wyliczony wg formu³y ZC = S + (CC x 2) + (FC x4), gdzie: S samocytowania przez polskiego (wspó³)autora, CC cytowania przez badacza krajowego lub (wspó³)autora zagranicznego, FC cytowania przez badacza zagranicznego 868

4 Ogólna cytowalnoœæ w latach W ostatnich 8 latach liczba artyku³ów w Ex z cytowaniami GQ zmienia³a siê od 28 w 1996 r. do 52 w 01 r., wykazuj¹c nieregularny trend wzrostowy (ryc. 1), zw³aszcza jeœli porównamy to z danymi z pierwszej po³owy lat 90. (po co najwy ej kilka cytowañ rocznie; Racki, 1997). Co wa ne, rok 03 by³ rekordowy, gdy GQ uzyska³ 114 cytowañ w 59 artyku³ach (nie uwzglêdniono dwóch zeszytów GQ zarejestrowanych w Ex). NajwyraŸniej roœnie liczba wszystkich cytowañ, ale to wynika czêœciowo z generalnego wzrostu powo³añ w jednej pracy cytuj¹cej GQ. Nie zmienia siê natomiast zbytnio œrednia cytowañ jednego artyku³u z GQ. Niezbyt korzystnie z kolei przedstawia siê wskaÿnik udzia³u cytowañ w pracach wy³¹cznie zagranicznych autorów. Rekordowy by³ w tym wzglêdzie rok 1996 (prawie 2/3 cytowañ miêdzynarodowych), a w ostatnich trzech latach wskaÿnik ten oscyluje wokó³ 40% (ryc. 2). Dowodzi to, e % CYTOWAÑ PRZEZ AUTORÓW ZAGRANICZNYCH ,3 41,7 46,4 26, Ryc. 2. Umiêdzynarodowienie cytowañ Geological Quarterly w latach dynamika wzrostu cytowalnoœci GQ wynika z wiêkszej aktywnoœci publikacyjnej polskich autorów na forum miêdzynarodowym na prze³omie wieków (Racki, 03b). Które roczniki GQ s¹ najczêœciej cytowane? Z 47 tomów GQ, zdecydowanie najwiêcej cytowañ dostarczy³ t. 38 z 1994 r. 95 (15% zbioru cytowañ; tab. 1); z tego tomu a piêæ prac jest na liœcie hitów GQ (tab. 2). Inne roczniki obfituj¹ce w znane prace to 1996 (36), 1985 (30) i 1995 (29). Starsze roczniki od 1983 s¹ ju cytowane znacznie rzadziej (maksymalnie 13 powo³añ dla 1971 r.), ale nawet pierwszy tom GQ z 1957 r. dostarczy³ jeszcze 5. cytowañ w tym czterech do opracowañ M. Juskowiaka na temat petrografii ska³ pod³o a krystalicznego. Ju te dane wskazuj¹ na dominacje wœród cytowanych publikacji prac stosunkowo nowych, kilkuletnich. Co wiêcej, publikacje po roku 1993 s¹ cytowane w zwiêkszonym tempie, co szczególnie zaznacza siê po roku 00: o ile maksimum cytowañ w 1996 r. przypada³o na artyku³y licz¹ce 12 lat, to w roku 02 na licz¹ce zaledwie 3 lata. Które artyku³y z GQ s¹ najczêœciej cytowane? Ranking 25 najbardziej docenianych prac z GQ w ostatnich 8 latach otwiera publikacja zespo³u w sk³adzie Z. Cymmerman, M.A.J. Piasecki i A. Mazek A., cytowana razy (tab. 2). Ten rekord cytowañ nie jest imponuj¹cy, ale 28,9 42,3 39,6 35,6 porównywalny z osi¹gniêciami Acta Geologica Polonica (tab. 4 w Racki, 02) w tym samym czasie publikacje zagraniczne polskich autorów przekraczaj¹ próg 50 powo³añ (Racki, 01). Zestaw uznanych artyku³ów obejmuje szeroki zakres tematyki, ale zdecydowanie dominuj¹ 2 syntezy geotektoniczne z 1994 r. dla obszaru Sudetów (Cymerman i in.) i przed-permskiej Polski (Dadlez i in.). Wszystkie piêæ czo³owych prac to w³aœnie regionalne opracowania kluczowych aspektów tektoniki (Lewandowski, Pokorski) i rozwoju facji (Szulczewski). Podobna tematyka dominuje w ró nych wariantach wiekowych i regionalnych i w wiêkszoœci pozosta³ych artyku³ów GQ czêsto cytowanych w czo³owych czasopismach œwiatowych, choæ wci¹ g³ównie a niekiedy wy³¹cznie przez geologów z Polski. S¹ to, m.in., prace o problematyce czwartorzêdowej (Jañczyk-Kopikowa), trzeciorzêdowo-karpackiej (Oszczypko & Tomaœ), permsko-mezozoicznej (Dadlez), dolnopaleozoicznej (Modliñski & Bu³a i Jachowicz & Znosko) czy dotycz¹ce prekambru platformy wschodnioeuropejskie (Ryka) i waryscydów sudeckich ( elaÿniewicz i in.). W sumie, tego typu opracowania stanowi¹ specjalnoœæ GQ o uznanej renomie, wynikaj¹ca ze statusu powszechnie znanego czasopisma regionalnego. Inne wiod¹ca problematyka to paleontologia i biostratygrafia kambru, reprezentowana przez prace J. Paczeœnej i K. Lendzion z lat 70. i 80. Zwraca te uwaga obecnoœæ wa nych publikacji na tematy z³o owe (Oszczepalski, Górecka) oraz palynostratygrafii (Fija³kowska) i paleozoologii triasu (Senkowiczowa i Popiel-Barczyk). Wci¹ wykorzystywane jest opracowanie geotermiczne J. Majorowicza sprzed ponad 30 lat (najstarsza publikacja na liœcie hitów ). Z drugiej strony, bardzo pozytywny element rankingu stanowi obecnoœæ w dolnej po³ówce tabeli szeregu bardzo niedawno wydawanych artyku³ów GQ, takich jak ten autorstwa G. Gierliñskiego i G. Sawickiego z 1998 r. o tropach dinozaurów, cytowany ju w Nature. W jakich czasopismach jest cytowany GQ? Czo³ówkê z 106. czasopism zawieraj¹cych cytowania GQ stanowi¹ 2 tytu³y ³atwe do przewidzenia ze wzglêdu na ww. aspekt regionalny kwartalnika PIG: Geologica Carpathica i Acta Palaeontologica Polonica (tab. 3; por. tab. 2 w Racki, 03b). Niewiele jednak ustêpuje temu duetowi Tectonophysics, co potwierdza renomê szeroko rozumianych prac tektonicznych w GQ. W wykazie dominuj¹ du e periodyki Elseviera, ale na dalszym miejscu znalaz³ siê w nim tytu³ amerykañski (Economic Geology), jak i wydawnictwo z Niemiec (International Journal of Earth Sciences, ex Geologische Rundschau) oraz Rosji (Stratigrafiya, Geologicheskaya Korrelyatsiya). Porównuj¹c liczby cytowañ w czteroleciach i 00 03, najwiêkszy przyrost notuj¹ Chemical Geology i Tectonophysics, a ca³kowity spadek Geological Magazine, publikuj¹cy w latach 90-tych serie prac z wynikami projektu EUROPROBE. Co znamienne, ISI umieœci³a wiêkszoœæ tych czasopism nie w zakresie geologii, ale w szerokiej dyscyplinie, najwiêkszej interdyscyplinarnej kategorii z zakresu nauk o Ziemi (patrz tab. 1 w Racki, 03b). Wiêksz¹ rolê ni sensu stricto Geology odgrywa w tym wzglêdzie kategoria paleontologiczna i 869

5 Tab. 3. Czasopisma z listy ISI (master journals) najczêœciej cytuj¹ce prace z Geological Quarterly Lp. Czasopismo rejestrowane w Ex Liczba artyku³ów cytuj¹cych GQ (AC) AC 00 03/ AC Geologica Carpathica 29 1,9 2 Acta Palaeontologica Polonica 23 0,92 3 Tectonophysics 22 4,5 4 5 Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology 13 2,25 Geological Magazine Sedimentary Geology 11 2, International Journal of Earth Sciences Stratigraphy and Geological Correlation (Stratigrafiya, Geologicheskaya Korrelyatsiya) Wydawca, liczba numerów w roczniku Slovak Academic Press Ltd., S³owacja (6) Instytut Paleobiologii PAN (4) Holandia (24) Holandia (24) Cambridge Univ. Press, Anglia (6) Holandia (12) Dyscyplina/Pole badawcze wg ISI Paleontology Geochemistry & Geophysics Paleontology; Geosciences, Multidisciplinary; Geography, Physical Geology 9 1,2 Springer-Verlag, RFN (4) 9 0,8 9 Chemical Geology Review of Palaeobotany and Palynology 7 1, Boreas 6 2 Economic Geology 6 2 Journal of the Geological Society 6 1 IAPC Nauka/Interperiodica, Rosja-USA (6) Holandia (12) Holandia (12) Taylor & Francis As., Norwegia (4) Economic Geology Publ. Co; USA (6) Geological Society Publ. House, Anglia (6) Paleontology; Geology Geochemistry & Geophysics Paleontology Geochemistry & Geophysics geofizyczno-geochemiczna, ta druga obejmuj¹ca tematykê tektoniczn¹. Artyku³y z GQ s¹ te przytaczane w wielu polach badawczych bezpoœrednio i poœrednio powi¹zanych z naukami geologicznymi (np. Water Resources, Energy & Fuels), ale i w pracach botanicznych (Acta Societatis Botanicorum Poloniae, New Phytologist), zoologicznych (Folia Zoologica), chemicznych (Przemys³ Chemiczny) czy z krêgu materia³oznawstwa (Materials and Manufacturing Processes) oraz fizyki i technologii j¹drowej (Journal of Radioanalytical and Nuclear Chemistry, Applied Radiation and Isotopes). Stanowi to jedynie przejaw interdyscyplinarnych tendencji we wspó³czesnych naukach o Ziemi. Porównuj¹c czterolecia i 00 03, najwiêkszy wzglêdny przyrost cytowañ zanotowa³a kategoria Geochemistry & Geophysics, a ponadto Environmental Sciences i inne ww. specjalnoœci spoza nauk o Ziemi. Ta tendencja jest bardzo korzystna, gdy wskazuje na dostrzeganie w spo³ecznoœci œwiatowej ewolucji tematycznej GQ w kierunku bardziej interdyscyplinarnym i geoekologicznym. Jaka tematyka dominuje w cytowanych pracach z GQ? Dok³adniejszy podzia³ nauk geologicznym zastosowano do analizy zbioru 356 artyku³ów cytowanych, przy czym jeden artyku³ móg³ byæ zaliczony do dwóch umownych kategorii tematycznych, np. geochemii, mineralogii i petrologii oraz geologii z³ó czy te geologii regionalnej i tektoniki. Kategoria geologia regionalna, dominuj¹ca rzecz jasna w tym rankingu (ryc. 3), obejmuje ró noskalowe syntezy stratygraficzne (z naciskiem na litostratygra- LICZBA CYTOWAÑ REGIONALNA TEKTONIKA PALEONTOLOGIA/ BIOSTRATYGRAFIA GEOCHEMIA/ MINERALOGIA/ PETROLOGIA SEDYMENTOLOGIA/ ANALIZA FACJALNA GEOFIZYKA/ GEOCHRONOLOGIA CZWARTORZÊDU Z Ó ŒRODOWISKOWA I STOSOWANA Ryc. 3. Rozk³ad tematyczny cytowanych artyku³ów Geological Quarterly w latach i jego zmiany w okresach oraz INNE 870

6 fiê), facjalne (w tym analizy basenów sedymentacjnych) i tektoniczne. Porównuj¹c czterolecia i 00 03, najwiêksz¹ dynamikê wzrostu cytowalnoœci zanotowa³y: Geologia œrodowiskowa i stosowana 167% Geochemia, mineralogia i petrologia 100% Geologia czwartorzêdu 76% W których krajach ceni¹ GQ? Jak ju sygnalizowa³em, cytowania GQ to dot¹d przewa nie powo³ania przez polskich badaczy publikuj¹cych w klasowych wydawnictwach, a prawie co ósme z nich to samocytowanie. Nieca³e 41% puli cytowañ (136) pochodzi od badaczy zagranicznych z 28 krajów, równie z Australii, Azji (Chiny, Brunei) i Ameryki Po³udniowej (Argentyna). GQ najbardziej ceniony jest jednak w Niemczech i Rosji. RFN zreszt¹ wykazuje najwy szy trend wzrostowy (ryc. 4). Przeciwna tendencja dotyczy kolejnych pañstw w tym rankingu: Rosji i Wielkiej Brytanii, a przede wszystkim Bia³orusi (brak cytowañ od roku 1999!). Te straty na kierunku wschodnim s¹ rekompensowane z nawi¹zk¹ rosn¹c¹ popularnoœci¹ w wielu krajach, tak e za oceanem (USA, Kanada) i w Czechach. Mimo du ego postêpu w ostatnich latach, wspó³czynnik wp³ywu (impact factor, IF) Geological Quarterly nie jest wci¹ imponuj¹cy i ustêpuje niektórym polskim czasopismom geologicznym spoza listy filadelfijskiej, zw³aszcza Acta Geologica Polonica (ryc. 5; por. Racki, 03b). Œciœle siê to wi¹ e z wci¹ niewielkim umiêdzynarodowieniem autorstwa GQ (korelacja przedstawiona na ryc. 1 w Racki, 03b), choæ i w tej mierze postêp jest bardzo widoczny po 1998 r. (tab. 4). Tab. 4. Charakterystyka ostatnich roczników Geological Quarterly pod wzglêdem ich wielkoœci i umiêdzynarodowienia autorstwa Rok wydania Numery i tomy GQ w roczniku Liczba artyku³ów* % artyku³ów miêdzynarodo wych** 03 46/4; 47/ , /4; 46/ /4; 45/ , /4; 44/ , /4, 43/ /4, 42/ , /4, 41/ , /4, 40/ ,7 * ¹cznie z artyku³ami dyskusyjnymi **Artyku³y wspólne autorów zagranicznych i polskich liczone jako 0,5 LICZBA ARTYKU ÓW CYTUJ CYCH RFN ROSJA W. BRYTANIA USA FRANCJA Ryc. 4. Rozk³ad geograficzny cytowañ Geological Quarterly (na podstawie afiliacji pañstwowej pierwszego autora) i jego zmiany w okresach oraz Którzy badacze zagraniczni najczêœciej cytuj¹ GQ? Indywidualnie, najwiêksze zas³ugi w cytowaniu GQ ma wielu autorów z instytucji niemieckich, takich jak G. Katzung (18 powo³añ w 2 publikacjach), J. Lamarche, A. Bohnke i A. Kroner, a nadto z Wielkiej Brytanii (T.C. Pharaoh, R. Goldring) i Rosji (E.J Baraboshkin, V.R. Lozovsky). Zwraca uwagê obecnoœæ w tej grupie geologów z USA (G.R. Keller) i Kanady (D. Marheine). Kilku z nich przytacza w swoich publikacjach ca³¹ seriê artykulów z GQ (równie starsze prace po polsku!), co nie musi zaskakiwaæ ze wzglêdu na udokumentowan¹ publikacjami wspó³pracê z badaczami polskimi. Obecna pozycja GQ w rankingu impact factor SZWECJA KANADA DANIA CZECHY S OWACJA BIA ORUŒ Ci¹g³oœæ tematyki zapewnia pewn¹ liczbê samocytowañ impaktowych (do prac z dwóch ostatnich lat), które uwzglêdniane s¹ w wyliczaniu standardowego IF przez ISI. Dane dla 02 r. pozwalaj¹ lepiej naœwietliæ ten problem: do 11 cytowañ zewnêtrznych (podstawa do wyliczenia realnego IF w Racki, 03b) dochodzi 10 samocytowañ w t. 46 GQ, z tego 8 w numerze trzecim, poœwiêconym jubileuszowi prof. R. Dadleza. W sumie daje to 21 cytowañ sensu lato do 85 artyku³ów GQ z lat 00 01, czyli standardowy IF 02 dla GQ wyniós³ 0,248. Rosn¹ca cytowalnoœæ ostatnich 2. roczników rzutuje na znaczny wzrost realnego wspó³czynnika wp³ywu RIF, który po raz pierwszy w 03 r. przekroczy³ poziom 0,2 dziêki uzyskaniu 19. cytowañ impaktowych (ryc. 5). Podobnie optymistycznie wygl¹da zmiana w standardowym wspó³czynniku wp³ywu IF, który zbli y³ siê do poziomu 0,4: IF 03 = 19 cytowañ zewnêtrznych + 11 samocytowañ/77 artyku³y = 30/77 = 0,390. Na podstawie danych z Journal Citation Reports Science Edition 02, porównania z innymi master journals dokonano dla dwóch pól badawczych, do których mo e byæ zaliczony GQ: Geology (jak to faktycznie wynika ze strony internetowej ISI) oraz, co uzasadnia wielow¹tkowa tematyka publikacji kwartalnika PIG. IF 02 = 0,248 umiejscawia GQ w œrodkowej czêœci IV kategorii w obu polach badawczych ISI: na 30. miejscu w Geology (wyprzedzaj¹c 5 tytu³ów) i 113. w Geosciences (przed jedynie 9 tytu³ami). Awans do III kategorii wymaga co najmniej podwojenia IF. Wnioski i uwagi koñcowe 1. Nazwa Geological Quarterly i anglojêzycznoœæ zosta³y wprowadzone w 1992 r, co w³aœnie zdecydowanie 871

7 poprawi³o wskaÿniki cytowañ tego czasopisma. Trudno natomiast jednoznacznie potwierdziæ w ci¹gu 6 lat podobne efekty zmiany formatu i uatrakcyjnienia szaty graficznej w 1997 r. (por. Marks & Narkiewicz, 03), zw³aszcza e statystyki bibliometryczne zaburza zdecydowanie lideruj¹cy w liczbie powo³añ rocznik 1994 (tab. 1). Rok 03 okaza³ siê najlepszy w wiêkszoœci wskaÿników bibliometrycznych. Bardzo korzystny trend to wyraÿnie zwiêkszone tempo cytowañ nowych publikacji w GQ. Potwierdza to rosn¹c¹ rangê publikowanych wyników, szybko wchodz¹cych do œwiatowego obiegu informacji naukowej, co rzutuje na mo liwoœæ wzrostu IF ju w najbli szym czasie (por. ryc. 5). Awans Geological Quarterly na listê filadelfijsk¹ stwarzaj¹ realn¹ szansê na tak¹ dalsz¹ 3. Nieprzypadkowo trzy najbardziej znane prace GQ (tab. 2) pochodz¹ z jednego numeru, poœwiêconego podstawowym problemom tektoniki paleozoiku Polski (zeszyt 2 z t. 38, 1994). Zeszyty tematyczne, w ramach prezentacji wyników programów miêdzynarodowych czy z okazji ró - nego rodzaju jubileuszy, s¹ sposobem na pozyskanie wartoœciowych publikacji zamawianych (patrz przyk³ady w Racki, 1997, 03b), choæby od ca³kiem licznych uznanych geologów o polskim rodowodzie. 4. Kontynuacja uniwersalnych i gor¹cych w¹tków (hot topics sensu ISI) badañ interdyscyplinarnych œrodowiskowych oraz bardzo szerokiego spektrum tematycznego z krêgu tradycyjnej problematyki geologicznej w okreœlonych ramach regionalnych powinno byæ nadal mocn¹ REALNY IMPACT FACTOR 0,4 0,3 0,2 0,1 ACTA GEOLOGICA POLONICA ACTA GEOPHYSICA POLONICA GEOLOGICAL QUARTERLY Ryc. 5. Dynamika zmian realnego wspó³czynnika wp³ywu Geological Quarterly na tle dwóch innych czo³owych polskich czasopism geologicznych w latach (por. Racki, 03b) ewolucjê, równie w wyniku zwiêkszonej konkurencji wœród autorów krajowych. Powtórzenie sukcesu miêdzynarodowego Acta Palaeontologica Polonica nie bêdzie jednak ³atwe. Wiele artyku³ów z GQ nie jest w ogóle cytowanych i parametry bibliometryczne szybko poprawi³aby mniejsza liczba artyku³ów w tomie. Warto dodaæ w tym kontekœcie, e w wiêkszoœci czo³owych czasopism odrzucanych jest ponad 30% nadsy³anych prac (Kabala, 1998). 2. GQ posiada ugruntowan¹ pozycjê w czasopiœmiennictwie geologicznym jako periodyk regionalny w wielu krajach (i to nie tylko europejskich), przede wszystkim w Niemczech i Rosji. W tym kontekœcie, warto zadbaæ o dalsze pozyskiwanie wp³ywów (= autorów) z tych pañstw i preferowanie tematyki geologii Europy Wschodniej, zgodnie z regu³¹ i zwi¹zki geograficzne, kulturowe i ekonomiczne s¹ decyduj¹ce w umiêdzynarodawianiu czasopism (Rey-Rocha & Martín-Sempere, 04). Koniecznoœæ progresywnego urozmaicania sk³adu autorów jest oczywista (por. Dzik, 1997; Racki, 03b), co w obliczu regionalnego statusu czasopisma powinno byæ realizowane przez udzia³ badaczy z zagranicy w zespo³ach polskich. Bez wyraÿnego postêpu, GQ mo e siê zadomowiæ na d³u ej w koñcowej czêœci rankingu wspó³czynnika wp³ywu IF (= IV kategorii KBN), a zatem podzieliæ los takich europejskich czasopism o wybitnym profilu regionalnym jak Geologica Carpathica, Netherlands Jurnal of Geosciences czy Scottish Journal of Geology. stron¹ GQ (Racki, 03a). Przegl¹d najbardziej znanych publikacji wskazuje na sukces przede wszystkim syntez geotektonicznych i stratygraficzno-facjalnych, które stanowi¹ wizytówkê GQ jako najlepszego regionalnego czasopisma geologicznego w tej czêœci Europy. Literatura DZIK J Umiêdzynarodowienie Acta Palaeontologica Polonica. Prz. Geol., 44: Journal Citation Reports Science Edition 02. Institute for Scientific Information, Philadelphia. KABALA Z.J Know thy journals. Eos Electronic Suppl. KATZUNG G. 01 The Caledonides at the southern margin of the East European Craton. N. Jah. Geol. Paläont. Abh., 222: MARKS L. & NARKIEWICZ M. 03 Geological Quarterly na liœcie filadelfijskiej. Prz. Geol., 51: RACKI G Ranking polskich periodyków geologicznych. Prz. Geol., 45: RACKI G. 01 Najczêœciej cytowane polskie publikacje z dziedziny nauk o Ziemi z lat 90. (na podstawie National Citation Reports Poland 1999). Prz. Geol., 49: RACKI G. 02 What is hot in sedimentary research over the millennium crossroad? Acta Geol. Pol., 52: RACKI G. 03a Dlaczego wybrano Geological Quarterly? Prz. Geol., 51: 832. RACKI G. 03b Komu bli ej do Filadelfii? Prz. Geol., 51: REY-ROCHA J. & MARTÍN-SEMPERE M.J. 04 Patterns of the foreign contributions in some domestic vs. international journals on Earth Sciences. Scientometrics, 59: Science Citation Index Expanded Institute for Scientific Information, Philadelphia. 872