Choroby zawodowe narządu głosu g Occupational Voice Disorders in Poland

Transkrypt

1 Choroby zawodowe narządu głosu g Occupational Voice Disorders in Poland Ewa Niebudek-Bogusz Bogusz, MD,PhD Department of Audiology and Phoniatrics Nofer Institute of Occupational Medicine Lodz, Poland ebogusz@imp.lodz.pl

2 Choroba zawodowa narządu głosu w Polsce, która dotyczy głównie nauczycieli, jest nie tylko ważnym problemem z punktu widzenia zdrowia publicznego, ale także z powodów socjo-ekonomicznych. Orzeczona choroba zawodowa jest terminem medyczno-prawnym, gdyżupoważnia pacjenta do starania sięo jednorazowe odszkodowanie (uszczerbek na zdrowiu) i rentę chorobową, jeśli trwała częściowa niezdolnośćdo pracy zostanie potwierdzona.

3 Struktura chorób zawodowych w Polsce w 2014 r. 28,10% 4,20% 7,20% 11,40% 16,10% 25,90% 7,10% zawodowe uszkodzenie słuchu pozostałe pylice płuc przewlekłe choroby układu ruchu choroby narządu głosu przewlekłe choroby o.u.n choroby zakaźne lub pasożytnicze

4 Newly-registered Occupational Voice Diseases in Poland in

5 Przyczyny spadku orzekania o chorobach zawodowych narządu głosu 1. Przechodzenie w latach na emeryturę i odejście ze szkolnictwa dużej grupy nauczycieli o długim stażu pracy- nadmierny wzrost zachorowań do 1998 roku (aż do niemal 36% ogółu stwierdzanych chorób zawodowych) 2. Doprecyzowanie zapisu dotyczącego chorób zawodowych narządu głosu w ustawie 3. Socjoekonomiczne czynniki wpływające na grupę zawodową nauczycieli 4. Poprawa wyposażenia gabinetów foniatrycznych w WOMP-ach (sprzęt wideostroboskopowy) 5. Wdrażanie programów profilaktycznych w ostatnich dwóch dekadach, w tym m.in. Ministerstwa Zdrowia realizowanych przez IMP

6 Wykaz chorób b zawodowych* (Dz. U. Nr 105 poz. 869 z dn r. obowiązuj zujący aktualnie) 15. Przewlekłe choroby narządu głosu spowodowane nadmiernym wysiłkiem głosowym, trwającym co najmniej 15 lat: guzki głosowe twarde, wtórne zmiany przerostowe fałdów głosowych, niedowład mięśni wewnętrznych krtani z wrzecionowatą niedomykalnością fonacyjną głośni i trwałą dysfonią * 2 lata - okres, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby zawodowej pomimo wcześniejszego zakończenia narażenia zawodowego

7 Guzki głosoweg

8 Wtórne zmiany przerostowe fałdów w głosowychg

9 Niedowład mm.wewnętrznych krtani z wrzecionowatą niedomykalności cią fonacyjną głośni i trwałą dysfonią

10 Choroby zawodowe narządu głosu z uwzględnieniem rozpoznań guzki głosowe niedowłady fałdów głosowych choroby narządu głosu ogółem zmiany przerostowe fałdów głosowych wt. zm. przer. z niedom.

11 BACKGROUND Procedury orzekania

12 Orzecznictwo w chorobie zawodowej wg obowiązujących przepisów USTAWA z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu u wypadków w przy pracy i chorób b zawodowych (tekst pierwotny: Dz. U r. Nr 199 poz. 1673; tekst jednolity: Dz.U z późn. p zm. Orzeczenie o chorobie zawodowej upoważnia do: jednorazowego odszkodowania - dla ubezpieczonego, który doznał stałego lub długotrwad ugotrwałego uszczerbku na zdrowiu renty szkoleniowej - dla ubezpieczonego, w stosunku do którego orzeczono celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie spowodowaną chorobą zawodową renty z tytułu u niezdolności do pracy - dla ubezpieczonego, który stał się niezdolny do pracy wskutek choroby zawodowej;

13 Procedura orzekania o chorobie zawodowej narządu głosu polega na: stwierdzeniu: narażenia badanej osoby na działanie czynnika szkodliwego o dużym natężeniu i dostatecznie długo, związku przyczynowo-skutkowego między zmianami chorobowymi a narażeniem, znamiennego dla danej choroby obrazu klinicznego wykluczeniu: możliwości powstania choroby przed rozpoczęciem pracy lub niezależnie od warunków pracy (np. nikotynizm, choroby alergiczne ukł. oddechowego, choroba refluksowa)

14 Badania lekarskie w orzekaniu o chorobie zawodowej Lekarzem odpowiedzialnym za orzeczenie choroby zawodowej jest lekarz medycyny pracy, którego roląjest stwierdzenie przyczynowego związku między chorobąnarządu głosu o podłożu zawodowym a czynnikami ryzyka w miejscu pracy, np. długotrwałe obciążanie głosu, praca głosem w hałasie karta narażenia zawodowego Badanie specjalistyczne z ocenąfunkcjonalnąnarządu głosu (konieczna laryngowideostroboskopia!) wykonuje lekarz laryngolog/foniatra, który stawia diagnozęi formułuje wnioski. Jednorazowe badania foniatryczne nie jest wystarczające do postawienia pozytywnej diagnozy; pomocna jest dokumentacja leczenia foniatrycznego określająca rokowanie i trendy choroby narządu głosu

15 Ostateczne orzeczenie - decyzja prawna Orzeczenie lekarskie przesyła się: właściwemu państwowemu powiatowemu inspektorowi sanitarnemu, który wydaje decyzję z mocy prawa zainteresowanemu pracownikowi lub byłemu pracownikowi osobie zgłaszającej podejrzenie choroby zawodowej, w przypadku, gdy orzeczenie lekarskie zostało wydane przez lekarza zatrudnionego w jednostce orzeczniczej II stopnia - również jednostce orzeczniczej I stopnia

16 Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z w sprawie szczegółowych zasad orzekania o stałym lub długotrwad ugotrwałym uszczerbku na zdrowiu, trybu postępowania powania przy ustalaniu tego uszczerbku oraz postępowania powania o wypłat atę jednorazowego odszkodowania Dz.U. Nr. 234, poz.1974 Przewlekłe choroby narządu głosu spowodowane nadmiernym wysiłkiem głosowym, trwającym co najmniej 15 lat: guzki głosowe twarde 10-30% wtórne zmiany przerostowe fałdów głosowych 10-40% niedowład mięśni wewnetrznych krtani 10 30%

17 Niezdolność do pracy jest: częś ęściowa w przypadku, kiedy doszło o do utraty w znacznym stopniu zdolności do pracy zgodnej z posiadanymi kwalifikacjami całkowita przy niemożno ności wykonywania pracy okresowa jeżeli eli według wiedzy medycznej i doświadczenia lekarza konsultanta istnieje szansa odzyskania zdolności do pracy trwała jeżeli eli rokowania sąs złe e i nie ma możliwo liwości odzyskania zdolności do pracy

18 Profilaktyka BACKGROUND

19 Opieka profilaktyczne dla osób obciążających głos zawodowo wg aktualnych przepisów prawnych Załą łącznik 1 Rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dn. 30 maja 1996 r. (Dz. U. 69 poz. 332) Lp. Czynnik szkodliwy lub uciążliwy Badania wstępne Badania okresowe Częstotliwość badań Ostatnie badanie okresowe lekarskie pomocnicze lekarskie pomocnicze lekarskie pomocnicze Narządy (układy) krytyczne Uwagi V. Inne czynniki 8 Praca wymagająca stałego i długotrwałego wysiłku głosowego Ogólne; laryngologic zne; w zależności od wskazań laryngologabadanie foniatryczne W zależności od wskazań Ogólne; laryngologic zne; w zależności od wskazań laryngologabadanie foniatryczne W zależności od wskazań Co 5 lat Ogólne; laryngologic zne; w zależności od wskazań laryngologabadanie foniatryczne W zależności od wskazań Narząd głosu

20 Ogólnopolskie programy profilaktyczne zawodowych zaburzeń głosu ( ) Od końca lat 90 tych ubiegłego ego wieku Instytut Medycyny Pracy w Łodzi był koordynatorem kilku programów w ogólnopolskich ukierunkowanych na profilaktykę zawodowych zaburzeń głosu u nauczycieli. Badania wieloośrodkowe zaowocowały: wprowadzeniem w 2004 roku do programu kształcenia wyższych szkół pedagogicznych w całej Polsce fakultatywnych zajęć z zakresu higieny i emisji głosug opracowaniem programu optymalnych metod nauki emisji głosu g oraz ocenę ich skuteczności ci w zapobieganiu dysfoniom zawodowym nauczycieli w pilotażowym owym programie w kilku ośrodkach o w Polsce Niebudek-Bogusz E, Sznurowska-Przygocka B, Fiszer M, Kotylo P, Sinkiewicz A, Modrzewska M, Sliwinska-Kowalska M: The Effectiveness of Voice Therapy for Teachers with Dysphonia. Folia Phoniatr Logop 2008; 60(3):

21 Program KAPITAŁ LUDZKI GŁOS współfinansowany z EFS przeszkolono 80 specjalistów laryngologów, foniatrów, lekarzy medycyny pracy oraz współpracuj pracujących cych z nimi logopedów, terapeutów na bazie Wojewódzkich OśrodkO rodków w Medycyny Pracy działaj ają zespoły: laryngolog/foniatra i logopeda, przeszkolone z zakresu specyfiki dysfonii zawodowych, terapii i prewencji opracowano założenia wielospecjalistycznego holistycznego modelu rehabilitacji zaburzeń tzw. głosu g zawodowego i dokonano oceny jego skuteczności ci w warunkach ambulatoryjnych oraz sanatoryjnych zmotywowanie nauczycieli do działań prozdrowotnych, edukacji o higienie głosu g i prawidłowych nawykach głosowych, a także e podniesienie ich świadomości w zakresie możliwo liwości rehabilitacji głosu, szczególnie podczas rocznego urlopu dla poratowania zdrowia. Niebudek-Bogusz E., Marszałek S., Woźnicka E., Minkiewicz Z., Hima J., Śliwińska-Kowalska M.: Turnus sanatoryjny intensywnej rehabilitacji głosu u nauczycieli. Med. Pr. 2010; 61(6): Niebudek-Bogusz E., Woźnicka E., Wiktorowicz J., Śliwińska-Kowalska M.: Applicability of the Polish Vocal Tract Discomfort (VTS) scale in the diagnostics of occupational dysphonia. Logopedics Phoniatrics Vocology 2012

22 Rehabilitacja Guidebook for Teachers zawodowych zaburzeń głosu Poradnik non-profit, który dostarcza informacji na temat: funkcjonowania traktu głosowego g etiologii i objawów w chorób b zawodowych głosug osu, roli stresu i wypalenia zawodowego, a także e wad postawy w rozwoju zaburzeń głosu o podłożu zawodowym prawidłowych nawyków w głosowych g z uwzględnieniem trybu życia metod rehabilitacji zawodowych schorzeń głosu z uwzględnieniem fizjo- i psychoterapii.

23 Schemat modelowego turnusu sanatoryjnego intensywnej rehabilitacji głosu PHONIATRICIAN Initial examination BALNEOLOGIST SELF-EDUCATION and self-motivation for action SPEECH THERAPIST PHYSIOTHERAPIST PHONIATRICIAN Follow-up examination PSYCHOLOGIST RETURN TO WORK Niebudek-Bogusz E., Marszałek S., Woźnicka E., Minkiewicz Z., Hima J., Śliwińska-Kowalska M.: Turnus sanatoryjny intensywnej rehabilitacji głosu u nauczycieli.. Med. Pr. 2010; 61(6):

24 Wnioski postępowanie w zawodowych chorobach narządu głosu powinno być kompleksowe i holistyczne i uwzgledniać współpracę lekarza laryngologa/foniatry z logopedami/ terapeutami głosu i mowy, fizjoterapeutami/osteopatami, psychologami, lekarzami medycyny pracy i innych specjalności w zależności od potrzeb powinny być opracowane protokoły badań osób z grupy voice professionals uwzględniające: wymogi stawiane narządowi głosu w różnych grupach zawodowych oraz czynniki narażenia w miejscu pracy