PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ DLA GMINY MIEJSKIEJ TUREK

Transkrypt

1 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ DLA GMINY MIEJSKIEJ TUREK Załącznik do Uchwały Nr XII/98/15 Rady Miejskiej Turku z dnia 26 listopada 2015r. zmienionej Uchwałą Nr XVI/152/16 z dnia 23 marca 2016r. w sprawie przyjęcia do realizacji Planu Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Miejskiej Turek 1

2 SPIS TREŚCI 1.STRESZCZENIE WSTĘP PLANY GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ INFORMACJE WPROWADZAJĄCE OPRACOWANIE PLANU GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ DLA GMINY MIEJSKIEJ TUREK POWIĄZANIA Z INNYMI DOKUMENTAMI CELE OGÓLNE NA POZIOMIE UNII EUROPEJSKIEJ Strategia Europa Strategia UE w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu Dyrektywa CAFE Karta Lipska na rzecz zrównoważonych miast Zielona Księga Europejskiej Strategii Bezpieczeństwa Energetycznego RAMY REALIZACJI PLANU GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ NA POZIOMIE KRAJOWYM I REGIONALNYM Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju Polska Trzecia fala nowoczesności Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju (Strategia Rozwoju Kraju 2020, ŚSRK 2020) Umowa Partnerstwa Narodowa Strategia Spójności Linia demarkacyjna Krajowe Programy operacyjne na okres programowania Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego (KSRR) Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 (KPZK) Założenia Krajowej Polityki Miejskiej do 2020 roku Polityka Ekologiczna Państwa w latach z perspektywą do roku Strategia Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko perspektywa do 2020 roku (BEiŚ) Polityka Energetyczna Państwa do 2030 roku Krajowy Plan Działania w zakresie energii ze źródeł odnawialnych do 2020 roku (KPD OZE) Krajowy Plan Działań dot. efektywności energetycznej Narodowy Program Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej (NPRGN) Strategiczny Plan Adaptacji - SPA Strategia Rozwoju Transportu do 2020 roku (z perspektywą do 2030 roku) Krajowy Plan Gospodarki Odpadami Krajowy Program Ochrony Powietrza Strategia Rozwoju Polski Zachodniej Ustawa o wspieraniu termomodernizacji i remontów Ustawa o efektywności energetycznej Ustawa o odnawialnych źródłach energii Rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Warunki Techniczne) RAMY REALIZACJI PLANU GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ W LOKALNYCH DOKUMENTACH STRATEGICZNYCH I PLANISTYCZNYCH Miejscowe Plany Zagospodarowania Przestrzennego Strategia rozwoju Miasta Turek Wieloletni Plan Inwestycyjny Miasta Turek Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Turek na lata Program Ochrony Środowiska dla Miasta Turek Założenia do Planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Prognoza wzrostu zapotrzebowania na media energetyczne dla Miasta Turek do roku Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Program usuwania azbestu i wyrobów azbestowych zawierających azbest z terenu Miasta Turek na lata Program Ochrony Powietrza

3 Plan gospodarki odpadami dla województwa wielkopolskiego Kontrakt Terytorialny dla Województwa Wielkopolskiego Opracowanie Studium Transportowego dla obszaru powiatu tureckiego UWARUNKOWANIA LOKALNE OGÓLNA STRATEGIA CELE STRATEGICZNE I SZCZEGÓŁOWE CHARAKTERYSTYKA STANU ISTNIEJĄCEGO Sytuacja demograficzna Budownictwo publiczne i gospodarka przestrzenna Energetyka Zaopatrzenie w ciepło Zaopatrzenie w energię elektryczną Zaopatrzenie w gaz OZE Oświetlenie Jakość powietrza Transport Transport publiczny Transport prywatny Transport rowerowy Gospodarka odpadami IDENTYFIKACJA OBSZARÓW PROBLEMOWYCH Energetyka Budownictwo i mieszkalnictwo Jakość powietrza Transport ASPEKTY ORGANIZACYJNE I FINANSOWE Koordynacja i struktury organizacyjne przeznaczone do realizacji planu Zaangażowane strony - współpraca z interesariuszami Budżet i przewidziane finansowanie działań Środki na monitoring i ocenę realizacji Planu WYNIKI BAZOWEJ INWENTARYZACJI EMISJI DWUTLENKU WĘGLA METODOLOGIA Zakres i granice Źródła danych Wskaźniki emisji BILANS EMISJI Z OBSZARU MIASTA MOŻLIWOŚCI REDUKCJI EMISJI ANALIZA POTENCJAŁU OZE I MOŻLIWOŚĆ JEGO WYKORZYSTANIA W TURKU Energia słoneczna - konwersja fototermiczna Energia wiatrowa Energia geotermalna Energia biomasy Biogaz Energia wód powierzchniowych Potencjał energii odnawialnej w Polsce - podsumowanie REDUKCJA ZUŻYCIA ENERGII POPRZEZ ZWIĘKSZENIE EFEKTYWNOŚCI ENERGETYCZNEJ Sektor komunalno-bytowy Sektor przemysłowy Sektor handlu i usług Sektor wytwarzania energii Wytwarzanie i przesył ciepła sieciowego Likwidacja zjawiska niskiej emisji Przesył i dystrybucja energii elektrycznej

4 Racjonalizacja zużycia energii na potrzeby oświetlania ulicznego Dystrybucja i użytkowanie paliw gazowych Uniwersalne środki poprawy efektywności energetycznej MOŻLIWOŚCI REDUKCJI EMISJI CO2 W TRANSPORCIE INNE MOŻLIWOŚCI REDUKCJI EMISJI CO POTENCJAŁ REDUKCJI EMISJI GAZÓW CIEPLARNIANYCH W TURKU PLANOWANE DZIAŁANIA DO ROKU STRATEGIA DŁUGOTERMINOWA, CELE I ZOBOWIĄZANIA DO ROKU ANALIZA SWOT OPTYMALIZACJA DZIAŁAŃ KRÓTKOTERMINOWE I ŚREDNIOTERMINOWE DZIAŁANIA ORAZ ZADANIA HARMONOGRAM RZECZOWO-FINANSOWY REALIZACJI ZADAŃ PODSUMOWANIE REALIZACJI ZADAŃ MONITORING I REALIZACJA PLANU PODSUMOWANIE LITERATURA I ŹRÓDŁA ZAŁĄCZNIK 1 DOSTĘPNE ZEWNĘTRZNE ŹRÓDŁA FINANSOWANIA DZIAŁAŃ W ZAKRESIE GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ NA POZIOMIE LOKALNYM FUNDUSZE EUROPEJSKIE Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko na lata Program LIFE PROGRAM ELENA NORWESKI MECHANIZM FINANSOWY I MECHANIZM FINANSOWY EUROPEJSKIEGO OBSZARU GOSPODARCZEGO OSZCZĘDZANIE ENERGII I PROMOWANIE ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII ŚRODKI KRAJOWE NARODOWY FUNDUSZ OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ System Zielonych Inwestycji program priorytetowy BOCIAN rozproszone odnawialne źródła energii System Zielonych Inwestycji program priorytetowy LEMUR Energooszczędne Budynki Użyteczności Publicznej Program PROSUMENT dofinansowanie mikroinstalacji OZE Dopłaty do kredytów na budowę domów energooszczędnych Inwestycje energooszczędne w małych i średnich przedsiębiorstwach ŚRODKI KRAJOWE INNE ŹRÓDŁA Fundusz Remontów i Termomodernizacji BGK premia termomodernizacyjna Bank BOŚ Kredyt z Klimatem : Program Modernizacji Kotłów Bank BOŚ Kredyt z Klimatem : Program Efektywności Energetycznej w Budynkach System Białych Certyfikatów FINANSOWANIE W FORMULE ESCO PARTNERSTWO PUBLICZNO-PRYWATNE

5 SKRÓTY I DEFINICJE CAFE Carpooling ecodriving GHG GUS LED Mg CO 2 e NFOŚiGW NPRGN OZE PDK ZPZC MSC PGN/Plan POP P+R PWiK PV SM UE WFOŚiGW Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Miejskiej Turek Dyrektywa Clean Air for Europe Wspólne dojazdy jednym pojazdem np.: do pracy Zasady ekonomicznej jazdy samochodem Gazy cieplarniane (ang. Greenhouse Gases) Główny Urząd Statystyczny Light-Emitting Diode, dioda elektroluminescencyjna Tony ekwiwalentu dwutlenku węgla Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Narodowy Program Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej Odnawialne źródła energii Plan działań krótkoterminowych Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Miejska sieć ciepłownicza Plan gospodarki niskoemisyjnej Program ochrony powietrza Park & Ride Parkuj i jedź Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. Panele fotowoltaiczne (ang. photovoltaics) Spółdzielnia mieszkaniowa Unia Europejska Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej SUKiZP Studium Uwarunkowań Kierunków i Zagospodarowania Przestrzennego PV Fotowoltaika,ang. photovoltaics UPS Uboczne produkty spalania Komisja Komisja do spraw energii Prefeasibility Etap przygotowawczy WLZ Wewnętrzna Linia Zasilająca JEDNOSTKI kilo (k) = 10 3 = tysiąc kg = kilogram mega (M) = 10 6 = milion W = wat giga (G) = 10 9 = miliard kwh = kilowatogodzina tera (T) = = bilion MWh = megawatogodzina (tysiąc kilowatogodzin), peta (P) = = biliard MWt = megawat cieplny 1 MWh = 3,6 GJ MWe = megawat elektryczny MJ = megadżul = tysiąc kj GJ = gigadżul = milion kj TJ = teradżul = miliard kj W opracowaniu, do celów przeliczeniowych przyjęto 1 MWh = 3,6 GJ 5

6 1. Streszczenie Plan Gospodarki Niskoemisyjnej (dalej: PGN) to dokument strategiczny, wyznaczający kierunki rozwoju gospodarki niskoemisyjnej do roku Obejmuje on działania inwestycyjne i nie inwestycyjne w sektorach: transportu publicznego i prywatnego, budownictwa, mieszkalnictwa, gospodarki przestrzennej, energetyki, oświetlenia, gospodarki odpadami, gospodarki wodno-ściekowej, informacji oraz edukacji. PGN dla Gminy Miejskiej Turek powstał z myślą przedstawienia koncepcji działań mających służyć poprawie jakości powietrza w mieście, a w szczególności ograniczeniu niskiej emisji oraz emisji gazów cieplarnianych. Takie działania to przede wszystkim zwiększenie skali wykorzystania odnawialnych źródeł energii, poprawa efektywności energetycznej oraz działania z zakresu zwiększenia efektywności i zmniejszenia emisji dwutlenku węgla w obszarze komunikacji miasta. W Planie nie zostało ujęte działanie związane z planowaniem przestrzennym, a jego potrzeba uzupełnienia w przyszłości będzie dokonana podczas aktualizacji dokumentu. Dla określenia celu wielkości redukcji emisji została opracowana bazowa inwentaryzacja emisji dla roku 2013 (tzw. BEI), która objęła cały obszar Miasta Turek. Szczegółowe dane pozwoliły wyznaczyć poziom emisji dla roku bazowego, który wyniósł ,49 [Mg CO 2 ]. Całkowite zużycie energii natomiast wyniosło w roku bazowym ,2 [MWh]. Zdefiniowanie obszarów problemowych na terenie Miasta Turek przyczyniły się do wyznaczenia zadań, których realizacja do roku 2020 przyczyni się do redukcji zużycia energii finalnej, redukcji emisji CO 2, a także spowoduje wzrost produkcji energii pochodzącej z OZE. Określony scenariusz bazowy, przedstawia do 2020 roku redukcję emisji CO 2 o 316,319 [Mg CO 2 ], co stanowi redukcję o 0,26 [%] w stosunku do roku Redukcję zużycia energii finalnej na poziomie 1216,732 [MWh], co stanowi redukcję o 0,35 [%] w stosunku do roku Dodatkowo realizacja założony działań pozwoli wyprodukować energię pochodzącą z OZE na poziomie 27 [MWh]. Należy zaznaczyć, że realizacja działań zmniejszających zużycie energii oraz emisję dwutlenku węgla przyczyni się dodatkowo do redukcji zanieczyszczeń powietrza na terenie Miasta Turek, takich jak pył PM10 oraz benzo(a)pieren, dla których odnotowano przekroczenia poziomów dopuszczalnych. Termomodernizacja budynków użyteczności publicznej i prywatnych, wymiana przestarzałych, niskosprawnych kotłów węglowych na kotły węglowe zasilane automatycznie, kotły na pellet zasilane automatycznie oraz pompy ciepła, powstawanie instalacji prosumenckich jak kolektory słoneczne oraz pompy ciepła w budynkach mieszkalnych, a także budowa ścieżek rowerowych przyczyni się do redukcji pyłu PM10 oraz B(a)P. Rokiem bazowym, dla którego określono emisję pyłu PM10 oraz B(a)P na terenie Miasta Turek był rok 2013, w którym to emisja pyłu PM10 wyniosła 161,21 t/rok, natomiast emisja B(a)P była równa 92 kg/rok. Realizacja wymienionych działań spowoduje redukcję emisji o 1,76% dla pyłu PM10 oraz B(a)P o 1,74% do roku 2020 w stosunku do roku bazowego Działania przewidziane do realizacji przez miasto zostały zestawione w harmonogramie rzeczowo-finansowym. Opierają się one głównie na już realizowanych przez miasto działaniach i zatwierdzonych planach działań i są z nimi zgodne. Zadania w PGN koncentrują 6

7 się głównie na rozwoju nowych rozwiązań energetycznych (w tym OZE), transporcie (rozwój sieci drogowej upłynnienie ruchu), budownictwie (termomodernizacje), oraz wsparciu i edukacji mieszkańców w zakresie efektywnego wykorzystania energii. Rozwój gospodarki niskoemisyjnej i efektywne wykorzystywanie potencjału energetycznego jest szczególnie ważnym aspektem dla realizacji Planu. Koszty i sposób finansowania działań, które na etapie przygotowania PGN nie miały zaplanowanego budżetu w dokumentach planistycznych, mają określony szacunkowy koszt realizacji, który powinien być zweryfikowany i dopasowany do realnych możliwości Miasta na etapie realizacji działania. Niektóre zadania opisane w PGN przypisane są sektorowi miejskiemu. Ich realizacja leżeć będzie w zakresie zadań wskazanych w PGN jednostek miejskich. Proponuje się, aby początkowo koordynację nad realizacją Planu Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Miejskiej Turek sprawował Główny Koordynator Planu Gospodarki Niskoemisyjnej. Docelowo powinno zostać powołane Biuro Zarządzania Energią, które stanowiłby kilkuosobowy zespół. Wskazana jest ścisła współpraca Głównego Koordynatora Planu Gospodarki Niskoemisyjnej z interesariuszami zewnętrznymi. Głównym celem spotkań interesariuszy powinno być opiniowanie i doradzanie miastu w realizacji polityki energetyczno-klimatycznej (PGN) i ono jest odpowiedzialne za organizacje takich spotkań. PGN jest dokumentem zgodnym z lokalnymi dokumentami strategicznymi i planistycznymi, a obszary działań zgłoszonych w PGN dla Gminy Miejskiej Turek są zbieżne z obszarami działań ujętych w Wieloletniej Prognozie Finansowej (WPF). Po zatwierdzeniu PGN, Wieloletnia Prognoza Finansowana będzie aktualizowana o dodatkowy zakres zadań z danego obszaru wynikających z PGN w oparciu o harmonogram rzeczowo finansowy. Przede wszystkim jednak należy pamiętać, że Plan Gospodarki Niskoemisyjnej powinien ułatwiać pozyskanie środków finansowych w nowej perspektywie finansowej UE na lata Wszelkie działania zaproponowane w Planie są zgodne z przepisami prawa w zakresie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. Zgonie z decyzją Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska sporządzona została Prognoza oddziaływania na środowisko Planu Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Miejskiej Turek. Prognoza wraz z Planem Gospodarki Niskoemisyjnej zostały zaopiniowane zarówno przez Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska, jak i Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego. Oba dokumenty zostały także przekazane do opiniowania i konsultacji społecznych. 7

8 2. WSTĘP Plan gospodarki niskoemisyjnej został opracowany zgodnie z aktualnie dostępnymi informacjami. Wnioski, zadania i ich opis mogą ulec aktualizacji, jeśli warunki i inne czynniki uległą zmianie Plany gospodarki niskoemisyjnej informacje wprowadzające Główne cele planów gospodarki niskoemisyjnej Plany gospodarki niskoemisyjnej mają m.in. przyczynić się do osiągnięcia celów określonych w pakiecie klimatyczno-energetycznym do roku , tj.: redukcji emisji gazów cieplarnianych; zwiększenia udziału energii pochodzącej z źródeł odnawialnych; redukcji zużycia energii finalnej, co ma zostać zrealizowane poprzez podniesienie efektywności energetycznej, a także do poprawy jakości powietrza na obszarach, na których odnotowano przekroczenia jakości poziomów dopuszczalnych stężeń w powietrzu i realizowane są programy (naprawcze) ochrony powietrza (POP) oraz plany działań krótkoterminowych (PDK). Działania zawarte w planach muszą być spójne z tworzonymi POP i PDK oraz w efekcie doprowadzić do redukcji emisji zanieczyszczeń do powietrza (w tym: pyłów, dwutlenku siarki oraz tlenków azotu). Z uwagi na brak możliwości zaplanowania przez gminy konkretnych działań i budżetów na okres 7 lat, samorządy mogą przedstawić w planach zakres działań operacyjnych obejmujący najbliższe 3-4 lata od zatwierdzenia planu. Przedstawione działania muszą być spójne z Wieloletnimi Prognozami Finansowymi WPF. Założenia do przygotowania planu gospodarki niskoemisyjnej: zakres działań na szczeblu gminy/gmin, objęcie całości obszaru geograficznego gminy/gmin, skoncentrowanie się na działaniach niskoemisyjnych i efektywnie wykorzystujących zasoby, w tym poprawie efektywności energetycznej, wykorzystaniu OZE, czyli wszystkich działań mających na celu zmniejszenie emisji zanieczyszczeń do powietrza w tym pyłów, dwutlenku siarki, tlenków azotu oraz emisji dwutlenku węgla, ze szczególnym uwzględnieniem obszarów, na których odnotowano przekroczenia dopuszczalnych stężeń w powietrzu, współuczestnictwo podmiotów będących producentami i/lub odbiorcami energii (z wyjątkiem instalacji objętych systemem EU ETS) ze szczególnym uwzględnieniem działań w sektorze publicznym, 1 Zgodnie z przyjętym w 2009 r. pakietem energetyczno-klimatycznym do 2020 r. Unia Europejska: - o 20% zredukuje emisje gazów cieplarnianych w stosunku do poziomu emisji z 1990 r.; - o 20% zwiększy udział energii odnawialnej w finalnej konsumpcji energii (dla Polski 15%); - o 20% zwiększy efektywność energetyczną, w stosunku do prognoz BAU na rok

9 objęcie planem obszarów, w których władze lokalne mają wpływ na zużycie energii w perspektywie długoterminowej (w tym planowanie przestrzenne), podjęcie działań mających na celu wspieranie produktów i usług efektywnych energetycznie (np. zamówienia publiczne), podjęcie działań mających wpływ na zmiany postaw konsumpcyjnych użytkowników energii (współpraca z mieszkańcami i zainteresowanymi stronami, działania edukacyjne), spójność z nowotworzonymi bądź aktualizowanymi założeniami do planów zaopatrzenia w ciepło, chłód i energię elektryczną bądź paliwa gazowe (lub założeniami do tych planów) i programami ochrony powietrza. Plany gospodarki niskoemisyjnej w hierarchii dokumentów strategicznych Koncepcja zarządzania rozwojem Polski zakłada usystematyzowanie dokumentów strategicznych w strukturę czteroszczeblową (Rysunek 1). Szczebel pierwszy obejmuje długookresowe horyzontalne dokumenty strategiczne o co najmniej 15-letniej perspektywie realizacji, np. Długookresowa strategia rozwoju kraju. Na szczeblu drugim opracowywane są horyzontalne strategie średniookresowe o horyzoncie czasowym od 4 do 10 lat, między innymi średniookresowa strategia rozwoju kraju (ŚSRK) i narodowa strategia spójności. Szczebel trzeci obejmuje inne strategie rozwoju, których horyzont czasowy uzależniony jest od jednostki opracowującej. W przypadku strategii opracowywanych przez administrację rządową szczebla centralnego są to dokumenty o 4-10-letniej perspektywie realizacji, ale nie dłuższej niż perspektywa realizacji aktualnie obowiązującej średniookresowej strategii rozwoju kraju, chyba, że dłuższy horyzont czasowy wynika ze specyfiki rozwojowej w danym obszarze, np. transport, ochrona środowiska, itp. Strategie opracowywane przez jednostki samorządu terytorialnego mogą przyjmować inny horyzont czasowy, niewykraczający poza okres objęty aktualnie obowiązującą ŚSRK. W hierarchii dokumentów strategicznych plany gospodarki niskoemisyjnej znajdują się w obrębie szczebla trzeciego (Rysunek 1). Szczebel czwarty obejmuje programy operacyjne i krajowe, których horyzont czasowy wynosi 1 rok-kilka lat, ale nie dłużej niż horyzont ŚSRK lub odpowiedniej strategii rozwoju (Założenia systemu zarządzania rozwojem Polski, 2009). 9

10 Rysunek 1. Układ dokumentów strategicznych Źródło: Założenia systemu zarządzania rozwojem Polski, Opracowanie Planu gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Miejskiej Turek Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Miejskiej Turek jest dokumentem strategicznym, który koncentruje się na podniesieniu efektywności energetycznej, zwiększeniu wykorzystania odnawialnych źródeł energii oraz redukcji gazów cieplarnianych z obszaru Miasta. Istotą Planu jest osiągnięcie korzyści ekonomicznych, społecznych i środowiskowych z działań zmniejszających emisję gazów cieplarnianych. Potrzeba przygotowania Planu wynika z Uchwały Rady Miejskiej Turku nr XXX/262/13 z dnia 7 listopada 2013 r. w sprawie wyrażenia woli przystąpienia do opracowania i wdrożenia Planu gospodarki niskoemisyjnej dla Miasta Turku. Uchwała została przyjęta przy 20 głosach za oraz przy 1 głosie wstrzymującym się. W ramach Planu zostały przeanalizowane uwarunkowania i możliwości redukcji zużycia energii, przedstawiono możliwe do realizacji działania wraz z oceną ich efektów społecznych, środowiskowych i ekonomicznych. Dla wybranych działań opracowano harmonogram realizacji z określeniem odpowiedzialności, szacunkowych kosztów. Wskazano również możliwe źródła finansowania zewnętrznego (dotacje) zaplanowanych działań. Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Miejskiej Turek jest zgodny z następującymi aktami prawnymi: 10

11 Ustawa z dnia 8 marca 1990r. o samorządzie gminnym (Dz. U poz.594 z późn. zm.), Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U nr 89 poz. 414 z późn. zm.), Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U poz z późn. zm.), Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 Prawo energetyczne (Dz. U nr 54 poz. 348 z późn. zm.) oraz rozporządzeniami do tej Ustawy aktualnymi na dzień podpisania umowy, Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz. U nr 91 poz. 578 z późn. zm.), Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U poz z późn. zm.), Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U nr 80 poz. 717 z późn. zm.), Ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (Dz. U nr 19 poz. 177 z późn. zm.), Ustawa z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U nr 227 poz z późn. zm.), Ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U nr 50 poz. 331 z późn. zm.), Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U poz z późn. zm.), Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U nr 157 poz z późn. zm.), Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej (Dz.U nr 94 poz. 551 z późn. zm.), Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U poz. 21 z późn. zm.). 11

12 3. POWIĄZANIA Z INNYMI DOKUMENTAMI Plan gospodarki niskoemisyjnej realizuje cele wynikające z szeregu obowiązujących aktów prawnych, programów wyższego rzędu oraz dokumentów planistycznych uwzględniających tematykę ochrony powietrza i klimatu. Działania wskazane w Planie Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Miejskiej Turek są spójne z założeniami następujących dokumentów strategicznych: 1. Poziom Unii Europejskiej Strategia Europa 2020 Strategia UE w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu Dyrektywa CAFE Karta Lipska na rzecz zrównoważonych miast Zielona Księga Europejskiej Strategii Bezpieczeństwa Energetycznego 2. Poziom krajowy i regionalny Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju Polska Trzecia fala nowoczesności Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju (Strategia Rozwoju Kraju 2020, ŚSRK 2020) Umowa Partnerstwa Narodowa Strategia Spójności Linia demarkacyjna Krajowe Programy operacyjne na okres programowania Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego (KSRR) Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 (KPZK) Krajowa Polityka Miejska do 2020 roku Polityka Ekologiczna Państwa w latach z perspektywą do roku 2016 Strategia Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko perspektywa do 2020 roku (BEiŚ) Polityka Energetyczna Państwa do 2030 roku Krajowy Plan Działania w zakresie energii ze źródeł odnawialnych do 2020 roku (KPD OZE) Krajowy Plan Działań dot. efektywności energetycznej Narodowy Program Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej (NPRGN) Strategiczny Plan Adaptacji SPA 2020 Strategia Rozwoju Transportu do 2020 roku (z perspektywą do 2030 roku) Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2014 Krajowy Plan Ochrony Powietrza Strategia rozwoju Polski Zachodniej 2020 Ustawa o wspieraniu termomodernizacji i remontów Ustawa o efektywności energetycznej Rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie 3. Poziom lokalny Miejscowe Plany Zagospodarowania Przestrzennego Strategia Rozwoju Miasta Turek Wieloletni Plan Finansowy Miasta Turek Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Plan rozwoju lokalnego Miasta Turek 12

13 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Turek Założenia do Planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Program usuwania azbestu z terenu Miasta Turek Program Ochrony Powietrza Plan gospodarki odpadami dla województwa wielkopolskiego Kontrakt Terytorialny dla Województwa Wielkopolskiego 3.1. Cele ogólne na poziomie Unii Europejskiej Strategia Europa 2020 Dokument ten określa drogę Unii Europejskiej na lata w kierunku inteligentnej i zrównoważonej gospodarki sprzyjającej włączeniu społecznemu. Równoległa praca nad tymi priorytetami ma za zadanie wspomóc państwa członkowskie UE w uzyskaniu wzrostu zatrudnienia oraz zwiększeniu produktywności i spójności społecznej. UE wyznaczyła konkretny plan obejmujący pięć celów w zakresie zatrudnienia, innowacji, edukacji, włączenia społecznego oraz zmian klimatu/energii które należy osiągnąć do 2020 r. W każdym z tych obszarów wszystkie państwa członkowskie wyznaczyły z kolei własne cele krajowe. Konkretne działania na poziomie zarówno unijnym, jak i krajowym wzmacniają realizację strategii. Jednym z priorytetów tej strategii jest zrównoważony rozwój, co oznacza m.in.: budowanie bardziej konkurencyjnej gospodarki niskoemisyjnej, która będzie korzystać z zasobów w sposób racjonalny i oszczędny; ochronę środowiska naturalnego, ograniczenie emisji gazów cieplarnianych i zapobieganie utracie bioróżnorodności; wprowadzenie efektywnych, inteligentnych sieci energetycznych; pomaganie społeczeństwu w dokonywaniu świadomych wyborów. Unijne cele służące zapewnieniu zrównoważonego rozwoju obejmują: ograniczenie do 2020 r. emisji gazów cieplarnianych o 20% w stosunku do poziomu z 1990 r.; zwiększenie do 20% udziału energii ze źródeł odnawialnych w ogólnym zużyciu energii (dla Polski celem obligatoryjnym jest wzrost udziału OZE do 15%); dążenie do zwiększenia efektywności wykorzystania energii o 20%. Wyżej wymienione cele potocznie zwane są pakietem 3 x 20. Działania związane z realizacją ambitnych celów pakietu oraz innych inicjatyw spadają w dużej mierze na jednostki samorządu terytorialnego. To właśnie lokalne władze miast, w których żyje 75% mieszkańców Unii, i w których konsumuje się 80% energii przekładającej się na emisję gazów cieplarnianych, stoją przed największymi wyzwaniami, ale mogą też najwięcej zmienić. Władze lokalne, mogą odnieść największe sukcesy, korzystając ze zintegrowanego podejścia w zarządzaniu środowiskiem miejskim poprzez przyjmowanie długoterminowych i średnioterminowych planów działań i ich aktywną realizację Strategia UE w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu Strategia UE dot. adaptacji do zmian klimatu została opublikowana przez Komisję Europejską 16 kwietnia 2013 r. Dokument zawiera wytyczne dla krajów członkowskich pomocne w 13

14 tworzeniu ich krajowych strategii, a także główne cele i kierunki dla działań dostosowawczych, które powinny być podejmowane przez poszczególne państwa UE. Ustanawia także system wymiany informacji i doświadczeń pomiędzy krajami Unii w zakresie adaptacji. Działania adaptacyjne mają przygotować państwa do radzenia sobie ze skutkami ekstremalnych zjawisk pogodowych, takich jak np. powodzie czy susze m.in. poprzez budowę odpowiedniej infrastruktury, np. przeciwpowodziowej. Nadrzędnym celem Strategii jest przyczynianie się do tego, by Europa była bardziej odporna na zmianę klimatu. Oznacza to zwiększenie gotowości i zdolności do reagowania na skutki zmiany klimatu na szczeblu lokalnym, regionalnym, krajowym i unijnym, opracowanie spójnego podejścia i poprawę koordynacji. Dokument uwzględnia skutki zmiany klimatu na świecie, czyli zakłócenia łańcuchów dostaw lub utrudniony dostęp do surowców, energii i zaopatrzenia w żywność, oraz ich konsekwencje dla UE. Strategia zwraca uwagę m.in. na konieczność podjęcia działań adaptacyjnych, przede wszystkim w miastach, jako obszarach o szczególnej wrażliwości na zmiany klimatu. Należy zaakcentować, iż działania przystosowawcze zapewnią nowe możliwości rynkowe i miejsca pracy w sektorach takich jak technologie rolne, gospodarowanie ekosystemami, budownictwo, gospodarka wodna i ubezpieczenia. Dokument zawiera także postulaty dotyczące zaangażowania środków UE, w tym środków strukturalnych, w finansowanie działań adaptacyjnych Dyrektywa CAFE Dyrektywa ta wprowadziła po raz pierwszy w Europie normowanie stężeń pyłu zawieszonego PM2.5. Normowanie określone jest w formie wartości docelowej i dopuszczalnej oraz odrębnego wskaźnika dla terenów miejskich. Wartość docelowa średniorocznego stężenia pyłu PM2.5 na poziomie 25 µg/m 3 obowiązuje od 1 stycznia 2010 r. Wartość dopuszczalna średniorocznego stężenia pyłu zawieszonego PM2.5 jest zdefiniowana w dwóch fazach. W Fazie I zakłada się obowiązywanie poziomu 25 µg/m 3 od 1 stycznia 2015 r. W Fazie II, która rozpocznie się 1 stycznia 2020 r. wstępnie zakłada się obowiązywanie wartości dopuszczalnej średniorocznego stężenia pyłu PM2.5 na poziomie 20 µg/m grudnia 2013 r. przyjęto nowy pakiet dotyczący czystego powietrza, aktualizujący istniejące przepisy i dalej redukujący szkodliwe emisje z przemysłu, transportu, elektrowni i rolnictwa w celu ograniczenia ich wpływu na zdrowie ludzi oraz środowisko. Przyjęty pakiet składa się z kilku elementów: nowego programu Czyste powietrze dla Europy zawierającego środki służące zagwarantowaniu osiągnięcia celów w perspektywie krótkoterminowej i nowe cele w zakresie jakości powietrza w okresie do roku Pakiet zawiera również środki uzupełniające mające na celu ograniczenie zanieczyszczenia powietrza, poprawę jakości powietrza w miastach, wspieranie badań i innowacji i promowanie współpracy międzynarodowej; dyrektywy w sprawie krajowych poziomów emisji z bardziej restrykcyjnymi krajowymi poziomami emisji dla sześciu głównych zanieczyszczeń; wniosku dotyczącego nowej dyrektywy mającej na celu ograniczenie zanieczyszczeń powodowanych przez średniej wielkości instalacje energetycznego spalania (indywidualne kotłownie dla bloków mieszkalnych lub dużych budynków i małych zakładów przemysłowych). 14

15 Szacuje się, że do 2030 r., w porównaniu z dotychczasowym scenariuszem postępowania, pakiet dotyczący czystego powietrza pozwoli na uniknięcie przedwczesnych zgonów, uchroni km 2 ekosystemów przed zanieczyszczeniem azotem, km 2 obszarów chronionych Natura 2000 przed zanieczyszczeniem azotem, km 2 ekosystemów leśnych przed zakwaszeniem. W kwietniu 2012 roku znowelizowana została ustawa Prawo ochrony środowiska. Ustawa z dnia 13 kwietnia 2012 r. o zmianie ustawy Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2012, poz. 460), wdraża do polskiego prawa zapisy Dyrektywy CAFE. Podstawowe przepisy w prawie polskim w zakresie jakości powietrza zawarte są w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity, Dz. U. z 2008 r., poz. 150 ze zm.). W myśl art. 85 ustawy Prawo ochrony środowiska, ochrona powietrza polega na zapewnieniu jak najlepszej jego jakości. Jako szczególne formy realizacji tego zapewniania artykuł ten wymienia: utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej dopuszczalnych dla nich poziomów lub co najmniej na tych poziomach; zmniejszanie poziomów substancji w powietrzu co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane; zmniejszanie i utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej poziomów docelowych albo poziomów celów długoterminowych lub co najmniej na tych poziomach. Dopuszczalne poziomy zanieczyszczeń określa Rozporządzenie Ministra Środowiska, z dnia 24 sierpnia 2012 r., w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2012 r., poz. 1031). Dla pyłu PM10, PM2,5 i benzo(a)pirenu określa ono następujące poziomy: Tabela 1 Dopuszczalne poziomy zanieczyszczeń Nazwa substancji pył zawieszony PM2,5 pył zawieszony PM10 benzo(a)piren Okres uśredniania wyników pomiarów rok kalendarzowy Źródło: (Dz. U. z 2012 r., poz. 1031) Poziom dopuszczalny substancji w powietrzu w µg/m3 Dopuszczalna częstość przekraczania poziomu dopuszczalnego w roku kalendarzowym Termin osiągnięcia poziomów dopuszczalnych godziny razy 2005 rok kalendarzowy rok kalendarzowy 0,

16 Tabela 2 Poziomy informowania i poziomy alarmowe dla frakcji pyłu PM10 Nazwa substancji pył zawieszony PM10 Źródło: (Dz. U. z 2012 r., poz. 1031) Okres uśredniania wyników pomiarów 24 godziny Poziom w powietrzu w µg/m Poziom alarmowy 200 Poziom informowania Karta Lipska na rzecz zrównoważonych miast Karta Lipska na rzecz zrównoważonych miast europejskich przyjęta została z okazji nieformalnego spotkania ministrów w sprawie rozwoju miast i spójności terytorialnej w Lipsku, w dniach maja 2007 r. W ramach Karty zapisane jest zobowiązanie się ministrów do inicjowania w państwach debat na temat włączenia zasad i strategii Karty lipskiej do krajowych i regionalnych polityk rozwoju, do zastosowania form zarządzania umożliwiających to wdrożenie, a także do promowania zrównoważonej organizacji terytorialnej, w oparciu o europejską policentryczną strukturę miejską. Wśród głównych zaleceń dokumentu wymienia się: Wykorzystanie na większą skalę zintegrowanego podejścia do polityki rozwoju miejskiego (tworzenie i zapewnianie przestrzeni publicznych wysokiej jakości, modernizacja sieci infrastruktury i poprawa wydajności energetycznej, aktywna polityka innowacyjna i edukacyjna). Zwrócenie szczególnej uwagi na najuboższe dzielnice w kontekście miasta jako całości (realizacja strategii podnoszenia jakości środowiska fizycznego, wzmocnienie gospodarki lokalnej i lokalnej polityki rynku pracy, aktywna polityka edukacji i szkoleń dla dzieci i młodzieży, promowanie sprawnego i korzystnego cenowo transportu miejskiego) Zielona Księga Europejskiej Strategii Bezpieczeństwa Energetycznego Zielona księga (Green Paper Towards a European Strategy for Energy Supply Security) to dokument strategiczny opisujący problem bezpieczeństwa energetycznego Unii Europejskiej oraz przedstawiający jego prognozę po rozszerzeniu UE do 30 krajów. Obszary, na których koncentruje się Zielona Księga to przede wszystkim: Bezpieczeństwo energetyczne (w tym obniżenie ryzyka wynikającego z uzależnienia od zewnętrznych źródeł energii i paliw i dywersyfikacja źródeł); Polityka kontroli wielkości zapotrzebowania na energię oraz paliwo; Ochronie środowiska przed zmianami klimatu i emisją gazów cieplarnianych. Priorytetami Unii w zakresie bezpieczeństwa energetycznego powinny być: z jednej strony wzrost efektywności energetycznej gospodarki, z drugiej zaś wzrost udziału produkcji z odnawialnych źródeł energii. 16

17 3.2. Ramy realizacji planu gospodarki niskoemisyjnej na poziomie krajowym i regionalnym Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju Polska Trzecia fala nowoczesności Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju Polska Trzecia fala nowoczesności jest, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U nr 227 poz z późn. zm.), dokumentem określającym główne trendy, wyzwania i scenariusze rozwoju społeczno-gospodarczego kraju oraz kierunki przestrzennego zagospodarowania kraju, z uwzględnieniem zasady zrównoważonego rozwoju. Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju powstawała w latach Uwzględnia ona uwarunkowania wynikające ze zdarzeń i zmian w otoczeniu społecznym, politycznym i gospodarczym Polski w tym okresie. Opiera się również na diagnozie sytuacji wewnętrznej, przedstawionej w raporcie Polska Celem głównym dokumentu jest poprawa jakości życia Polaków mierzona zarówno wskaźnikami jakościowymi, jak i wartością oraz tempem wzrostu PKB w Polsce. Proponowane w Strategii obszary strategiczne oraz kierunki interwencji: Obszar konkurencyjności i innowacyjności gospodarki: Innowacyjność gospodarki i kreatywność indywidualna; Polska Cyfrowa; Kapitał ludzki; Bezpieczeństwo energetyczne i środowisko. Obszar równoważenia potencjału rozwojowego regionów Polski: Rozwój regionalny; Transport. Obszar efektywności i sprawności państwa: Kapitał społeczny; Sprawne państwo. W obszarze 1 Strategia stawia wyzwania w zakresie bezpieczeństwa energetycznoklimatycznego. Zakłada, że harmonizacja wyzwań klimatycznych i energetycznych jest jednym z czynników rozwoju kraju. Kierunek interwencji Bezpieczeństwo energetyczne i środowisko realizuje cel 7. Zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego oraz ochrona i poprawa stanu środowiska. W jego obrębie planuje się następujące działania, mające bezpośrednie przełożenie na działania ujęte w Planie gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Miejskiej Turek : modernizacja infrastruktury i bezpieczeństwo energetyczne; modernizacja sieci elektroenergetycznych i ciepłowniczych w tym również możliwość wykorzystania OZE; stworzenie zachęt przyspieszających rozwój zielonej gospodarki; zwiększenie poziomu ochrony środowiska; wzmocnienie roli odbiorców finalnych w zarządzaniu zużyciem energii w kontekście popularyzowania wiedzy o OZE. 17

18 W obszarze 2 działania koncentrują się na spójnym i zrównoważonym rozwoju regionalnym. W Strategii ujęte zostały następujące działania mające bezpośrednie przełożenie na działania ujęte w Planie gospodarki niskoemisyjnej dla Miasta Turku: rewitalizacja obszarów problemowych w miastach; zrównoważony wzrost produktywności i konkurencyjności sektora rolno-spożywczego (w kontekście wspierania działań w zakresie ochrony środowiska i adaptacji do zmian klimatu); sprawna budowa zintegrowanego systemu transportowego; Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju (Strategia Rozwoju Kraju 2020, ŚSRK 2020) Strategia Rozwoju Kraju 2020 (ŚSRK) jest elementem nowego systemu zarządzania rozwojem kraju, którego fundamenty zostały określone w znowelizowanej ustawie z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju ((Dz. U nr 227 poz z późn. zm.) oraz w przyjętym przez Radę Ministrów 27 kwietnia 2009 r. w dokumencie Założenia systemu zarządzania rozwojem Polski. Jest to najważniejszy dokument w perspektywie średniookresowej, określający cele strategiczne rozwoju kraju do 2020 r., uwzględniając kluczowe wyzwania zawarte w DSRK wskazuje strategiczne zadania państwa, których podjęcie w perspektywie najbliższych lat jest niezbędne, by wzmocnić procesy rozwojowe. ŚSRK przedstawia scenariusz rozwojowy wynikający m.in. z diagnozy barier i zagrożeń oraz z analizy istniejących potencjałów, jak też możliwości finansowania zaprojektowanych działań. W ciągu najbliższych kilku lat podejmowane i realizowane będą działania skierowane na zmianę struktury nośników energii, poprawę sprawności energetycznej procesów wytwarzania oraz przesyłu energii, efektywne wykorzystanie energii i paliw przez poszczególne sektory gospodarki (głównie transport, mieszkalnictwo, przemysł), jak również zwiększenie wykorzystania urządzeń i technologii energooszczędnych oraz tych opartych na odnawialnych źródłach energii. Działania te bezpośrednio przekładać się będą na działania zawarte w Planie gospodarki niskoemisyjnej dla Miasta Turku. Działania znajdują swoje odzwierciedlenie w przedsięwzięciach ujętych w Długookresowej Strategii Rozwoju Kraju Polska Trzecia fala nowoczesności Umowa Partnerstwa Umowa partnerstwa z dnia 21 maja 2014r., zatwierdzona przez Komisję Europejską jest dokumentem strategicznym, przygotowanym na potrzeby określenia kierunków interwencji w latach trzech polityk unijnych: Polityki Spójności, Wspólnej Polityki Rolnej oraz Wspólnej Polityki Rybołówstwa. Dokument ten definiuje również system wdrażania pięciu funduszy strukturalnych: Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Funduszu Spójności, Europejskiego Fundusz Społecznego, Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego. W ramach funduszy Polska ma otrzymać 85,5 mld euro, czego aż 23,8 mld zostanie przeznaczone na poprawę infrastruktury i zrównoważony transport. Umowa Partnerstwa określa przede wszystkim: 18

19 kierunki, cele i priorytety interwencji w ujęciu tematycznym i terytorialnym wraz ze wskaźnikami monitorującymi; układ programów operacyjnych; zarys systemu finansowania, koordynacji oraz wdrażania. Wskazane cele rozwojowe do 2020 roku, wskaźniki monitorujące ich realizację oraz zakres proponowanych interwencji stanowią punkt odniesienia do określania szczegółowej zawartości poszczególnych programów operacyjnych, zarówno krajowych, jak i regionalnych. Głównym celem wyznaczonym w Polskiej strategii jest wsparcie przejścia na gospodarkę niskowęglową oraz ograniczenie zużycia energii we wszystkich sektorach Narodowa Strategia Spójności Jest to dokument strategiczny, przygotowany na potrzeby określenia priorytetów i wskazania obszarów wykorzystania środków unijnych i krajowych w latach Dokument ten definiuje również system wdrażania funduszy strukturalnych: Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności w ramach Perspektywy Finansowej W ramach zreformowanej polityki spójności udostępnione zostaną środki w wysokości 366,8 mld euro na inwestycje w europejskich regionach i miastach. Będzie to podstawowe narzędzie inwestycyjne UE, umożliwiające realizację celów strategii Europa 2020 takich jak: zapewnienie wzrostu gospodarczego i zatrudnienia, walka ze zmianą klimatu, uporanie się z problemem zależności energetycznej oraz ograniczenie ubóstwa i wykluczenia społecznego. Towarzyszyć temu będzie ukierunkowanie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego na priorytety takie jak wsparcie małych i średnich przedsiębiorstw. Celem strategicznym NSS jest tworzenie warunków dla wzrostu konkurencyjności gospodarki polskiej opartej na wiedzy i przedsiębiorczości, zapewniającej wzrost zatrudnienia oraz wzrost poziomu spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej Polski w ramach Unii Europejskiej i wewnątrz kraju. Realizacja tego celu prowadzona jest w oparciu o sześć celów szczegółowych tj. poprawę jakości funkcjonowania instytucji publicznych oraz rozbudowę mechanizmów partnerstwa, poprawę jakości kapitału ludzkiego i zwiększenie spójności społecznej, budowę i modernizację infrastruktury technicznej i społecznej mającej podstawowe znaczenie dla wzrostu konkurencyjności Polski, podniesienie konkurencyjności i innowacyjności przedsiębiorstw, w tym szczególnie sektora wytwórczego o wysokiej wartości dodanej oraz rozwój sektora usług, wzrost konkurencyjności polskich regionów i przeciwdziałanie ich marginalizacji społecznej, gospodarczej i przestrzennej, wyrównywanie szans rozwojowych i wspomaganie zmian strukturalnych na obszarach wiejskich Linia demarkacyjna Linia demarkacyjna stanowi zestaw kryteriów wskazujących dla poszczególnych projektów (inwestycji) właściwy Program służący ich realizacji. Ustanowienie linii demarkacyjnej wynika z faktu, że w ramach krajowych i Regionalnych Programów Polityki Spójności, Wspólnej Polityki Rolnej oraz Wspólnej Polityki Rybackiej finansowanych z funduszy Unii Europejskiej (EFRR, EFS, FS, EFRROW, EFR) występują wspólne obszary interwencji, obejmujące między innymi: infrastrukturę transportową (drogi, trasy rowerowe, transport publiczny), gospodarkę wodno-ściekową, gospodarkę odpadami, ochronę środowiska, infrastrukturę energetyczną (rozbudowa i modernizacja sieci ciepłowniczych, gazowych, 19

20 elektroenergetycznych, termomodernizacje, wytwarzanie energii ze źródeł odnawialnych). Prawo unijne zabrania wielokrotnego finansowania tego samego projektu z różnych funduszy. Linia demarkacyjna służy rozdzieleniu zakresu interwencji między programy unijne. Linia demarkacyjna nie stanowi podstawy do określania źródła finansowania danego typu projektu, a tylko wskazuje obszary, w których zaistniała potrzeba rozgraniczenia wsparcia. Informacja o wsparciu określonych typów interwencji zawarta jest w programach operacyjnych Krajowe Programy operacyjne na okres programowania W okresie programowania istnieć będzie sześć Krajowych Programów Operacyjnych. Każdy program operacyjny określa typy różnorodnych przedsięwzięć, na jakie przewiduje się udzielanie wsparcia finansowego. Jednocześnie KPO definiuje grupy podmiotów, jakie mogą ubiegać się o dotacje. Do wspomnianych sześciu programów pomocowych należą: 1. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko Najistotniejszy z punktu widzenia tworzonego dokumentu PGN, ponieważ dotyczy gospodarki niskoemisyjnej, ochrony środowiska, przeciwdziałania i adaptacji do zmian klimatu, transportu oraz bezpieczeństwa i efektywności energetycznej. Główny cel programu to wsparcie gospodarki efektywnie korzystającej z zasobów, sprzyjającej ochronie środowiska naturalnego oraz zachowaniu dziedzictwa kulturowego. 2. Program Operacyjny Inteligentny Rozwój Program ten dotyczy innowacyjności, badań naukowych i powiązań ze sferą przedsiębiorczości. Celem programu jest pobudzenie innowacyjności gospodarki poprzez wsparcie przedsiębiorstw w obszarze innowacyjności i działalności badawczo-rozwojowej, podniesienie interdyscyplinarności badań naukowych a także zwiększenie stopnia ich komercjalizacji, widoczne jako wzrost nakładów prywatnych na badania i rozwój. 3. Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwój Program ten obejmuje obszary rozwoju kompetencji i umiejętności, włączenia społecznego oraz zarządzania. Cele programu koncentrują się na wzroście poziomu zatrudnienia i spójności społecznej oraz poprawie jakości funkcjonowania administracji publicznej. 4. Program Operacyjny Polska Cyfrowa Celem programu jest stworzenie warunków do powszechnego wykorzystania technologii cyfrowych w taki sposób, żeby stały się one kołem zamachowym gospodarki. Osiągnięciu tego celu będzie służyć m.in. zapewnienie masowego dostępu do szerokopasmowego Internetu, podniesienie kompetencji cyfrowych różnych grup społecznych, szczególnie tych zagrożonych cyfrowym wykluczeniem. 5. Program Pomoc Techniczna Program jest instrumentem służącym tworzeniu potencjału instytucji odpowiedzialnych za realizację inwestycji finansowanych z funduszy strukturalnych. Obejmie on działania, których realizacja sprzyja kompleksowemu przygotowaniu instytucji do wdrażania projektów oraz prowadzenia spójnego prowadzenia systemu informacji i promocji. 20

21 Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego (KSRR) Dokument ten określa cele i priorytety rozwoju Polski w wymiarze terytorialnym oraz zasady i instrumenty realizacji polityki regionalnej. Dokument wskazuje nową rolę regionów w ramach polityki regionalnej oraz zarys mechanizmu koordynacji działań podejmowanych przez poszczególne resorty. Cel strategiczny KSRR to efektywne wykorzystanie specyficznych terytorialnych potencjałów rozwojowych dla osiągania celów rozwoju kraju wzrostu, zatrudnienia i spójności w horyzoncie długookresowym. Jest on realizowany poprzez m.in. wspomaganie wzrostu marginalizacji obszarów problemowych oraz tworzenie warunków dla efektywnej realizacji działań rozwojowych ukierunkowanych terytorialnie. KSRR jest jedną z dziewięciu strategii zintegrowanych realizujących Długookresową i Średniookresową Strategię Rozwoju Kraju. Wizja rozwoju regionalnego Polski do roku 2020 stanowi odpowiedź na wyzwania rozwojowe stojące przed Polską i wynika z wyborów strategicznych dotyczących polityki rozwoju regionalnego. Wybory te zostały oparte o analizy możliwości rozwoju i wybrany model instytucjonalny konkurencyjności regionów, budowanie spójności terytorialnej, przeciwdziałanie procesom marginalizacji na obszarach problemowych. W celu urzeczywistnienia wizji rozwoju polski i jej regionów w perspektywie dziesięciolecia wyznacza się cel strategiczny KSRR, który wskazuje na kierunki działań prowadzących do realizacji wybranej ścieżki rozwoju. W 2020 roku polskie regiony stanowić będą lepsze miejsce do życia dzięki podniesieniu poziomu i jakości życia oraz przez stworzenie takich ram gospodarczo-społecznych i instytucjonalnych, które zwiększają szanse realizacji aspiracji i możliwości jednostek i wspólnot lokalnych. Polskie regiony będą silniejsze gospodarczo, lepiej zintegrowane społecznie i przestrzennie oraz bardziej samorządne w wyniku procesu decentralizacji i szerszego urzeczywistnienia zasady partnerstwa Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 (KPZK) Jest to najważniejszy dokument dotyczący ładu przestrzennego Polski, w którym przedstawiono wizję zagospodarowania przestrzennego kraju w perspektywie najbliższych dwudziestu lat (do 2030 roku). W dokumencie określono cele i kierunki polityki zagospodarowania kraju służące jej urzeczywistnieniu, a także wskazano zasady oraz mechanizmy koordynacji i wdrażania publicznych polityk rozwojowych mających istotny wpływ terytorialny. KPZK jako cel strategiczny wskazuje efektywne wykorzystanie przestrzeni kraju i jej zróżnicowanych potencjałów rozwojowych. Cele polityki przestrzennego zagospodarowania kraju: podwyższenie konkurencyjności głównych ośrodków miejskich Polski w przestrzeni europejskiej poprzez ich integrację funkcjonalną przy zachowaniu policentrycznej struktury systemu osadniczego sprzyjającej spójności; poprawa spójności wewnętrznej i terytorialnej, równoważenie rozwoju kraju poprzez promowanie integracji funkcjonalnej, tworzenie warunków dla rozprzestrzeniania się czynników rozwoju, wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich oraz wykorzystanie 21

22 potencjału wewnętrznego wszystkich terytoriów; poprawa dostępności terytorialnej kraju w różnych skalach przestrzennych poprzez rozwijanie infrastruktury transportowej i telekomunikacyjnej; kształtowanie struktur przestrzennych wspierających osiągnięcie i utrzymanie wysokiej jakości środowiska przyrodniczego i walorów krajobrazowych Polski; zwiększenie odporności struktury przestrzennej kraju na zagrożenia naturalne i utraty bezpieczeństwa energetycznego oraz kształtowanie struktur przestrzennych wspierających zdolności obronne państwa; przywrócenie i utrwalenie ładu przestrzennego Założenia Krajowej Polityki Miejskiej do 2020 roku Uwzględnianie wymiaru terytorialnego w polityce rozwoju oznacza, że istnieje konieczność wyznaczania celów rozwojowych, określenia zasad koordynacji i współpracy oraz doboru odpowiednich instrumentów w taki sposób, aby uwzględniać specyficzne uwarunkowania i zróżnicowane potencjały rozwojowe różnego typu obszarów. Zastosowanie podejścia terytorialnego w politykach krajowych wpisuje się w trend europejski i światowy. Szczególnym obszarem działań polityki ukierunkowanej terytorialnie są obszary miejskie, które w największym stopniu przyczyniają się do rozwoju społeczno-gospodarczego kraju. Wspomniane powyżej dokumenty rządowe (szczególnie KPZK 2030 i KSRR ) określają różne aspekty działań rozwojowych wobec obszarów miejskich. Strategicznym celem krajowej polityki miejskiej jest wzmocnienie zdolności miast i obszarów zurbanizowanych do kreowania wzrostu gospodarczego i tworzenia miejsc pracy oraz poprawa jakości życia mieszkańców. Do osiągnięcia celu strategicznego, do roku 2020 proponuje się następujące cele KPM: poprawa konkurencyjności i zdolności głównych ośrodków miejskich do kreowania rozwoju, wzrostu i zatrudnienia; wspomaganie rozwoju subregionalnych i lokalnych ośrodków miejskich, przede wszystkim na obszarach problemowych polityki regionalnej poprzez wzmacnianie ich funkcji oraz przeciwdziałanie ich upadkowi ekonomicznemu; odbudowa zdolności do rozwoju poprzez rewitalizację zdegradowanych społecznie, ekonomicznie i środowiskowo obszarów miejskich; wspieranie zrównoważonego rozwoju ośrodków miejskich, w tym przeciwdziałanie negatywnym zjawiskom niekontrolowanej suburbanizacji; stworzenie warunków dla skutecznego, efektywnego i partnerskiego zarządzania rozwojem na obszarach miejskich, w tym w szczególności na obszarach metropolitalnych. Jednym z najważniejszych wyzwań dla Polski w zakresie rozwoju miast i procesów urbanizacji w perspektywie roku 2020 jest konieczność zarządzania zasobami wody, optymalizacji zarządzania zasobami i surowcami oraz przygotowanie się na dotkliwe skutki zmian klimatycznych oraz zwiększonego zapotrzebowania na energię. Kolejnym aspektem jest ograniczenie emisji zanieczyszczeń do powietrza, w tym pyłów, co wiąże się z poprawą jakości powietrza a w szczególności z ograniczeniem zarówno pyłów, jak i gazów cieplarnianych (CO 2 ) i odlotowych z transportu, przemysłu, czy gospodarstw domowych. 22

23 Polityka Ekologiczna Państwa w latach z perspektywą do roku 2016 Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150, z późn. zm.) stanowi, że wymagane jest sporządzanie polityki ekologicznej państwa na najbliższe 4 lata z perspektywą na kolejne 4 lata. Kierunki działań systemowych: Uwzględnienie zasad ochrony środowiska w strategiach sektorowych Cel strategiczny do 2016 roku: Głównym celem strategicznym jest doprowadzenie do sytuacji, w której projekty dokumentów strategicznych wszystkich sektorów gospodarki będą, zgodnie z obowiązującym w tym zakresie prawem, poddawane procedurze oceny oddziaływania na środowisko i wyniki tej oceny będą uwzględniane w ostatecznych wersjach tych dokumentów. Aktywizacja rynku na rzecz ochrony środowiska Cel strategiczny do 2016 roku: uruchomienie takich mechanizmów prawnych, ekonomicznych i edukacyjnych, które prowadziłyby do rozwoju proekologicznej produkcji towarów oraz do świadomych postaw konsumenckich zgodnie z zasadą rozwoju zrównoważonego. Działania te powinny objąć pełną internalizację kosztów zewnętrznych związanych z presją na środowisko. Zarządzanie środowiskowe Cel strategiczny do 2016 roku: jak najszersze przystępowanie do krajowego systemu ekozarządzania i audytu (EMAS), rozpowszechnianie wiedzy wśród społeczeństwa o tym systemie i tworzenie korzyści ekonomicznych dla firm i instytucji będących w systemie. Udział społeczeństwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska Cel strategiczny do 2016 roku: podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa, zgodnie z zasadą myśl globalnie, działaj lokalnie, prowadzącą do: proekologicznych zachowań konsumenckich, prośrodowiskowych nawyków i pobudzenia odpowiedzialności za stan środowiska, organizowania akcji lokalnych służących ochronie środowiska, uczestniczenia w procedurach prawnych i kontrolnych dotyczących ochrony środowiska. Rozwój badań i postęp techniczny Cel strategiczny do 2016 roku: zwiększenie roli polskich placówek badawczych we wdrażaniu ekoinnowacji w przemyśle oraz w produkcji wyrobów przyjaznych dla środowiska oraz doprowadzenie do zadowalającego stanu systemu monitoringu środowiska. Odpowiedzialność za szkody w środowisku Cel strategiczny do 2016 roku: stworzenie systemu prewencyjnego, mającego na celu zapobieganie szkodom w środowisku i sygnalizującego możliwość wystąpienia szkody. W przypadku wystąpienia szkody w środowisku koszty naprawy muszą w pełni ponieść jej sprawcy. Aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym Cel strategiczny do 2016 roku: przywrócenie właściwej roli planowania przestrzennego na obszarze całego kraju, w szczególności dotyczy to miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, które powinny być podstawą lokalizacji nowych inwestycji. 23

24 Poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego Środowisko a zdrowie Cel strategiczny do 2016 roku: dalsza poprawa stanu zdrowotnego mieszkańców w wyniku wspólnych działań sektora ochrony środowiska z sektorem zdrowia oraz skuteczny nadzór nad wszystkimi w kraju instalacjami będącymi potencjalnymi źródłami awarii przemysłowych powodujących zanieczyszczenie środowiska. Jakość powietrza Cel strategiczny do 2016 roku: spełnienie zobowiązań wynikających z Traktatu Akcesyjnego oraz z dwóch dyrektyw unijnych. Z Dyrektywy LCP wynika, że emisja z dużych źródeł energii, o mocy powyżej 50 MWc, już w 2008 r. nie powinna być wyższa niż 454 tys. ton dla SO 2 i 254 tys. ton dla NO x. Limity te dla 2010 r. wynosiły dla SO tys., dla NO x tys. ton, a dla roku 2012 wynosiły dla SO tys. ton, dla NO x tys. ton. Do roku 2016 zakłada się także całkowitą likwidację emisji substancji niszczących warstwę ozonową przez wycofanie ich z obrotu i stosowania na terytorium Polski. Gospodarka odpadami Cel strategiczny do 2016 roku: Celami średniookresowymi w zakresie gospodarki odpadami są m.in.: utrzymanie tendencji oddzielenia ilości wytwarzanych odpadów od wzrostu gospodarczego kraju (mniej odpadów na jednostkę produktów, mniej opakowań, dłuższe okresy życia produktów itp.); znaczne zwiększenie odzysku energii z odpadów komunalnych w sposób bezpieczny dla środowiska; zamknięcie wszystkich składowisk, które nie spełniają standardów UE i ich rekultywacja Strategia Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko perspektywa do 2020 roku (BEiŚ) Strategia (BEiŚ) zajmuje ważne miejsce w hierarchii dokumentów strategicznych, jako jedna z 9 zintegrowanych strategii rozwoju. Z jednej strony uszczegóławia zapisy Średniookresowej strategii rozwoju kraju w dziedzinie energetyki i środowiska, z drugiej zaś strony stanowi ogólną wytyczną dla Polityki energetycznej Polski i Polityki ekologicznej Państwa, które staną się elementami systemu realizacji BEiŚ. Ponadto, w związku z obecnością Polski w Unii Europejskiej, BEiŚ koresponduje z celami rozwojowymi określanymi na poziomie wspólnotowym, przede wszystkim w dokumencie Europa Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu, wpisując się także w jej kluczowe inicjatywy przewodnie. Strategia Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko (BEiŚ) stanowi odpowiedź na najważniejsze wyzwania stojące przed Polską w perspektywie do 2020 r. w zakresie środowiska i energetyki, z uwzględnieniem zarówno celów unijnych, jak i priorytetów krajowych. Celem głównym strategii BEiŚ powinno być zapewnienie wysokiej jakości życia obecnych i przyszłych pokoleń z uwzględnieniem ochrony środowiska oraz stworzenie warunków do zrównoważonego rozwoju nowoczesnego sektora energetycznego, zdolnego zapewnić Polsce 24

25 bezpieczeństwo energetyczne oraz konkurencyjną i efektywną energetycznie gospodarkę. Cele rozwojowe: Zrównoważone gospodarowanie zasobami środowiska zagadnienie ochrony oraz racjonalnego wykorzystania zasobów jest priorytetowe w kontekście zapewnienia ich dostępności dla przyszłych pokoleń. Obecnie obowiązujące wzorce produkcji mają negatywny wpływ na środowisko naturalne, wymagają więc zmian na bardziej ekologiczne. Zapewnienie gospodarce krajowej bezpiecznego i konkurencyjnego zaopatrzenia w energię - zróżnicowanie kierunków dostaw nośników energii i zapewnienie pewności ich dostaw po akceptowalnej dla społeczeństwa i gospodarki cenie, racjonalne wykorzystanie krajowych zasobów surowców energetycznych, przy jednoczesnym zastosowaniu nowych technologii oraz aktywne uczestnictwo w międzynarodowych inicjatywach dotyczących środowiska. Poprawa stanu środowiska głównie w zakresie poprawy jakości powietrza, ograniczania oddziaływania energetyki na środowisko oraz wspierania nowych i promocja polskich technologii energetycznych i środowiskowych Polityka Energetyczna Państwa do 2030 roku Dokument ten został opracowany zgodnie z art ustawy: Prawo energetyczne i przedstawia strategię państwa, mającą na celu odpowiedzenie na najważniejsze wyzwania stojące przed polską energetyką, zarówno w perspektywie krótkoterminowej, jak i w perspektywie do 2030 roku. Polska, jako kraj członkowski Unii Europejskiej, czynnie uczestniczy w tworzeniu wspólnotowej polityki energetycznej, a także dokonuje realizacji jej głównych celów w specyficznych warunkach krajowych, biorąc pod uwagę ochronę interesów odbiorców, posiadane zasoby energetyczne oraz uwarunkowania technologiczne wytwarzania i przesyłu energii. Podstawowymi kierunkami polskiej polityki energetycznej są: poprawa efektywności energetycznej; wzrost bezpieczeństwa dostaw paliw i energii; dywersyfikacja struktury wytwarzania energii elektrycznej poprzez wprowadzenie energetyki jądrowej; rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii, w tym biopaliw; rozwój konkurencyjnych rynków paliw i energii; ograniczenie oddziaływania energetyki na środowisko. Realizując działania zgodnie z tymi kierunkami, polityka energetyczna będzie dążyła do wzrostu bezpieczeństwa energetycznego kraju przy zachowaniu zasady zrównoważonego rozwoju. Polityka energetyczna wpisuje się w priorytety Strategii rozwoju kraju przyjętej przez Radę Ministrów w dniu 29 listopada 2006 roku. W szczególności cele i działania określone w niniejszym dokumencie przyczynią się do realizacji priorytetu dotyczącego poprawy stanu infrastruktury technicznej. Cele Polityki energetycznej są także zbieżne z celami Odnowionej Strategii Lizbońskiej i Odnowionej Strategii Zrównoważonego Rozwoju UE. Polityka energetyczna będzie zmierzać do realizacji zobowiązania, wyrażonego w powyższych strategiach UE, o przekształceniu Europy w gospodarkę o niskiej emisji dwutlenku węgla oraz pewnym, zrównoważonym i konkurencyjnym zaopatrzeniu w energię. 25

26 Krajowy Plan Działania w zakresie energii ze źródeł odnawialnych do 2020 roku (KPD OZE) W dniu 7 grudnia 2010 r. Rada Ministrów przyjęła dokument pn.: Krajowy Plan Działania w zakresie energii ze źródeł odnawialnych. Określa on krajowe cele w zakresie udziału energii ze źródeł odnawialnych zużyte w sektorze transportowym, sektorze energii elektrycznej, sektorze ogrzewania i chłodzenia w 2020 r., uwzględniając wpływ innych środków polityki efektywności energetycznej na końcowe zużycie energii oraz odpowiednie środki, które należy podjąć dla osiągnięcia krajowych celów ogólnych w zakresie udziału OZE w wykorzystaniu energii finalnej. Dokument określa ponadto współpracę między organami władzy lokalnej, regionalnej i krajowej, szacowaną nadwyżkę energii ze źródeł odnawialnych, która mogłaby zostać przekazana innym państwom członkowskim, strategię ukierunkowaną na rozwój istniejących zasobów biomasy i zmobilizowanie nowych zasobów biomasy do różnych zastosowań, a także środki, które należy podjąć w celu wypełnienia stosownych zobowiązań wynikających z dyrektywy 2009/28/WE. Działania ujęte w KPD OZE realizowane są sukcesywnie od kilku ostatnich lat i mają dwojaki charakter: regulacyjny oraz finansowy. Działania o charakterze regulacyjnym skierowane są głównie do wytwórców energii ze źródeł odnawialnych, operatorów elektroenergetycznych oraz inwestorów instalacji wytwórczych. Celem wdrożenia działań jest wzrost mocy zainstalowanej w źródłach odnawialnych. Działania ujęte w KPD OZE: obowiązek uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia lub uiszczenia opłaty zastępczej nałożony na sprzedawców energii odbiorcom końcowym. obowiązek zakupu energii produkowanej z odnawialnych źródeł nałożony na sprzedawców z urzędu. obowiązek operatorów sieci elektroenergetycznych do zapewnienia wszystkim podmiotom pierwszeństwa w świadczeniu usług przesyłania lub dystrybucji energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnych źródłach energii. Działania o charakterze finansowym mają na celu obniżanie kosztów produkcji energii odnawialnej, wzrost mocy zainstalowanej w źródłach odnawialnych, a także wspomagają budowę lub rozbudowę jednostek wytwarzania energii. Działania finansowe opierają się w dużej mierze na zwolnieniu podmiotów z opłat, tworzeniu programów dla przedsięwzięć w zakresie OZE, na działaniach realizowanych przez WFOŚiGW, NFOŚiGW oraz ujętych w Programie Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko: Działanie 9.1 Wysokosprawne wytwarzanie energii; Działanie 9.2 Efektywna dystrybucja energii; Działanie 9.4 Wytwarzanie energii ze źródeł odnawialnych; Działanie 9.5 Wytwarzanie biopaliw ze źródeł odnawialnych; Działanie 9.6 Sieci ułatwiające odbiór energii ze źródeł odnawialnych; Działanie 10.3 Rozwój przemysłu OZE Krajowy Plan Działań dot. efektywności energetycznej Drugi Krajowy Plan Działań dotyczący efektywności energetycznej został przygotowany w związku z obowiązkiem przekazywania Komisji Europejskiej sprawozdań na podstawie 26

27 dyrektywy 2006/32/WE w sprawie efektywności końcowego wykorzystania energii i usług energetycznych. Dokument ten zawiera opis planowanych środków poprawy efektywności energetycznej ukierunkowanych na końcowe wykorzystanie energii w poszczególnych sektorach gospodarki. Krajowy Plan Działań przedstawia również informację o postępie w realizacji krajowego celu w zakresie oszczędnego gospodarowania energią i podjętych działaniach mających na celu usuniecie przeszkód w realizacji tego celu. Cel ten wyznacza uzyskanie do 2016 roku oszczędności energii finalnej, w ilości nie mniejszej niż 9% średniego krajowego zużycia tej energii w ciągu roku (tj GWh oszczędności energii do 2016 roku). Działania priorytetowe służące realizacji celu z podziałem na sektory: Działania w sektorze mieszkalnictwa Fundusz Termomodernizacji i Remontów. Działania w sektorze publicznym System zielonych inwestycji - zarządzanie energią w budynkach użyteczności publicznej; System zielonych inwestycji - zarządzanie energią w budynkach wybranych podmiotów sektora finansów publicznych; Program Operacyjny Oszczędność energii i promocja odnawialnych źródeł energii dla wykorzystania środków finansowych w ramach Mechanizmu Finansowego EOG oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego w latach Działania w sektorze przemysłu i MŚP Efektywne wykorzystanie energii - Dofinansowanie audytów energetycznych i elektroenergetycznych w przedsiębiorstwach; Efektywne wykorzystanie energii - Dofinansowanie zadań inwestycyjnych prowadzących do oszczędności energii lub do wzrostu efektywności energetycznej przedsiębiorstw; Program Priorytetowy Inteligentne sieci energetyczne program rozpoczął się w 2012 roku; System zielonych inwestycji Modernizacja i rozwój ciepłownictwa program rozpocznie się w 2014 roku. Działania w sektorze transportu Systemy zarządzania ruchem i optymalizacja przewozu towarów; Wymiana floty w zakładach komunikacji miejskiej oraz promocja ekojazdy. Środki horyzontalne System białych certyfikatów; Kampanie informacyjne, szkolenia i edukacja w zakresie poprawy efektywności energetycznej Narodowy Program Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej (NPRGN) Założenia NPRGN zostały przyjęte 16 sierpnia 2011 r. przez Radę Ministrów. Opracowanie dokumentu wynikało z potrzeby redukcji emisji gazów cieplarnianych i innych substancji wprowadzanych do powietrza we wszystkich obszarach gospodarki. Osiągnięcie efektu redukcyjnego będzie powiązane z racjonalnym wykorzystaniem środków finansowych pozyskanych z różnych źródeł. Polska zobowiązana jest do redukcji emisji gazów 27

28 cieplarnianych na mocy Protokołu z Kioto, ustalonego na forum Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych ds. Zmian Klimatu. Założenia Narodowego Programu Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej przygotowane zostały przez Ministerstwo Gospodarki we współpracy z Ministerstwem Środowiska. W dniu 31 marca 2011 r. na konferencji nt. Założeń Narodowego Programu Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej, kończącej konsultacje społeczne, NPRGN uzyskał poparcie ze strony partnerów społecznych. Podkreślono, że objęcie Programem całej gospodarki jest podejściem właściwym i zrównoważonym. Wskazano na konieczność ścisłej współpracy nie tylko w ramach administracji, lecz także i z partnerami społecznymi przy jego opracowywaniu. Głównym celem programu jest rozwój gospodarki niskoemisyjnej przy zapewnieniu zrównoważonego rozwoju kraju. Cel realizowany poprzez szereg działań zapewniających korzyści ekonomiczne, społeczne i środowiskowe, osiągane m.in. poprzez wzrost innowacyjności i wdrożenie nowych technologii, zmniejszenie energochłonności, utworzenie nowych miejsc pracy, a w konsekwencji sprzyjających wzrostowi konkurencyjności gospodarki. Osiągnięciu celu głównego sprzyjać będą cele szczegółowe: Rozwój niskoemisyjnych źródeł energii Wiąże się z koniecznością dywersyfikacji źródeł wytwarzania energii elektrycznej, ciepła i chłodu. Ten cel szczegółowy zakłada dążenie do określenia takiego mixu energetycznego, który z jednej strony będzie najbardziej skuteczny w kwestii realizacji celów redukcji emisji gazów cieplarnianych, a z drugiej najkorzystniejszy ekonomicznie dla polskiej gospodarki. Ponadto rozwój niskoemisyjnych źródeł energii zakłada powstawanie nowych branż przemysłu skutecznie wspierających ten rozwój, a co za tym idzie nowych miejsc pracy. Poprawa efektywności energetycznej Dotyczy zarówno przedsiębiorstw energetycznych jak i gospodarstw domowych. Zakłada następujące działania: ujednolicenie poziomu infrastruktury technicznej; termomodernizacja infrastruktury mieszkalnej; zaostrzenie standardów w stosunku do nowych budynków; wprowadzanie budynków pasywnych; modernizacja obecnie funkcjonującej sieci energetycznej. Poprawa efektywności gospodarowania surowcami i materiałami, Związana z efektywnym pozyskiwaniem i racjonalnym wykorzystaniem surowców i nośników energii, wdrożeniem nowych, innowacyjnych rozwiązań. Do realizacji tego celu konieczna będzie ocena zapotrzebowania, produkcji krajowej, wymiany zagranicznej oraz uchwycenie trendów, w zakresie produkcji, obrotów i konsumpcji a także zapobiegania powstawaniu odpadów. Rozwój i wykorzystanie technologii niskoemisyjnych Zakłada wykorzystanie nowych technologii, głównie czystych technologii węglowych, uwzględniających aspekty efektywności energetycznej, gospodarowania surowcami i materiałami oraz efektywnego gospodarowania odpadami. Do realizacji tego celu konieczne 28

29 będzie dokonanie kierunkowego przeglądu technologii i wsparcie ich rozwoju. Zapobieganie powstawaniu oraz poprawa efektywności gospodarowania odpadami W Polsce ilość odpadów poddawanych recyklingowi, w porównaniu do ilości deponowanych na składowiskach, jest znacznie mniejsza. W związku z tym konieczne jest prowadzenie działań w zakresie zbiórki, odzysku i recyklingu odpadów. Działania dotyczące zapobiegania powstawaniu odpadów oraz ich zagospodarowaniu przyczynią się do rozwoju bardziej efektywnych i innowacyjnych technologii. Promocja nowych wzorców konsumpcji Konieczne jest wdrażanie zrównoważonych wzorców konsumpcji oraz wykształcenie właściwych postaw społecznych już we wczesnym etapie kształcenia. Cel ten służy zagwarantowaniu możliwości zaspokojenia podstawowych potrzeb zarówno współczesnych jak i przyszłych pokoleń. Aby osiągnąć ten cel niezbędne są zmiany niekorzystnych trendów konsumpcji i produkcji, poprawa efektywności wykorzystywania zasobów środowiska (nieodnawialnych i odnawialnych), troska o integralność i wydajność ekosystemów, ograniczanie emisji zanieczyszczeń i efektywne wykorzystanie odpadów. Zakłada się, że efektem końcowym NPRGN będzie zestaw działań nakierowanych bezpośrednio i pośrednio na redukcję emisji gazów cieplarnianych, a także instrumentów, które wspomogą wszystkich uczestników realizacji Programu w przechodzeniu na gospodarkę niskoemisyjną. NPRGN będzie kierowany do przedsiębiorców wszystkich sektorów gospodarki, samorządów gospodarczych i terytorialnych, organizacji otoczenia biznesu, organizacji pozarządowych, a także do wszystkich obywateli państwa Strategiczny Plan Adaptacji - SPA2020 Rada Ministrów przyjęła Strategiczny plan adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywą do roku 2030 tzw. SPA2020. To pierwszy polski dokument strategiczny, który bezpośrednio dotyczy kwestii adaptacji do zachodzących zmian klimatu. Głównym celem SPA2020 jest zapewnienie zrównoważonego rozwoju oraz efektywnego funkcjonowania gospodarki i społeczeństwa w warunkach zmieniającego się klimatu. W dokumencie wskazano priorytetowe kierunki działań adaptacyjnych, które należy podjąć do 2020 roku w najbardziej wrażliwych na zmiany klimatu obszarach, takich jak: gospodarka wodna, rolnictwo, leśnictwo, różnorodność biologiczna, zdrowie, energetyka, budownictwo i gospodarka przestrzenna, obszary zurbanizowane, transport, obszary górskie i strefy wybrzeża. Działania te, podejmowane zarówno przez podmioty publiczne, jak i prywatne, będą dokonywane poprzez realizację polityk, inwestycje w infrastrukturę oraz rozwój technologii. Obejmują one zarówno przedsięwzięcia techniczne, takie jak np. budowa niezbędnej infrastruktury przeciwpowodziowej i ochrony wybrzeża, jak i zmiany regulacji prawnych, np. w systemie planowania przestrzennego ograniczające możliwość zabudowy terenów zagrożonych powodziami. SPA2020 zostało opracowane na podstawie wyników projektu badawczego o nazwie KLIMADA, realizowanego na zlecenie Ministerstwa Środowiska w latach ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. W jego ramach 29

30 opracowywane są ekspertyzy ilustrujące przewidywane zmiany klimatu do 2070 roku. Strategia wpisuje się w ramową politykę Unii Europejskiej w zakresie adaptacji do zmian klimatu, której celem jest poprawa odporności państw członkowskich na aktualne i oczekiwane zmiany klimatu, zwracając szczególną uwagę na lepsze przygotowanie do ekstremalnych zjawisk klimatycznych i pogodowych oraz redukcję kosztów społecznoekonomicznych z tym związanych Strategia Rozwoju Transportu do 2020 roku (z perspektywą do 2030 roku) Strategia rozwoju transportu to średniookresowy dokument planistyczny, którego istotą jest wskazanie celów i odpowiednich kierunków rozwoju transportu, które etapowo, do 2030 r., przyczynią się do osiągnięcia celów założonych w Długookresowej Strategii Rozwoju kraju oraz Średniookresowej Strategii Rozwoju Kraju. Strategia wskazuje m.in., że ograniczanie kosztów i czasu transportu wpłynie pozytywnie na poprawę efektywności energetycznej i obniżenie jednostkowych wskaźników emisyjności. Celem głównym Strategii jest zwiększenie dostępności transportowej oraz poprawa bezpieczeństwa uczestników ruchu i efektywności sektora transportowego, przez stworzenie spójnego, zrównoważonego i przyjaznego użytkownikowi systemu transportowego w wymiarze krajowym, europejskim i globalnym. Cel ten realizowany będzie przez następujące cele strategiczne: Cel strategiczny 1: Stworzenie zintegrowanego systemu transportowego; Cel strategiczny 2: Stworzenie warunków dla sprawnego funkcjonowania rynków transportowych i rozwoju efektywnych systemów przewozowych. Realizacja głównego celu transportowego w perspektywie do 2020 r. i dalszej wiąże się z realizacją pięciu celów szczegółowych właściwych dla każdej z gałęzi transportu: cel szczegółowy 1: stworzenie nowoczesnej i spójnej sieci infrastruktury transportowej; cel szczegółowy 2: poprawa sposobu organizacji i zarządzania systemem transportowym; cel szczegółowy 3: poprawa bezpieczeństwa użytkowników ruchu oraz przewożonych towarów; cel szczegółowy 4: ograniczanie negatywnego wpływu transportu na środowisko; cel szczegółowy 5: zbudowanie racjonalnego modelu finansowania inwestycji infrastrukturalnych Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2014 Krajowy Plan Gospodarki Odpadami obejmuje pełny zakres zadań niezbędnych do utworzenia zintegrowanego systemu gospodarki odpadami w kraju, przy jednoczesnym zapewnieniu ochrony środowiska i przy uwzględnieniu obecnych i przyszłych możliwości i uwarunkowań ekonomicznych, a także poziomu rozwoju infrastruktury technicznej. W Planie zawarto program zapobiegania powstawaniu odpadów oraz strategię redukcji składowania odpadów ulegających biodegradacji. Plan ten dotyczy odpadów powstających w kraju (w tym odpadów komunalnych, opakowaniowych, niebezpiecznych oraz komunalnych osadów ściekowych), jak również przywożonych na teren Polski. Działania przedstawione w Planie dotyczą okresu oraz perspektywy czasowej 30

31 Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Miejskiej Turek Dokument został sporządzony zgodnie ze stanem prawnym obowiązującym na dzień 15 października 2010r. Zakres planu obejmuje: opis stanu aktualnego gospodarki odpadami; prognozowane zmiany w obszarze wytwarzania i gospodarowania odpadami; cele gospodarki odpadami wraz z podaniem terminów ich osiągania; opis systemu gospodarowania odpadami; zadania mające na celu poprawę sytuacji w gospodarce odpadami; rodzaje przedsięwzięć i harmonogram ich realizacji; instrumenty finansowe służące realizacji ww. celów; system monitoringu i sposób oceny realizacji celów. W kontekście Planu Gospodarki Niskoemisyjnej oraz emisji gazów cieplarnianych z obszaru gospodarki odpadami, najistotniejszym celem KPGO jest zmniejszenie ilości odpadów kierowanych na składowiska, w tym także postępowanie dotyczące odpadów biodegradowalnych i osadów ściekowych: ograniczenie składowania osadów ściekowych; zwiększenie ilości komunalnych osadów ściekowych przetwarzanych przed wprowadzeniem do środowiska oraz przekształcanych metodami termicznymi; maksymalizacja stopnia wykorzystania substancji biogennych zawartych w osadach. Jednym z priorytetów programu jest też maksymalizacja odzysku, wymagająca m.in.: utworzenia linii technologicznych do przetwarzania odpadów takich jak: kompostownie odpadów organicznych; instalacje fermentacji odpadów organicznych; instalacje mechaniczno0biologicnzeg przetwarzania; zakłady termicznego przekształcania zmieszanych odpadów komunalnych; co wpływa na wielkość emisji gazów cieplarnianych do powietrza oraz możliwości jej redukcji Krajowy Program Ochrony Powietrza Projekt Krajowego Programu Ochrony Powietrza został wyłożony przez Ministerstwo Środowiska w marcu 2015 roku i nie ma jeszcze mocy prawnej. Jego celem jest poprawa jakości powietrza atmosferycznego na terenie całej Polski, a zwłaszcza na obszarach, które występują największe stężenia zanieczyszczeń lub gdzie występują największe skupiska ludności. Głównymi kierunkami działań KPOP dążącymi do dotrzymania standardów jakości powietrza są: Podniesienie rangi zagadnienia jakości powietrza; Włączenie społeczeństwa w działania na rzecz poprawy jakości powietrza; Rozwój technologii, które sprzyjają poprawie jakości powietrza; Rozwój mechanizmów finansowych, które sprzyjają poprawie jakości powietrza. Dokument ten zawiera katalog działań do podjęcia w celu poprawy jakości powietrza na poziomie: 31

32 1. Krajowym: Działania strategiczne (np. utworzenie Partnerstwa na rzecz Poprawy Jakości Powietrza w Polsce), Działania legislacyjne (np. zmiany w ustawie POŚ), Działania finansowe (dotyczące np. rozwoju instrumentów wsparcia programu motywacyjnego), Działania informacyjne (np. prowadzenie kampanii medialnych); 2. Regionalnym i lokalnym: Działania strategiczne (np. wykonanie szczegółowej inwentaryzacji źródeł powierzchniowych zanieczyszczeń), Działania w sektorze bytowo komunalnym (dotyczą wymian i modernizacji instalacji wytwarzających energię), Działania w sektorze transportowym (np. budowa obwodnic, usprawnienie systemu zarządzania ruchem), Działania finansowe (np. promocja przedsięwzięć związanych ze zmniejszeniem zapotrzebowania na energię), Działania legislacyjne (np. wprowadzenie stref ograniczonej emisji transportowej), Działania informacyjne (np. akcje informacyjno - edukacyjne). W KPOP znalazły się także działania rozwojowe do realizacji w perspektywie do roku , które są związane m. in. z rozwojem energetyki prosumenckiej, wykorzystania OZE i BAT. Dokument zawiera także informacje o środkach finansowania przedsięwzięć w obszarze ochrony powietrza Strategia Rozwoju Polski Zachodniej 2020 Strategia traktuje o wizji rozwoju 5 województw: zachodniopomorskiego, lubuskiego, wielkopolskiego, dolnośląskiego i opolskiego. Dokument wyznacza główne kierunki rozwoju makroregionu i stanowi punkt odniesienia dla programowania działań rozwojowych w ramach programów operacyjnych na lata Cele i kierunki interwencji Strategii odpowiadają na potrzebę wzmacniania mocnych stron Polski Zachodniej i niwelowania jej głównych barier rozwojowych. Celem głównym Strategii jest Wzrost konkurencyjności Polski Zachodniej w wymiarze europejskim poprzez efektywne wykorzystanie potencjałów makroregionu. Cel ten jest realizowany przez następujące cele szczegółowe: Cel szczegółowy 1: Integracja przestrzenna i funkcjonalna makroregionu: wzmocnienie wewnętrznych powiązań sieci transportowych pomiędzy głównymi miastami Polski Zachodniej; zwiększenie dostępności transportowej Polski Zachodniej w przestrzeni europejskiej poprzez wzmocnienie powiązań głównych miast makroregionu z Warszawą, Katowicami i Trójmiastem, Berlinem, Pragą, Wiedniem oraz Dreznem; modernizacja Odrzańskiej Drogi Wodnej oraz wzmocnienie międzyregionalnej i transgranicznej współpracy w dorzeczu Odry; zwiększenie efektywności sieci energetycznej w makroregionie. Cel szczegółowy 2: Budowa oferty gospodarczej makroregionu: 32

33 wspieranie wypracowywania i implementowania nowoczesnych rozwiązań w wiodących branżach gospodarczych makroregionu; rozwój i profesjonalizacja działalności ośrodków innowacji i przedsiębiorczości, w szczególności w zakresie wsparcia wiodących branż gospodarczych makroregionu; tworzenie zachęt do inwestowania, w tym zapewnienie dostępu do usług publicznych; tworzenie i rozwój ponadregionalnych produktów turystycznych. Cel szczegółowy 3: Wzmacnianie potencjału naukowo-badawczego makroregionu: inicjowanie i wspieranie współpracy naukowo-badawczej ośrodków z Polski Zachodniej; budowanie komplementarnej oferty edukacyjnej służącej dostosowaniu kapitału ludzkiego do potrzeb gospodarki opartej na wiedzy; inicjowanie wspólnych działań edukacyjnych promujących postawy przedsiębiorcze i innowacyjne; wzmocnienie mechanizmów transferu wiedzy między nauką i biznesem w celu komercjalizacji wyników badań. Źródła finansowania realizacji celów ujętych w strategii obejmują środki z: Unii Europejskiej, budżetu państwa, budżetów samorządów, a także środki prywatne i inne środki publiczne Ustawa o wspieraniu termomodernizacji i remontów Ustawa o wspieraniu termomodernizacji i remontów z dnia z dnia 21 listopada 2008r. (Dz.U nr 223 poz utworzyła możliwość wsparcia przez Państwo właścicieli budynków. Narzędziem umożliwiającym korzystanie ze środków za pośrednictwem Banku Gospodarstwa Krajowego jest premia termomodernizacyjna. Nadrzędnym założeniem działań termomodernizacyjnych jest dążenie do minimalizacji kosztów związanych z opłatami za energię, przy jednoczesnym ograniczeniu negatywnego wpływu na środowisko przyrodnicze (ochrona środowiska), podniesienie komfortu dla mieszkańców. Podstawowym założeniem przeznaczenia premii termomodernizacyjnej jest wprowadzenie usprawnień w rozwiązaniach budowlanych oraz systemach grzewczych które przyczynią się do podniesienia efektywności energetycznej budynku. Uznaje się, że średni realny spadek zużycia energii w wyniku przeprowadzenia działań termomodernizacyjnych wynosi 35-40% w stosunku do stanu sprzed remontu. Podstawą przeprowadzenia działań termomodernizacyjnych jest wykonanie audytu energetycznego budynku. Zgodnie z zapisami ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o wspieraniu termomodernizacji i remontów audyt energetyczny określa zakres i parametry techniczne oraz ekonomiczne przedsięwzięcia i podaje rozwiązanie optymalne Ustawa o efektywności energetycznej Ustawa o efektywności energetycznej z dnia 15 kwietnia 2011 r. (Dz. U. z 2011 r., Nr 94, poz. 551 z późn. zm.) wprowadza pojęcie tzw. białych certyfikatów, czyli świadectw efektywności energetycznej. Jednostki sektora publicznego (rządowe i samorządowe) zobowiązane są do stosowania co najmniej dwóch środków poprawy efektywności energetycznej z katalogu zawartego w projekcie ustawy. Do środków służących poprawie efektywności energetycznej należą: 33

34 umowa na realizację i finansowanie przedsięwzięć mających na celu poprawę efektywności energetycznej; nabycie nowego urządzenia, instalacji lub pojazdu o niskim zużyciu energii oraz niskich kosztach eksploatacji; wymiana eksploatowanego urządzenia, instalacji lub pojazdu na urządzenie, instalację lub pojazd na niskoemisyjne albo ich modernizacja; nabycie lub wynajęcie efektywnych energetycznie budynków lub ich części albo przebudowa lub remont użytkowanych budynków sporządzenie audytu energetycznego o powierzchni użytkowej powyżej 500 m 2, których jednostka sektora publicznego jest właścicielem lub zarządcą Ustawa o odnawialnych źródłach energii Skutkiem wejścia w życie, z dniem 1 stycznia 2016 roku zapisów ustawy z dnia 20 lutego 2015r. o odnawialnych źródłach energii Dz. u poz 478 z późn. zm., zapisów dotyczących nowych form wsparcia dla wytwórców energii będzie: 1. Wprowadzenie obowiązku zakupu energii od wytwórcy energii z mikroinstalacji o mocy do 3 kw włącznie wykorzystującej różne odnawialne źródła energii po określonej, stałej w okresie 15 lat, cenie: hydroenergia 0,75 zł za 1 kwh; energia wiatru 0,75 zł za 1 kwh; energia promieniowania słonecznego 0,75 zł za 1 kwh; 2. Dla mikroinstalacji o mocy powyżej 3 kw do 10 kw włącznie przewidziano następujące taryfy gwarantowane: biogaz rolniczy - 0, 70 zł za 1 kwh.; biogaz pozyskany z surowców pochodzących ze składowisk odpadów 0,55 zł za 1 kwh; biogaz pozyskany z surowców pochodzących z oczyszczalni ścieków 0,45 zł za 1 kwh; hydroenergia 0,65 zł za 1 kwh; energia wiatru - 0,65 zł za 1 kwh; energia promieniowania słonecznego 0,65 zł za 1 kwh. Wskazane taryfy gwarantowane mają obowiązywać przez 15 lat. Ustawa wprowadza również aukcyjny system sprzedaży energii elektrycznej wytwarzanej z odnawialnych źródeł energii, których łączna moc zainstalowana wynosi: nie więcej niż 1 MW, powyżej 1 MW, i do których wytworzenia nie wykorzystano: drewna pełnowartościowego oraz zbóż pełnowartościowych, paliw kopalnych, biomasy zanieczyszczonej w celu zwiększenia jej wartości opałowej lub zawierającej substancje niewystępujące w niej naturalnie, biopłynów, które nie spełniają kryteriów zrównoważonego rozwoju. Aukcje ogłaszane, organizowane przeprowadzane będą przez prezesa URE nie rzadziej niż 1 34

35 raz w roku. Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Miejskiej Turek Rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Warunki Techniczne) Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 5 lipca 2013r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie z dnia 13 sierpnia 2013r. (Dz.U poz. 926) wskazuje wymagania dotyczące dopuszczalnej wartości wskaźnika EP (roczne zapotrzebowanie na nieodnawialną energię pierwotną) oraz minimalnej izolacyjności cieplnej przegród zewnętrznych budynku i przewodów. Cząstkowe maksymalne wartości wskaźnika EP określono szczegółowo w (Tabela 3, Tabela 4, Tabela 5). Tabela 3. Cząstkowe maksymalne wartości wskaźnika EP na potrzeby ogrzewania, wentylacji oraz przygotowania ciepłej wody użytkowej Źródło: (Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 5 lipca 2013r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U poz. 926)) 35

36 Tabela 4. Cząstkowe maksymalne wartości wskaźnika EP na potrzeby chłodzenia Źródło: (Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 5 lipca 2013r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U poz. 926)) Tabela 5. Cząstkowe maksymalne wartości wskaźnika EP na potrzeby oświetlenia Źródło: (Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 5 lipca 2013r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U poz. 926)) 36

37 3.3. Ramy realizacji planu gospodarki niskoemisyjnej w lokalnych dokumentach strategicznych i planistycznych Miejscowe Plany Zagospodarowania Przestrzennego Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego stanowią lokalne prawo, w których m.in. ustala się ogólne zasady w obszarze związanych z ochroną powietrza. Założenia przyjęte w dokumentach planistycznych kształtują na ochronę zasobów naturalnych i poprawę jakości środowiska. Działania planowane do realizacji i określone w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego mogą przyczynić się do redukcji emisji CO 2, a tym samym do poprawy stanu środowiska na terenie gminy Strategia rozwoju Miasta Turek Strategia rozwoju miasta została oparta na zasadach planowania regionalnego, zgodnego z zasadami strategicznego, spójnego i logicznego podejścia do rozwoju społecznogospodarczego. Wprowadzona strategia ma na celu: budowanie wizji miasta w celu spełniania przyjętej misji, zarządzanie w dłuższym okresie czasu zgodnie z wybranymi celami strategicznymi i priorytetami, czyli celami stabilnymi, opartymi głównie na silnych stronach miasta i szansach rozwojowych, na wzmacnianiu słabych stron i ograniczaniu zagrożeń, zarządzanie bieżące, obejmujące realizację określonych celów operacyjnych i realizację projektów w celu osiągnięcia wybranych celów strategicznych. Celem opracowania jest zapoznanie jego użytkowników z głównymi kierunkami rozwoju Miasta Turku oraz wypracowanym zakresem zadań do realizacji dla miasta - zadań, które mają przyczynić się do osiągnięcia określonych celów strategicznych. Zgodnie z treścią dokumentu Turek ma stać się miastem różnorodnej przedsiębiorczości opartej na tradycji, wykorzystującym szanse tkwiące w jego otoczeniu, gdzie mieszkańcy żyją dostatnio i w przyjaznym środowisku. Cel nadrzędny strategii umożliwia rozwiązanie problemu kluczowego w rozwoju miasta oraz wypełnianie przyjętej dla miasta misji, a jego osiągnięcie sprowadza się do realizacji zdefiniowanych celów strategicznych w czterech dziedzinach życia społeczno-gospodarczego: rozwój, gospodarka, szanse rozwojowe oraz społeczeństwo. Nadrzędnym celem strategii jest więc dynamiczny, harmonijny i wielokierunkowy rozwój miasta Wieloletnia Prognoza Finansowa Miasta Turek Posiadanie Wieloletniej Prognozy Finansowej ma istotne znaczenie dla szans realizacji zrównoważonego rozwoju miasta. Dokument ten jest wynikiem procesu planowania strategicznego w mieście, podczas którego formułowane są długofalowe cele, ich struktura oraz współzależności, a także wskazane zostają jednostki odpowiedzialne za ich wdrożenie. Zgodnie z przyjętą procedurą, podstawą do prac nad Wieloletnim Planem Inwestycyjnym były inwestycje zgłoszone przez radnych, mieszkańców i wydziały Urzędu Miejskiego. Przedsięwzięcia mające wpływ na ograniczenie emisji zawarte w prognozie pokrywają się z tymi zaproponowanymi w planie, dzięki temu środki niezbędne na ich przeprowadzenie zostaną zabezpieczone w budżecie. Ponadto Plan Gospodarki Niskoemisyjnej przewiduje 37

38 również szereg działań fakultatywnych, których realizacja może zostać podjęta po pozyskaniu na nie dodatkowych środków budżetowych i wpisaniu w Wieloletnią Prognozę Finansową. Aktualna wersja Wieloletniej Prognozy Finansowej na lata została przyjęta Uchwałą Nr X/71/15 Rady Miejskiej Turek z dnia z dnia r. zmieniająca Uchwałę Nr III/10/14 Rady Miejskiej Turku z dnia 29 grudnia 2014r. w sprawie uchwalenia Wieloletniej Prognozy Finansowej Miasta Turku na lata Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Turek na lata Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Turek na lata ma na celu wskazanie, które z obszarów miasta są szczególnie dotknięte problemami społecznymi i gospodarczymi oraz z jakimi zjawiskami patologicznymi boryka się całe miasto Turek. Proces rewitalizacji tworzy szansę zwiększenia bezpieczeństwa społecznego, przełamania impasu gospodarczego oraz stworzenia warunków ekonomicznych dla potencjalnych inwestorów, jak również dzięki podniesieniu atrakcyjności miasta przyciągnięciu ludzi operatywnych i otwartych na nowe wyzwania. Program opisuje intencyjne zamierzenia władz Turku oraz wyznacza pola działań dla innych podmiotów, w tym podmiotów prywatnych zamierzających zaangażować się w działania na rzecz rozwoju miasta. Wśród projektów zaplanowanych do realizacji w ramach planu znalazły się m.in.: Remonty części wspólnych i kamienic w obszarze Rynku, Przebudowa ulic, Termomodernizacja obiektów edukacyjnych, Usprawnienie funkcjonalności oświetlenia ulicznego oraz instalacja systemu monitoringu miejscowego, Budowa obiektów na potrzeby socjalne, Wykonanie sieci i instalacji c.o. i c.w.u. z przyłączami, Przebudowa sieci wodociągowych i kanalizacyjnych, Renowacja budynków spółdzielczych Program Ochrony Środowiska dla Miasta Turek Programy ochrony środowiska (w skrócie: POŚ) są dokumentami mającymi za zadanie wdrożenie założeń Polityki Ekologicznej Państwa na odpowiednio niższym szczeblu. Zapis ten wynika z art. 17 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska. Program przyjmowany jest na cztery lata, z zawarciem perspektywy na kolejne cztery. Dokument określa narzędzia do prowadzenia polityki ekologicznej na terenie miasta, ustala politykę środowiskową oraz cele i priorytety ekologiczne. Realizacja Programu ochrony środowiska przyczyni się do poprawy jakości środowiska miejskiego i ochroni jego zasoby, co przełoży się bezpośrednio na poprawę jakości życia mieszkańców, jak również może przynieść oszczędności, wynikające z lepszego korzystania ze środowiska (np.: mniejsze kary za zanieczyszczenie, mniejsze koszty rekultywacji środowiska, oszczędność energii). W przypadku Gminy Miejskiej Turek cel nadrzędny Programu został zdefiniowany jako zrównoważony rozwój gminy zapewniający wysoką jakość życia mieszkańców przy jednoczesnym zachowaniu równowagi przyrodniczej. Program ochrony środowiska wyznacza następujące priorytety ekologiczne: ochrona przyrody, ochrona wód i gospodarka wodno-ściekowa, ochrona powietrza atmosferycznego i ochrona krajobrazu, ochrona powierzchni ziemi, zapewnienie dotrzymania standardów jakości gleb na terenie gminy, 38

39 ochrona krajobrazu, ochrona przed hałasem i promieniowaniem niejonizującym, pole elektromagnetyczne, ochrono przed poważnymi awariami, edukacja ekologiczna mieszkańców. Wyżej wymienione priorytety stanowią najistotniejsze zagadnienia, których rozwiązanie przyczyni się w najbliższej przyszłości do poprawy stanu środowiska na obszarze miasta Założenia do Planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Uchwałą NR XXXVIII/345/14 Rada Miejska Turku w dniu 30 października 2014 roku uchwaliła "Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe" dla Miasta Turku, który określa pełną charakterystykę energetyczną miasta Turku w zakresie źródeł zasilania, sieci przesyłowych i instalacji odbiorczych wraz z bilansem zużycia energii i paliw. Celem danego dokumentu jest porównaniu potrzeb miasta w zakresie zaopatrzenia w nośniki energii z planami rozwoju przedsiębiorstw energetycznych. i winno być zgodne z wymaganiami z Ustawą Prawo energetyczne. Celem ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne (Dz. U. Nr 54 z 1997 r., poz. 348 ze zmianami), jest stworzenie warunków zapewniających bezpieczeństwo energetyczne kraju, a jego obywatelom racjonalne ceny energii. Służyć temu mają określone w ustawie zasady kształtowania polityki energetycznej państwa oraz warunki zaopatrzenia oraz użytkowania paliw i energii takie jak: Określenie warunków zapewnienia zrównoważonego rozwoju kraju, Zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego państwa i racjonalne wykorzystanie istniejących zasobów energii, Rozwój konkurencji i przeciwdziałanie negatywnym skutkom działalności monopoli naturalnych na rynkach, Uwzględnienie wymagań związanych z ochroną środowiska i spełnienie wymogów podpisanych umów międzynarodowych, Ochrona interesów odbiorców energii i minimalizacja kosztów jej dostawy. Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe pozwalają miastu realizować własną politykę energetyczną i ekologiczną oraz: zapewnić bezpieczeństwo zaopatrzenia w energię i paliwa gazowe, zmniejszyć koszty usług energetycznych, uzyskać poprawę stanu środowiska naturalnego. Działające na terenie miasta przedsiębiorstwa energetyczne zyskują dobre rozeznanie w przyszłym, lokalnym rynku energii, prognozowana wielkość popytu na energię dla uniknięcia nietrafnych inwestycji w zakresie wytwarzania, przesyłania i dystrybucji energii. Odbiorcy energii mogą spodziewać się lepszej dostępności usług energetycznych i ich racjonalnej ceny, założenia pozwalają na planowanie finansowania inwestycji energetycznych szczególnie o profilu ekologicznym, ze źródeł tzw. środków pomocowych. Otwierają się również możliwości współfinansowania inwestycji energetycznych w mieście przez zakłady energetyczne, o ile znajdą się one w planach zagospodarowania przestrzennego. Niniejsze opracowanie Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Turku zgodnie z art. 19 Prawa Energetycznego Projekt założeń do planu zaopatrzenia... zawiera: 39

40 Opis stanu istniejącego, Ocenę przyszłych zmian w zapotrzebowaniu na ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe, Analizę możliwości racjonalizacji produkcji i zużycia energii u użytkowników i producentów, Możliwości wykorzystania istniejących nadwyżek energii i lokalnych zasobów z uwzględnieniem skojarzonej produkcji ciepła i energii elektrycznej jak również wykorzystania ciepła odpadowego, Zastosowanie odnawialnych źródeł energii, Prognoza wzrostu zapotrzebowania na media energetyczne dla Miasta Turek do roku 2020 Prognoza została wykonana na podstawie wniosków złożonych w trakcie procesu opiniowania projektu Założeń do Planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe (zgodnie z ustawą Prawo Energetyczne z dnia r. ogłoszonej w Dz. U. Nr 54, poz.348 z późniejszymi zmianami) oraz zawartej umowy UZ-13/2002 pomiędzy Gminą Turek i Energoekspert sp. z o.o. Katowice. Jej celem było przedstawienie możliwości pokrycia prognozowanego wzrostu zapotrzebowania na media w horyzoncie do 2020 roku. W opracowaniu przedstawiony jest przewidywany przyrost zapotrzebowania na energię cieplną, gaz ziemny oraz energię elektryczną spowodowany dynamiką rozwoju Miasta Turek. Przyrost zapotrzebowania na media jest związany głównie z rozwojem budownictwa mieszkalnego, sektora usług oraz powstawaniem nowych zakładów przemysłowych i wytwórczych. Dokument przedstawia możliwości pokrycia prognozowanych przyrostów. Z analiz wynika, że w Mieście Turek obecny system zasilania miasta w media jest wystarczający. Pokrycie maksymalnego wzrostu zapotrzebowania na ciepło zdalczynne będzie możliwe na bazie istniejącego źródła z Elektrowni Adamów przy założeniu rozbudowy systemu sieciowego. Dla odbiorców usługowo-mieszkaniowych przewiduje się, że obecny system zasilania również będzie wystarczający. Wzrost zapotrzebowania na gaz ziemny będzie faktycznie zależał od stosunku jego ceny do cen innych nośników energii. Zaspokojenie potrzeb gazowych potencjalnych jego odbiorców będzie możliwe dzięki istniejącej już infrastrukturze. Wzrost zapotrzebowania na energię elektryczną może być pokryty dzięki istniejącym układom sieci WN i rezerwie mocy w GPZ-ach Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Aktualna wersja Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta Turek została przyjęta Uchwałą nr XIX/205/08 Rady Miejskiej Turku z dnia 23 października Kolejna aktualizacja dokumentu jest w trakcie opracowywania. Studium jest jedynym dokumentem planistycznym uwzględniającym długofalowe zamierzenia. Efektywnej realizacji celów Strategii rozwoju służą obszary wyznaczona w Studium na podstawie uwarunkowań lokalnych i potencjału rozwojowego. Głównym założeniem obecnego Studium jest kontynuacja i rozwinięcie dotychczasowej MISJI, wynikającej ze Strategii Rozwoju Gminy Miejskiej Turek: Turek miastem różnorodnej przedsiębiorczości, opartej na tradycji, wykorzystującym szanse tkwiące w jego otoczeniu, 40

41 gdzie mieszkańcy żyją dostatnio i w przyjaznym środowisku. Celem nadrzędnym przyjętym w strategii do roku 2015 jest dynamiczny, harmonijny i wielokierunkowy rozwój miasta. Celami strategicznymi są: Płynny i harmonijny rozwój miasta; Zmniejszenie bezrobocia do poziomu średniej krajowej; Optymalne wykorzystanie szans i potencjału Turku; Zadawalający poziom życia społecznego i zdrowotnego mieszkańców. Głównymi kierunkami Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Turek Kierunki zagospodarowania przestrzennego przygotowanie terenów dla inwestowania w mieście; dążenie do dalszej poprawy warunków zamieszkiwania; poprawa obsługi mieszkańców miasta i powiatu; poprawa stanu środowiska naturalnego; poprawa stanu dziedzictwa kulturowego; poprawa bezpieczeństwa, w tym w szczególności poprawa bezpieczeństwa komunikacji tranzytowej. Podstawowymi funkcjami rozwojowymi miasta są: zróżnicowana działalność gospodarcza; administracja i usługi; mieszkalnictwo; turystyka i wypoczynek Program usuwania azbestu i wyrobów azbestowych zawierających azbest z terenu Miasta Turek na lata Celem nadrzędnym Programu jest eliminacja z obszaru miasta odpadów oraz materiałów zawierających azbest oraz ochrona zdrowia mieszkańców miasta przed szkodliwymi skutkami zdrowotnymi związanymi z użytkowaniem i usuwaniem wyrobów zawierających azbest do 2032 r. Realizacji tego celu służyć ma szereg zadań, w śród których najważniejsze stanowią: ustalenie rejonów spodziewanego wzrostu zagrożenia pyłem azbestu z uwagi na koncentrację występowania uszkodzeń lub technicznego zużycia wyrobów zawierających azbest; współpraca z przedsiębiorstwami zajmującymi się usuwaniem wyrobów zawierających azbest oraz stworzenie i aktualizowanie rejestrów podmiotów zajmujących się zagospodarowaniem odpadów zawierających azbest na terenie miasta; prowadzenie lokalnej polityki społecznej w zakresie dofinansowania usuwania wyrobów zawierających azbest (program dofinansowywania usuwania odpadów 41

42 zawierających azbest przez osoby fizyczne); aktualizacja gminnego programu usuwania azbestu; sukcesywne dokonywanie przeglądów technicznych obiektów użyteczności publicznej na terenie miasta; rozpowszechnienie informacji wśród mieszkańców miasta na temat obowiązku wypełnienia przez właścicieli obiektów budowlanych arkuszy oceny stanu i możliwości bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest; przeprowadzenie akcji informacyjnej wśród właścicieli, zarządców lub użytkowników miejsc, w których jest lub był wykorzystywany azbest lub wyroby zawierające azbest; współpraca z Powiatowym Inspektorem Nadzoru Budowlanego oraz Wydziałem Architektury i Budownictwa Starostwa Powiatowego w Turku, w zakresie wymiany informacji między organami (corocznej) dotyczących ocen wyrobów zawierających azbest; wyznaczenie w urzędzie miasta osób odpowiedzialnych za nadzorowanie realizacji programu; podjęcie działań w celu zabezpieczenia środków z budżetu miasta na realizację założonych celów Program Ochrony Powietrza Miasto Turek należy do strefy wielkopolskiej, dla której obowiązuje przyjęty Uchwałą nr XXXIX/769/13 Sejmiku Województwa Wielkopolskiego z dnia 25 listopada 2013 r. Program ochrony powietrza dla strefy wielkopolskiej. Program Ochrony Powietrza jest dokumentem stworzonym w celu określenia działań, których realizacja ma doprowadzić do osiągnięcia lub utrzymania wartości docelowej substancji. W wyniku Rocznej Oceny Jakości Powietrza w Województwie Wielkopolskim za rok 2013, wykonanej przez WIOŚ w Poznaniu pod kątem ochrony zdrowia strefę wielkopolską zakwalifikowano: dla dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, ołowiu, benzenu, tlenku węgla oraz kadmu, arsenu, niklu oraz pyłu PM2,5 w klasie A; dla pyłu PM10 w klasie C ze względu na przekroczenia poziomu dopuszczalnego dla 24 godzin; dla benzo(a)pirenu w klasie C ze względu na przekroczenia poziomu docelowego dla ozonu w klasie A dla poziomu docelowego; dla ozonu wszystkie strefy w klasie D2 ze względu na poziom celu długoterminowego. Dla strefy wielkopolskiej opracowane zostały: Program ochrony powietrza dla strefy wielkopolskiej ze względu na ozon, przyjęty Uchwałą nr XXIX/565/12 Sejmiku Województwa Wielopolskiego z dnia 17 grudnia 2012 roku oraz Program ochrony powietrza dla strefy wielkopolskiej ze względu na przekroczenie poziomu dopuszczalnego PM10 oraz przekroczenie poziomu docelowego benzo(a)pirenu, przyjęty Uchwałą XXXIX/769/13 Sejmiku Województwa Wielopolskiego z dnia 25 listopada 2013 roku. W celu ograniczenia stężeń PM10, benzo(a)pirenu oraz ozonu zaproponowano następujące działania naprawcze: wprowadzenie zachęt finansowych do wymiany starych nieefektywnych urządzeń 42

43 grzewczych przez mieszkańców; prowadzenie działań zmierzających do podłączenia do sieci cieplnej lokali ogrzewanych w sposób indywidualny ze starych urządzeń grzewczych zasilanych paliwami stałymi, oraz zmiany sposobu ogrzewania z przejściem na ogrzewanie elektryczne; prowadzenie działań zmierzających do wymiany niskosprawnych kotłów na paliwa stałe na nowe kotły węglowe zasilane automatycznie lub wykorzystujące pelety; prowadzenie działań zmierzających do zastosowania kotłów zasilanych olejem opałowym lub gazem do ogrzewania mieszkań; prowadzenie działań wspomagających zastosowanie odnawialnych źródeł energii (w postaci pomp ciepła i kolektorów słonecznych); obniżenie emisji poprzez zmniejszenie zapotrzebowania na energię cieplną działania termomodernizacyjne ograniczające straty ciepła Plan gospodarki odpadami dla województwa wielkopolskiego Dokument przyjęty przez Sejmik Województwa Wielkopolskiego uchwałą Nr XXV/440/12 z dnia 27 sierpnia 2012r. Plan gospodarki odpadami dla województwa wielkopolskiego na lata stanowi realizację przepisów Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie odpadów oraz uchylającej niektóre dyrektywy, jak również ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U poz. 21 z późn. zm.) oraz ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz.U poz.1399 z późn. zm.). Celem wojewódzkiego planu gospodarki odpadami jest osiągnięcie celów założonych w polityce ekologicznej państwa, wdrażania hierarchii postępowania z odpadami praz zasoby bliskości, a także stworzenie w województwie zintegrowanej sieci instalacji gospodarowania odpadami, spełniających wymagania ochrony środowiska. Plan jest zgodny z przepisami prawa krajowego i unijnego oraz z zapisami zawartymi w Krajowym planie gospodarki odpadami Kontrakt Terytorialny dla Województwa Wielkopolskiego Kontrakt Terytorialny dla Województwa Wielkopolskiego został przyjęty Uchwałą nr 231 Rady Ministrów z dnia 13 listopada 2014 r. w sprawie zatwierdzenia Kontraktu Terytorialnego dla Województwa Wielkopolskiego. Kontrakt terytorialny wynika z potrzeby koordynacji działań z zakresu polityki rozwoju podejmowanych przez Stronę rządową i Stronę samorządową w województwach w celu zwiększenia skuteczności i efektywności tych działań oraz efektywności wydatkowania środków publicznych, jak również zaangażowania środków publicznych, europejskich i krajowych na działania z zakresu polityki rozwoju, które zgodnie z szacunkami w latach w skali całego kraju może wynieść około 400 mld zł. Przedmiotem Kontraktu jest określenie celów i przedsięwzięć priorytetowych o istotnym znaczeniu dla rozwoju kraju oraz województwa, w ramach realizacji Programu Operacyjnego Województwa Wielkopolskiego na lata , służących realizacji Umowy Partnerstwa w zakresie polityki spójności oraz innych instrumentów, z których mogą być finansowane przedsięwzięcia priorytetowe przyczyniające się do osiągnięcia celów Kontraktu. 43

44 Źródłami finansowania Kontraktu są w szczególności: środki przeznaczone na realizację Programu Operacyjnego Województwa Wielkopolskiego na lata , służących realizacji Umowy Partnerstwa w zakresie polityki spójności, budżet państwa, budżet Województwa, budżety innych jednostek samorządu terytorialnego, środki pozostałych jednostek sektora finansów publicznych, środki państwowych funduszy celowych i inne środki publiczne. Kontrakt ma wspomóc realizację celów rozwojowych i kierunków działań na terenie Województwa, w tym m.in: Wzmacnianie badań naukowych, rozwoju technologicznego i innowacji Zwiększone urynkowienie działalności badawczo rozwojowe Zwiększona aktywność B+R przedsiębiorstw Zwiększone zastosowanie innowacji Wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach: Wspieranie wytwarzania i dystrybucji energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych Wspieranie efektywności energetycznej, inteligentnego zarządzania energią i wykorzystania odnawialnych źródeł energii w infrastrukturze publicznej, w tym w budynkach publicznych, i w sektorze mieszkaniowym Promowanie strategii niskoemisyjnych dla wszystkich rodzajów terytoriów, w szczególności dla obszarów miejskich, w tym wspieranie zrównoważonej multimodalnej mobilności miejskiej i działań adaptacyjnych mających oddziaływanie łagodzące na zmiany klimatu Promowanie dostosowania do zmian klimatu, zapobiegania ryzyku i zarządzania ryzykiem Zachowanie i ochrona środowiska naturalnego oraz wspieranie efektywnego gospodarowania zasobami Ochrona i przywrócenie różnorodności biologicznej, ochronę i rekultywację gleby oraz wspieranie usług ekosystemowych, także poprzez program Natura 2000 i zieloną infrastrukturę Promowanie zrównoważonego transportu i usuwanie niedoborów przepustowości w działaniu najważniejszej infrastruktury sieciowe Opracowanie Studium Transportowego dla obszaru powiatu tureckiego Opracowanie Studium Transportowego dla obszaru powiatu tureckiego przedstawia diagnozę oraz inwentaryzację obecnego stanu systemu komunikacji publicznej na terenie powiatu tureckiego. Dokument ten ma ca celu wskazanie mocnych i słabych stron funkcjonującej sieci transportu zbiorowego. Wśród zalet systemu transportowego najważniejsze stanowią: bogata i sprawnie funkcjonująca siatka połączeń ponadregionalnych, zapewniająca dostępność w skali całego kraju oraz skomunikowanie z wieloma miastami na terenie Polski, efektywny schemat dowozowy, umożliwiający dowóz osób w centralny punkt regionu, skąd możliwa jest dalsza podróż komunikacją regionalną, możliwość zakupu biletów okresowych, 44

45 dostępność informacji na temat połączeń oraz lokalizacji przystanków w systemach elektronicznych, bardzo dobrze rozwinięta sieć dowozowa do szkół, umożliwiająca dużej liczbie uczniów dojazd do szkół. Do słabych stron systemu komunikacji zbiorowej należą: komunikacja regularna regionalna na terenie powiatu o charakterze dowozowym do punktu centralnego (miasto Turek), komunikacja regularna ponadregionalna obsługująca tylko punkt centralny regionu (miasto Turek), linie komunikacji publicznej regularnej regionalnej przebiegające tylko wzdłuż dróg głównych, promienisty układ linii komunikacji zbiorowej (rozchodzący się od Turka), niska częstotliwość kursowania autobusów (poza szczytem porannym i popołudniowym, mającym charakter dowozowy), zmonopolizowany rynek przewozów publicznych, utrudniony dostęp do transportu publicznego dla osób niepełnosprawnych (wysokopodłogowy tabor autobusowy, przystanki nie spełniające wymagań dla osób niepełnosprawnych), słabe oznakowanie przystanków (brak tablic i znaków), często występujący brak schematów linii komunikacyjnych, informacji o przystankach oraz rozkładów jazdy, brak centralnego punktu przesiadkowego w Turku; funkcję węzła przesiadkowego pełni Dworzec Autobusowy w Turku, który jednak jest mało funkcjonalny i atrakcyjny dla pasażerów, wzajemne niezintegrowanie i nieskoordynowanie komunikacji publicznej regionalnej z komunikacją dalekobieżną. 4. UWARUNKOWANIA LOKALNE OGÓLNA STRATEGIA Niniejszy rozdział zawiera opis celów strategicznych i szczegółowych, charakterystykę stanu istniejącego, identyfikację obszarów problemowych, aspekty organizacyjne i finansowe Cele strategiczne i szczegółowe Cele Planu gospodarki niskoemisyjnej wpisują się w cele przyjęte na poziomie Unii Europejskiej, w zakresie transformacji gospodarki Europy w kierunku niskoemisyjnym. Wyznaczone cele szczegółowe na poziomie lokalnym dla Gminy Miejskiej Turek wpisują się w cel strategiczny. Dla Gminy Miejskiej Turek przyjmuje się następujące cele w ramach Planu gospodarki niskoemisyjnej: Cel strategiczny: transformacja Gminy Miejskiej Turek w kierunku gospodarki niskoemisyjnej, poprzez ograniczenie emisji gazów cieplarnianych, poprawę efektywności energetycznej, wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych i poprawę jakości powietrza. Cel szczegółowy 1: ograniczenie emisji gazów cieplarnianych do 2020 roku. Cel szczegółowy 2: zmniejszenie zużycia energii do 2020 roku. Celszczegółowy 3: zwiększenie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych do

46 roku. Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Miejskiej Turek Realizacja celów szczegółowych wspomagają również osiągnięcie celów określonych w Dyrektywnie CAFE dotyczących dopuszczalnych poziomów zanieczyszczeń w powietrzu do roku Wartości poszczególnych celów zestawiono w rozdziale Harmonogram rzeczowo-finansowy realizacji zadań. Przyjęte cele są zgodne z krajowymi, wojewódzkimi i innymi gminnymi dokumentami strategicznymi. Miasto będzie dążyło do realizacji wyznaczonych celów poprzez realizację działań inwestycyjnych i nie inwestycyjnych zdefiniowanych w niniejszym Planie. W Planie nie przewidziano działań w obszarze planowania przestrzennego Charakterystyka stanu istniejącego Gmina Miejska Turek położona jest we wschodniej części województwa wielkopolskiego, na styku z województwem łódzkim, w odległości ok. 135 km na wschód od Poznania oraz około 35 km w kierunku południowo-wschodnim od Konina. Turek stanowi obecnie siedzibę władz powiatu tureckiego oraz gminy miejskiej Turek, realizując jednocześnie funkcje mieszkaniowe, przemysłowe, rolnicze, usługowe oraz administracyjne. Pod względem geograficznym Turek zlokalizowany jest w zapadlisku Wysoczyzny Tureckiej, w zlewni rzeki Warty, na obszarze konińskiego zagłębia węgla brunatnego. Obszar miasta obejmuje powierzchnię 16,2 km 2, co stanowi około 0,05% powierzchni województwa. W układzie administracyjnym Miasta Turek zostało wydzielonych 8 osiedli, których rozmieszczenie na planie miasta przedstawia Rysunek 2. 46

47 Rysunek 2. Mapa samorządów osiedlowych w Gminie Miejskiej Turek Źródło: Sytuacja demograficzna Według danych Głównego Urzędu Statystycznego, na koniec 2013 roku miasto Turek zamieszkiwało osób, z czego 53% stanowiły kobiety, a 47% mężczyźni. Gęstość zaludnienia wynosiła ok osób/km 2. W mieście zauważalny jest długoterminowy trend zmniejszania się liczby mieszkańców, spowodowany przede wszystkim wchodzeniem w wiek produkcyjny mało licznych roczników przy jednoczesnym wzroście liczebności społeczeństwa w wieku poprodukcyjnym. Jedynie w 2010 r. wystąpił nieznaczny przyrost liczby ludności, w stosunku do roku poprzedniego, wynoszący ok 1,5%. Tabela 6. Liczba ludności Gminy Miejskiej Turek w latach Źródło: (Główny Urzad Statystyczny 2014) Wyszczególnienie ogółem Liczba mieszkańców mężczyźni kobiety Źródło: (Główny Urząd Statystyczny 2014) Według danych GUS, największy odsetek mieszkańców miasta stanowią osoby w wieku 47

48 produkcyjnym, stanowiące w 2013r. ok. 64% ogólnej liczby ludności. W ostatnich latach notuje się jednak szybki spadek liczby osób w wieku produkcyjnym i przedprodukcyjnym przy jednoczesnym wzroście liczby osób w wieku poprodukcyjnym, co pokazuje Rysunek 3. Rysunek 3. Zmiany liczby ludności w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym oraz poprodukcyjnym w Gminie Miejskiej Turek w latach Źródło: opracowanie własne na podstawie: (Główny Urząd Statystyczny 2014) Prognozy liczby ludności opracowane przez GUS w 2010 roku, wskazują na spadek liczby mieszkańców do 2035 roku, co będzie spowodowane dalszym wzrostem liczby osób w wieku poprodukcyjnym, wchodzeniem w wiek produkcyjny mało licznych roczników oraz niskim wskaźnikiem urodzeń. Zjawisko starzenia się społeczeństwa wraz ze spadkiem liczby urodzeń jest niepożądane i może niekorzystnie wpłynąć na dalszy rozwój miasta. Wzrost udziału osób w wieku poprodukcyjnym zwiększy zapotrzebowanie na usługi zdrowotne, natomiast zmniejszy się liczba osób korzystających z oświaty. W 2013 roku stopa bezrobocia w mieście osiągnęła 4,4% (Główny Urząd Statystyczny 2014). Jest to nieznaczny spadek w porównaniu z rokiem 2012, w którym stopa bezrobocia wynosiła 5,1%. W latach następował stały spadek liczby osób bezrobotnych w mieście. Od 2008 r. obserwuje się wahania stopy bezrobocia, wynoszące od 3,8% do ok. 5,1% Budownictwo publiczne i gospodarka przestrzenna Zasoby mieszkaniowe na terenie gminy miejskiej Turek to mieszkań o łącznej powierzchni użytkowej m 2 zlokalizowanych w budynkach (GUS, 2013 r.). Przeciętna powierzchnia mieszkania to 63,1m 2, a przeciętna powierzchnia użytkowa na 1 osobę wynosi 23,1 m 2. 48

49 Tabela 7 Zasoby mieszkaniowe miasta Turek Rok Budynki mieszkalne Mieszkania Izby Powierzchnia użytkowa mieszkań [m 2 ] Przeciętna powierzchnia 1 mieszkania [m 2 ] ,7 63,0 62,7 62,8 63,0 63,1 Przeciętna powierzchnia użytkowa na 1 22,3 22,6 22,0 22,3 22,6 23,1 mieszkańca[m 2 ] Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych Dokumentem określającym rozwój przestrzenny gminy jest Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy miejskiej Turek Energetyka Na terenie Miasta Turek dystrybucją ciepła zajmuje się Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Sp. z. o. o., dystrybucją energii elektrycznej Energa-Operator S.A., a gazu ziemnego Polska Spółka Gazownictwa Sp. z o.o Zaopatrzenie w ciepło Miasto Turek zaopatrywane jest w większości w ciepło dostarczane z elektrowni Adamów zlokalizowanej przy ulicy Przemysłowej 1. Elektrownia ta wchodzi w skład Zespołu Elektrowni Pątnów-Adamów-Konin i zajmuje się także wytwarzaniem i sprzedażą energii elektrycznej oraz produkcją pary technologicznej wykorzystywanej przez zakłady przemysłowe zlokalizowane w Turku. Zakład jest przykładem konwencjonalnej elektrowni cieplnej opalanej węglem brunatnym, która od 2006 roku posiada koncesję na współspalanie z węglem brunatnym biomasy pochodzenia leśnego i rolniczego w postaci trocin drzewnych. Elektrownia Adamów posiada 5 bloków energetycznych z czego każdy o mocy 120 MW. Układ cieplny każdego z bloków tworzą kotły OP380b opalane paliwem pochodzącym z odkrywek położonych w jej sąsiedztwie (Adamów, Koźmin i Władysławów z pobliskiej KWB Adamów ) oraz turbiny TK120. Około 55% łącznego zapotrzebowania na moc cieplną miasta Turek zapewnia miejski system ciepłowniczy zasilany przez wymienioną powyżej elektrociepłownie. Ilość energii cieplnej sprzedaną z Elektrowni Adamów na potrzeby poszczególnych jednostek zestawiono w Tabela 8. 49

50 Tabela 8 Sprzedaż energii cieplnej z El. Adamów [TJ] Rok PGKiM - potrzeby miasta PROFIm sp. z o.o. MIRANDA sp. z o.o. ENERGA - Operator - biurowiec Potrzeby własne Sprzedaż - razem Produkcja brutto - razem Źródło: ZE PAK SA 344,8 342,3 380,5 328,7 369,6 396,2 27,5 21,7 19,2 20,1 27,1 18,8 238,8 206,5 228,8 198,7 189,7 195,2 1,6 1,6 2,0 1,7 1,9 1,7 145,9 86,3 97,1 90,7 92,5 98,6 612,7 572,1 630,5 549,2 588,3 611,9 758,6 658,4 727,6 639,9 680,8 710,5 Dodatkowo niewielką ilość ciepła doprowadzanego do miejskiej sieci ciepłowniczej stanowiła energia termiczna pochodząca z dwóch kotłowni gazowych: Kotłowni zlokalizowanej na ul. Młodych (należącej do Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Sp. z o.o.) Kotłowni zlokalizowanej przy ul. Spółdzielców (należącej do Spółdzielni Mieszkaniowej Tęcza ) Pierwsza z wymienionych kotłowni, której właścicielem jest PGKiM Sp. z o.o., stanowiła jednostkę o mocy 3,14 MW t zaopatrzoną w wysokotemperaturowe kotły gazowo-olejowe zdolne do wytwarzania ciepła zgromadzonego w wodzie gorącej o temperaturach 130/70 C (temperatura zasilania/powrotu). Natomiast w przypadku następnej jednostki produkującej ciepło, do sieci zostały przyłączone odbiory systemu wyspowego zasilanego z kotłowni. Ciepłownia wyposażona w kotły gazowo-olejowe o łącznej mocy 5,25 MW t przystosowana jest do wytwarzania ciepła w wodzie o temperaturach znamionowych zasilania i powrotu 90/70 C. Całkowite przyłączenie tej ciepłowni lokalnej do miejskiego systemu ciepłowniczego ze względu na parametry techniczne kotłów oraz brak aktualnego przyłączenia do sieci nie jest raczej rozpatrywane. Obie kotłownie są już nieczynne, pierwsza została zamknięta w 2013 roku a druga w 2011 roku. Odbiorcy z ww. kotłowni zostali przyłączeni do miejskiej sieci ciepłowniczej. Odbiorcy z terenu miasta Turek nie podłączeni do zintegrowanej sieci ciepłowniczej zaopatrywani są w ciepło za pomocą kotłowni lokalnych i indywidualnych źródeł ciepła. W obrębie miasta zinwentaryzowano 25 kotłowni lokalnych wśród których znajduje się: 8 kotłowni na olej opałowy lekki (w tym 1 wykorzystująca gaz jako paliwo rezerwowe aktualnie wyłączona z ruchu kotł. SM Tęcza ) : 50

51 Nazwa Adres Moc zainstalowana kw Rok budowy Paliwo Urząd Pocztowy Nr 1 Kaliska b.d Olej Kino TUR Żeromskiego olej Urząd Gminy Ogrodowa Olej Pow. Urząd Pracy Komunalna Olej PGKiM-Oczyszczalnia ścieków Turecki Inkubator Przeds. biura Turecki Inkubator Przeds. biura Graniczna Olej hala Jedwabnicza 4 Hala Jedwabnicza Olej Olej Szpital (SP ZOZ) Poduchowne Gaz/olej 13 kotłowni na gaz ziemny (w tym 3 wykorzystujące olej opałowy jako paliwo rezerwowe, z czego 1 aktualnie wyłączona z ruchu kotł. PGKiM ), Nazwa UNION KNOPF POLSKA sp. z o.o. Adres Moc zainstalowana kw Rok budowy Paliwo Kączkowskiego gaz Gimnazjum nr 2 Parkowa gaz UM - Budynek gł. Kaliska gaz PKO BP 320 b.d. gaz/olej Budynek UM Szkolna gaz NETTO sp. z o.o. Uniejowska gaz Żeromskiego b.d. Gaz Szkolna Gaz Uniejowska Gaz Urząd Skarbowy Konińska Gaz Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej Konińska gaz Mleczarnia Milewskiego b.d. gaz 51

52 "TUREK" sp. z o.o b.d. gaz PGKiM -Budynek administracyjnosocjalny Polna gaz PGKiM -Budynek administrac.- magazynowy Polna gaz Szpital (SP ZOZ) gaz/olej Poduchowne Gaz/olej PKO BP Żeromskiego b.d. Gaz/olej 1 kotłownia na paliwo węglowe (ekogroszek); Nazwa Adres Moc, kw Rok budowy Paliwo SINTUR sp. z Kolska ekogroszek 3 kotłownie opalane biomasą (drewno i odpady drzewne). Nazwa Adres Moc, kw Rok budowy Paliwo Or-Dom sp.j. Kaliska b.d. biomasa STOLTUR sp.j. -Z-d Stolarski Jana Pawła II al , 2010 biomasa Zarząd Dróg Powiatowych Kolska Szosa biomasa Wymienione kotłownie wytwarzają ciepło dla potrzeb własnych obiektów przemysłowych, obiektów użyteczności publicznej oraz wielorodzinnych budynków mieszkalnych. Podstawowym nośnikiem energii pierwotnej dla ogrzewania budynków i obiektów zlokalizowanych w Turku, które nie są podłączone do systemu ciepłowniczego i gazowniczego, jest paliwo stałe, przede wszystkim węgiel kamienny w postaci pierwotnej, w tym również złej jakości np. muły węglowe. Mniejszą grupę stanowią mieszkańcy zużywający jako paliwo na potrzeby grzewcze olej opałowy, gaz płynny, energię elektryczną lub odnawialne źródła energii. Sposób pokrycia zapotrzebowania na energię cieplną przedstawia Rysunek 4. 52

53 Rysunek 4. Struktura udziału sposobów zaopatrzenia w ciepło mieszkańców Turka Źródło: ZPZC dla Miasta Turek (Energoekspert Sp. z o.o.) Parametry wytwarzanych w elektrowni nośników energii przedstawia Tabela 9. Tabela 9 Parametry wytwarzanych w El. Adamów nośników energii Nośnik Temperatura [ C] Przepływ [Mg/h] Ciśnienie [MPa] Woda grzewcza 130/ (max przepływ) - para ,9 Źródło: ZPZC dla Miasta Turek (Energoekspert Sp. z o.o.) Za przesył, dystrybucję oraz obrót ciepłem na terenie miasta odpowiada Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Sp. z o. o. w Turku. Działalność jednostki obejmuje także eksploatację sieci, instalacji i urządzeń ciepłowniczych, budowę nowych przyłączy cieplnych oraz planowanie budowy nowych sieci, instalacji i urządzeń ciepłowniczych. W szczególności systematycznie i konsekwentnie wymieniane są przez jednostkę, odcinki sieci wykonane w przestarzałej technologii kanałowej na nowoczesne sieci w technologii elementów preizolowanych, co korzystnie wpływa na minimalizowanie strat ciepła w przesyle. Miejska sieć ciepłownicza ulokowana na terenie miasta Turek składa się z: 9 km magistrali, którą tworzą rurociągi wyprowadzone z elektrowni cieplnej Adamów. Wodna magistrala ciepłownicza 2xDn400 zasila system ciepłowniczy miasta Turek, natomiast 2xDn150 zasila odbiorców na tzw. Osiedlu Awaryjnym (zlokalizowanym przy elektrowni).ciepło transportowane jest do odbiorców w tego typu rurociągu w postaci gorącej wody o zmiennej temperaturze wynoszącej znamionowo 130 C w rurociągu zasilającym oraz 70 C w powrotnym(w warunkach obliczeniowych - przy temperaturze zewnętrznej równej 18ºC) Dodatkowo ze źródła wyprowadzona jest magistrala parowa Dn300/Dn150 zaopatrująca zakład produkcyjny 53

54 należący do spółki Miranda; 25,9 km sieci i przyłączy. Na terenie miasta Turek znajdują się ponadto 444 węzły cieplne (dane na koniec 2012 roku), będące elementem łączącym system dystrybucji z odbiorcami ciepła. Ich zadaniem jest pokrycie potrzeb cieplnych związanych z ogrzewaniem, przygotowaniem ciepłej wody użytkowej, wentylacją oraz technologią. Rysunek 6 przedstawia system ciepłowniczy zaopatrujący odbiorców na terenie miasta Turku. Rysunek 5 System ciepłowniczy miasta Turka Źródło: ZPZC dla Miasta Turek (Energoekspert Sp. z o.o.) 54

55 Ze względu na obecny stan techniczny urządzeń w elektrowni Adamów oraz zaostrzone wymagania, które będą obowiązywać od 2016r., zakład zostanie zamknięty z końcem 2017 roku. Sytuacja taka doprowadzi do braku zasilania miejskiego systemu ciepłowniczego jak i niektórych zakładów funkcjonujących na terenie miasta, a zaopatrywanych w parę technologiczną. Ze względu na to wymagana jest budowa nowego źródła energii cieplnej, które będzie w przyszłości świadczyć swoje usługi dla miasta spełniając przy tym coraz bardziej restrykcyjne normy środowiskowe. 11 czerwca 2015r. Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Sp. z o.o. W Turku podpisało umowę z firmą GETEC heat & power AG z Magdeburga na dostawę energii cieplnej do miejskiej sieci ciepłowniczej należącej do Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Sp. z o.o. z siedzibą w Turku. Nowa ciepłownia będzie mogła wykorzystywać pył węglowy, gaz, węgiel kamienny i biopaliwa Zaopatrzenie w energię elektryczną Na obszarze Miasta za przesył energii elektrycznej odpowiedzialne jest przedsiębiorstwo Polskie Sieci Elektroenergetyczne Operator S.A., a Operatorem Systemu Dystrybucyjnego jest ENERGA-OPERATOR S.A. Największym producentem energii elektrycznej na obszarze miasta Turek jest elektrownia Adamów wchodząca w skład zespołu elektrowni Pątnów-Adamów-Konin. Grupa kapitałowa ZE PAK S.A posiada koncesję na wytwarzanie energii elektrycznej wydaną w dniu r. i ważną do dnia r. Ponadto wymieniona spółka posiada koncesję na obrót energią elektryczną wydaną w dniu r. i ważną do dnia r. Elektrownia Adamów składa się z 5 bloków energetycznych o łącznej mocy zainstalowanej 600 MW. Paliwo spalane jest w specjalnie przystosowanych kotłach wytwarzających parę wodną o wysokiej temperaturze i wysokim ciśnieniu. Produkcja energii mechanicznej następuje poprzez turbozespoły napędzane gorącą parą o temperaturze 535 C oraz ciśnieniu 12,7 MPa. Para ulega tam rozprężeniu, a wytworzona energia dostarczana jest do generatora, gdzie przetwarzana jest na elektryczną. Produkowana energia elektryczna jest wyprowadzana z elektrowni poprzez : Transformatory blokowe 150 MVA o napięciu 13,8/110 kv do stacji 110 kv - w przypadku bloku nr 1 i 2; Transformatory blokowe 130 MVA o napięciu 13,8/220 kv do stacji 220 kv - w przypadku bloku nr 3,4,5. Rozdzielnie do których kierowana jest energia wyprodukowana w elektrowni Adamów połączone są z autotransformatorem o mocy 160/160/50 MVA i napięciu 110/220/10,5 kv z regulacją napięcia pod obciążeniem i o chłodzeniu olejowo-powietrznym wymuszonym. Przy ul. Przemysłowej 1 w Turku znajduje się stacja elektroenergetyczna Adamów 220/110 kv gdzie odbywa się transformacja energii na poziom sieci wysokiego napięcia (110 kv). Składa się ona z jedenastopolowej rozdzielni 220 kv oraz szesnastopolowej rozdzielni 110kV. Stacja zasilana jest poprzez 4 napowietrzne linie najwyższego napięcia (NN) będące pod zarządem Polskich Sieci Elektroenergetycznych Operatora S.A.: Linia NN o napięciu 220 kv relacji Adamów - Konin I; Linia NN o napięciu 220 kv relacji Adamów - Konin II; 55

56 Linia NN o napięciu 220 kv relacji Adamów - Pabianice; Linia NN o napięciu 220 kv relacji Adamów Zgierz. Powyższe linie energetyczne są elementami tworzącymi Krajowy System Elektroenergetyczny umożliwiający wyprowadzenie mocy z Elektrowni Adamów oraz tranzyt energii elektrycznej. Zważywszy na ten fakt, wymienione linie przesyłowe 220 kv są elementami infrastruktury ponadlokalnej i nie zasilają bezpośrednio Miasta Turek. Miasto zaopatrywane jest w energię elektryczną za pośrednictwem dwóch stacji elektroenergetycznych 110/15 kv: GPZ Żuki oraz GPZ Turek Zdrojki zlokalizowanych na terenie gminy miejskiej Turek. Obie stacje znajdują się pod zarządem ENERGA OPERATOR SA Oddział w Kaliszu i połączone są z systemem elektroenergetycznym liniami wysokiego napięcia: El. Adamów Poddębice; El. Adamów Żuki; El. Adamów - Turek Zdrojki; El. Adamów - Koło Ruchenna El. Adamów - KWB Adamów; El. Adamów Janiszew; Turek Zdrojki Władysławów. Lokalna infrastruktura elektroenergetyczna obejmuje: 23,7 km linii napowietrznych 15KV; 42 km linii kablowych 15 kv; 88 stacji transformatorowych 15/04 kv (17 stacji słupowych i 71 kubaturowych); 35,3 km linii napowietrznych 0,4 kv; 120,5 km linii kablowych 0,4 kv. Na Rysunek 6 przedstawiono lokalizację stacji elektroenergetycznych oraz infrastruktury przesyłowej zlokalizowanej na terenie miasta Turek: 56

57 Rysunek 6 Lokalny system elektroenergetyczny miasta Turek Źródło: Energoekspert Sp. z o.o. Wyłączenie Elektrowni Adamów, które jest zapowiedziane na koniec 2017 roku praktycznie nie wpłynie na bezpieczeństwo zasilania obszaru miasta Turek w energię elektryczną. Dzięki stacji elektroenergetycznej Adamów 220/110 kv połączonej z sieciami najwyższych napięć, likwidacja jednostki wytwórczej, jaką jest elektrownia spowoduje jedynie zmiany warunków przepływu energii w sieciach infrastruktury przesyłowej Zaopatrzenie w gaz Na obszarze miasta Turek za obszar przesyłu odpowiada Operator Gazociągów Przesyłowych Gaz-System S.A., a funkcję dystrybutora gazu ziemnego pełni Polska Spółka Gazownictwa Sp. z o.o. Oddział w Poznaniu. Miasto Turek zaopatrywane jest w gaz ziemny wysokometanowy grupy E z krajowego systemu przesyłowego gazu. Minimalne parametry energetyczne dostarczanego gazu 57

58 ziemnego wynoszą: ciepło spalania nie mniejsze niż 34,0 MJ/Nm 3 ; wartość opałowa nie mniejsza niż 31,0 MJ/Nm 3. Sieć systemu dystrybucyjnego gazu w mieście Turek zasilana jest z następujących gazociągów wysokiego ciśnienia: relacji Garki - Odolanów - Adamów DN 400/500 PN 5,4 MPa, wybudowany w latach 1971/1977 ; relacji Turek - Uniejów DN 250 PN 5,4 MPa, wybudowany w 1981 r.; relacji Adamów - Włocławek DN 500 PN 5,4 MPa, wybudowany w latach 1980/1984; Odgałęzienie do stacji w Turku DN 80 PN 6,3 MPa, wybudowany w 1991 r. Na terenie miasta, na ul. Polnej zlokalizowana jest stacja redukcyjno-pomiarowa I stopnia, która zapewnia dostawy gazu do Turka. Podstawową funkcją tego typu instalacji jest redukcja ciśnienia gazu w takim stopniu aby mógł on być dalej przekazywany gazociągami średniego ciśnienia. Stacja wybudowana w 2001r. należy do OGP GAZ-SYSTEM SA, a jej przepustowość kształtuje się na poziomie 6000 Nm 3 /h. Lokalną infrastrukturę gazową miasta Turek tworzą: 8 stacji redukcyjno-pomiarowych II st. 23,6 km gazociągu średniego ciśnienia; 14,9 km gazociągu niskiego ciśnienia; Wszystkie wymienione powyżej gazociągi należą do Polskiej Spółki Gazownictwa Sp. z o.o. Oddział w Poznaniu. Wśród instalacji redukcyjno-pomiarowych 5 jest własnością PSG przy czym 4 z nich to stacje konsumenckie. Na Rysunek 7 przedstawiono przebieg sieci gazowej wraz z infrastrukturą towarzyszącą. 58

59 Rysunek 7 System gazowniczy miasta Turek Źródło: Energoekspert Sp. z o.o. Charakterystyka odbiorców i zużycie gazu Ilość gazu dostarczanego do miasta Turek sięga aktualnie około 6 mln m 3. Za największe zużycie gazu ziemnego (około 55,6%) w Turku odpowiada sektor przemysłowy w 2013 r. 3,443 mln m 3. Drugim największym odbiorcą gazu ziemnego jest sektor gospodarstw domowych 1,785 mln m 3 tj. ponad 28,8%, dalej usługi 0,81 mln m 3 (13,1%) i handel 4,22 mln m 3 (2,3%). (ZPZC dla Miasta Turek 2014 Energoekspert Sp. z o.o.) Procentowy udział odbiorców poszczególnych sektorów w całkowitym zużyciu gazu w mieście Strukturę odbiorców gazu przedstawiono na Rysunek 8. 59

60 Rysunek 8 Struktura odbiorców gazu na terenie miasta Turka Źródło: ZPZC dla Miasta Turek 2014 Energoekspert Sp. z o.o.) Jak wynika z informacji przedstawionych na wykresie najliczniejszą grupę odbiorców stanowią gospodarstwa domowe. Jednakże za największe zużycie gazu odpowiadają podmioty gospodarcze, a wśród nich: Mleczarnia Turek sp. z o.o., Miranda S.A., Union Knopf Polska sp. z o.o., Szpital, Gimnazjum nr 2 oraz Elektrokabel. System przesyłowy gazu do miasta posiada znaczne rezerwy (ponad 50%) dzięki czemu jest w stanie zaspokoić potencjalne przyszłe zapotrzebowanie związane z przyłączeniem nowych odbiorców do sieci OZE W obrębie miasta Turek wykorzystuje się energię geotermalną poprzez pompy ciepła. Znajdują się tutaj dwie pompy ciepła firmy Natea o mocy 12,7 kw. Instalacje geotermalne oddane w 2013 roku składają się z kaskady dwóch pomp ciepła MT 7.10 i MT 5.10 w technologii bezpośrednie parowanie/bezpośrednie skraplanie oraz niezależnych pomp ciepła MI134 wykorzystywanych do produkcji ciepłej wody użytkowej Oświetlenie Oświetlenie uliczne w Mieście Turku stanowi opraw o całkowitej zainstalowanej mocy rzędu 511 kw. W roku 2012 zużycie energii przez oświetlenie uliczne kształtowało się na poziomie [kwh], a roczny koszt energii na cele oświetleniowe wyniósł zł. Za oświetlenie miejsc publicznych w Turku opowiada Oświetlenie Uliczne i Drogowe sp. z o.o. (OUiD), z siedzibą w Kaliszu. Do zadań spółki należy m.in. zapewnienie dopływu energii elektrycznej do opraw, nadzór nad poprawnym przekształceniem przez nie energii na światło oraz zadania modernizacyjne. 60

61 Jakość powietrza Powiat Turecki zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 2 sierpnia 2012 r. w sprawie stref, w których dokonuje się oceny jakości powietrza (Dz.U poz. 914), zaliczono do strefy wielkopolskiej, której nadano kod strefy PL3003. Dla każdej ze stref, co roku przeprowadzana jest ocena jakości powietrza. Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska każdego roku dokonuje oceny poziomów substancji w powietrzu danej strefie, a następnie przeprowadza klasyfikację stref pod kątem określonego zanieczyszczenia. W wyniku Rocznej Oceny Jakości Powietrza w Województwie Wielkopolskim za rok 2013, wykonanej przez WIOŚ w Poznaniu pod kątem ochrony zdrowia strefę wielkopolską zakwalifikowano: dla dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, ołowiu, benzenu, tlenku węgla oraz kadmu, arsenu, niklu oraz pyłu PM2,5 w klasie A; dla pyłu PM10 w klasie C ze względu na przekroczenia poziomu dopuszczalnego dla 24 godzin; dla benzo(α)pirenu w klasie C ze względu na przekroczenia poziomu docelowego dla ozonu w klasie A dla poziomu docelowego; dla ozonu wszystkie strefy w klasie D2 ze względu na poziom celu długoterminowego. Pod kątem ochrony roślin strefę wielkopolską zakwalifikowano dla klasy A (ze względu na stężenia ozonu, SO 2 i NO x ). Stwierdzono natomiast przekroczenie wartości normatywnej ozonu (6000 µg/m 3 h) wyznaczonej jako poziom celu długoterminowego. Termin osiągnięcia poziomu celu długoterminowego określono na rok Zaliczenie strefy do klasy C dla danego zanieczyszczenia oznacza konieczność wyznaczenia obszarów przekroczeń i zakwalifikowanie strefy do opracowania programów ochrony powietrza. Dla strefy wielkopolskiej opracowane zostały: Program ochrony powietrza dla strefy wielkopolskiej ze względu na ozon, przyjęty Uchwałą nr XXIX/565/12 Sejmiku Województwa Wielopolskiego z dnia 17 grudnia 2012 roku oraz Program ochrony powietrza dla strefy wielkopolskiej ze względu na przekroczenie poziomu dopuszczalnego PM10 oraz przekroczenie poziomu docelowego benzo(α)pirenu, przyjęty Uchwałą XXXIX/769/13 Sejmiku Województwa Wielopolskiego z dnia 25 listopada 2013 roku. Wyżej wymienione programy są dokumentami stworzonym w celu określenia działań, których realizacja ma doprowadzić do osiągnięcia wartości docelowej substancji w tym wypadku benzo(α)pirenu w pyle zawieszonym PM10 w powietrzu oraz ozonu. Identyfikacja przyczyn ponadnormatywnych stężeń B(α)P i ozonu oraz określenie możliwych sposobów ich likwidacji umożliwiła przygotowanie odpowiednich działań naprawczych. 61

62 Niepełne spalanie paliw stałych, w tym przede wszystkim węgla i drewna jest główną przyczyną emisji benzo(α)pirenu w powietrzu i powstawania zjawiska niskiej emisji 2. Najwięcej tych substancji emitują paleniska domowe, w tym piece kaflowe oraz otwarte kominki. Spalanie paliw stałych powoduje większą emisję, niż spalanie tych samych substancji w energetyce przemysłowej (pełne spalanie) lub przy ogrzewaniu indywidualnym wykorzystującym jako paliwo gaz. Duży wpływ na sytuację aerosanitarną miasta ma również jego położenie geograficzne, rodzaj i charakter zabudowy miejskiej, jej lokalizacja oraz możliwość przewietrzania obszaru miasta. Na obszarze miasta Turek nie są prowadzone automatyczne ani manualne pomiary jakości powietrza. W latach 2004, 2005 oraz 2009 WIOŚ w Poznaniu prowadził jednak pomiary pasywne, których wyniki zestawiono w Tabela 10. Tabela 10 Rozkład średniorocznych stężęń dwutlenku siarki i dwutlenku azotu w powietrzu na obszarze województwa wielkopolskiego. Pomiar imisji metodą pasywnego pobierania prób w roku 2004, 2005 i 2009 Stanowisko Kowale Pańskie Powiat SO 2 [µg/m 3 ] NO 2 [µg/m 3 ] SO 2 [µg/m 3 ] NO 2 [µg/m 3 ] SO 2 [µg/m 3 ] NO 2 [µg/m 3 ] Turecki 6,86 14,66 6,89 12,83 3,5 11,2 Źródło: (Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu 2013) W 2009 r. wykonano także pomiar stężenia średniego rocznego benzenu na stanowisku przy u. Łąkowej w Turku, który wykazał, że jego wartość wynosi 3,2 µg/m 3. W latach obowiązywał inny podział na strefy, wg. którego w ramach obecnej strefy wielkopolskiej wydzielonych było 12 stref. Miasto Turek objęte było wówczas strefą konińsko-kolską. Tabela 11 Wynikowe klasy stref dla poszczególnych zanieczyszczeń na terenie strefy konińsko-kolskiej w latach NO 2 SO 2 CO C 6 H 6 PM10 B(a)P As Cd Ni Pb O A A A A A A As A A A C 2008 A A A A A A As A A A C 2009 A A A A A A As A A A C Źródło: (Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu 2013) Zgodnie z Programem ochrony powietrza dla strefy wielkopolskiej Gmina Miejska Turek ma podjąć działania naprawcze dotyczące poprawy jakości powietrza takie jak: Obniżenie emisji z indywidualnych systemów grzewczych w wyniku eliminacji niskosprawnych urządzeń na paliwa stałe (może być realizowane poprzez stworzenie Programów Ograniczenia Niskiej Emisji (PONE). Pod pojęciem tym kryje się realizacja zadań polegających na zmianie sposobu ogrzewania, 2 Pojęcie niska emisja należy rozumieć jako emisję gazów i pyłów związanych z działalnością człowieka, do których zaliczamy m.in. emisję z indywidualnych pieców domowych, lokalnych kotłowni Przyjmuje się, że do niskiej emisji zalicza się zanieczyszczenia emitowane przez źródła znajdujące się na wysokości poniżej 40 m. 62

63 który przyczynić ma się do faktycznego ograniczenia emisji pyłu zawieszonego PM10 oraz benzo(α)pirenu z indywidualnych systemów grzewczych. Polegać one powinny przede wszystkim na stworzeniu przez gminy systemu zachęt do likwidacji lub wymiany starych kotłów na paliwo stałe. Działania zmierzające do obniżenia emisji z indywidualnych systemów grzewczych opalanych paliwami stałymi obejmują: wprowadzenie zachęt finansowych do wymiany starych nieefektywnych urządzeń grzewczych przez mieszkańców; prowadzenie działań zmierzających do podłączenia do sieci cieplnej lokali ogrzewanych w sposób indywidualny ze starych urządzeń grzewczych zasilanych paliwami stałymi, oraz zmiany sposobu ogrzewania z przejściem na ogrzewanie elektryczne; prowadzenie działań zmierzających do wymiany niskosprawnych kotłów na paliwa stałe na nowe kotły węglowe zasilane automatycznie lub wykorzystujące pelety; prowadzenie działań zmierzających do zastosowania kotłów zasilanych olejem opałowym lub gazem do ogrzewania mieszkań; prowadzenie działań wspomagających zastosowanie odnawialnych źródeł energii (w postaci pomp ciepła i kolektorów słonecznych). Działanie to ma być realizowane w odniesieniu do m 2 powierzchni użytkowej lokali. Jednostką realizującą jest burmistrza miasta, a koszty zadania szacowane są na zł. Wymagany efekt redukcji wynikający z realizacji ww. działań wynosi 74,84 MgPM10/rok oraz 42,4784 kgb(a)p/rok. Obniżenie emisji poprzez zmniejszenie zapotrzebowania na energię cieplną działania termomodernizacyjne ograniczające straty ciepła. W ramach ograniczenia emisji z indywidualnych systemów grzewczych celowe jest również podjęcie działań związanych z termomodernizacją budynków w celu ograniczenia zapotrzebowania na ciepło, a przez to zmniejszenia ilości spalanego paliwa. W ramach prowadzonej termomodernizacji mogą być podejmowane następujące działania: wymiana okien i drzwi na szczelne, z niskim współczynnikiem przenikania ciepła, docieplenie ścian budynków, docieplenie stropodachu. Działanie to ma być realizowane w odniesieniu do m 2 powierzchni użytkowej lokali. Jednostką realizującą jest burmistrza miasta, a koszty zadania szacowane są na zł. Wymagany efekt redukcji wynikający z realizacji ww. działań wynosi 2,83 MgPM10/rok oraz 0,0016 kgb(a)p/rok. Problem tzw. niskiej emisji w mieście wynika z istnienia niskoefektywnych źródeł ciepła, takich jak kotły i piece w jedno- i wielorodzinnych budynkach mieszkalnych, zwartej zabudowy, uciążliwego i niezorganizowanego transportu samochodowego (wzmożony ruch samochodowy, tworzenie się korków w godzinach szczytu), a także niekorzystnej sytuacji meteorologicznej (słabe wiatry powodują niekorzystną wymianę powietrza, która z kolei powoduje zaleganie zanieczyszczeń nad miastem). Jako przyczyny występowania zjawiska niskiej emisji uznaje się: emisję ze źródeł indywidualnych związanych ze zużyciem paliw stałych (węgiel, 63

64 drewno) na cele komunalne i bytowe; emisję liniową związaną z ruchem samochodowym; niekorzystne warunki klimatyczne/meteorologiczne; emisja wtórna zanieczyszczeń pyłowych z powierzchni odkrytych, np. dróg, chodników i boisk. Emisje ze źródeł punktowych związanych z dużymi instalacjami spalania paliw (kotły, piece przemysłowe) oraz ze źródłami technologicznymi zazwyczaj zalicza się do tzw. wysokiej emisji, którą reguluje system EU ETS Transport Miasto Turek stanowi ważny węzeł drogowy w województwie wielkopolskim. Głównym kierunkiem ruchu pojazdów jest oś wschód-zachód zarówno dla tranzytu jak i ruchu turystycznego. Przez Turek przebiegają: droga krajowa DK83 relacji Turek-Sieradz; droga krajowa DK72 relacji Konin Łódź Rawa Mazowiecka; droga wojewódzka 470 relacji Kalisz-Koło. Rysunek 9 Układ dróg na terenie miasta Turek Źródło: Łączna długość dróg zarządzanych przez Miasto Turek wynosi 38,75 km. Szczegółowe informacje na temat rodzajów oraz długości dróg na obszarze miasta, przedstawia Tabela

65 Tabela 12 Sieć drogowa Turka Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Miejskiej Turek Rodzaj drogi Długość [km] drogi krajowe 6,08 drogi wojewódzkie 4,07 drogi powiatowe 25,96 drogi gminne 31,5 Źródło: Urząd Miejski w Turku, 2013 Rysunek 10 Średni ruch dobowy na drogach krajowych i wojewódzkich przebiegających przez Turek w 2010 r. Źródło: Porównując średni dobowy ruch (SDR) na drogach krajowych w latach r., widać, że wzrost SDR w 2010 r. w odniesieniu do roku 2005 miał miejsce jedynie w przypadku drogi krajowej nr. 83 i wyniósł około 15%. Największy spadek natężenia ruchu zanotowano na odcinkach DK-72 Turek-Przykona (31%) i DK-72 Tuliszków-Turek (26%). Na odcinku DK-72 Turek/Przejście spadek natężenia wyniósł 8%. Kolejne badania SDR będą wykonywane w 2015 r. Tabela 13 Średni ruch dobowy na drogach krajowych przebiegających przez teren miasta Turek w latach Drogi SDR 2005 SDR 2010 Wskaźnik wzrostu 2010/2005 DK-72 Tuliszków-Turek ,74 DK-72 Turek/Przejście/ ,92 DK-72Turek-Przykona ,69 DK-83 Turek-Kowale Pańskie ,15 Źródło: opracowanie własne na podstawie Generalnych Pomiarów Ruchu dostępnych na stronie Transport kolejowy Aktualnie miasto Turek nie jest wyposażone w wystarczający układ linii kolejowych aby można było rozwinąć transport kolejowy w mieście. Ostatni pociąg towarowy odjechał z miasta Turku 19 czerwca 2006 roku. 65

66 Transport publiczny Miasto Turek nie posiada wewnętrznego systemu transportu publicznego. Komunikacja autobusowa należąca do PKS Turek S.A kursuje w kierunku największych miast polski takich jak: Łódź, Bydgoszcz, Warszawa, Katowice, Poznań, Toruń oraz Wrocław. Spółka prowadzi działalność także na obszarze powiatu Tureckiego, umożliwiając podróż z miasta Turek do miejscowości m.in. Malanów, Celestyny, Dziadowice-Folwark, Gadowskie Holendry, Piętno oraz Smaszew. Z dworca w Turku odjeżdżają także autobusy należące do Nadgoplańskiej Komunikacji Autobusowej w Kruszwicy (NKA Kruszwica), PKS Eko Stamar, PKS w Szczecinie Sp. z o.o, PKS w Poznaniu S.A. oraz PKS w Gostyninie Sp. z o.o Transport prywatny Na terenie miasta swoje usługi świadczy dwadzieścia siedem firm przewozowych, które korzystają z przystanków autobusowych oraz osiem firm z licencją taksówkarską. Według danych z Centralnej Ewidencji Pojazdów i Kierowców w 2002 roku w Turku zarejestrowanych było pojazdów, z czego stanowiły samochody osobowe. W 2013 roku liczba zarejestrowanych pojazdów wzrosła do , a liczba samochodów osobowych do Tabele poniżej przedstawiają strukturę pojazdów transportu prywatnego w roku 2002 i Tabela 14 Struktura pojazdów sektora prywatnego w 2002 r. Pojazdy (podział uwzględniający pojemność silnika) Ogółem Olej napędowy Typ paliwa Benzyna Samochody Osobowe Pojemność Silnika [cm 3 ] Do Do Samochody ciężarowe Pojemność Silnika [cm 3 ] Pojemność Silnika [cm 3 ] Do Do Autobusy Do Od Ciągniki rolnicze Pojemność Silnika Do LPG

67 [cm 3 ] Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Miejskiej Turek Do Samochody specjalne Pojemność Do Silnika [cm 3 ] Do Źródło: Dane CEPIK Tabela 15 Struktura pojazdów sektora prywatnego w 2013 r. Pojazdy (podział uwzględniający pojemność silnika) Ogółem Olej napędowy Typ paliwa Benzyna LPG Samochody Osobowe Pojemność Silnika [cm 3 ] Pojemność Silnika [cm 3 ] Do Do Autobusy Do Do Samochody ciężarowe Pojemność Silnika [cm 3 ] Do Do Ciągniki rolnicze Pojemność Silnika [cm 3 ] Do Samochody specjalne Pojemność Do Silnika [cm 3 ] Do Źródło: Dane CEPIK Transport rowerowy Przez obszar powiatu Tureckiego przebiega wiele ścieżek rowerowych, z których większość 67

68 rozpoczyna się lub kończy na obrzeżach miasta Turka. Szlaki pieszo-rowerowe Panorama to jedna z większych atrakcji regionu obejmująca swoim zasięgiem teren o promieniu 13 km od miasta. Szlak składa się z 6 etapów, które prowadzą terenami o bardzo zróżnicowanej rzeźbie terenu, ukształtowanej podczas zlodowacenia środkowopolskiego. Ścieżki pieszorowerowe Panorama obejmują: Etap 1. Przez uroczysko Grzymiszew - długość trasy 31,3 km Przebieg trasy: Turek Obrzębin Grabieniec Dębina Babiak Grzymiszew Ruda Głogowa Felicjanów Władysławów Russocice Etap 2. Dworski rezydencje istniejące i utracone - długość trasy 17,0 km Przebieg trasy: Turek Obrzębin Słodków Kolonia Słodków Wrząca Piętno Gozdów Imiełków Grzymiszew Etap 3. U podnóża Wzgórz Malanowskich - długość trasy 20,3 km Przebieg pętli: Turek Obrzębin Słodków Kolonia Słodków Wrząca Deszno Żdżenice Cisew Turkowice Turek Etap 4. Doliną rzeki Kiełbaski - długość trasy 24,2 km Przebieg pętli: Turek Korytków Chlebów Laski Rogów Kaczki Plastowe Kaczki Średnie Marianów-Kolonia Kowale Księże Turkowice Turek Etap 5. Doliną rzeki Teleszyny - długość trasy 38,4 km Przebieg pętli: Turek Korytków Chlebów Laski Gajówka Psary Przykona Bądków Pierwszy Stefanów Żeronice Ugory Długa Wieś Dobra Czajków Potworów Mikulice Stefanów Gąsin Kaczki Plastowe Rogów Laski Chlebów Korytków Turek Etap 6. Szlak jezior powiatu tureckiego - długość trasy 29,8 km Przebieg trasy: Turek Korytków Chlebów Laski Gajówka Psary Przykona Zmiotki Dąbrowa Słomów Kościelny Młyniska Paulinów Posoka Kuźnica Janiszewska Koźmin Głowy Janiszew Brudzew Pomimo dużej ilości szlaków rowerowych turystycznych w gminie miejskiej Turek brakuje ścieżek rowerowych dla codziennego dojazdu do szkoły i pracy. Brak nie przygotowanej infrastruktury rowerowej powoduje niechęć mieszkańców rezygnacji z samochodu na rzecz roweru. Wobec powyższego na terenie gminy miejskiej Turek istnieje duży potencjał rozbudowy ścieżek rowerowych, oraz chodników, oraz ich połączenia z szlakami powiatowymi Gospodarka odpadami Z dniem 1 lipca 2013r. tak jak i w całym kraju w mieście Turek zaczął również obowiązywać przyjęty tzw. nowy System Gospodarowania Odpadami. System ten obejmuje osoby i nieruchomości zamieszkałe, zlokalizowane na terenie Gminy Miejskiej Turek i dotyczy jedynie odpadów wytworzonych w gospodarstwach domowych. System na podstawie uchwały nr IV/32/15 Rady Miejskiej Turku z dnia 12 lutego 2015 roku przewiduje uiszczanie opłaty naliczanej od osoby, która upoważnia mieszkańca do oddawania nielimitowanej ilości odpadów komunalnych i obejmuje również tzw. odpady problemowe, tj. niebezpieczne, wielkogabarytowe oraz remontowo-budowlane. W dniu 17 września 2015 roku uchwałą nr X/81/15 Rady Miejskiej Turek postanowiono o odbieraniu odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości położonych na terenie Gminy Miejskiej Turek, na których nie zamieszkują mieszkańcy a powstają odpady komunalne. System ten będzie obowiązywał począwszy od dnia 1 marca 2016 roku 68

69 Aktualny system gospodarowania odpadami wyróżnia następujące ich rodzaje: Odpady komunalne zbierane selektywnie takie jak: papier, tektura, tworzywa sztuczne, metale, opakowania wielomateriałowe, odpady ulegające biodegradacji, odpady wielkogabarytowe, zużyte baterie i akumulatory, zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, zużyte opony, odpady budowlane i rozbiórkowe Niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne. Selektywna zbiórka odpadów prowadzona jest: w zabudowie jednorodzinnej w pojemnikach i workach, natomiast w zabudowie wielorodzinnej w pojemnikach. Pojemniki i worki posiadają charakterystyczne oznaczenia kolorystyczne: Niebieski papier i tektura; Zielony szkło (bezbarwne i kolorowe); Żółty tworzywa sztuczne, metal, tetrapaki; Brązowy odpady biodegradowalne. Pozostałe odpady (zmieszane) gromadzone są w osobnych pojemnikach, a odpady problemowe są zbierane selektywnie i odbierane w ramach kwartalnych zbiórek lub w Punkcie Selektywnej Zbiórki Odpadów (Urząd Miasta Turek 2014). Jak podaje Wyciąg z analizy systemu gospodarki odpadami komunalnymi (SGOK) na terenie Gminy Miejskiej Turek z dnia 5 września 2014r. ilość osób objęta systemem w okresie od lipca 2013r. do czerwca 2014r. sukcesywnie malała, co przedstawia Rysunek 11. Rysunek 11 Liczba osób deklarujących segregację odpadów komunalnych oraz deklarujących brak segregacji Źródło: opracowanie własne na podstawie: (Gmina Miejska Turek) Zwiększał się natomiast (po początkowym spadku) odsetek osób segregujących odpady komunalne w stosunku do wszystkich osób objętych systemem (Tabela 16). 69

70 Tabela 16 Liczba osób deklarujących segregację oraz deklarujących brak segregacji oraz ich udział w ogólnej liczbie osób deklarujących odbiór odpadów Miesiąc Liczba mieszkańców Liczba osób segregujących Procent Liczba osób niesegregujących Procent Ogółem VII ,79% ,21% VIII ,63% ,37% IX ,87% ,13% X ,06% ,94% XI ,24% ,76% XII ,29% ,70% IX ,66% ,34% II ,84% ,16% III ,98% ,02% IV ,08% ,92% V ,21% ,79% VI ,33% ,67% Źródło: opracowanie własne na podstawie: (Gmina Miejska Turek) Tendencję wzrostową odnotowano także w odniesieniu do ilości nieruchomości objętej systemem w okresie poddanym analizie. Ich liczba zwiększyła się z 3028 w lipcu 2013r. do 3133 w czerwcu 2014r. (Gmina Miejska Turek) Rysunek 12. Liczba nieruchomości deklarujących segregację odpadów oraz brak segregacji odpadów Źródło: opracowanie własne na podstawie: (Gmina Miejska Turek) 70

71 W okresie od lipca 2013r. do czerwca 2014r. bilans zebranych i odebranych odpadów komunalnych była następujący (Tabela 17). Tabela 17 Masa zebranych i odebranych odpadów komunalnych z nieruchomości zamieszkałych w Turku w okresie od 1 lipca 2013r. do 30 czerwca 2014r. Odpady komunalne Odebrane jako segregowane (selektywne) Odpady jako niesegergowane (zmieszane) Źródło: opracowanie własne na podstawie: (Gmina Miejska Turek) Masa odpadów ogółem [Mg] Średnia ilość odpadów przypadająca na 1 mieszkańca Gminy Miejskiej Turek w miesiącach r r. wynosiła 320 kg odpadów komunalnych, podczas gdy statystyczny Polak produkuje około 350 kg rocznie (Gmina Miejska Turek). Tabela 18 Ilość i skład morfologiczny odpadów komunalnych ogółem wytworzonych na terenie Gminy Miejskiej Turek w 2007r. Strumień odpadów komunalnych Procent Mg/rok kuchenne ulegające biodegradacji 9,19% 81,35 odpady zielone 1,81% 16,02 papier i tektura (nieopakowaniowe) 4,63% 40,98 Opakowania z papieru i tektury 6,72% 59,48 Opakowania wielomateriałowe 0,75% 6,64 Tworzywa sztuczne nieopakowaniowe 8,72% 77,19 Opakowania z tworzyw sztucznych 2,80% 24,78 Tekstylia 2,02% 17,88 Szkło nieopakowaniowe 0,43% 3,81 Opakowania ze szkła 8,23% 72,85 Metale 1,89% 16,73 Opakowania z blachy stalowej 0,67% 5,93 Opakowania z aluminium 0,19% 1,68 Odpady mineralne 5,23% 46,29 Drobna frakcja popiołowa 14,36% 127,11 Wielkogabarytowe 7,89% 69,84 Budowlane 23,67% 209,52 Niebezpieczne w strumieniu komunalnym 0,79% 6,99 I II III IV V VI razem 55,36 57,54 106,98 68,88 120,19 88,58 497,53 538,83 461,72 551,68 562,76 609,18 616,96 Ogółem 594,19 519,26 658,66 631,64 729,37 705,54 Razem 100,00% 885,155 Źródło: Gmina Miejska Turek 3341, ,6 6 Od dnia 1 lipca 2013r. podmiotem odbierającym odpady komunalne od właścicieli nieruchomości jest Konsorcjum Firm: Lider: PGKiM Sp. z o.o ul. Polna 4, Turek, Uczestnik: Zakład Usług Komunalnych EKO-GAB s.c. G. Kropidłowski, D. Piąstka, Kowale Pańskie Kolonia 11a, Kawęczyn. Miejscem zagospodarowania odpadów 71

72 zielonych oraz pozostałości z sortowania odpadów komunalnych przeznaczonych do składowania jest Zakład Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych "ORLI STAW", Orli Staw 2, Ceków. Wśród podmiotów, które mogą odbierać odpady komunalne z nieruchomości niezamieszkałych z obszaru Gminy Miejskiej Turek wyróżniono 9 przedsiębiorstw, do których należą: 1. Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Sp. z o.o. w Turku; 2. Zakład Oczyszczania Terenu Bakun; 3. Prywatny Zakład Oczyszczania Miasta Henryk Włodarzewski; 4. Zakład Oczyszczania Gmi-Tur Wiesław Baranowski; 5. Zakład Usług Komunalnych Eko-Gab s.c. Gabriel Kropidłowski i Daniel Piąstka; 6. Miejski Zakład Usług Komunalnych S.A..; 7. Przedsiębiorstwo Oczyszczania Miasta Eko Sp. z o.o.; 8. Firma Usługowo-Handlowa Jartex Szczepan Jarantowski. 9. Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych S.A. Na terenie Gminy Miejskiej Turek wszystkimi usługami komunalnymi zajmuję się Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej sp. z o.o, które w swojej strukturze składa się ze czterech wydziałów organizacyjnych: Wydział Zarządzania Nieruchomościami i Zieleniakiem; Wydział Wodociągów i Kanalizacji; Wydział Transportu i Oczyszczania Miasta; Wydział Energetyki Cieplnej. Do głównych zadań Wydziału Transportu i Oczyszczania Miasta należą: odbieranie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości z terenu Gminy Miejskiej Turek i Gminy Brudzew; prowadzenie punktów selektywnej zbiórki odpadów na terenach obsługiwanych gmin; wywóz nieczystości ciekłych płynnych; omiatanie mechaniczne ulic, placów i chodników; usługi warsztatowo naprawcze; usługi zagospodarowania i utrzymania terenów zieleni miejskiej; usługi administrowania cmentarzami komunalnymi. Na terenie Turku został utworzony Punkt Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych (PSZOK). Jest to miejsce, w którym mieszkańcy Turku mogą bezpłatnie zostawić każdą ilość wytwarzanych przez siebie, selektywnie zebranych odpadów komunalnych. Punkt Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych mieści się w Turku na terenie Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Sp. z o.o. przy ul. Polnej 4. W powiecie Tureckim eksploatowane jest jedno składowisko odpadów komunalnych w miejscowości Psary oraz składowisko odpadów przemysłowych ZE PAK S.A. w obrębie miejscowości: Gajówka, Bełówka, Przykona, Jeziorko, Warenka. Składowiska odpadów komunalnych znajdujące się na terenie gminy miejskiej Turek: w Cisewie i Dzierżąznie 72

73 zostały zamknięte w r. Oba składowiska zostały już zrekultywowane. (Informacja o stanie środowiska i działalności kontrolnej wielkopolskiego wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska w powiecie Tureckim w roku ) Odpady ciekłe z terenu miasta Turek odbierają dwa podmioty. Zakład Usług Komunalnych EKO-GAB s.c. G. Kropidłowski & D. Piąstka i PGKiM Sp. z o. o. Wszystkie nieczystości ciekłe odebrane przez wyżej wymienione przedsiębiorstwa wywożone są do stacji zlewnej na terenie Oczyszczalni Ścieków w Turku ( mechaniczno biologiczna z wspomaganiem chemicznym). (Sprawozdanie z realizacji wspólnego planu gospodarki odpadami dla Gmin- Członków związku komunalnego gmin "Czyste miasto, czysta gmina", dla miasta Turek za lata ) 4.3. Identyfikacja obszarów problemowych Na podstawie analizy uwarunkowań lokalnych, stanu istniejącego oraz pozyskanych danych, należy wskazać następujące obszary problemowe w Gminie Miejskiej Turek, w kontekście realizacji strategii niskoemisyjnego rozwoju: Energetyka sieci energetyczne, systemowe źródła energii. Budownictwo i mieszkalnictwo stan zabudowy mieszkaniowej. Transport natężenie ruchu. Jakość powietrza przekroczenia norm stężeń zanieczyszczeń w powietrzu Energetyka Za identyfikację obszarów problemowych w zakresie bezpieczeństwa energetycznego mieszkańców Gminy Miejskiej Turek odpowiada dokument strategiczny ZPZC(Energoekspert Sp. z o.o.). Głównym problemem na obszarze miasta w tym zakresie jest decyzja Elektrowni Adamów, wchodzącej w skład Zespołu Elektrowni Pątnów-Adamów Konin S.A. o zaniechaniu produkcji energii. Termin wyłączenia źródeł ciepła Elektrowni Adamów ustalono na koniec 2017 rok. Szczegółowe informacje o stanie obecnym w zakresie energetyki opisano w rozdziale Budownictwo publiczne i gospodarka przestrzenna. W związku z planowanym wyłączeniem dużego źródła ciepła Elektrowni Adamów koniecznym dla zapewnienia wymaganego potencjału wytwórczego ciepła dla obszaru miasta jest budowa nowego/nowych źródeł ciepła zasilających miejską sieć ciepłowniczą. Zakres planów obejmuje modernizację lub budowę nowego źródła energetycznego, które zapewniłby dostawy energii cieplnej do miejskiej sieci ciepłowniczej należącej do Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Sp. z o.o. Nowa jednostka wytwórcza powinna odznaczać się mocą rzędu 33 MW, co określono w przeprowadzonym przetargu. Jak na razie nie sprecyzowano jakim rodzajem paliwa będzie opalane źródło. 11 czerwca 2015r. Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Sp. z o.o. W Turku podpisało umowę z firmą GETEC heat & power AG z Magdeburga na dostawę energii cieplnej do miejskiej sieci ciepłowniczej należącej do Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Sp. z o.o. z siedzibą w Turku. Nowa ciepłownia będzie mogła wykorzystywać pył węglowy, gaz, węgiel kamienny i biopaliwa. Budowa nowych źródeł energii cieplnej na potrzeby sieci ciepłowniczej jest koniecznością ze względu na bezpieczeństwo energetyczne jej obecnych i przyszłych użytkowników, jak również przyczyni się do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych i innych toksycznych 73

74 ubocznych produktów spalania. System dostaw ciepła powinien być elastyczny tak, aby Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Sp. z o.o. mogło decydować o ilości odbieranego ciepła w zależności od potrzeb, mogło zmieniać parametry ogrzewania i mieć wpływ na ilość zużywanego ciepła (ograniczanie dostawy ciepła w uzasadnionych przypadkach, obniżanie parametrów w nocy) Budownictwo i mieszkalnictwo Podstawowym problemem jest duża energochłonność zabudowy, zarówno w sektorze komunalnym jak i użyteczności publicznej. Z otrzymanych danych wynika, że niewielki procent budynków poddany został termomodernizacji. Modernizacji wymaga indywidualna zabudowa jednorodzinna. Budynki charakteryzują się wysokim zapotrzebowaniem energetycznym, zwłaszcza na energię do ogrzewania. Ponadto należy również wskazać, że najczęściej źródłem ogrzewania w takich budynkach są indywidualne paleniska węglowe, które w znacznym stopniu przyczyniają się do zanieczyszczenia powietrza pyłami i benzo(a)pirenem. Działania w zakresie efektywności energetycznej budownictwa powinny promować budynki o znacznie podwyższonych parametrach energetycznych w stosunku do obecnie istniejącej infrastruktury. Zdefiniowanie ogólnego celu zwiększa dowolność w promocji tego rodzaju budownictwa, w tym nie tylko budynków pasywnych, ale również na przykład budynków o niemal zerowym zużyciu energii (bardzo wysoka charakterystyka energetyczna oraz znaczne wykorzystanie odnawialnych źródeł energii). Wszystkie projekty obejmujące zmianę parametrów energetycznych budynków w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych, powinny spełniać odpowiedni poziom wymagań związany z oszczędnością energii i izolacyjnością cieplną, który określono w przepisach techniczno-budowlanych, tj. rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakimi powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75, poz. 690,z późn. zm.). Powyższy standard zapewni spełnienie wymagań na rok 2021 określony w rozporządzeniu, wynikający z Dyrektywy PE i Rady 2010/31/UE z dnia 19 maja 2010 r. w sprawie charakterystyki energetycznej budynków. Za budynek pasywny uznaje się budynek o ściśle określonych paramentach dotyczących zapotrzebowania na energię oraz rozwiązaniach budowlanych i instalacyjnych. W budynku takim przede wszystkim komfort cieplny uzyskuje się przy sezonowym zużyciu ciepła na ogrzewanie na poziomie 15 kwh/(m 2 *rok) wykorzystując jedynie podgrzewane lub ochładzane powietrze zewnętrzne, dostarczane w ilości potrzebnej do osiągnięcia jakości powietrza wewnętrznego. W takim przypadku wskaźnik rocznego zapotrzebowania na nieodnawialną energię pierwotną dla budynku mieszkalnego nie powinien przekraczać 120 kwh/(m 2 *rok). Jednocześnie komfort cieplny utrzymywany jest przy małych jednostkowych strumieniach ciepła, dzięki czemu nie wymagane jest stosowanie aktywnych układów ogrzewczych i klimatyzacyjnych. W sposób pasywny wykorzystane są takie źródła ciepła, jak: mieszkańcy, urządzenia elektryczne, czy promieniowanie słoneczne. Ponadto odpowiedni komfort cieplny w okresie obniżonych temperatur zewnętrznych zapewnia dogrzewanie powietrza wentylacyjnego. Przegrody zewnętrzne budynku, kształtuje się tak, aby zapewnić wysoką izolacyjność całej bryły budynku tj. współczynnik przenikania ciepła U dla ścian zewnętrznych nie większy niż 0,15 W/(m 2 *K). Wymagane jest zastosowanie specjalnych pasywnych okien (oszklenie i ramy), dla których współczynnik U jest poniżej 74

75 0,80 W/(m 2 *K), a współczynnik przepuszczalności energii promieniowania słonecznego przez oszklenie g wynosi około 50%. Budynek zero-energetyczny to budynek, w którym wskaźnik rocznego zapotrzebowania na nieodnawialną energię pierwotną wynosi 0 kwh/(m2xk). Oznacza to, że budynek przez swoje niektóre systemy techniczne produkuje energię - wykorzystując zasoby energii odnawialnych, najczęściej w postaci ciepła i energii elektrycznej, która jest sprzedawana do sieci zewnętrznej. Saldo rozliczeń rocznych w przeliczeniu na energię pierwotną jest równe zero. Ponadto w kontekście energooszczędnego budownictwa mieszkaniowego warto również wykorzystać metodologię opracowaną przez NFOŚiGW w ramach programu priorytetowego Poprawa efektywności energetycznej", obejmującego dopłaty do kredytów na budowę domów energooszczędnych. (Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego, 2014) Jakość powietrza W wyniku pomiarów dokonanych przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska (WIOŚ) na terenie Miasta Turek w ostatnich latach zostało stwierdzone przekroczenie średniego rocznego poziomu docelowego benzo(α)pirenu w pyle zawieszonym PM10. W konsekwencji obszar ten został zaklasyfikowany do klasy C. Klasa ta zostaje przypisana, jeżeli stężenia substancji na terenie strefy przekraczają poziomy dopuszczalne powiększone o margines tolerancji. Głównym źródłem emisji B(αP jest spalanie węgla w kominkach oraz piecach kaflowych. W przypadku emisji B(a)P wykorzystywanie węgla jako paliwa w ogrzewaniu indywidualnym, wiąże się z dużo wyższą emisją zanieczyszczeń niż w przypadku węgla kamiennego spalanego w instalacjach przemysłowych. Na obecny stan jakości powietrza w gminie miejskiej Turek wpływają: emisje ze źródeł punktowych związanych z dużymi instalacjami spalania paliw (kotły, piece przemysłowe) oraz ze źródłami technologicznymi; emisję ze źródeł powierzchniowych związanych ze zużyciem paliw stałych (węgiel, drewno) na cele komunalne i bytowe; emisję liniową związaną z ruchem samochodowym; niekorzystne warunki klimatyczne/meteorologiczne; emisja wtórna zanieczyszczeń pyłowych z powierzchni odkrytych, np. dróg, chodników i boisk. Zanieczyszczenie powietrza ma zdecydowanie negatywny wpływ na zdrowie mieszkańców i jakość życia. Jako główne kierunki działań w tym obszarze należy wskazać: ograniczenie emisji komunalno-bytowej, poprzez realizację działań związanych z ograniczania emisji z indywidualnych systemów grzewczych; zapisy w planach zagospodarowania przestrzennego dotyczące ograniczenia emisji komunalno-bytowej; edukacja ekologiczna prowadzenie kampanii edukacyjnych uświadamiających społeczeństwo o zagrożeniach dla zdrowia związanych z emisją benzo(α)pirenu podczas spalania paliw stałych (w tym odpadów) w paleniskach domowych; 75

76 promowanie ruchu rowerowego, budowa ścieżek rowerowych; stosowanie zasad zielonych zamówień publicznych, uwzględniających potrzebę ochrony powietrza; wymianę systemu ogrzewania opartego na paliwie stałym na podłączenie do miejskiej sieci ciepłowniczej, ogrzewanie gazowe, elektryczne, olejowe lub odnawialne źródła energii; instalację odnawialnego źródła energii Transport Duże natężenie ruchu na obszarach miasta jest nie tylko bezpośrednio uciążliwe dla mieszkańców, ale również w dużym stopniu wpływa na natężenie hałasu, przekroczenia stężeń zanieczyszczeń oraz obniża atrakcyjność turystyczną miasta. Emisja z transportu również przyczynia się do występowania przekroczeń stężeń zanieczyszczeń w powietrzu. W zakresie transportu duże znaczenie mają ograniczenia wynikające ze struktury przestrzennej miasta w centrum ulice są wąskie i nie ma łatwych możliwości wydzielenia dodatkowych dróg. Ponadto struktura systemu dróg na obszarze miasta jest słabo wykształcona i zwiększony jest ruch tranzytowy w centrum miasta z powodu braku obwodnicy. Duże znaczenie dla istnienia problemu zakorkowania miasta mają przyzwyczajenia mieszkańców do korzystania z własnego samochodu. Głównymi problemami na terenie Miasta, związanymi z transportem są: nadmierne obciążenie dróg w centrum miasta przez ruch wewnętrzny a także generowany przez mieszkańców sąsiednich miejscowości i gmin oraz tranzyt; bardzo wysoki wzrost udziału transportu prywatnego w bilansie transportowym na terenie miasta; tworzenie się stref na terenie miasta, gdzie niemal codziennie powstają zatory uliczne; wysoka emisja zanieczyszczeń gazowych i pyłowych emitowanych przez pojazdy transportu prywatnego. W sektorze transportu publicznego, odnotować można duże straty czasu ze względu na znaczne natężenie ruchu oraz brak preferencji dla transportu publicznego w centrum Miasta i na głównych ulicach prowadzących do osiedli mieszkalnych. Problem dużego natężenia ruchu drogowego na terenie gminy miejskiej Turek jest systematycznie zwalczany głównie poprzez promowanie i rozbudowę transportu rowerowego, wzrost atrakcyjności transportu publicznego oraz plany budowy obwodnic, które powodują systematyczny spadek ruchu tranzytowego. Jako główne kierunki działań w tym obszarze należy wskazać: działania informacyjno-edukacyjne zachęcające do korzystania z rowerów; rozwój infrastruktury rowerowej(ścieżki rowerowe) wraz z infrastrukturą towarzyszącą; budowa obwodnicy miasta i nowych odcinków drogowych; rozbudowa i modernizacja chodników, poprawiająca bezpieczeństwo pieszych, 76

77 poprawa jakości dróg poprzez budowę nowych odcinków i remonty nawierzchni istniejących Aspekty organizacyjne i finansowe Koordynacja i struktury organizacyjne przeznaczone do realizacji planu Dla zapewnienia skutecznego wdrażania i monitorowania Planu gospodarki niskoemisyjnej istnieje ewentualność powołania Koordynatora Planu gospodarki niskoemisyjnej. Rolą Koordynatora Planu gospodarki niskoemisyjnej jest dopilnowanie, aby cele i kierunki działań wyznaczone w PGN były skutecznie realizowane (również poprzez zapewnienie odpowiednich zapisów w prawie lokalnym, dokumentach strategicznych i planistycznych oraz wewnętrznych instrukcjach). Koordynator będzie odpowiedzialny za prawidłowe wdrażanie Planu gospodarki niskoemisyjnej i jego monitoring. W zakresie kompetencji Koordynatora będą znajdować się następujące zadania: nadzór nad Planu Gospodarki Niskoemisyjnej z uwzględnieniem terminowości i skuteczności realizacji zadań ujętych w Harmonogramie rzeczowo-finansowym i wprowadzaniem ew. mechanizmów korygujących; aktualizacja bazy danych (bieżąca weryfikacja informacji o obiektach oraz rejestr wielkości wykorzystywanych paliw i energii z uwzględnieniem kosztów); aktualizacja zapisów w Planie Gospodarki Niskoemisyjnej (w zależności od potrzeb); sporządzanie corocznych raportów opisujących stan realizacji oraz monitoring skutków związanych z realizacją zadań w ramach Planu Gospodarki Niskoemisyjnej wraz z inwentaryzacją emisji (tzw. Raport z Realizacji PGN); organizacja i przewodzenie spotkaniami Komisji ds. energii; sporządzanie okresowych analiz (w zależności od częstości spotkań Komisji) o stanie energetycznym Miasta i kierunkach rozwoju gospodarki niskoemisyjnej; monitoring przeprowadzania audytów energetycznych dla placówek miejskich i obiektów użyteczności publicznej wraz z analizą potencjału redukcji emisji GHG; czynności administracyjno-biurowe związane z bieżącym funkcjonowaniem. W trakcie realizacji zadań wynikających z Planu gospodarki niskoemisyjnej część zadań będzie ulegać zmianom (rozszerzenie/zawężenie zakresu zadania). Część interesariuszy widząc korzyści z posiadania zadań w Planie gospodarki niskoemisyjnej, mimo wcześniejszego braku zainteresowania, wyrazi chęć uzupełnienia Planu o nowe zadania. Przewiduje się również pojawianie nowych zadań w związku z rozwojem technologicznym i zmianami ekonomicznymi realizacji zadań. W związku z występowaniem wyżej wymienionych czynników Koordynator planu gospodarki niskoemisyjnej będzie aktualizował Plan w częstotliwości wynikającej z ilości zmian niezbędnych do wprowadzenia. Aktualizacja Planu gospodarki niskoemisyjnej będzie wymagać konsultacji z interesariuszami i odpowiednimi jednostkami Urzędu Miasta (określanymi przez Koordynatora PGN w zależności od rodzaju i skali zmian czy nowych zadań). Zaakceptowane zmiany będą wprowadzane do Planu gospodarki niskoemisyjnej poprzez Uchwałę Rady Miasta. Raport z wdrażania PGN powinien obejmować wyniki aktualnej inwentaryzacji emisji CO 2 (tzw. kontrolna inwentaryzacja emisji MEI), informację o zakresie wdrożonych zadań wyszczególnionych w Harmonogram rzeczowo-finansowy realizacji zadań Harmonogram rzeczowo-finansowy realizacji zadań, jak również informację o zakresie ewentualnych 77

78 zmian w PGN i harmonogramie rzeczowo-finansowym. Raport powinien zawierać informacje o charakterze ilościowym dotyczące wdrożonych środków i ich wpływu na zużycie energii oraz wielkość emisji CO 2, jak również analizę procesu realizacji PGN, uwzględniającą konieczne działania korygujące i zapobiegawcze. Zaleca się także ścisłą współpracę z interesariuszami zewnętrznymi na zasadzie utworzenia komórki doradczej Komisji do spraw energii. Za organizację prac komisji odpowiedzialny będzie Koordynator PGN, pełniący rolę przewodniczącego Komisji. Członkowie Komisji do spraw energii podczas spotkań powinni opiniować następujące kwestie: optymalizacja efektywności energetycznej gminy; nadzór nad rynkiem energii; monitoring eksploatacji urządzeń i instalacji (elektroenergetyczne, ciepłownicze, gazownicze, wodne i kanalizacyjne); kontrola zgodności zadań realizowanych w ramach Planu Gospodarki Niskoemisyjnej z lokalnymi dokumentami strategicznymi i planistycznymi; konsultacje z przedsiębiorstwami energetycznymi celem utrzymania spójności pomiędzy realizacją zadań ujętych w Planie Gospodarki Niskoemisyjnej a strategiami rozwoju tych przedsiębiorstw; opiniowanie Raportu z realizacji PGN i aktualizacji Planu Gospodarki Niskoemisyjnej (w tym proponowanie własnych zmian/instrumentów wsparcia); ocena wpływu realizacji zadań ujętych w Planie Gospodarki Niskoemisyjnej na poprawę jakości powietrza (analiza informacji dot. jakości powietrza zawartych w Raporcie o stanie środowiska województwa Wielkopolskiego); analiza i aktualizacja mechanizmów finansowania realizacji zadań ujętych w Planie Gospodarki Niskoemisyjnej; konsultowanie okresowych analiz o stanie energetycznym Miasta; współpraca z krajowymi/zagranicznymi instytucjami wspierającymi racjonalną gospodarkę energetyczną; inicjowanie i opiniowanie udziału w programach krajowych i międzynarodowych w celu uzyskania środków finansowych na efektywne wykorzystanie energii w budynkach użyteczności publicznej i budynkach mieszkalnych oraz na edukację ekologiczną (zagadnienia energooszczędności, efektywnego korzystania z urządzeń i pojazdów); omówienie potencjalnych działań służących wdrażaniu budownictwa pasywnego, zero/plus energetycznego oraz zwiększenia wykorzystania odnawialnych źródeł energii; inicjowanie i opiniowanie działań w zakresie edukacji ekologicznej (zagadnienia energooszczędności, efektywnego korzystania z urządzeń i pojazdów) wśród dorosłych mieszkańców, dzieci i młodzieży. Spotkania Komisji do spraw energii powinny być zwoływane w częstotliwości zależnej od potrzeb wynikających z wdrażaniem i aktualizacją Planu gospodarki niskoemisyjnej, nie rzadziej jednak niż raz w roku Zaangażowane strony - współpraca z interesariuszami Pod pojęciem interesariuszy należy rozumieć jednostki, grupy, czy też organizacje, na które PGN bezpośrednio, bądź pośrednio oddziałuje. Interesariuszami PGN są wszyscy mieszkańcy 78

79 Miasta Turek, instytucje publiczne i przedsiębiorstwa działające na terenie miasta. Proces tworzenia Planu Gospodarki Niskoemisyjnej był ściśle powiązany był z każdą grupą interesariuszy, którzy stanowili podstawę do stworzenia BEI. Dwie główne grupy interesariuszy to: jednostki miejskie (interesariusze wewnętrzni): Wydziały Urzędu Miasta, jednostki budżetowe, zakłady budżetowe, zakłady opieki zdrowotnej, samorządowe instytucje kultury, spółki miejskie. interesariusze zewnętrzni: Mieszkańcy miasta, instytucje publiczne, organizacje pozarządowe i in. nie będące jednostkami miejskimi. Wypracowanie właściwego systemu współpracy z interesariuszami jest niezwykle istotne z punktu widzenia skutecznej realizacji PGN, ponieważ: każde działanie realizowane w ramach PGN wpływa na otoczenie społeczne; otoczenie społeczne (zaangażowanie, ale także odpowiednie nastawienie społeczeństwa) wpływa na możliwości realizacji działań. Nie da się skutecznie zrealizować PGN bez świadomości tego, kim są interesariusze, jakie kierują nimi motywy i przekonania i bez pokazania, że działanie ma przynieść im konkretne korzyści. Podstawą do odniesienia sukcesu we wdrażaniu Planu Gospodarki Niskoemisyjnej jest czynne słuchanie interesariuszy, ich opinii i wątpliwości oraz współdziałanie z nimi. W celu skutecznej realizacji zaleca się, w ramach utworzonej komórki doradczej, Komisji ds. energii, organizację cyklicznych spotkań Koordynatora PGN z interesariuszami wewnętrznymi i zewnętrznymi. Spotkania miałyby na celu wymianę uwag, opinii, ale także wiedzy, doświadczenia i dobrych praktyk we wdrażaniu działań zawartych w planie, wprowadzania rozwiązań ograniczających zużycie energii i emisje z obszaru miasta. Członkowie Komisji inicjowaliby również działania informacyjno-promocyjne w zakresie np. energooszczędności, efektywnego korzystania z urządzeń i pojazdów (festiwale, festyny, konkursy, itp.). Włodarze Miasta Turek, jako odpowiedzialni za wdrażanie Planu powinni na bieżąco monitorować postępy w realizacji zadań, by w przypadku niezadowalających efektów mieć możliwość skorygowania obranej strategii. W tym celu niezbędne jest zaangażowanie wszystkich podmiotów uczestniczących w walce z niską emisją, a w szczególności: Mieszkańców Miasta Turek; Przedsiębiorstw funkcjonujących na terenie miasta; Spółdzielni i wspólnot mieszkaniowych; Instytucji oświatowych, kulturalnych i zdrowotnych; Organizacji społecznych i pozarządowych Budżet i przewidziane finansowanie działań Działania przewidziane w PGN będą finansowane zarówno ze środków własnych miasta jak i środków zewnętrznych. Możliwość pozyskania środków z programów krajowych i europejskich jest kluczowym elementem planowania budżetu na zaplanowane działania. We własnym zakresie konieczne jest uwzględnienie działań w wieloletnich prognozach finansowych oraz w budżecie miasta i budżecie jednostek podległych miastu, na każdy rok. Przewiduje się pozyskanie również zewnętrznego wsparcia finansowego dla planowanych 79

80 działań w formie bezzwrotnych dotacji, pożyczek, wykorzystania formuły ESCO i kredytów. Podstawą do wyznaczenia kosztów działań i sposobów finansowania były szacunki oparte na dotychczasowych doświadczeniach w realizacji oraz na dostępnych danych rynkowych. Sumaryczne zestawienie kosztów przedstawia harmonogram rzeczowo-finansowy PGN (tabela - punkt VII.5). Ponieważ nie można szczegółowo zaplanować w budżecie miasta wszystkich wydatków z wyprzedzeniem do roku 2020, stąd też kwoty przewidziane na realizację poszczególnych zadań należy traktować, jako szacunkowe zapotrzebowanie na finansowanie, a nie planowane kwoty do wydatkowania. Kwoty te powinny zostać uwzględnione w Wieloletniej Prognozie Finansowej (zgodnie z wymogami ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych Dz. U nr 157 poz z późn. zm.) oraz wymogami NFOŚiGW dla PGN. W ramach corocznego planowania budżetu miasta i budżetu jednostek miejskich na kolejny rok, wszystkie jednostki wskazane w PGN jako odpowiedzialne za realizację działań powinny zabezpieczyć w budżecie środki na realizację odpowiedniej części przewidzianych zadań. Pozostałe działania, dla których finansowanie nie zostanie zabezpieczone w budżecie, powinny być brane pod uwagę w ramach pozyskiwania środków z dostępnych funduszy zewnętrznych. Przewidywane źródła finansowania działań Dla planowanych działań określono potencjalne źródła finansowania. Możliwe do wykorzystania źródła finansowania (poza budżetem gminy), to przede wszystkim: Środki krajowych i regionalnych programów operacyjnych na lata , w szczególności: Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko Program Operacyjny Polska Zachodnia; Program LIFE; Program ELENA; Norweski Mechanizm Finansowy i Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego Oszczędzanie energii i promowanie odnawialnych źródeł energii ; Programy priorytetowe Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej: SOWA energooszczędne oświetlenie uliczne; BOCIAN rozproszone, odnawialne źródła energii; LEMUR energooszczędne budynki użyteczności publicznej; Program PROSUMENT dofinansowanie z przeznaczeniem na zakup i montaż mikroinstalacji OZE; Dopłaty do kredytów na budowę domów energooszczędnych; Inwestycje energooszczędne w małych i średnich przedsiębiorstwach; Fundusz Remontów i Termomodernizacji Banku Gospodarstwa Krajowego: premia termomodernizacyjna; premia remontowa; Bank BOŚ Kredyt z Klimatem : Program Efektywności Energetycznej w Budynkach; System białych certyfikatów; Finansowanie w formule ESCO; 80

81 Partnerstwo publiczno-prywatne. Szczegółowy opis finansowanych przedsięwzięć oraz środków przeznaczonych na poszczególne programy zawarte są w załączniku 1 do niniejszego opracowania Środki na monitoring i ocenę realizacji Planu Prowadzenie stałego monitoringu PGN jest konieczne dla śledzenia postępów we wdrażaniu działań i osiąganiu założonych celów. Monitoring realizacji PGN na poziomie miasta będzie prowadzony zgodnie z ogólnymi wytycznymi do monitoringu PGN dla Miasta Turek opisanymi w MONITORING I REALIZACJA PLANU MONITORING I REALIZACJA PLANU. Odpowiedzialnym za realizację monitoringu będzie Koordynator Planu gospodarki niskoemisyjnej. Zadania Koordynatora PGN i Referatu zarządzania energią opisano w nagłówku Aspekty organizacyjne i finansowe Aspekty organizacyjne i finansowe. Do jego zadań będzie należeć między innymi monitoring realizacji zadań na poziomie gminy oraz aktualizacja danych w Bazie Danych Zarządzania Emisją Gazów Cieplarnianych, w zakresie danych energetycznych. 81

82 5. WYNIKI BAZOWEJ INWENTARYZACJI EMISJI DWUTLENKU WĘGLA Rozdział prezentuje podsumowanie wyników inwentaryzacji emisji gazów cieplarnianych wykonanych dla roku Oszacowanie wielkości emisji wykonano na podstawie danych pozyskanych od jednostek z terenu miasta oraz przedsiębiorstw energetycznych dostarczających energię dla Miasta Turek Metodologia Do opracowania inwentaryzacji wykorzystano metodologie określania wielkości emisji opracowaną dla Porozumienia burmistrzów oraz wytycznych IPCC: Metodologia opracowana przez Wspólne Centrum Badawcze (JRC) Komisji Europejskiej we współpracy z Dyrekcją Generalną ds. Energii (DG ENER) i Biurem Porozumienia Burmistrzów, zawartą w poradniku Jak opracować plan działań na rzecz zrównoważonej energii (SEAP) IPCC Guidelines for National Greenhouse Gas Inventories. Celem inwentaryzacji jest określenie wielkości emisji z obszaru miasta, tak aby możliwe było zaprojektowanie działań służących jej ograniczeniu przez władze miasta. W związku z tym emisje z sektorów, na które władze miasta mają nieistotny wpływ (bardzo ograniczony) są traktowane ogólnie, a bardziej szczegółowo rozpatruje się wielkości emisji z sektorów gospodarki miejskiej. Emisję gazów cieplarnianych określa się na podstawie finalnego zużycia energii na terenie miasta Zakres i granice Inwentaryzacja obejmuje obszar w granicach administracyjnych Miasta Turek. Do obliczenia emisji przyjęto zużycie energii finalnej, w podziale na nośniki energii w obrębie granic miasta. Poprzez zużycie energii finalnej rozumie się zużycie: Energii paliw kopalnych (na potrzeby gospodarczo-bytowe, transportowe i przemysłowe); Ciepła sieciowego; Energii elektrycznej; Energii ze źródeł odnawialnych Źródła danych Dane do inwentaryzacji zużycia energii pozyskano z następujących źródeł: 1. Wydziały i Biura Urzędu Miasta Turek 2. Zakłady Budżetowe. 3. Spółki miejskie: 4. Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Spółka z o.o. w Turku 5. Jednostki budżetowe. 6. Miejskie jednostki organizacyjne. 7. Jednostki administracji rządowej. 8. Przedsiębiorstwa energetyczne. 82

83 9. Ankietyzacja mieszkańców. Ponadto wykorzystano powszechnie dostępne dane statystyki publicznej (GUS), Założenia do Planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Miejskiej Turek Wskaźniki emisji Dla określenia wielkości emisji przyjęto dla paliw: standardowe wskaźniki emisji wykorzystywane przez Krajowe Centrum Inwentaryzacji Emisji do sporządzania Krajowych Inwentaryzacji Emisji Gazów Cieplarnianych, wskaźniki emisji zalecane przez wytyczne Porozumienia Burmistrzów, krajowe i lokalne wskaźniki emisji dla energii elektrycznej i ciepła. Wskaźniki emisji wyrażone są w jednostkach energetycznych (zgodnie z wytycznymi Porozumienia burmistrzów Mg CO 2 /MWh): Tabela 19 Zestawienie wykorzystanych wskaźników emisji dla Energii elektrycznej sieciowej i Ciepła sieciowego Rodzaj wskaźnika Rok Wskaźnik emisji [MgCO 2 /MWh] Źródło Energia elektryczna sieciowa Ciepło sieciowe ,812 KOBIZE ,338 KOBIZE Dla energii elektrycznej i ciepła sieciowego przyjęto wskaźniki emisji podawane przez KOBIZE dla określenia linii bazowej projektów redukcji emisji. Tabela 20 Zestawienie wykorzystanych wskaźników emisji dla paliw Rodzaj paliwa Wartość opałowa Wskaźnik emisji [MgCO 2 /MWh] Gaz ziemny 35,95 MJ/m 3 0,202 Olej opałowy 40,19 MJ/kg 0,276 Węgiel kamienny 21,22 MJ/kg 0,338 Benzyna 44,8 MJ/kg 0,248 Olej napędowy (diesel) 43,33 MJ/kg 0,265 LPG 47,3 MJ/kg 0,225 Metodologia obliczeń 83

84 Obliczenia wielkości emisji wykonano za pomocą arkuszy kalkulacyjnych. Do obliczeń wykorzystano podstawowy wzór obliczeniowy: E CO2 = C x EF gdzie: E CO2 oznacza wielkość emisji CO 2 [Mg] C oznacza zużycie energii (elektrycznej, ciepła, paliwa) [MWh] EF oznacza wskaźnik emisji CO 2 [MgCO 2 /MWh] Ekwiwalent CO 2 Z gazów innych niż CO 2 w inwentaryzacji uwzględniono jedynie metan pochodzący z oczyszczalni ścieków i składowiska odpadów. Dla pozostałych źródeł emisje gazów innych niż CO 2 zostały pominięte w inwentaryzacji, ze względu na ich niewielki udział w porównaniu z emisją CO 2. W celu przedstawienia wielkości emisji gazów cieplarnianych innych niż CO 2 zastosowano (zgodnie z wytycznymi) przeliczniki oparte na potencjale globalnego ocieplenia dla poszczególnych gazów, opracowanego przez IPCC. Tabela 21 Globalny potencjał ocieplenia gazów cieplarnianych (wg Second Assessment Report) Gaz Cieplarniany Potencjał Globalnego Ocieplenia [100 lat, CO 2eq ] CO 2 1 CH 4 21 N2O 310 SF PFC 8700 HFC (w zależności od gazu) Źródło: United Nations Framework Convention on Climate Change 5.2. Bilans emisji z obszaru miasta Według podręcznika SEAP rekomendowanym rokiem bazowym uwzględniającym zużycie energii na terenie danej gminy jest rok W przypadku niewystarczających danych z tego okresu, w celu określenia emisji, należy wykorzystać dane zebrane za rok, któremu odpowiada największa ilość kompletnych danych. Dlatego też rokiem bazowym, dla którego zbierano dane niezbędne do przeprowadzenie inwentaryzacji emisji CO 2 jest rok Jest to rok, dla którego istnieją najbardziej aktualne i kompletne dane dotyczące zużycia energii elektrycznej oraz paliw. Rokiem, dla którego prognozowana jest wielkość emisji jest rok Inwentaryzacja emisji została przeprowadzona w przygotowanej przez wykonawcę aplikacji komputerowej w formie arkusza kalkulacyjnego. Aplikacja pozwala na wskazanie poziomu emisji w roku 2013, a także uzupełnienie i rozszerzenie w kolejnych latach monitoringu. Dodatkową funkcjonalnością bazy jest integracja z modułem obliczeniowym dla działań realizowanych w ramach PGN, dzięki czemu możliwe jest pełne monitorowanie postępu prac nad realizacją założonych działań. Inwentaryzacja objęła cały obszar miasta. Przeanalizowano również obszary z zakresu transportu miejskiego. Szczegółowe dane inwentaryzacyjne dostępne są w Bazie Emisji 84

85 Gazów Cieplarnianych (BEGC) dla Gminy Miejskiej Turek. Poziom emisji dla roku 2013 wyniósł ,49 [Mg CO 2 ]. Całkowite zużycie energii natomiast wyniosło ,2 MWh. Wyniki inwentaryzacji emisji i zużycia energii obrazuje Tabela 22. Tabela 22 Podsumowanie emisji CO 2 dla 2013 roku Sektor Całkowita energia (MWh) Całkowita emisja (tco2e) Sektor mieszkalnictwa komunalnego i budynków użyteczności publicznej 90722, Sektor mieszkalnictwa 94084, Przemysł , Oświetlenie uliczne 1659, Transport drogowy: prywatny i komercyjny 25703, Transport drogowy poza wyznaczonymi drogami 5234, Gospodarka odpadami płynnymi 2441, Suma , Źródło: Opracowanie własne Rysunek 14. Wykres udziału poszczególnych sektorów w strukturze emisji CO 2 dla Gminy Miejskiej Turek w roku 2013 Źródło: Opracowanie własne 85

86 Największy udział w wielkości emisji na obszarze Gminy Miejskiej Turek przypada na sektor przemysłowy i budynków mieszkalnych, natomiast najmniejszy na oświetlenie miejskie i transport drogowy poza wyznaczonymi drogami. 6. MOŻLIWOŚCI REDUKCJI EMISJI Redukcja emisji GHG może być realizowana poprzez m.in. działania mające na celu zwiększenie wykorzystania OZE, zwiększenie efektywności energetycznej, działania optymalizujące w transporcie. Wykonanie działań w wymienionych zakresach przyczynia się do wzrostu gospodarczego, jakości życia mieszkańców (poprawa komfortu cieplnego, poprawa jakości powietrza, ograniczenie ubóstwa energetycznego poprzez zapewnienie dostaw energii lub zmniejszenie kosztów jej zapewnienia). Wpływ planu i działania, które powinny być podjęte przez interesariuszy w obszarach mieszkalnictwa, przedsiębiorstw, kultury (zadania edukacyjne), handlu i usług zostały wskazane w rozdziałach VII. PLANOWANE DZIAŁANIA DO ROKU 2020 i w VII.5. Harmonogram rzeczowo-finansowy realizacji zadań Analiza potencjału OZE i możliwość jego wykorzystania w Turku Polska, jako członek Unii Europejskiej, została zobowiązana do transpozycji do krajowych przepisów prawnych wymogów Dyrektyw Parlamentu Europejskiego. Jedną z nich jest Dyrektywa 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych (OZE). Podstawowym celem wyznaczonym dla Polski jest uzyskanie 15% udziału OZE w bilansie energetycznym do 2020 r. Na dzień dzisiejszy wspomniana dyrektywa nie została wdrożona do polskiego prawa. Na terenie zabudowanym, zwłaszcza w budownictwie, istnieją warunki do wykorzystania odnawialnych źródeł energii: słonecznej, geotermalnej, wodnej i wiatrowej. Technologie, które mogą być wykorzystane w tym obszarze to w szczególności: panele fotowoltaiczne (PV), kolektory słoneczne (termiczne) Energia słoneczna konwersja fototermiczna Miasto Turek zlokalizowane jest w strefie o umiarkowanym nasłonecznieniu. Ilość energii promieniowania słonecznego docierającego do powierzchni poziomej w ciągu roku wynosi kwh/m 2, średnie usłonecznienie wynosi 1800 godzin na rok. Warunki meteorologiczne charakteryzują się bardzo nierównym rozkładem promieniowania słonecznego w cyklu rocznym. Około 80% całkowitej rocznej sumy nasłonecznienia przypada na sześć miesięcy sezonu wiosenno-letniego. Energia promieniowania słonecznego może służyć do produkcji energii w formie: podgrzewania wody użytkowej przy wykorzystaniu kolektorów słonecznych; produkcji energii elektrycznej za pomocą ogniw fotowoltaicznych (PV); produkcji energii elektrycznej i podgrzewania cieczy w systemach hybrydowych fotowoltaiczno-termicznych; poprzez tzw. pasywne systemy solarne elementy obudowy budynku służące maksymalizacji zysków ciepła. 86

87 Technologie te nie powodują skutków ubocznych dla środowiska, takich jak zubożenie zasobów naturalnych czy szkodliwych emisji. Wartość natężenia promieniowania słonecznego zależna jest od położenia geograficznego, pory dnia i roku, co stwarza duże ograniczenia w możliwościach wykorzystania tego źródła energii. Na naszej szerokości geograficznej ok. 80% całkowitej rocznej sumy napromieniowania przypada na okres od początku kwietnia do końca września. Obecnie na rynku dostępne są dwa typy kolektorów słonecznych płaskie oraz próżniowe. Oba stosuje się w identyczny sposób, jednak różnią się sprawnością. Panele próżniowe mają większy uzysk energii w skali całego roku, jednak nieco mniejszy w lecie niż płaskie kolektory. Im większa różnica temperatur między kolektorem a otoczeniem, tym jego sprawność jest niższa. Panele próżniowe są mniej podatne na to niekorzystne zjawisko. Średnioroczna produkcja energii dla kolektorów płaskich, w polskich warunkach, waha się w zakresie kwh/m 2 na rok a dla kolektorów próżniowych jest wyższa i wynosi kwh/m 2 rocznie (dane producentów kolektorów). Oszczędności zostaną uzyskane dzięki obniżeniu kosztów zakupu energii potrzebnej do podgrzewania wody lub ogrzewania budynku. Niezwykle istotne przy doborze kolektorów słonecznych jest właściwe zaprojektowanie układu zasilanie-magazynowanie, ponieważ w okresie letnim może dochodzić do częstej sytuacji osiągania temperatury stagnacji przez kolektory w przypadku braku zagospodarowania ciepłej wody. Jest to sytuacja wysoce niekorzystna, ponieważ wpływa znacząco na skrócenie żywotności instalacji, częstsze serwisowanie i spadek sprawności układu. Największą słabością instalacji fotowoltaicznych jest ich niska sprawność, która w zależności od użytych do produkcji paneli materiałów, waha się od kilku procent (np.: ogniwa z tellurku kadmu) do kilkudziesięciu procent (krzem monokrystaliczny maksymalnie ok. 25%). W praktyce rzeczywiste sprawności w warunkach użytkowych są niższe. Najpopularniejszymi ogniwami są mono- i polikrystaliczne (krzemowe). Charakterystyczne dla instalacji fotowoltaicznych są jednostki mocy, w jakich się je wyraża kwp kilowatopiki, moc szczytowa instalacji. System fotowoltaiczny może być podłączony do istniejącej sieci (system ongrid) energetycznej bądź pracować w autonomii zasilając w pełni dany obiekt lub urządzenie (tzw. systemy wyspowe - offgrid). W przypadku budynków o dużym zapotrzebowaniu na energię elektryczną, PV pełni jedynie funkcję uzupełniającą. Średnio, koszt samych paneli to ok. 2/3 kosztów całej instalacji (wliczając koszty montażu do pozostałej części kosztów). Warto dodać, że koszty operacyjne stanowią ok. 2-3% kosztu instalacji. Trwałość instalacji zależy od ich wielkości i może być użytkowana lat. Miernikiem oszczędności jest obniżone zużycie energii z sieci, czyli mniejsze rachunki za energię elektryczną oraz możliwość wprowadzenia energii elektrycznej do sieci dystrybucyjnej energii elektrycznej po stałych stawkach za 1 kwh. Możliwość wykorzystania energii słonecznej na terenie Gminy Miejskiej Turek Rozpatrując możliwość zainstalowania paneli fotowoltaicznych w obrębie Gminy Miejskiej Turek należy rozważyć dwa przypadki: instalacje paneli fotowoltaicznych na budynkach oraz poza nimi. 87

88 Potencjalna instalacja paneli fotowoltaicznych o mocy 40 kw pozwoliłaby na uzyskanie: około kwh energii elektrycznej w wypadku instalacji na budynkach; około kwh energii elektrycznej w wypadku instalacji poza budowlami. Na potrzeby powyższego oszacowania ilości energii przyjęto następujące założenia: szacowane straty systemowe (m.in. na falowniku, kablach) 14%; panele fotowoltaiczne polikrystaliczne; poziom nachylenia W Tabela 23 zostały zestawione ilości energii uzyskane w poszczególnych miesiącach wraz z parametrami naświetlenia dla instalacji fotowoltaicznej poza budowlami o mocy 40 kw. Tabela 23 Wyniki symulacji dla instalacji fotowoltaicznej zlokalizowanej na budynku Miesiąc Ed Em Hd Hm Styczeń 32, ,97 30,2 Luty 54, ,70 47,6 Marzec 109, , Kwiecień 151, , Maj 155, , Czerwiec 154, , Lipiec 149, , Sierpień 142, , Wrzesień 119, , Październik 81, ,70 83,8 Listopad 40, ,27 38,2 Grudzień 28, ,88 27,1 Średnia roczna , Suma roczna Źródło: Photovoltaic Geographical Information System - Interactive Maps Wyjaśnienia: Ed- średnia dzienna produkcji elektrycznej z instalacji (kwh) Em-średnia miesięczna produkcja energii elektrycznej z instalacji (kwh) Hd-Średnia dzienna suma globalnego napromieniania na metr kwadratowy,odbieranego przez moduł instalacji (kwh/m 2 ) Hm- Średnia suma globalnego napromieniania na metr kwadratowy,odbieranego przez moduł instalacji (kwh/m 2 ) 88

89 Rysunek 15 Miesięczna produkcja energii z instalacji fotowoltaicznej o stałym poziomie nachylenia Źródło: Photovoltaic Geographical Information System - Interactive Maps Rysunek 16 Miesięczne natężenie promieniowania padającego na płaszczyznę pod stałym kątem Źródło: Photovoltaic Geographical Information System - Interactive Maps 89

90 Energia wiatrowa Miasto Turek posiada odpowiednie warunki wietrzne do rozwijania energetyki wiatrowej, gdyż leży w strefie II (korzystnej) pod względem warunków wiatrowych. Rysunek 17 Strefy energetyczne wiatru w Polsce wg H.Lorenc Źródło: Legenda: Strefy: I-wybitnie korzystna, II-bardzo korzystna, III-korzystna, IV-mało korzystna, V-niekorzystna Warunki anemometryczne są podstawowym czynnikiem wpływającym na lokalizację elektrowni wiatrowych i ze względu na lokalne ukształtowanie terenu mogą się znacznie różnić. Na mapie poniżej przedstawiono średnie prędkości wiatru na wysokości 30 m nad poziomem gruntu: 90

91 Rysunek 18 Średnia prędkość wiatru na wysokości 30 m [m/s] Źródło:Tymiński (1997) Jak wynika z powyższej mapy Miasto Turek znajduje się w obszarze wiatrów o średniej prędkości 4-4,5 [m/s], gdzie energia wiatru na wysokości 30 m wynosi od kwh/m 2. Instalowanie turbin wiatrowych o średnich mocach ma sens ekonomiczny w rejonach o średniorocznej prędkości wiatru powyżej 4,0 m/s, tak więc inwestycja taka miałaby sens ekonomiczny jednakże musiałaby zostać poparta głębszą analizą środowiskową. Przy lokalizacji siłowni wiatrowych należy uwzględnić odległość od siedzib ludzkich,która powinna wynosić co najmniej 500 m. Dodatkowo występują ograniczenia lokalizacyjne krajobrazowe oraz sozologiczne (hałas). W zależności od warunków lokalnych można rozpatrywać zastosowanie mikro i małych elektrowni wiatrowych. Mikroinstalacje wiatrowe to instalacje o mocy poniżej 40 kwe, wykorzystywane często, jako zasilanie baterii akumulatorów. Stosowane głównie w miejscach z utrudnionym dostępem do sieci elektroenergetycznej. W tej grupie mieszczą się najpopularniejsze instalacje przydomowe od 3-5 kw. Takie rozwiązania (z zastosowaniem akumulatorów), wystarczą do zasilania oświetlenia, układów pompowych czy urządzeń domowych Energia geotermalna Energia geotermalna jest pozostałością po procesach formowania się planety i pochodzi z nadal trwającego rozpadu pierwiastków promieniotwórczych. Zgromadzona jest ona w skałach, parze wodnej oraz wodach wypełniających pory i szczeliny skalne. Miasto Turek znajduje się w granicach Niżu Polskiego. Obszar ten stanowi część prowincji Niżu Środkowoeuropejskiego, rozciągającego się między Morzem Bałtyckim na północy, a Sudetami i pasem wyżyn na południu. Rozkład temperatur wód termalnych w okolicach miasta Turek przedstawia Rysunek

92 Rysunek 19 Mapa rozkładu temperatur na głębokości 1000 m ppt. na obszarze Niżu Polskiego (fragment) Źródło: Atlas zasobów geotermalnych formacji mezozoicznej na Niżu Polskim Temperatura wód na głębokości 1000 m na obszarze Gminy Miejskiej Turek ma wartość między 30 C, a 60 C. Jest to wartość dość wysoka w skali całego kraju. Ilość zasobów wód geotermalnych formacji paleozoicznej i mezozoicznej odnosi się do powierzchni występujących zbiorników geotermalnych. Na terenie miasta występuje kilka rodzajów utworów: utwory kredy dolnej; utwory Permu dolnego; utwory Jury górnej; utwory Jury środkowej; utwory Jury dolnej; utwory Triasu górnego; utwory Triasu środkowego; utwory Triasu dolnego; utwory Karbonu. Najlepiej rozpoznane wody termalne znajdują się w utworach kredy dolnej. Charakteryzują się one niską mineralizacją (wynoszącą w okolicach miasta Turek około 10 g/dm 3 ) oraz dość wysoką temperaturą co ukazuje mapa poniżej (Rysunek 20): Rysunek 20 Mapa rozkładu temperatur w utworach Kredy dolnej (fragment) Źródło: Atlas zasobów geotermalnych formacji mezozoicznej na Niżu Polskim 92

93 Wody termalne utworów kredy dolnej znajdujące się w obszarze miasta Turek posiadają prawdopodobnie temperaturę rzędu C. Pozwala to optymistycznie założyć iż mogą zostać one wykorzystane w celach grzewczych tak jak w przypadku miejscowości Uniejów znajdującej się w okolicach Turka. Eksploatowane są tam trzy odwierty wykorzystujące wody o temperaturze 68 C z wydajnością ponad 68m 3 /h. Poniżej (Rysunek 21) przedstawiono fragmenty map ukazujące stopień mineralizacji wód geotermalnych pochodzących z określonych zbiorników formacji paleozoicznej oraz mezozoicznej. Rysunek 21 Mapa mineralizacji wód w poszczególnych zbiornikach formacji mezozoicznej (fragment) Źródło: Atlas zasobów geotermalnych formacji mezozoicznej na Niżu Polskim 93

94 Rysunek 22 Mapa mineralizacji wód w zbiorniku karbońskim w formacji paleozoicznej (fragment) Źródło: Atlas zasobów geotermalnych formacji paleozicznej na Niżu Polskim Mineralizacja w poszczególnych utworach formacji mezozoicznej na obszarze miasta Turek jest znacznie rozbieżna i wacha się od 10 do 350 g/dm 3. W przypadku formacji paleozoicznej, w tym obszarze Niżu Polskiego występują jedynie wody geotermalne zgromadzone w stropie utworów karbońskich. Charakteryzują się one mineralizacją wynoszącą około 350 g/dm 3. Graniczna wartość mineralizacji kwalifikująca dane wody termalne jako wody, które mogą zostać wykorzystane do celów balneologicznych to 70 g/dm 3. Na terenie miasta Turek nie potwierdzono możliwość wykorzystania wód do takich celów jednakże jak wynika z powyższych map, wody geotermalne zgromadzone w utworach Jury, Triasu oraz Karbonu jednoznacznie wskazują iż potencjalnie istnieje taka możliwość. Perspektywiczne wydaje się wykorzystanie na tym terenie tzw. geotermii płytkiej. Odnosi się ona do energii zgromadzonej w postaci ciepła pod powierzchnią ziemi do maksymalnej głębokości 400 m. Płytka geotermia może zostać wykorzystana do ogrzewania budynków i podgrzewania ciepłej wody. Instalacje geotermalne oprócz tego mogą być wykorzystane do chłodzenia poprzez odprowadzanie i magazynowanie ciepła w podłożu gruntowym. Wykorzystanie potencjału geotermalnego odbywa się głównie za pomocą sond gruntowych, instalacji pomp ciepła wód gruntowych (systemy otwarte, studnie) lub kolektorów gruntowych (np. kolektory płaskie, kolektory gruntowe w rowie, kolektory spiralne).do najbardziej popularnych instalacji geotermii płytkiej należą pompy ciepła, które ze względu na rodzaj źródła dolnego klasyfikujemy jako: powietrzne najtańsze instalacje, które charakteryzują się spadkiem wydajności przy niższych temperaturach zewnętrznych, przez co wymagają źródła szczytowego; gruntowe popularność instalacji w ostatnich czasach rośnie ze względu na stabilność temperatury gruntu w porównaniu do powietrza. Koszt montażu uzależniony jest od głębokości odwiertu; wodne instalacje tego typu charakteryzują się największymi uzyskami energii, podczas sezonu grzewczego, z wszystkich pomp ciepła. Trudnością podczas eksploatacji jest wymagana stabilność przepływu wody w dolnym źródle, przez co sprawiają najwięcej problemów. 94

95 Energia biomasy Biomasa to stałe lub ciekłe substancje pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego, które ulegają biodegradacji. Pochodzą one z produktów, odpadów i pozostałości z produkcji rolnej oraz leśnej, a także przemysłu przetwarzającego ich produkty. Do tej grupy można zaliczyć dodatkowo części pozostałych odpadów, które ulegają biodegradacji. Biomasa w formie nieprzetworzonej może pochodzić z gospodarki leśnej, użytków zielonych na terenie miasta i parków. Często jest to biomasa odpadowa. Należy zwrócić szczególną uwagę na pozyskiwanie drewna z odpadów budowlanych lub rozbiórki, gdyż może być ono zanieczyszczone impregnatami i powłokami ochronnymi, które mogą zawierać związki chlorowoorganiczne lub metale ciężkie. Drewno takie nie powinno być spalane jako paliwo. W celu oszacowania zasobów energetycznych biomasy na terenie miasta Turek przyjęto pewne założenia. Zgodnie z artykułem prof. dr hab. inż. Anny Grzybek, zamieszczonym w magazynie Czysta Energia (Numer 6/2004).Zgodnie z tym opracowaniem z jednego drzewa w wieku rębnym można uzyskać 54 kg drobnicy gałęziowej, 59 kg chrustu oraz 166 kg drewna pniakowego z korzeniami. Przyjmując średnio liczbę 400 drzew na 1 hektarze można uzyskać 111 t/ha drewna. Przyjęto, że możliwe jest wykorzystanie 1% powierzchni lasów rocznie. Potencjał biomasy z terenów leśnych, których powierzchnia w obrębie miasta wynosi 10,07 ha, oszacowano na poziomie 12 m 3 /rok. Taka ilość biomasy niesie ze sobą potencjał energetyczny rzędu 0,12 GJ/rok. Podana wartość jest wartością szacunkową określoną na podstawie wartości opałowej przyjętej na poziomie 15,6 [MJ/kg] oraz gęstości drewna założonej na poziomie 0,65 [kg/m 3 ] Biogaz Biogaz jest to gaz palny, powstający w procesie beztlenowej fermentacji odpadów organicznych. Podczas tego procesu substancje organiczne są rozkładane przez bakterie a związki proste. W procesie fermentacji beztlenowej do 60% substancji organicznej zamienianej jest w biogaz. Biogaz wykorzystywany do celów energetycznych powstaje w wyniku fermentacji: odpadów organicznych na składowiskach odpadów, odpadów zwierzęcych w gospodarstwach rolnych, osadów ściekowych w oczyszczalniach ścieków. Biogaz powstający w wyniku fermentacji beztlenowej składa się w głównej mierze z metanu (od 40% do 70%) i dwutlenku węgla (około 40-50%), ale zawiera także inne gazy, m. in. azot, siarkowodór, tlenek węgla, amoniak i tlen. Do produkcji energii cieplnej lub elektrycznej może być wykorzystywany biogaz zawierający powyżej 40% metanu. Duży potencjał surowca do produkcji biogazu w przypadku terenów aglomeracji miejskiej można upatrywać w bioodpadach (The possibilities of green wastes from urban areas management for energetic and fertilizer purposes, Kamil Witaszek, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu). Najbardziej nadaje się do tego trawa, ponieważ liście z reguły są zanieczyszczone glebą, co stwarza problemy technologiczne w instalacjach biogazowych. Odpady zielone z terenów miejskich mogą zostać zagospodarowane trzema metodami: peletyzacji, 95

96 zgazowania, kompostowania. Pelet z trawy wykazuje wartość opałową na poziomie 16,3 MJ/kg (The possibilities of green wastes from urban areas management for energetic and fertilizer purposes vol ). Dla porównania wartość opałowa węgla kamiennego wynosi około 23 MJ/kg. Mimo dość niskiej wartości energetycznej, względy ekonomiczne w pełni przemawiają za takim sposobem zagospodarowania bioodpadów. Wśród możliwych sposobów wykorzystania trawy badania wskazują peletyzację jako metodę generującą największe przychody. Trawa zbierana z terenów zielonych może być także stosowana na bieżąco, jako wsad do biogazowi lub być zakiszana i podawana sukcesywnie w ciągu roku. W Tabela 24 przedstawiono parametry fizyko-chemiczne trawy. Tabela 24 Charakterystyka trawy pod względem uzysku biogazu Podłoże Zawartość suchej masy [%] Zawartość suchej masy organicznej [%] Uzysk biogazu [m 3 /t s.m.o.] Zawartość metanu CH 4 (% obj.] Skoszona trawa ok Kiszonka z trawy Źródło: Land Technik Weiher Stephen H.Mitterleitner (Latocha 2009) Przyjmując przy obliczeniach wartości średnie, z jednej tony świeżo skoszonej trawy można uzyskać około 65 m3 biogazu o zawartości metanu w granicach 55-65%. Tona kiszonki z trawy pozwala na uzysk biogazu rzędu 182 m 3 o zawartości metanu 55%. Zakładając, iż z 1 m 3 można wyprodukować 2,032 kwh, biogazownia wykorzystująca kiszonkę z traw generuje przychód na który składa się cena energii, wartość zielonego certyfikatu oraz wartość żółtego certyfikatu. Odpady zielone takie jak trawa i liście równie dobrze mogą być przetwarzane w procesie kompostowania. Aby proces kompostowania przebiegał prawidłowo bardzo ważnie jest zachowanie odpowiednich parametrów procesu, takich jak odpowiednia porowatość ( kg/m 3 ), stosunek węgla do azotu (C:N 20-35) i wilgotność (50-75%). Kompostownia nie generuje energii w postaci prądu, ale jest źródłem ciepła i wysoce wartościowego nawozu. Budowa kompostowni nie wymaga tak dużych nakładów finansowych jak budowa biogazowi, dlatego może być ciekawą alternatywą. Jak wykazują badania proces kompostowania samej trawy nie przynosi zadowalających efektów, dlatego proponuje się wykorzystanie mieszanki trawy i liści w proporcji 1:1 (w suchej masie) Energia wód powierzchniowych Energetyka wodna to sektor energetyczny zajmujący się pozyskiwaniem energii zgromadzonej w wodach i przetwarzaniem jej na energię mechaniczną i elektryczną, przy użyciu turbin wodnych. Przez miasto Turek przepływa rzeka Kiełbaska, która jest lewobrzeżnym dopływem Warty. Omawiana rzeka zasilana jest w obrębie miasta poprzez wody z kanału Folusz i Zdrojka, z części kanału Targówka oraz Obrzębińskiego, który odprowadza ścieki z miasta. Opłacalność inwestycji OZE na tej rzece w obrębie Miasta Turek powinna wykazać szczegółowa analiza potencjału wód. 96

97 Potencjał energii odnawialnej w Polsce - podsumowanie Główne czynniki ograniczające rozwój wykorzystania OZE w Polsce: Duże koszty inwestycyjne długi okres zwrotu. W podejmowaniu decyzji o inwestycji w OZE bierze się pod uwagę przede wszystkim zyski finansowe pomijając korzyści środowiskowe czy społeczne; Brak stabilnych uregulowań prawno-finansowych. Brak wdrożenia w polskim prawie Dyrektywy OZE. Długi czas przygotowania inwestycji ze względu na skomplikowane procedury; Wykluczenie obszarów chronionych, rezerwatów przyrody, parków narodowych i obszarów Natura 2000 z terenów inwestycji w OZE (zwłaszcza wiatrowe i wodne) wystawianie negatywnych ocen o oddziaływaniu na środowisko; Niska świadomość społeczna. Brak wiedzy i zakorzenione mity dotyczące wpływu instalacji OZE na środowisko i człowieka; Brak zrozumienia celu rozwoju odnawialnych źródeł energii; Brak koordynacji działań władz dla rozwoju OZE w Polsce Redukcja zużycia energii poprzez zwiększenie efektywności energetycznej W mieście takim jak Turek istnieje duży potencjał wzrostu efektywności energetycznej w zakresie produkcji, dystrybucji i wykorzystania energii. Środki, jakie można zastosować w celu uruchomienia tego potencjału zależą od sektora gospodarki miejskiej. Poniżej przedstawiono możliwości zastosowania przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej w podziale na poszczególne sektory Sektor komunalno-bytowy W zakresie budownictwa jednorodzinnego i wielorodzinnego możliwe są następujące działania powodujące wzrost efektywności energetycznej: kompleksowa termomodernizacja budynków, polegająca na ociepleniu przegród zewnętrznych, wymianie stolarki okienno-drzwiowej, wymianie źródeł ciepła (kotły, węzły cieplne) na jednostki o większej sprawności i zastosowaniu paliw/energii o niższej emisji CO 2, modernizacji instalacji centralnego ogrzewania, modernizacji systemów wentylacyjnych (np. zastosowanie rekuperacji). Preferowana powinna być tak zarwana głęboka termomodernizacja czyli zmniejszenie zużycia energii do poziomu budynków mieszkalnych niskoenergetycznych np. standardu NF 40 Lub NF 15; modernizacja instalacji ciepłej wody użytkowej poprzez zwiększenie sprawności wytwarzania, magazynowania i wykorzystania C.W.U., zastosowania OZE, oszczędnych baterii kuchennych i łazienkowych, oraz wykorzystanie ciepła ze ścieków szarych; wymiana sprzętu RTV, AGD i IT na energooszczędny; modernizacja oświetlenia wewnętrznego: np. wymiana źródeł światła na energooszczędne z możliwością sterownia natężeniem oświetlenia oraz optymalne wykorzystania światła dziennego poprzez zastosowanie świetlików; modernizacja wind; budowa nowych energooszczędnych domów, co najmniej spełniających wymagania WT 2021 lub standard NF 15, z programu dofinansowania budownictwa 97

98 energooszczędnego przez NFOŚiGW. W zakresie budynków użyteczności publicznej można również zastosować wszystkie działania wymienione dla budynków mieszkalnych oraz następujące przedsięwzięcia dedykowane dla tej klasy budynków: modernizacja systemów klimatyzacyjnych np. zastosowanie wietrzenia nocnego oraz free cooling-u; wprowadzenie elektronicznych systemów zarządzania energią (BMS) lub budynków inteligentnych; zastosowanie trigeneracji czyli skojarzonego wytwarzania ciepła, chłodu i energii elektrycznej Sektor przemysłowy W sektorze przemysłowym można wymienić następujące działania przynoszące wzrost efektywności energetycznej: wykonanie kompleksowego audytu energetycznego i realizacja przedsięwzięć z niego wynikających; modernizacja procesów produkcyjnych i zmiana technologii na niskoemisyjne (np. bardziej efektywne wykorzystanie mediów energetycznych, stosowanie automatycznych i zintegrowanych systemów, efektywnych trybów oczekiwania itd.); odzysk i wykorzystanie ciepła i chłodu odpadowego; modernizacja instalacji sprężonego powietrza; zastosowanie energooszczędnych silników i napędów (np. upowszechnienie stosowania elektronicznych urządzeń sterujących i regulacja przemianą częstotliwości, napędy bezstopniowe, zintegrowane programowanie użytkowe, silniki elektryczne o podwyższonej sprawności itd.); instalacja kondensatorów w celu redukcji mocy biernej oraz zastosowanie wysokosprawnych transformatorów, modernizacja systemów wentylacyjnych (np. zastosowanie nowoczesnych urządzeń lub systemów z odzyskiem ciepła, wykorzystanie naturalnej wentylacji lub kominów słonecznych itd.); instalacja systemów zarządzania aktywnym reagowaniem na popyt (np. zarządzanie obciążeniem, systemy do wyrównywania szczytowych obciążeń sieci itd.); zastosowanie instalacji kondensatorów w celu redukcji mocy biernej oraz zastosowanie transformatorów o niewielkich; zastosowanie wysokosprawnej kogeneracji (np. zastosowanie urządzeń do skojarzonego wytwarzania ciepła lub chłodu i energii elektrycznej) Sektor handlu i usług Działania powodujące wzrost efektywności energetycznej w tym sektorze są sumą wszystkich możliwych przedsięwzięć przedstawionych w sektorach komunalno-bytowych i przemysłowym. Zakres tych działań zależy od charakteru działalności podmiotu z tego sektora i tak na przykład w dużym obiekcie handlowym typu galeria handlowa istotne znaczenie mają zagadnienia zapewniania komfortu cieplnego w obiekcie, czyli termomodernizacja, racjonalizacja zużycia energii na potrzeby oświetlenia wewnętrznego i klimatyzacji. Natomiast w szpitalu istotnym jest zapewnienie odpowiedniej ilości ciepłej 98

99 wody użytkowej, a w biurze ograniczenie zużycia energii przez sprzęt biurowy Sektor wytwarzania energii Wytwarzanie i przesył ciepła sieciowego Do podstawowych działań na sieciach ciepłowniczych w zakresie wzrostu efektywności energetycznej zalicza się: budowę nowych odcinków sieci i podłączenie nowych odbiorców; modernizację istniejącej sieci ciepłowniczej poprzez wymianę sieci kanałowych na preizolowane oraz wymianę izolacji; przebudowę grupowych węzłów cieplnych na węzły indywidualne umożliwiające pomiar przesyłanej energii do odbiorcy końcowego; modernizację systemów monitorowania i transmisji danych o zużyciu ciepła; zastosowanie inteligentnych sieci ciepłowniczych; likwidację lub wymianę odcinków sieci ciepłowniczych dużych średnic o niskim obciążeniu, co powoduje znaczne straty przesyłowe; likwidację niekorzystnych ekonomicznie, z punktu widzenia strat przesyłowych, odcinków sieci; montaż układów automatyki pogodowej i sterowania sieci; modernizację odcinków sieci o wysokim współczynniku awaryjności; budowę rurociągów ciepłowniczych z instalacją nadzoru przecieków i zawilgoceń pozwalającą na szybkie zlokalizowanie i usunięcie awarii; modernizację i wymianę armatury odcinającej Likwidacja zjawiska niskiej emisji Zjawisku niskiej emisji można przeciwdziałać m.in. poprzez: rozbudowę sieci ciepłowniczej; zamianę kotłowni węglowych na obiekty niskoemisyjne; instalowanie wysokosprawnych urządzeń ciepłowniczych i budowę nowoczesnych inteligentnych sieci ciepłowniczych; instalowanie urządzeń ochrony powietrza; termomodernizację budynków; stosowanie technologii energooszczędnych i mniej zanieczyszczających powietrze w usługach i małych zakładach przemysłowych; rozbudowę sieci gazowej Przesył i dystrybucja energii elektrycznej Najważniejszymi kierunkami zmniejszania strat energii elektrycznej w systemie dystrybucyjnym są: modernizacja energetycznych linii przesyłowych (straty przesyłowe); modernizacja stacji transformatorowych (straty jałowe) Racjonalizacja zużycia energii na potrzeby oświetlenia ulicznego Racjonalizacja zużycia energii na potrzeby oświetlenia ulicznego jest możliwa poprzez: 99

100 wymianę opraw i źródeł światła na energooszczędne; stosowanie nowoczesnych technologii kontroli czasu świecenia; dopasowanie poziomu natężenia oświetlenia do warunków panujących na drodze. Całkowita modernizacja oświetlenia może przynieść ograniczenie zużycia energii elektrycznej na poziomie około 50% Dystrybucja i użytkowanie paliw gazowych Działania związane z racjonalizacją użytkowania gazu sprowadzają się do zmniejszenia strat gazu w procesie przesyłu i dystrybucji oraz efektywnego spalenia w urządzeniach o wysokich sprawnościach np. urządzeniach mikrokogeneracyjnych, kotłach kondensacyjnych, wysokosprawnych gazowych przepływowych i pojemnościowych podgrzewaczach ciepłej wody użytkowej. Do działań ograniczających niską emisję zaliczamy stopniowe odejście od wykorzystania gazu do celów przygotowania posiłków na rzecz bardziej efektywnych energetycznie indukcyjnych płyt elektrycznych Uniwersalne środki poprawy efektywności energetycznej Jako uniwersalne środki poprawy efektywności energetycznej, możliwe do wykorzystania we wszystkich wymienionych wyżej sektorach, można zaliczyć: normy mające na celu przede wszystkim poprawę efektywności energetycznej produktów i usług, w tym budynków; systemy oznakowania efektywności energetycznej urządzeń wykorzystujących energię; inteligentne systemy pomiarowe, takie jak indywidualne urządzenia pomiarowe wyposażone w zdalne sterowanie; rachunki zawierające zrozumiałe informacje; szkolenia i edukacja w zakresie stosowania wysokosprawnych technologii lub technik; kampanie informacyjne w prasie, radiu, Internecie i telewizji w zakresie wykorzystania OZE i technologii wzrostu efektywności energetycznej w zakresie efektywności energetycznej Możliwości redukcji emisji CO 2 w transporcie Rekomendowane są następujące działania w zakresie ograniczenia emisji w transporcie w Turku. Działania techniczne i technologiczne: zmniejszenie zużycia paliwa przez pojazdy poprzez modernizacje układów napędowych lub zakup nowych pojazdów, zastosowanie paliw niskoemisyjnych (LPG CNG itp.,) zastosowanie pojazdów hybrydowych, elektrycznych, efektywne silniki elektryczne i odzysk energii z procesu hamowania; rozwój systemu miejskiego roweru publicznego, inicjowanie i prowadzenie działań inwestycyjnych służących rozwojowi komunikacji rowerowej, jako atrakcyjnej alternatywy dla korzystania z samochodu; wykorzystanie przez projektantów niskoemisyjnych rozwiązań w projektowaniu 100

101 ciągów komunikacyjnych i innej infrastruktury transportowej oraz okołotransportowej; efektywne zarządzanie ruchem drogowym w mieście przez zastosowanie zaawansowanych rozwiązań ITS. Działania nietechniczne (organizacyjne, informacyjne edukacyjne): zmniejszenie zużycia paliwa przez pojazdy poprzez promocję ekojazdy; promocja, wspieranie i wdrażanie car-poolingu (wspólne podróżowanie), carsharingu (system wspólnego użytkowania samochodów osobowych); promocja, wspieranie i wdrażanie systemu roweru publicznego; zwiększenie udziału komunikacji rowerowej w ogólnym bilansie poprzez prowadzenie kampanii informacyjnych i promocyjnych; zwiększenie udziału transportu publicznego w mieście poprzez kampanie informacyjne; zwiększenie udziału transportu publicznego w mieście poprzez kampanie informacyjne; promowanie, jeśli to możliwe, pracy w domu (praca zdalna), z wykorzystaniem teleinformatycznych łączy Inne możliwości redukcji emisji CO 2 Poza działaniami z dziedziny budownictwa, transportu, energetyki i wykorzystania OZE rekomendowane są następujące działania w zakresie ograniczenia emisji: Działania techniczne i technologiczne: efektywne wykorzystanie kompostowników przydomowych do przetwarzania odpadów organicznych; wykorzystanie wody deszczowej do podlewania terenów zielonych; nasadzenia drzew (wychwyty CO 2 ) i tworzenie korytarzy napowietrzających miasto. Działania nietechniczne (organizacyjne, informacyjne, edukacyjne), zmiana wzorców konsumpcji i ograniczenie odpadów komunalnych poprzez: udostępnianie na stronach Urzędu Miasta e-edukatorów, z których będzie można skorzystać w dowolnym momencie i które ułatwią planowanie zakupów; opracowanie programów edukacyjnych przekazywanych za pośrednictwem radia i telewizji, które przyczyniłyby się do kształtowania odpowiednich zachowań; podnoszenie świadomości społecznej w zakresie możliwości zapobiegania powstawaniu odpadów; segregacja odpadów; wywieranie wpływu konsumentów na handlowców w celu zastąpienia opakowań z tworzyw sztucznych opakowaniami wielokrotnego użytku z innych materiałów. upowszechnianie wiedzy na temat faktycznego wpływu opakowań na zużycie energii oraz na emisje gazów cieplarnianych; zachęcanie do zakupu wysokoskoncentrowanych wyrobów chemii gospodarczej Potencjał redukcji emisji gazów cieplarnianych w Turku Energetyka odnawialna W głównym stopniu energia odnawialna powinna być rozpatrywana, jako produkcja w systemach rozproszonych (obiekty mieszkalne lub ich pobliże), którą uzupełniać może 101

102 produkcja scentralizowana. Dla miasta Turek największe korzyści wynikające ze wzrostu udziału OZE w bilansie energetycznym miasta można uzyskać poprzez zastosowanie kolektorów słonecznych, ogniw fotowoltaicznych i pomp ciepła w budynkach jednorodzinnych i usługowych. W mniejszym stopniu dotyczy to energetyki wiatrowej oraz geotermii głębokiej. Zwiększenie efektywności energetycznej Potencjał redukcji zużycia energii jest bardzo wysoki. Możliwość środków do zastosowania zależna jest od sektora gospodarki miejskiej. W sektorze komunalno-bytowym (budownictwo jednorodzinne i wielorodzinne) może być osiągnięty poprzez m.in. kompleksową termomodernizację budynków, wymianę sprzętu RTV, AGD i IT na energooszczędny, modernizację oświetlenia zewnętrznego, jak również budowę domów energooszczędnych. Zwiększenie efektywności energetycznej w sektorze przemysłowym może nastąpić poprzez realizację m.in. audytów energetycznych i przeprowadzenie przedsięwzięć z nich wynikających, modernizację procesów produkcyjnych i zmianę technologii, czy też zastosowanie wysokosprawnej kogeneracji. W sektorze wytwarzania energii w zakresie wytwarzania ciepła na potrzeby sieci ciepłowniczej miasta przewidziano budowę nowego źródła, którego paliwem będzie pył węglowy, gaz, węgiel kamienny i biopaliwa. W celu zwiększenia efektywności energetycznej można dodatkowo wykonać szereg działań prowadzących do poprawienia parametrów pracy sieci ciepłowniczych (przesył). Działania tego typu pozwolą ograniczyć zjawisko tzw. niskiej emisji. Zaliczyć do nich można m.in. rozbudowę sieci ciepłowniczej, zamianę kotłowni węglowych na niskoemisyjne, termomodernizacje budynków, czy też rozbudowę sieci gazowej. Niezbędne będą działania w celu zmniejszenia strat w trakcie przesyłu i dystrybucji zarówno energii elektrycznej, jak i paliw gazowych. Należy podjąć działania dążące do racjonalizacji zużycia energii na potrzeby oświetlenia ulicznego. Inne działania zmierzające do redukcji emisji CO 2 Rekomendować można m.in.: nasadzenia drzew (absorpcja CO 2 ), wykorzystanie kompostowników przydomowych do przetwarzania odpadów organicznych i wody deszczowej do podlewania terenów zielonych. Można również promować zmianę wzorców konsumpcji, które doprowadzą do ograniczenia produkcji odpadów komunalnych. 102

103 7. PLANOWANE DZIAŁANIA DO ROKU 2020 W niniejszym nagłówku omówiono strategie długoterminowe, cele i zobowiązania Polski do 2020 roku, analizę SWOT, optymalizację działań, oraz krótko i średnioterminowe zadania Strategia długoterminowa, cele i zobowiązania do roku 2020 Rada Miasta Turek zobowiązała się do opracowania i wdrożenia strategii niskoemisyjnego rozwoju miasta. W związku z tym władze miasta będą dążyły w perspektywie długoterminowej do realizacji celów wyznaczonych na poziomie Unii Europejskiej (wyznaczone dla Polski) realizując szereg działań związanych z ograniczeniem emisji, racjonalnym gospodarowaniem energią i wykorzystaniem OZE. Działania te będą realizowane przez jednostki miejskie, a także przez innych interesariuszy z obszaru miasta. Cel strategiczny: transformacja Miasta Turek w kierunku gospodarki niskoemisyjnej, poprzez ograniczenie emisji gazów cieplarnianych, poprawę efektywności energetycznej, wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych i poprawę jakości powietrza. Dla skutecznej realizacji celu głównego wyznaczono cele szczegółowe oraz priorytety (w obszarach działań). W ramach priorytetów wyznacza się zadania (realizujące konkretne cele szczegółowe). Cel szczegółowy 1: ograniczenie emisji gazów cieplarnianych do 2020 Cel szczegółowy 2: zmniejszenie zużycia energii do 2020 roku Cel szczegółowy 3: zwiększenie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych do 2020 roku Wartości poszczególnych celów zestawiono w rozdziale Harmonogram rzeczowo-finansowy realizacji zadań. W związku ze zidentyfikowanymi obszarami problemowymi na terenie miasta, które stanowią: budownictwo i mieszkalnictwo, jakość powietrza oraz transport, jako najistotniejsze i priorytetowe należy uznać działania w obszarach: Obszar 1 wykorzystanie alternatywnych źródeł energii Obszar 2 efektywna produkcja i dystrybucja energii Obszar 3 ograniczenie emisji w budynkach Obszar 4 Niskoemisyjny transport Działania miasta oraz jednostek miejskich w powyżej wskazanych obszarach powinny być realizowane i w pierwszej kolejności. Również należy przewidzieć zwiększone wsparcie ze strony władz miasta i instytucji finansujących dla działań pozostałych interesariuszy PGN z obszaru całego miasta. Cele w ramach Planu gospodarki niskoemisyjnej zostały skwantyfikowane w harmonogramie rzeczowo-finansowym. Rekomenduje się ich wpisanie do strategii rozwoju miasta. 103

104 7.2. Analiza SWOT Podsumowaniem analizy uwarunkowań oraz dokumentów strategicznych i planistycznych jest analiza SWOT. Analiza ta prezentuje zidentyfikowane czynniki wewnętrzne: silne strony (S strenghts), słabe strony (W weaknesses) oraz czynniki zewnętrzne: szanse (O opportunities) i zagrożenia (T threats), które mają, albo mogą mieć wpływ na realizację w mieście działań w zakresie efektywności energetycznej i ograniczania emisji. Wyniki analizy SWOT (Tabela ) są podstawą do planowania działań w zakresie ograniczania emisji gazów cieplarnianych w mieście. Mocne strony i szanse są czynnikami sprzyjającymi realizacji planu, natomiast słabe strony oraz zagrożenia wpływają na ryzyko niepowodzenia konkretnych działań, bądź całego planu. W związku z tym, zaplanowane w PGN działania koncentrują się na wykorzystaniu szans i mocnych stron, przy jednoczesnym nacisku na minimalizację zagrożeń. Tabela 25 Analiza SWOT uwarunkowania realizacji celu redukcji emisji gazów cieplarnianych w Turku U W A R U N K O W A N IA W E W N Ę T R Z N E U W A R U N K O (S) SILNE STRONY plany modernizacji systemu oświetlenia ulicznego; testowanie innowacyjnych i energooszczędnych rozwiązań z zakresu technologii oświetlenia ulicznego stosunkowo dobre uzbrojenie gminy w sieci infrastruktury technicznej (m.in. wodociągowe, ciepłownicze, energetyczne); promowanie i rozbudowa transportu rowerowego; wzrastająca świadomość obywatelska i ekologiczna mieszkańców; duża liczba prywatnych przedsiębiorstw i promowanie postawy przedsiębiorczości wśród młodzieży; potencjał wykorzystania energii słonecznej; (O) SZANSE wymagania dotyczące efektywności energetycznej i OZE (dyrektywy UE); krajowe zobowiązania dotyczące zapewnienia odpowiedniego poziomu energii odnawialnej i biopaliw na poziomie krajowym, (W) SŁABE STRONY konieczność zachowania zabytkowych cech starej zabudowy, co utrudnia prowadzenie termomodernizacji; peryferyjne położenie i ograniczona dostępność komunikacyjna miasta; problem utylizacji odpadów komunalnych; zanieczyszczenie powietrza pochodzące z komunikacji, problem niskiej emisji, pochodzącej głównie z indywidualnych systemów grzewczych, niewystarczający poziom działań w zakresie oszczędności energii; występujące zjawisko nadmiernej suburbanizacji oraz niszczenia walorów przyrodniczych i krajobrazowych; wysokie ceny nośników energii; spowolnienie rozwoju gospodarczego; zły stan techniczny dróg; (T) ZAGROŻENIA dla części zaplanowanych działań może zabraknąć dofinansowania zewnętrznego; brak kompromisu w skali globalnej co do porozumienia w sprawie celów redukcji emisji GHG i osłabienie roli polityki 104

105 W A N IA Z E W N Ę T R Z N E Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Miejskiej Turek w zużyciu końcowym; wzrastająca presja na racjonalne gospodarowanie energią i ograniczanie emisji w skali europejskiej i krajowej; rozwój technologii energooszczędnych oraz ich coraz większa dostępność; wzrost cen nośników energii powodujący presję na ograniczenie końcowego zużycia energii; rosnąca świadomość ekologiczna społeczeństwa i rozwój znaczenia ekologii w mediach wzrost wymagań społeczności lokalnej dotyczącej stanu środowiska; wzrost udziału energii odnawialnej w skali kraju do 15% w końcowym zużyciu energii w roku 2020 (według wymogów UE); nowa perspektywa unijna jako wsparcie dla inwestycji w OZE, termomodernizację i rozbudowę sieci ciepłowniczej, fundusze zewnętrzne i rządowe na działania na rzecz efektywności energetycznej i redukcji emisji. klimatycznej UE; ogólnokrajowy trend wzrostu zużycia energii elektrycznej; kryteria zadłużenia samorządów niekorzystne dla prowadzenia inwestycji w mieście; brak aktualnych regulacji prawnych - zagrożona realizacja wypełnienia celów wskaźnikowych OZE (15%) w skali kraju; przewidywane utrzymywanie się wysokich cen gazu (lub wzrost cen); niekorzystne zmiany prawa powodujące trudności w zakładaniu nowych firm; niekorzystne zjawiska ekonomiczne np. kryzys finansowy; nietrwałe warunki ekonomiczne (nierentowność produkcji rolnej); próby osłabienia i likwidacji systemu Funduszy; niedoskonałość założeń i słabość wykonania Regionalnej Strategii Innowacyjności oraz Strategii Informatyzacji. 105

106 7.3. Optymalizacja działań Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Miejskiej Turek Rozważane działania w zakresie obniżenia emisji CO 2 dotyczą różnych obszarów funkcjonowania Miasta Turek i mogą przynieść różne efekty. Dokonując wyboru działań w związku z tworzeniem Planu Gospodarki Niskoemisyjnej dla Miasta Turek należy odpowiedzieć na następujące pytania: Które działania wybrać? Jakim/jakimi kryteriami się kierować? Czy można pogodzić sprzeczne wymagania np. maksymalizacja oszczędności energii przy minimalizacji nakładów inwestycyjnych? Czy istnieje zestaw obiektywnie najlepszych działań? Które działania będą najlepsze z uwzględnieniem posiadającej strategii? Jako sposób uszeregowania działań w ramach PGN dla miasta Turek przyjęto następujące kryteria: stosunek nakładów inwestycyjnych do potencjalnej redukcji zużycia energii, stosunek nakładów inwestycyjnych do potencjalnej redukcji CO 2. Uszeregowanie inwestycji zgodnie z zaproponowanymi kryteriami pozwoli na możliwie obiektywną ocenę, które ze zgłoszonych inwestycji przyczynią się w największym stopniu do redukcji CO 2 przy minimalizacji kosztów inwestycyjnych. W przypadku inwestycji gdzie nie było obecnie możliwe oszacowanie redukcji zużycia energii i redukcji CO 2 nie było możliwe uszeregowanie ich według powyższych kryteriów. Zostanie to wykonanie w momencie, kiedy będzie znana wystarczająca liczba danych, które pozwolą na obliczenie tych dwóch wskaźników, na których opierają się powyższe kryteria Krótkoterminowe i średnioterminowe działania oraz zadania W poniższym rozdziale opisano zadania umożliwiające ograniczenie emisji gazów cieplarnianych, jak również działania wspomagające osiągnięcia tych celów. Działania podzielono na obszary i priorytety. Część z priorytetów na tym etapie nie posiada przyporządkowanych zadań, ale wskazuje kierunki możliwych do uzupełnienia zadań na etapie aktualizacji Planu gospodarki niskoemisyjnej. Część zadań w tej części PGN jest pomysłem na zadanie i na etapie opracowywania planu nie posiadało sprecyzowanego zakresu i terminu realizacji zadania te muszą być doprecyzowane na etapie aktualizacji PGN po przeprowadzeniu niezbędnych inwentaryzacji/audytów i koncepcji. Szczegółowe informacje o oczekiwanych oszczędnościach energii i spodziewanych redukcjach emisji zawiera Harmonogram rzeczowo-finansowy realizacji zadań i załącznik nr 2 stanowiący karty informacyjne zadań. W Planie nie przewidziano zadań związanych z planowaniem przestrzennym. Obszar 1. Wykorzystanie alternatywnych źródeł energii W ramach tego obszaru ujęte są priorytety i działania w zakresie wykorzystania energii odnawialnej oraz innych alternatywnych źródeł energii, służące ograniczeniu emisji gazów cieplarnianych i innych szkodliwych zanieczyszczeń. Do odnawialnych źródeł energii 106

107 zaliczamy głównie formy energii niebazujące na surowcach kopalnych (węgiel kamienny i brunatny, ropa naftowa, gaz ziemny). Należą do nich przede wszystkim: technologie słoneczne (grzewcze, fotowoltaiczne i kombinowane), turbiny wiatrowe, urządzenia do gazyfikacji biomasy, biogazownie rolnicze i wysypiskowe, energia geotermalna, energia cieków wodnych i pływów oceanicznych, czyste technologie węglowe. Ze względu na szybki rozwój technologii lista dostępnych i wykorzystywanych technologii jest otwarta. Priorytet 1.1. Ocena zasobów źródeł odnawialnych wraz z budową punktów pomiarowych, tworzeniem opracowań i raportów W ramach priorytetu mogą być realizowane wszystkie działania o charakterze inwestycyjnym i nieinwestycyjnym, które mają na celu analizę możliwości i stworzenie koncepcji wykorzystania odnawialnych źródeł energii w mieście. Zalicza się tutaj: plany i programy, prace studialne, badawczo-rozwojowe, projektowe i wykonawcze. Celem realizacji działań w tym priorytecie jest określenie zasobów energii odnawialnej możliwych do eksploatacji w Mieście Turek. Wszystkie realizowane działania w ramach tego priorytetu będą pośrednio przyczyniać się do wzrostu wykorzystania OZE i ograniczenia emisji gazów cieplarnianych. Priorytet 1.2. Instalacja Odnawialnych Źródeł Energii w budynkach użyteczności publicznej W ramach priorytetu mogą być realizowane wszystkie działania o charakterze inwestycyjnym, które mają na celu zwiększenie udziału instalacji OZE w przygotowaniu ciepłej wody użytkowej, a także na cele ogrzewania pomieszczeń oraz produkcji energii elektrycznej w obiektach użyteczności publicznej. Działanie obejmuje swoim zakresem np. montaż i uruchomienie instalacji kolektorów słonecznych, systemów fotowoltaicznych, pomp ciepła, kotłów na biomasę (wykorzystujących jako paliwo słomę, zrębki, pelet i inne). Celem realizacji przedsięwzięć w tym priorytecie jest dywersyfikacja źródeł wytwarzania energii elektrycznej i cieplnej oraz wzrost wytwarzania energii z OZE. Wszystkie realizowane działania w ramach tego priorytetu będą bezpośrednio przyczyniać się do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych. Zadanie Instalacja paneli fotowoltaicznych i kolektorów słonecznych na budynkach i budynkach użyteczności publicznej Działania mające na celu zmniejszenie zapotrzebowania energetycznego budynków użyteczności publicznej. W ramach działania zaplanowano zagospodarowanie powierzchni dachów budynków użyteczności publicznej przez instalacje paneli fotowoltaicznych i kolektorów słonecznych. Instalacja 800 m 2 paneli fotowoltaicznych oraz 300m 2 kolektorów słonecznych przyczyni się do zapewnienia użytkownikom obiektów użyteczności zaopatrzenia w cieplną wodę użytkową oraz zmniejszenie ilości zużycia prądu. Zadanie uwzględnia budowę instalacji solarnych na potrzeby ciepłej wody użytkowej oraz wykorzystanie mikrokogeneracji w większych obiektach. Założono łączną powierzchnię instalacji jako 2000m 2 oraz przyjęto jednostkowy koszt za 1 m 2 kolektora w wysokości 1500 zł. 107

108 Należy podkreślić, że wielkość energii cieplnej uzyskanej za pomocą kolektorów jest wysoce uzależniona od warunków pogodowych, charakterystyki regionalnej oraz charakterystyki danego budynku. Z tego względu zakłada się, że instalacje OZE pokryją zapotrzebowanie na 50% energii cieplnej wykorzystywanej do ogrzania wody użytkowej. Montaż kolektorów słonecznych przyczyni się do wzrostu bezpieczeństwa energetycznego, redukcji emisji gazów cieplarnianych i zanieczyszczeń, wzrostu efektywności energetycznej oraz rozwoju energetyki rozproszonej. Numer Rodzaj działania Inwestycyjne Obszar działania: Obszar 1. Wykorzystanie alternatywnych źródeł energii Instalacja paneli fotowoltaicznych i kolektorów słonecznych na budynkach i budynkach Działanie: użyteczności publicznej Szacunkowa redukcja Szacunkowa redukcja 229 zużycia energii 282 emisji (Mg CO 2 e/rok): (MWh/rok): Szacunkowa produkcja energii z OZE (MWh/rok): 282 Szacowany koszt (zł): Termin realizacji: Przewidywane finansowanie: środki zewnętrzne (między innymi: WRPO, POIiŚ, pożyczki preferencyjne, dofinansowania NFOŚ - Prosument); inwestorzy prywatni; budżet miasta (300m 2 ). Priorytet 1.3. Budowa i rozbudowa instalacji energetyki słonecznej (kolektory słoneczne, systemy fotowoltaiczne i inne) W ramach priorytetu mogą być realizowane wszystkie działania o charakterze inwestycyjnym, które mają na celu wykonanie prac projektowych, budowę i rozbudowę instalacji urządzeń z zakresu energetyki słonecznej (m.in. kolektory słoneczne i systemy fotowoltaiczne) odpowiedzialnych za produkcję energii elektrycznej oraz cieplnej na obszarze Gminy Miejskiej Turek. Działanie obejmuje swoim zakresem fazę projektową wraz z analizą efektywności ekonomicznej realizacji inwestycji, a także montaż i uruchomienie instalacji kolektorów słonecznych, systemów fotowoltaicznych wraz z niezbędna infrastrukturą (konstrukcja nośna, pompy obiegowe, zasobniki i magazyny energii, glikol, okablowanie itd.). Celem realizacji przedsięwzięć w tym priorytecie jest dywersyfikacja źródeł wytwarzania energii elektrycznej i cieplnej oraz wzrost wytwarzania energii w OZE. Wszystkie realizowane działania w ramach tego priorytetu będą bezpośrednio przyczyniać się do wzrostu wykorzystania OZE i ograniczenia emisji gazów cieplarnianych. Priorytet 1.4. Budowa i rozbudowa instalacji wykorzystujących geotermię płytką i głęboką W ramach priorytetu mogą być realizowane wszystkie działania o charakterze inwestycyjnym, które mają na celu wykonanie prac projektowych, budowę i rozbudowę instalacji urządzeń z zakresu energetyki geotermalnej (niskotemperaturowej i wysokotemperaturowej) na cele przygotowania ciepłej wody użytkowej oraz produkcji energii elektrycznej na obszarze Miasta Turek. 108

109 Działanie obejmuje swoim zakresem fazę projektową wraz z analizą efektywności ekonomicznej realizacji inwestycji, a także montaż i uruchomienie instalacji pomp ciepła, instalacji geotermicznych cieplnych oraz wytwarzających energię elektryczną. W zakres priorytetu wchodzi również budowa instalacji na cele balneoterapii i rekreacji (basen termalne). Celem realizacji przedsięwzięć w tym priorytecie jest dywersyfikacja źródeł wytwarzania energii elektrycznej i cieplnej oraz wzrost wytwarzania energii w OZE. Wszystkie realizowane działania w ramach tego priorytetu będą bezpośrednio przyczyniać się do ograniczenia emisji GHG. Zadanie Budowa i rozbudowa instalacji pomp ciepła Zastosowanie pompy ciepła pozwala jednocześnie dostarczyć energię do ogrzewania i procesów chłodniczych. Odpowiednio zaprojektowane pompy ciepła zastosowane w procesach technologicznych charakteryzują się wysoką sprawnością, co pozwala uzyskać bardzo korzystne rezultaty dla przedsiębiorcy. W ramach realizacji działania planuje się montaż 10 pomp ciepła. Numer Rodzaj działania Inwestycyjne Obszar działania: Obszar 1. Wykorzystanie alternatywnych źródeł energii Działanie: Budowa i rozbudowa instalacji pomp ciepła Szacunkowa redukcja Szacunkowa redukcja 28,1 zużycia energii 34,6 emisji (Mg CO 2 e/rok): (MWh/rok): Szacowany koszt (zł): Termin realizacji: Szacunkowa produkcja energii z OZE (MWh/rok): 34,6 Przewidywane finansowanie: środki zewnętrzne (między innymi: WRPO, POIiŚ, pożyczki preferencyjne, dofinansowania NFOŚ - Prosument); inwestorzy prywatni; Priorytet 1.5. Budowa i rozbudowa instalacji wykorzystujących biomasę W ramach priorytetu mogą być realizowane wszystkie działania o charakterze inwestycyjnym, które mają na celu wykonanie prac projektowych, budowę i rozbudowę instalacji urządzeń przetwarzającej biomasę na cele energetyczne na obszarze Miasta Turek. Działanie obejmuje swoim zakresem fazę projektową wraz z analizą efektywności ekonomicznej realizacji inwestycji, a następnie montaż i uruchomienie instalacji wykorzystujących biomasę, w tym kotłów do spalania biomasy oraz instalacji do zgazyfikowania biomasy. Celem realizacji przedsięwzięć w tym priorytecie jest dywersyfikacja źródeł wytwarzania energii cieplnej oraz wzrost wytwarzania energii w OZE. Wszystkie realizowane działania w ramach tego priorytetu będą bezpośrednio przyczyniać się do ograniczenia emisji GHG. Priorytet 1.6. Budowa i rozbudowa biogazowni W ramach priorytetu mogą być realizowane wszystkie działania o charakterze inwestycyjnym, które mają na celu wykonanie prac projektowych, budowę i rozbudowę 109

110 instalacji urządzeń z zakresu przetwarzania i wykorzystania biogazu (pochodzenia rolniczego i wysypiskowego) na cele energetyczne na obszarze Miasta Turek. Działanie obejmuje swoim zakresem fazę projektową wraz z analizą efektywności ekonomicznej realizacji inwestycji oraz budowę, montaż i uruchomienie instalacji biogazowych oraz niezbędnej infrastruktury towarzyszącej. Celem realizacji przedsięwzięć w tym priorytecie jest dywersyfikacja źródeł wytwarzania energii elektrycznej i cieplnej oraz wzrost wytwarzania energii w OZE. Wszystkie realizowane działania w ramach tego priorytetu będą bezpośrednio przyczyniać się do ograniczenia emisji GHG. Priorytet 1.7. Budowa i rozbudowa systemów magazynowania energii cieplnej i energii elektrycznej W ramach priorytetu mogą być realizowane wszystkie działania o charakterze inwestycyjnym, które mają na celu wykonanie prac projektowych, budowę i rozbudowę systemów magazynowania energii cieplnej i energii elektrycznej na obszarze Miasta Turek. Działanie obejmuje swoim zakresem fazę projektową wraz z analizą efektywności ekonomicznej realizacji inwestycji, a także budowę, montaż i rozbudowę systemów magazynowania energii cieplnej i elektrycznej. Celem realizacji przedsięwzięć w tym priorytecie jest bezpośrednio zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego przez zwiększenie szybko dostępnych i dyspozycyjnych zasobów energii w obszarze gminy oraz pośrednio dywersyfikacja źródeł wytwarzania energii elektrycznej i cieplnej oraz wzrost wytwarzania energii w OZE. Wszystkie realizowane działania w ramach tego priorytetu będą pośrednio przyczyniać się do ograniczenia emisji GHG. Priorytet 1.8. Zapewnienie warunków prawnych do budowy lokalnych źródeł wytwarzania energii W ramach priorytetu mogą być realizowane wszystkie działania o charakterze nie inwestycyjnym, które mają na celu przygotowanie lokalnych warunków prawnych ułatwiających rozwój inwestycji w technologie OZE w Mieście Turek. Działanie obejmuje swoim zakresem: przygotowanie projektów zmian w istniejących dokumentach (m.in. MPZP), programy oceny wprowadzenia zmian. Celem realizacji przedsięwzięć w tym priorytecie jest budowa mechanizmów prawnych, które usprawnią proces dywersyfikacji źródeł wytwarzania energii elektrycznej i cieplnej oraz wzrost wytwarzania energii w OZE. Priorytet 1.9. Stworzenie mechanizmów organizacyjnych i finansowych wspierających rozwój Odnawialnych Źródeł Energii W ramach priorytetu mogą być realizowane wszystkie działania o charakterze nie inwestycyjnym, które mają na celu stworzenie mechanizmów organizacyjnych w strukturach gminnych oraz zapewnienie środków budżetowych i poza budżetowych przyczyniających się do rozwoju OZE w obszarze Miasta Turek. 110

111 Działanie obejmuje swoim zakresem stworzenie jednostki organizacyjnej w strukturach miejskich odpowiedzialnej za działania związane z odnawialnymi źródłami energii oraz pozyskiwania środków finansowych na jej rozwój, przygotowanie planów rozwoju odnawialnych źródeł energii w obszarze gminy, tworzenie lokalnych programów wsparcia finansowego dofinansowujących montaż OZE na obiektach gminnych oraz budynkach prywatnych w obszarze Miasta. W kompetencjach tej jednostki będzie również wyszukiwanie i zgłaszanie miasta do m.in. programów europejskich promujących OZE. Celem realizacji przedsięwzięć w tym priorytecie jest budowa mechanizmów organizacyjnych i finansowych przyczyniających się w sposób pośredni do dywersyfikacji źródeł wytwarzania energii elektrycznej i cieplnej oraz wzrost wytwarzania energii w OZE. Wszystkie realizowane działania w ramach tego priorytetu będą pośrednio przyczyniać się do ograniczenia emisji GHG. Zadanie Wprowadzenie dotacji zachęcających mieszkańców do wykorzystania OZE (w tym: wymiana kotłów opalanych węglem na kotły na biomasę lub gazowe, pompy ciepła, kolektory słoneczne) Zadanie to ma na celu zapewnienie przez władze odpowiednich środków na rozwój energetyki rozproszonej w budynkach mieszkalnych. Jako główne źródło finansowania wybrano program PROSUMENT. Ze względu na fakt, że zadanie jest na etapie koncepcyjnym, nie zostały jeszcze określone szczegółowe warunki realizacji. Beneficjentami programu mogą być zarówno jednostki samorządu terytorialnego, jak i osoby fizyczne oraz wspólnoty mieszkaniowe. Głównym celem programu jest wspieranie rozproszonych, odnawialnych źródeł energii. Przedsięwzięcia, które mogą być dofinansowane to zakup i montaż nowych instalacji OZE do produkcji energii elektrycznej lub energii elektrycznej i ciepła dla potrzeb budynków mieszkalnych. Należy podkreślić, że program nie przewiduje dofinansowania instalacji do produkcji samej energii cieplnej. Forma finansowania to pożyczka wraz z dotacją. W zależności od instalacji dofinansowanie wynosi 15 30%. Oprocentowanie pożyczki wynosi 1% i jest ona udzielana na okres maksymalnie 15 lat. Finansowane instalacje obejmują wszystkie rodzaje energetyki odnawialnej, z zaznaczeniem kwalifikowalnej mocy cieplnej. W zależności od sytuacji i zainteresowania programem proponuje się do wyboru dwie opcje. Pierwszą z nich jest sytuacja, że Gmina przystępuje do programu w ramach linii dofinansowania dla samorządów. Oznacza to, że to samorząd składa odpowiedni wniosek do NFOŚiGW i wchodzi to w zakres jego odpowiedzialności. W takim wypadku należałoby wyznaczyć do tego zadania odpowiedni zespół pracowników. W ramach tej opcji również samorząd wybiera budynki osób fizycznych, czy wspólnot i spółdzielni mieszkaniowych, dla których zostaną zamontowane instalacje OZE. Kwota pożyczki wraz z dotacją dla jednostek samorządu terytorialnego wynosi minimum 1000 tys. zł. Zaleca się, aby przed złożeniem wniosku przygotować odpowiednią kampanię informacyjną dla mieszkańców oraz oszacować zainteresowanie programem. Druga opcja tego zadania zakłada, że beneficjentami będą bezpośrednio osoby fizyczne, wspólnoty, czy spółdzielnie mieszkaniowe. Rolą samorządu będzie udostępnienie odpowiednich zasobów wspomagających mieszkańców w ubieganiu się o dotacje. W związku z tym należy wyznaczyć odpowiedni zespół osób, którego zakres obowiązków będzie zawierał informowanie o możliwościach dofinansowania i udziale w programie, opracowanie 111

112 odpowiedniej kampanii informacyjnej, a także doradztwo w zakresie przygotowania wniosku o dotację. Wybór beneficjenta nie wpływa na możliwą maksymalną kwotę dofinansowania jednej instalacji. W związku z tym, wybór opcji zależy od zainteresowania mieszkańców udziałem w programie, zasobów samorządu oraz budżetu miasta. W obliczeniach szacunkowych przyjęto całkowity koszt instalacji w wysokości 1030 tys. zł. Ze względu na popularność wykorzystania energetyki słonecznej założono montaż kolektorów słonecznych na potrzeby ogrzewania wody użytkowej oraz systemów fotowoltaicznych konwertujących energię słoneczną na elektryczną. Przy założonych kosztach szacunkowych zadanie obejmie montaż instalacji pokrywających zapotrzebowanie na energię elektryczną oraz energię potrzebną do ogrzania ciepłej wody użytkowej 38 budynków jednorodzinnych. W przypadku większego zainteresowania ilość zamontowanych instalacji wzrośnie, czego skutkiem będzie większa redukcja emisji dwutlenku węgla i większa produkcja OZE. Planuje się przeznaczenie uzyskanych dotacji na modernizację źródeł ciepła oraz wykorzystanie odnawialnych źródeł energii w wymienionych poniżej budynkach: 1. Uniejowska Żeromskiego 5, 9, 11, 38, 10, 12, 14, 19, 20, 22, 28, 42, Powstańców Wlkp go Maja 12, 19,15, 23, Browarna 10, Dobrska 10, Gorzelniana 4 8. Kaliska 8, 10, 11, 22, 23, 26, 34, 43, 46, 48, 53, Pl. Sienkiewicza 11, Pl. Wojska Polskiego Szeroka 9, 18 Bardzo ważnym elementem tego zadania jest również odpowiednia kampania informacyjna dla mieszkańców, dzięki której dowiedzą się o możliwościach instalacji OZE w swoich budynkach mieszkalnych. Zadanie to uwzględnia również inne programy i źródła finansowania, jednak ze względu na ukierunkowanie programu PROSUMENT zakłada się, że jest on głównym źródłem finansowania. Numer Rodzaj działania Inwestycyjne Obszar działania: Obszar 1. Wykorzystanie alternatywnych źródeł energii Wprowadzenie dotacji zachęcających mieszkańców do wykorzystania OZE (w tym: Działanie: wymiana kotłów opalanych węglem na kotły na biomasę lub gazowe, pompy ciepła, kolektory słoneczne) Szacunkowa Szacunkowa redukcja 123,424 redukcja zużycia 152 emisji (Mg CO 2 e/rok): energii (MWh/rok): 112

113 Szacowany koszt (zł): Termin realizacji: Szacunkowa produkcja energii z OZE (MWh/rok): 152 Przewidywane finansowanie: środki zewnętrzne (między innymi: WRPO, POIiŚ, pożyczki preferencyjne, dofinansowania NFOŚ - Prosument); inwestorzy prywatni; Priorytet Budowa i rozbudowa innych dostępnych technologii instalacji wykorzystujących alternatywne źródła energii oraz ciepło odpadowe W ramach priorytetu mogą być realizowane wszystkie działania o charakterze inwestycyjnym, które mają na celu wykonanie prac projektowych, budowę i rozbudowę instalacji i urządzeń z zakresu instalacji biogazowych na cele produkcji energii elektrycznej, ciepła oraz chłodu na obszarze Miasta Turek. Działanie obejmuje swoim zakresem fazę projektową wraz z analizą efektywności ekonomicznej realizacji inwestycji, a także montaż i uruchomienie instalacji biogazowej. Celem realizacji przedsięwzięć w tym priorytecie jest dywersyfikacja źródeł wytwarzania energii elektrycznej i cieplnej oraz wzrost wytwarzania energii w OZE. Wszystkie realizowane działania w ramach tego priorytetu będą pośrednio przyczyniać się do ograniczenia emisji GHG. Obszar 2. Efektywna produkcja, dystrybucja i wykorzystanie energii W ramach tego obszaru ujęte są priorytety i działania w zakresie efektywnej produkcji i dystrybucji energii służące ograniczeniu emisji gazów cieplarnianych i innych zanieczyszczeń. Priorytet 2.1. Budowa, rozbudowa i modernizacja systemów energetycznych W ramach priorytetu mogą być realizowane działania o charakterze inwestycyjnym, nakierowane na budowę, rozbudowę lub modernizację systemów energetycznych (system elektroenergetyczny, ciepłowniczy, gazowniczy) miasta. Do prac w ramach tego priorytetu zalicza się przede wszystkim prace projektowe, budowlane i wykonawcze, niezbędne do realizacji zamierzonych celów. Realizacja zadań z tego zakresu przyczyni się do wzrostu bezpieczeństwa energetycznego, ilości ciepłociągów na preizolowanych, udziału ciepła sieciowego w bilansie energetycznym miasta, efektywności energetycznej, wykorzystania alternatywnych źródeł energii i obniżenia emisji gazów cieplarnianych w mieście. Zadanie Budowa nowego niskoemisyjnego źródła ciepła zasilającego miejską sieć ciepłowniczą W wyniku realizacji działania przewiduje się budowę nowego niskoemisyjnego źródła ciepła, które będzie wstanie zaspokoić zapotrzebowanie na energie cieplną dla Gminy Miejskiej Turek wynoszące 600 TJ/rok. Nowe źródło ciepła zostanie wybudowane w celu dostarczenia ciepła do miejskiej sieci ciepłowniczej, a energia w przyszłym obiekcie może być pozyskiwana z gazu ziemnego bądź poprzez kogeneracje. 113

114 Numer Rodzaj działania Inwestycyjne Obszar działania: Obszar 2. Efektywna produkcja, dystrybucja i wykorzystanie energii Działanie: Budowa nowego niskoemisyjnego źródła ciepła zasilającego miejską sieć ciepłowniczą Szacunkowa redukcja Szacunkowa redukcja zużycia energii ,67 emisji (Mg CO 2 e/rok): (MWh/rok): Szacowany koszt (zł): Termin realizacji: Szacunkowa produkcja energii z OZE (MWh/rok): - Przewidywane finansowanie: - środki zewnętrzne (POIiŚ, pożyczki preferencyjne, dofinansowania NFOŚ - Prosument); - inwestorzy prywatni; - PGKiM Sp. z o.o. Zadanie Rozbudowa sieci ciepłowniczej w mieście Realizacja zadania ma na celu rozbudowę lub modernizację sieci ciepłowniczej w mieście przez Wydział Energetyki Cieplnej. W wyniku działania wzrośnie ilość klientów, którym są świadczone usługi dystrybucji energii cieplnej oraz poprawi się stan infrastruktury istniejącej. Projekt inwestycyjny obejmuje budowę sieci ciepłowniczej z rur preizolowanych wysokich parametrów 130/75 [ C] wraz z przyłączami do nowych odbiorców bądź przebudowę starych instalacji na nowe charakteryzujące się mniejszymi stratami ciepła i mniejszą awaryjnością. Zakłada się budowę i modernizacje około mb sieci. Zadanie przewiduje pracę w zakresie: 1. Rozbudowy sieci ciepłowniczej na osiedlu Wyzwolenia Północ. 2. Rozbudowy sieci ciepłowniczej w Tureckiej Strefie Inwestycyjnej. 3. Modernizacji sieci ciepłowniczej w rejonach OSIR, Os. Miranda oraz ulic Armii Krajowej, Kolska Szosa, Al. Piłsudskiego, Obwodnicy Jana Pawła II. Numer Rodzaj działania Inwestycyjne Obszar działania: Obszar 2. Efektywna produkcja, dystrybucja i wykorzystanie energii Działanie: Rozbudowa sieci ciepłowniczej w mieście Szacunkowa Szacunkowa redukcja 624,33 redukcja zużycia 2550,4 emisji (Mg CO 2 e/rok): energii (MWh/rok): Szacunkowa produkcja energii z OZE (MWh/rok): - Szacowany koszt (zł): Termin realizacji: Przewidywane finansowanie: Zadanie Rozbudowa sieci gazowej w mieście środki zewnętrzne (między innymi: POIŚ, NFOŚ, WFOŚ), budżet Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Sp. z. o. o Realizacja zadania ma na celu rozbudowę sieci gazowej w mieście przez Polską Spółkę Gazową Sp. z o.o. w celu zwiększenia obszaru dystrybucji gazu ziemnego. W wyniku działania wzrośnie ilość klientów, którym są świadczone tego rodzaju usługi. Inwestycja obejmuje wykonanie dokumentacji projektowej wraz z niezbędnymi decyzjami, 114

115 uzgodnieniami i pozwoleniami na realizację przedsięwzięcia oraz budowę sieci gazowej średniego ciśnienia. Gazociąg będzie składał się z rur DZ 63 PE o łącznej długości 645m. Numer Rodzaj działania Inwestycyjne Obszar działania: Obszar 2. Efektywna produkcja, dystrybucja i wykorzystanie energii Działanie: Rozbudowa sieci gazowej w mieście Szacunkowa Szacunkowa redukcja 42,9 redukcja zużycia 57,53 emisji (Mg CO 2 e/rok): energii (MWh/rok): Szacunkowa produkcja energii z OZE (MWh/rok): - Szacowany koszt (zł): Termin realizacji: Przewidywane finansowanie: Środki własne właściciela sieci PSG Sp. z o.o. ; POIŚ. Obszar 3. Ograniczanie emisji w budynkach W ramach tego obszaru ujęte są priorytety i działania w zakresie podnoszenia efektywności wykorzystania i produkcji energii w budynkach służące ograniczeniu emisji gazów cieplarnianych i innych zanieczyszczeń. Priorytety i działania tego obszaru są inspirowane dyrektywą EPBD (Energy Performance of Buildings Directive) 2002/91/EC Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej, z 16 grudnia 2002 r., dotyczącą charakterystyki energetycznej budynków. Celem dyrektywy jest stymulacja wzrostu efektywności energetycznej budynków, które są odpowiedzialne za istotną część zapotrzebowania energetycznego krajów UE, mającego bezpośrednie przełożenie na emisję gazów cieplarnianych. Budynki są odpowiedzialne za 40% konsumpcji energii i tym samym są jednym z większych emitorów gazów cieplarnianych. Działania zmierzające do zmniejszenia zapotrzebowania energetycznego budynków przez zwiększenie efektywności czy oszczędzanie, są bardzo istotne. Działania dla miasta Turek opierają się na podniesieniu efektywności wykorzystywania energii przez budynki. Budynki szkół, szpitali, budynki administracyjne i inne, mają ogromny potencjał oszczędności zużywanej energii cieplnej, poprzez odpowiednią izolację termiczną. Priorytet 3.1. Budowa i modernizacja budynków jednostek i spółek miejskich oraz sektora mieszkaniowego z uwzględnieniem wysokich wymogów efektywności energetycznej i zastosowanie OZE W ramach priorytetu mogą być realizowane działania o charakterze inwestycyjnym, nakierowane na budowę, rozbudowę lub modernizację systemów energetycznych w budynkach (system elektroenergetyczny, ciepłowniczy, gazowniczy) miasta. Do prac w ramach tego priorytetu zalicza się przede wszystkim prace projektowe, budowlane i wykonawcze, niezbędne do realizacji zamierzonych celów. W zakres realizowanych prac będą wchodzić przede wszystkim termomodernizacje budynków poprzez działania mające na celu poprawę właściwości izolacyjnych budynku (izolacja przegród granic bilansowych budynku, modernizacja stolarki okienno-drzwiowej, stosowanie automatyki pogodowej itp.) i wykorzystanie energii cieplnej powietrza wentylacyjnego (rekuperacja ciepła). Realizacja zadań z tego zakresu przyczyni się do wzrostu bezpieczeństwa energetycznego, 115

116 efektywności energetycznej, wykorzystania alternatywnych źródeł energii i obniżenia emisji gazów cieplarnianych w mieście. Zadanie Termomodernizacja oraz renowacja budynków użyteczności publicznej oraz mieszkalnych Zadanie ma na celu modernizację budynków użyteczności publicznej oraz mieszkalnych na terenie Gminy Miejskiej Turek. Modernizacja starych budynków użyteczności publicznych powinna polegać na: 1. remoncie i dociepleniu dachów, piwnic; 2. termomodernizacji ścian; 3. wymianie drzwi i okien na bardziej energooszczędne; 4. instalacji OZE (kolektory słoneczne, moduły fotowoltaiczne, pompy ciepła) oraz wymianie instalacji, CO; 5. odpowiednio zagospodarowane powinni być tereny przy budynkowe: oświetlenie LED, czujniki ruchu, parkingi samochodowe oraz parkingi na rowery; 6. przebudowie systemów grzewczych (wraz z wymiana i podłączeniem do źródła ciepłą); 7. montażu i wymianie zaworów termostatycznych na zakres 16 C z programowaniem temperatur na danym zaworze; 8. montażu liczników ciepła i indywidualnych podzielników kosztów ciepła; 9. montażu zaworów podpionowych na cyrkulacji ciepłej wody użytkowej; 10. montażu systemów monitorowania i zarządzania energią. Takie budynki przeznaczone do zaspokajania administracyjnych oraz kulturnych potrzeb mieszkańców, posiadają jeszcze jedną bardzo ważną funkcje tzn. są przykładem oszczędności energii oraz kosztów w budynkach. W ramach realizacji zadania przewiduje się kompleksową modernizacje Ośrodka Sportu i Rekreacji. Renowację w tym termomodernizację budynków spółdzielczych na: ul. Kączkowskiego 2, 4,12,22, Spółdzielców 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 12, 14, 16, 18, 20, 22, 24, 26, Kościuszki 10, 12, 14, Al. Piłsudskiego 1, Milewskiego 2, 4, Browarnej 3, Kolska Szosa 7a, 12, 14, Uniejowska 19, 21, POW 8, Wyszyńskiego 5, Os. Wyzwolenia 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 11. W zakresie termomodernizacji i renowacji budynków przewiduje się pracę na obiektach zlokalizowanych na podanych poniżej adresach: 1. Kolska Szosa 6, 8, Kączkowskiego 1, 3, 5, 7, 9, 14, 16, 18, Matejki 1, 2, 3, 4, 5, 6 4. Sportowa 4, 5, 6, 8, Składkowskiego 2, 3, 5, 6, 8, Lecia 1, 3, 5, 7, 10, 12, Dąbrowskiego 6, Dworcowa 3, 5 116

117 9. Legionów Polskich Mickiewicza 8a 11. Młodych Orzeszkowej 2, 4, POW 2, Smorawińskiego Stawickiego 1, 3, 5, Uniejowska 1b, 1c, Wyszyńskiego Żeromskiego 5, 9, 11, 38, 10, 12, 14, 19, 20, 22, 28, 42, Żwirki i Wigury Górnicza 20, 22, 24, 28, 30, Powstańców Wlkp. 1, 1b, 1c go Maja 12, 15, 19, 23, Browarna 10, Dobrska 10, Gorzelniana Kaliska 8, 10, 11, 22, 23, 26, 34, 43, 46, 48, 53, 56, Kolska 1, 16, 17, 18, 20, 35, Pl. Sienkiewicza 2, 11, Pl. Wojska Polskiego Szeroka 9, Budynki PGKiM sp. z o.o. w Turku : ul. Polna 4. ul. Konińska, Obrębizna, ul. Graniczna, ul. Powstańców Wlkp. Numer Rodzaj działania Inwestycyjne Obszar działania: Obszar 3. Ograniczanie emisji w budynkach Termomodernizacja oraz renowacja budynków użyteczności publicznej oraz Działanie: mieszkalnych Szacunkowa Szacunkowa redukcja 132 redukcja zużycia 366 emisji (Mg CO 2 e/rok): energii (MWh/rok): Szacunkowa produkcja energii z OZE (MWh/rok): 90 Szacowany koszt (zł): Termin realizacji: Przewidywane finansowanie: środki zewnętrzne (między innymi: WRPO, POIiŚ, pożyczki preferencyjne, dofinansowania NFOŚ ), wspólnoty mieszkaniowe, 117

118 inwestorzy prywatni, środki własne spółdzielni. Zadanie Termomodernizacja budynków Miejskiego Domu Kultury i Kina TUR w Turku Celem działania jest wzrost efektywności energetycznej budynków użyteczności publicznej oraz w konsekwencji obniżenie poziomu emisji substancji szkodliwych do atmosfery, poprzez kompleksowe uporządkowanie gospodarki energetycznej obiektów Miejskiego Domu Kultury oraz Kina TUR w Turku. Proponuje się prace termomodernizacyjne w zakresie: ocieplenia budynków; modernizacji pokrycia dachowego na wysoce energooszczędne; modernizacja sieci ciepłowniczej; zastosowanie pompy ciepła i systemów wentylacyjnych z odzyskiem ciepła; wymiana okien w budynkach; wymiana oświetlenia na LED. W wyniku realizacji działania docelowe zapotrzebowanie na energię w wymienionych budynkach zostanie znacznie zredukowane, przez co koszt utrzymania placówek zostanie obniżony. Numer Rodzaj działania Inwestycyjne Obszar działania: Obszar 3. Ograniczanie emisji w budynkach Termomodernizacja oraz renowacja budynków użyteczności publicznej oraz Działanie: mieszkalnych Szacunkowa Szacunkowa redukcja 233,00 redukcja zużycia 642,36 emisji (Mg CO 2 e/rok): energii (MWh/rok): Szacunkowa produkcja energii z OZE (MWh/rok): - Szacowany koszt (zł): Termin realizacji: Przewidywane finansowanie: środki zewnętrzne (między innymi: WRPO, pożyczki preferencyjne, dofinansowania NFOŚ ), budżet miasta, środki własne placówek. Zadanie Termomodernizacja oraz wykorzystanie OZE w budynku Domu Dziecka przy ul. Konińskiej 2 W wyniku realizacji działania przewiduje się termomodernizacje budynku Domu Dziecka przy ul. Konińskiej 2. Modernizacja mogłaby objąć docieplenie ścian zewnętrznych, wymianę stolarki okiennej oraz drzwi w celu zminimalizowania strat ciepła do otoczenia. Dodatkowo działania zmierzające do poprawy efektywności energetycznej mogłyby zmierzać do wymiany źródła ciepła na bardziej efektywne lub wykorzystania instalacji OZE. Numer Rodzaj działania Inwestycyjne Obszar działania: Obszar 3. Ograniczanie emisji w budynkach Termomodernizacja oraz wykorzystanie OZE w budynku Domu Dziecka przy ul. Działanie: Konińskiej 2 Szacunkowa Szacunkowa redukcja 184 redukcja zużycia 506 emisji (Mg CO 2 e/rok): energii (MWh/rok): 118

119 Szacunkowa produkcja energii z OZE (MWh/rok): 20 Szacowany koszt (zł): Termin realizacji: Przewidywane finansowanie: środki zewnętrzne (między innymi:wrpo, POIiŚ, pożyczki preferencyjne, dofinansowania NFOŚ Prosument), budżet Starostwa Powiatowego Zadanie Budowa budynków mieszkalnych na potrzeby socjalne W wyniku realizacji działania przewiduje się budowę mieszkań socjalnych przeznaczonych dla rodzin znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej. W ramach inwestycji powstać mają segmenty, w których mieścić się będzie 30 mieszkań socjalnych. Po przeprowadzeniu analizy potrzeb przedstawiono propozycję rozwiązania problemu mieszkań socjalnych w sposób najszybszy i możliwie najmniej kosztowny dla miejskiego budżetu. Będą to mieszkania tanie w budowie i eksploatacji oraz odporne na ewentualne zniszczenia. Dodatkowo ważnym elementem jest modułowość planowanych budynków, która umożliwia etapowanie inwestycji i przyszłą rozbudowę kompleksu o dodatkowe mieszkania. W wybudowanych budynkach mieszkalnych mieścić się będzie 30 mieszkań socjalnych o powierzchni 35 m 2. Mieszkanie składać się będzie z pokoju z aneksem kuchennym oraz łazienki. Każde mieszkanie posiadać będzie niezależne wejście oraz własne dostępne z zewnątrz pomieszczenie gospodarcze. Wszystkie mieszkania będą posiadały indywidualne opomiarowanie mediów. W budynkach znajdować się będą również lokale przystosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych. Numer Rodzaj działania Inwestycyjne Obszar działania: Obszar 3. Ograniczanie emisji w budynkach Działanie: Budowa budynków mieszkalnych na potrzeby socjalne Szacunkowa Szacunkowa redukcja 9,28 redukcja zużycia 26,75 emisji (Mg CO 2 e/rok): energii (MWh/rok): Szacunkowa produkcja energii z OZE (MWh/rok): - Szacowany koszt (zł): Termin realizacji: Przewidywane finansowanie: środki zewnętrzne (między innymi: WRPO, POIiŚ, pożyczki preferencyjne, dofinansowania NFOŚ Prosument), budżet miasta Zadanie Remont części wspólnych kamienic na obszarze RYNEK i ulice przyległe Celem projektu jest remont części wspólnych kamienic znajdujących się na obszarze Rynku i ulic przyległych. Kamienice wymagają remontu uszkodzonych elewacji, elementów konstrukcyjnych typu: stropy, klatki schodowe, poprawa złego stanu instalacji wod kan., elektrycznych, wentylacji, zdewastowanej stolarki okiennej i drzwiowej oraz elementy wykończeniowe wnętrz. Remont elementów konstrukcyjnych budynków obejmuje dodatkowo odnowienie dachów, remont wnętrz wspólnych, korytarzy wewnętrznych i zewnętrznych, wymiana stolarki okiennej i drzwiowej oraz odnowienie fasad. Zadanie obejmuje renowację budynków zlokalizowanych na: 1. 3-go Maja 12, 19, 15, 23, Kaliska 8, 10, 11, 22, 23, 26, 34, 43, 46, 48, 53, 56,

120 3. Kolska 1, 16, 17, 18, 20, 35, Pl. Sienkiewicza 2, 11, Pl. Wojska Polskiego 16 Numer Rodzaj działania Inwestycyjne Obszar działania: Obszar 3. Ograniczanie emisji w budynkach Działanie: Remont części wspólnych kamienic na obszarze RYNEK i ulice przyległe Szacunkowa Szacunkowa redukcja 22 redukcja zużycia 61 emisji (Mg CO 2 e/rok): energii (MWh/rok): Szacunkowa produkcja energii z OZE (MWh/rok): - Szacowany koszt (zł): Termin realizacji: Przewidywane finansowanie: Zadanie Modernizacja budynków SP ZOZ Turek środki zewnętrzne (między innymi: WRPO, POIiŚ, pożyczki preferencyjne, dofinansowania NFOŚ Prosument), budżet miasta, W wyniku realizacji działania przewiduje się modernizacje wybranych budynków należących do SP ZOZ Turek. Zadania zmierzające do poprawienia efektywności energetycznej obejmie termomodernizację ścian zewnętrznych oraz stropodachu, a także wymianę okien i drzwi w budynkach przychodni, garażowo-magazynowym, prosektorium, budynku po Oddz. Zakaźnym oraz portierni połączonej z chlorownią. Dodatkowo przewiduje się instalacje kolektorów oraz paneli fotowoltaicznych w celu częściowego zaspokojenia potrzeb energetycznych kompleksu budynków. Numer Rodzaj działania Inwestycyjne Obszar działania: Obszar 3. Ograniczanie emisji w budynkach Działanie: Modernizacja budynków SP ZOZ Turek Szacunkowa Szacunkowa redukcja 396 redukcja zużycia 1090 emisji (Mg CO 2 e/rok): energii (MWh/rok): Szacunkowa produkcja energii z OZE (MWh/rok): 50 Szacowany koszt (zł): Termin realizacji: Przewidywane finansowanie: środki zewnętrzne (między innymi: WRPO, POIiŚ, pożyczki preferencyjne, dofinansowania NFOŚ Prosument), budżet Starostwa Powiatowego Priorytet 3.2. Wdrażanie środków poprawy efektywności energetycznej w budynkach użyteczności publicznej W ramach priorytetu mogą być realizowane działania o charakterze niskonakładowym, nakierowane na ograniczenie zużycia energii w budynkach. Są to zadania głównie o charakterze organizacyjnym, a także związane z wymianą wyposażenia budynków. W zakres realizowanych prac będą wchodzić przede wszystkim: monitoring zużycia energii elektrycznej i cieplnej wraz z opracowaniem systemów informatycznych tworzących bazy danych pomiarowych; montaż automatyki oświetleniowej; 120

121 wymiana wyposażenia budynków na energooszczędne; realizacja audytów energetycznych (wyniki audytów posłużą do planowania realizacji działań z zakresu efektywności energetycznej i wykorzystania OZE); zastosowanie energooszczędnego oświetlenia do oświetlania wnętrz budynku oraz obszarów otaczających budynek; wymiana wyposażenia na energooszczędne. Realizacja zadań z tego zakresu przyczyni się do wzrostu bezpieczeństwa energetycznego, efektywności energetycznej, wykorzystania OZE i obniżenia emisji GHG w mieście. Zadanie Modernizacja instalacji wentylacji (w budynkach sektora edukacji) W wyniku realizacji działania zostanie zmodernizowana instalacja wentylacji w budynkach sektora edukacji. Modernizacja systemu wentylacyjnego może obejmować zamianę naturalnego, grawitacyjnego systemu wentylacji na wentylację mechaniczną o kontrolowanym przepływie. Dodatkowo w ramach inwestycji można przeprowadzić instalację gruntowego wymiennika ciepła ze złożem żwirowym (wymiennik starszej generacji) lub wymiennika ciepła w układzie glikolowym. Zakłada się, iż przeprowadzona zostanie 1 modernizacja instalacji wentylacji. Numer Rodzaj działania Inwestycyjne Obszar działania: Obszar 3. Ograniczanie emisji w budynkach Działanie: Modernizacja instalacji wentylacji (w budynkach sektora edukacji) Szacunkowa Szacunkowa redukcja 1,78 redukcja zużycia 10,94 emisji (Mg CO 2 e/rok): energii (MWh/rok): Szacunkowa produkcja energii z OZE (MWh/rok): - Szacowany koszt (zł): 7000 Termin realizacji: Przewidywane finansowanie: środki zewnętrzne (między innymi: WRPO, POIiŚ, pożyczki preferencyjne, dofinansowania NFOŚ Prosument), środki własne Zadanie Wymiana oświetlenia na oprawy typu LED w budynkach użyteczności publicznej wraz z montażem automatyki oświetleniowej oraz wymiana wyposażenia budynków na energooszczędne W ramach danego działania zaplanowano modernizację oświetlenia w budynkach użyteczności publicznej. Proponuje się wymienić oprawy sodowe oraz rtęciowe na oprawy energooszczędne typu LED w budynkach użyteczności publicznej. Ponadto w ramach niniejszego zadania niezbędne są instalacje automatyki oświetleniowej przede wszystkim w korytarzach oraz łazienkach. Takie działanie przyczynią się do oszczędności energii elektrycznej oraz komfortu osób, korzystających z budynków użyteczności publicznej. Wymiana obejmie około 200 punktów oświetleniowych na lampy typu LED 20 W wraz z 30 czujnikami ruchu. Dodatkowo wymianie zostanie poddany sprzęt RTV, ICT oraz sprzęt AGD na urządzenia wyżej energooszczędne. Numer Rodzaj działania Inwestycyjne Obszar działania: Obszar 3. Ograniczanie emisji w budynkach Wymiana oświetlenia na oprawy typu LED w budynkach użyteczności publicznej wraz Działanie: z montażem automatyki oświetleniowej 121

122 Szacunkowa redukcja emisji (Mg CO 2 e/rok): Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Miejskiej Turek 205 Szacunkowa redukcja zużycia energii (MWh/rok): Szacunkowa produkcja energii z OZE (MWh/rok): Szacowany koszt (zł): Termin realizacji: Przewidywane finansowanie: środki zewnętrzne (między innymi: WRPO, POIiŚ, pożyczki preferencyjne, dofinansowania NFOŚ Prosument), środki własne placówek. Priorytet 3.3. Wsparcie wspólnot mieszkaniowych w zakresie efektywności energetycznej budynków i ograniczenia emisji W ramach priorytetu mogą być realizowane działania o charakterze inwestycyjnym, nakierowane na modernizację sektora mieszkaniowego tak aby spełniały one aktualne normy europejskie. Realizowane prace mają na celu poprawę właściwości izolacyjnych budynku wraz z podłączeniem do sieci ciepłowniczej budynków jeszcze nie podłączonych. Obiekty te zajmowane są przez mieszkańców należących do poszczególnych wspólnot mieszkaniowych. Do prac w ramach tego działania zalicza się przede wszystkim prace projektowe, budowlane i wykonawcze, niezbędne do realizacji zamierzonych celów. W zakres realizowanych prac będą wchodzić przede wszystkim termomodernizacje całkowite lub częściowe budynków poprzez działania mające na celu poprawę właściwości izolacyjnych budynku (izolacja przegród granic bilansowych budynku, modernizacja stolarki okienno-drzwiowej, stosowanie automatyki pogodowej itp.). Zadanie może obejmować wykorzystanie energii cieplnej powietrza wentylacyjnego (rekuperacja ciepła), modernizację lub wymianę źródeł ciepła, instalacji wewnętrznych, systemów zaopatrzenia w ciepłą wodę użytkową i instalacja urządzeń zmniejszających zużycie wody itp. Realizacja zadań z tego zakresu przyczyni się do wzrostu bezpieczeństwa energetycznego, efektywności energetycznej, wykorzystania alternatywnych źródeł energii i obniżenia emisji gazów cieplarnianych w mieście. Priorytet 3.4. Wsparcie obszaru mieszkalnictwa w zakresie efektywności energetycznej budynków i ograniczania emisji W ramach priorytetu mogą być realizowane działania o charakterze inwestycyjnym, nakierowane na modernizację istniejącej infrastruktury (źródło energii, system dystrybucji) mieszkańców miasta. Do prac w ramach tego priorytetu zaliczymy przede wszystkim prace projektowe, budowlane i wykonawcze, niezbędne do realizacji zamierzonych celów. W zakres realizowanych prac będą wchodzić przede wszystkim dotacje do: wymiany indywidualnych źródeł ciepła na efektywniejsze, instalacji OZE i kompleksowych termomodernizacji. Termomodernizacje budynków będą prowadzić przede wszystkim do poprawy właściwości izolacyjnych budynku (izolacja przegród granic bilansowych budynku, modernizacja stolarki okienno-drzwiowej, stosowanie automatyki pogodowej itp.), wykorzystania energii cieplnej powietrza wentylacyjnego (rekuperacja ciepła) i OZE. W wyniku realizacji zadań z tego zakresu przyczyni się do wzrostu bezpieczeństwa 122

123 energetycznego, efektywności energetycznej, wykorzystania alternatywnych źródeł energii i obniżenia emisji gazów cieplarnianych. Obszar 4. Wykorzystanie energooszczędnych technologii oświetleniowych W ramach obszaru ujęte są priorytety i działania w zakresie zastosowania energooszczędnych technologii oświetleniowych w oświetleniu ulicznym, parkowym, iluminacji obiektów oraz oświetleniu wewnętrznym. Zastosowanie energooszczędnych rozwiązań technologicznych w zakresie oświetlenia przyczynia się bezpośrednio do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych i innych zanieczyszczeń oraz służy poprawie efektywności energetycznej. Działania i priorytety zawarte w tym obszarze realizują potrzeby Miasta Turek w zakresie: poprawy efektywności energetycznej stosowanych technologii oświetleniowych; optymalizacji rocznego czasu świecenia źródeł światła; zwiększającego się zapotrzebowania na nowe punkty świetlne; trudności oraz kosztów formalno-prawnych w zakresie rozbudowy sieci elektroenergetycznej. Priorytet 4.1. Modernizacja oświetlenia W ramach priorytetu mogą być realizowane wszystkie działania mające na celu wykonanie prac projektowych, budowę i rozbudowę oświetlenia ulicznego na obszarze miasta Turka, a także zastosowanie rozwiązań obniżających zużycie energii elektrycznej. Możemy zaliczyć tutaj przede wszystkim: fazę projektową wraz z analizą efektywności ekonomicznej realizacji inwestycji, a także montaż i instalację urządzeń obniżających zużycie energii elektrycznej tj. oświetlenia LED, reduktorów mocy, inteligentnych systemów oświetleniowych. W wyniku realizacji przedsięwzięć w tym priorytecie zostanie zmniejszone zużycie energii elektrycznej potrzebnej do zasilania oświetlenia. Wszystkie realizowane działania w ramach tego priorytetu będą przyczyniać się do wzrostu wykorzystania rozwiązań podnoszących efektywność energetyczną i ograniczenia emisji gazów cieplarnianych. Zadanie Montaż zewnętrznych lamp LEDowych wraz z reduktorami natężenia mocy i systemami sterowania oświetleniem Modernizacja oświetlenia ulicznego powinno polegać na systematycznej wymianie starych opraw świetlnych na nowe, wykonane w technologii LED.W wyniku realizacji działania tradycyjne punkty oświetleniowe zostaną wymienione na oświetlenie energooszczędne (np. typu LED). Lampy LED pozwalają zaoszczędzić [%] energii w stosunku do zwykłych żarówek. Dodatkowo cechuje je wysoka trwałość i długi czas świecenia przy niewielkim rozmiarze. Wymianie zostanie poddane 20 punktów oświetleniowych. Numer Rodzaj działania Inwestycyjne Obszar działania: Obszar 4. Wykorzystanie energooszczędnych technologii oświetleniowych Działanie: Montaż zewnętrznych lamp LEDowych wraz z reduktorami natężenia mocy i systemami sterowania oświetleniem 123

124 Szacunkowa redukcja emisji (Mg CO 2 e/rok): Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Miejskiej Turek 150,96 Szacunkowa redukcja zużycia energii (MWh/rok): Szacunkowa produkcja energii z OZE (MWh/rok): - 185,91 Szacowany koszt (zł): Termin realizacji: Przewidywane finansowanie: środki zewnętrzne (między innymi: WRPO, POIiŚ, pożyczki preferencyjne, dofinansowania NFOŚ Prosument), środki własne spółki Oświetlenie uliczne i drogowe. Zadanie Budowa autonomicznych punktów świetlnych wykorzystujących OZE Dane działanie polegać będzie na instalacji nowych punktów świetlnych w gminie Miejskiej Turek. Autonomiczne oświetlenie powinno się instalować przy ulicach osiedlowych, drogach lokalnych, nowych ścieżkach rowerowych. Nowe punkty oświetleniowe zaleca się budować w technologii hybrydowej tj. połączenia paneli fotowoltaicznych i turbin wiatrowych. Takie rozwiązanie pozwala na zasilanie akumulatorów w różnych warunkach pogodowych. Dzięki samowystarczalności energetycznej hybrydowe oświetlenie uliczne nie potrzebuje zasilania z sieci energetycznej, co pozwala na oszczędzenie energii oraz obniżenie kosztów. Takie działanie przyczyni się nie tylko do obniżenia zużycia energii elektrycznej oraz do poprawy bezpieczeństwa mieszkańców miasta, oraz rezygnacji z samochodów dla pokonywania krótkich tras w porze nocnej. Numer Rodzaj działania Inwestycyjne Obszar działania: Obszar 4. Wykorzystanie energooszczędnych technologii oświetleniowych Działanie: Szacunkowa redukcja emisji (Mg CO 2 e/rok): Budowa autonomicznych punktów świetlnych wykorzystujących OZE 44,35 Szacunkowa redukcja zużycia energii (MWh/rok): Szacunkowa produkcja energii z OZE (MWh/rok): 54,75 54,75 Szacowany koszt (zł): Termin realizacji: Przewidywane finansowanie: Obszar 5. Niskoemisyjny transport środki zewnętrzne (między innymi: WRPO, POIiŚ, pożyczki preferencyjne, dofinansowania NFOŚ Prosument), środki własne spółki. W ramach tego obszaru ujęte są priorytety i działania w zakresie transportu publicznego, prywatnego, rowerowego a także zrównoważonej mobilności mieszkańców, służące ograniczeniu emisji gazów cieplarnianych i innych zanieczyszczeń do powietrza oraz służące poprawie efektywności energetycznej w sektorze transportu. Priorytet 5.1. Wymiana pojazdów komunikacji publicznej oraz pojazdów jednostek i spółek miejskich na niskoemisyjne W ramach priorytetu mogą być realizowane działania zmierzające do ograniczenia emisji pochodzącej z transportu publicznego. Do prac w ramach tego priorytetu można zaliczyć działania inwestycyjne przewidujące 124

125 wymianę pojazdów taboru miejskiego na niskoemisyjne. Priorytet 5.2. Budowa i rozbudowa infrastruktury dla transportu niskoemisyjnego W ramach priorytetu mogą być realizowane działania zmierzające do ograniczenia emisji pochodzącej z transportu. Do prac w ramach tego priorytetu można zaliczyć działania inwestycyjne przewidujące budowę i rozbudowę infrastruktury wspierającej transport niskoemisyjny oraz działania wspierające zrównoważoną mobilność. Zadanie Rozwój infrastruktury rowerowej: punkty wypożyczenia roweru miejskiego, ścieżki rowerowe, autonomiczne punkty pompowania opon, stacje naprawcze Poprawienie infrastruktury na terenach gminy to dziania mające na celu zwiększenie komfortu mieszkańców oraz poprawienia bezpieczeństwa na drogach. Poprawienie, jakości ścieżek rowerowych oraz budowana nowych, powinni się przyczynić do rezygnacji mieszkańców i gości gminy miejskiej Turek z samochodu na rzecz rowerów. A zapewnienie odpowiedniej infrastruktury doprowadzi do zwiększenia komfortu rowerzystów oraz zachęcenia większej liczby osób do korzystania z tego rodzaju transportu. W ramach realizacji zadania przewiduje się budowę 2 stacji rowerowych oraz 10 km ścieżek rowerowych o nawierzchni utwardzonej bitumicznej i szerokości 2m. Numer Rodzaj działania Inwestycyjne Obszar działania: Obszar 5. Niskoemisyjny transport Działanie: Szacunkowa redukcja emisji (Mg CO 2 e/rok): Budowa autonomicznych punktów świetlnych wykorzystujących OZE 97,81 Szacunkowa redukcja zużycia energii (MWh/rok): Szacunkowa produkcja energii z OZE (MWh/rok): - 395,25 Szacowany koszt (zł): Termin realizacji: Przewidywane finansowanie: środki zewnętrzne (między innymi: WRPO, POIiŚ, pożyczki preferencyjne, dofinansowania NFOŚ Prosument). Zadanie Wprowadzenie systemu zachęt dla osób dojeżdżających do pracy rowerem, w tym infrastrukturalnych W wyniku realizacji działania przewiduje się wprowadzenie benefitów dla osób dojeżdżających do pracy rowerem. Bonusy mogłyby obejmować premie pieniężną bądź zachęty w formie biletów na wydarzenia kulturowe bądź sportowe. Numer Rodzaj działania Inwestycyjne Obszar działania: Obszar 5. Niskoemisyjny transport Działanie: Szacunkowa redukcja emisji (Mg CO 2 e/rok): Wprowadzenie systemu zachęt dla osób dojeżdżających do pracy rowerem, w tym infrastrukturalnych 48,88 Szacunkowa redukcja zużycia energii (MWh/rok): Szacunkowa produkcja energii z OZE (MWh/rok): - 197,1 Szacowany koszt (zł): Termin realizacji: Przewidywane środki zewnętrzne (między innymi: WRPO, POIiŚ, pożyczki preferencyjne, 125

126 finansowanie: Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Miejskiej Turek dofinansowania NFOŚ Prosument). Priorytet 5.3. Zrównoważona mobilność mieszkańców W ramach priorytetu realizowane będą zarówno działania o charakterze inwestycyjnym, jak i nieinwestycyjnym. Priorytet uwzględnia również podróże piesze, jako istotny element zrównoważonej mobilności. Przykładowe działania, które można podjąć obejmują m.in. rozbudowę sieci chodników w mieście oraz modernizację istniejących nawierzchni chodników, z uwzględnieniem przejść dla pieszych z właściwym oznakowaniem i oświetleniem (mogącym wykorzystywać odnawialne źródła energii) czy tworzenie stref wyłącznie dla ruchu pieszego (w tym wprowadzenie nowoczesnych rozwiązań zwiększających poziom bezpieczeństwa pieszych jako niechronionych uczestników ruchu drogowego) i dobrego skomunikowania pomiędzy generatorami i celami podróży. Dużą grupę działań stanowić będzie sektor transportu rowerowego, gdzie szczególny nacisk należy położyć na: rozwój infrastruktury rowerowej poprzez m.in. stworzenie systemu roweru publicznego, rozbudowę miejskiej sieci wygodnych i bezpiecznych parkingów rowerowych wyposażonych w stojaki,budowę wiat i zamykanych boksów, budowę systemu monitoringu (w tym objęcie monitoringiem miejskim), budowę punktów obsługi rowerów stacje z możliwością wykonania podstawowych prac naprawczych, rozbudowę ścieżek rowerowych dążąc do zapewnienia ciągłości tras przeznaczonych głównie dla mieszkańców miasta oraz okolicznych gmin. W celu prowadzenia skutecznej polityki zrównoważonej mobilności możliwy jest do wdrożenia system monitoringu i badań efektów wprowadzenia polityki mobilności. Opracowana metoda powinna być tania oraz niekłopotliwa dla mieszkańców. Ewaluacja może następować co roku. Ocenie powinny być poddawane wskaźniki i efekty realizacji polityki. W ramach tego priorytetu możliwy do implementacji jest system zachęt dla osób dojeżdżających do pracy transportem prywatnym w celu zmiany nawyków transportowych. Zadanie Rozbudowa sieci chodników w gminie, z uwzględnieniem przejść dla pieszych i właściwym oznakowaniem i oświetleniem (mogącym wykorzystywać odnawialne źródła energii) Budowa chodników przy drogach, to działanie, które w znacznym stopniu przyczyni się do redukcji emisji poprzez rezygnacje mieszkańców z samochodu na korzyść bezpiecznych spacerów. Dzięki budowie chodników mieszkańcy będą mogli bezpiecznie poruszać się po terenie miasta. Niezbędna jest instalacja hybrydowego oświetlenia ulicznego na osiedlach gdzie przeważają budynki jednorodzinne. Przewagą takiego oświetlenia jest niezależność od sieci energetycznych i oraz samowystarczalność, dzięki zasilaniu przez OZE. Szacuje się budowę około 500 m2 chodnika wraz z 5 autonomicznymi znakami sygnalizacyjnymi na przejściach dla pieszych Numer Rodzaj działania Inwestycyjne Obszar działania: Obszar 5. Niskoemisyjny transport Działanie: Szacunkowa redukcja emisji (Mg CO 2 e/rok): Budowa autonomicznych punktów świetlnych wykorzystujących OZE 9,77 Szacunkowa redukcja zużycia energii (MWh/rok): 39,42 126

127 Szacunkowa produkcja energii z OZE (MWh/rok): 39,42 Szacowany koszt (zł): Termin realizacji: Przewidywane finansowanie: środki zewnętrzne (między innymi: WRPO, POIiŚ, pożyczki preferencyjne, dofinansowania NFOŚ Prosument), budżet miasta. Priorytet 5.4. Budowa i modernizacja infrastruktury drogowej w celu upłynnienia ruchu i ograniczenia emisji W ramach priorytetu realizowane będą przede wszystkim działania o charakterze inwestycyjnym, które będą polegać na budowie obwodnic i nowych odcinków dróg, tworzeniu bezkolizyjnych skrzyżowań oraz rozjazdów czy na wdrażaniu systemów zarządzania ruchem ulicznym, w tym ustanawiający priorytet dla komunikacji publicznej oraz upłynniający ruch na najbardziej obciążonych odcinkach dróg. Działania zawarte w priorytecie mają bezpośrednio przyczyniać się do ograniczenia emisji GHG z sektora transportu, wzrostu prędkości przejazdowych oraz płynności ruchu na terenie miasta, poprawy jakości infrastruktury drogowej, oraz poprawy bezpieczeństwa jazdy. Wskaźniki rezultatu dla priorytetu: ograniczenie zużycia energii i ograniczenie emisji CO 2 ekwiwalentnego [Mg CO 2 e/rok] w sektorze transportu (zarówno prywatnego i publicznego); spadek energochłonności transportu miejskiego [kwh/wozokilometr]; spadek ruchu tranzytowego w bilansie transportowym miasta; wzrost średniej prędkości przejazdowej pojazdów komunikacji miejskiej kołowych i szynowych oraz pojazdów prywatnych [średnia prędkość km/h]. Zadanie Modernizacja nawierzchni istniejących dróg, budowa dodatkowych pasów ruchu w miejscach o największym natężeniu ruchu, rozbudowa rond W wyniku realizacji działania przewiduje się budowę nowych odcinków dróg wraz z dodatkowymi pasami ruchu, które pozwoliłyby na rozładowanie ruchu ulicznego. Zabieg ten pozwolił na ograniczenie emisji gazów cieplarnianych z transportu, dzięki czemu jakość powietrza w mieście uległaby poprawie. W ramach zadania przeprowadzona zostanie budowa i modernizacja dróg o łącznej długości 10 km. Numer Rodzaj działania Inwestycyjne Obszar działania: Obszar 5. Niskoemisyjny transport Działanie: Szacunkowa redukcja emisji (Mg CO 2 e/rok): Modernizacja nawierzchni istniejących dróg, budowa dodatkowych pasów ruchu w miejscach o największym natężeniu ruchu, rozbudowa rond 551,8 Szacunkowa redukcja zużycia energii (MWh/rok): Szacunkowa produkcja energii z OZE (MWh/rok): ,3 Szacowany koszt (zł): Termin realizacji: Przewidywane środki zewnętrzne (między innymi: WRPO, POIiŚ, pożyczki preferencyjne, 127

128 finansowanie: Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Miejskiej Turek NPPDR), budżet miasta (realizacja w okresach rocznych). Zadanie Budowa ciągów pieszo-rowerowych (w ramach budowy dróg) W wyniku realizacji działania przewiduje się budowę ciągu pieszo-rowerowych na terenie gminy miejskiej Turek o wielkości 175 m x 4 m. Zadanie to pozwoli na ograniczenie emisji z transportu poprzez poprawienie infrastruktury służącej rowerzystom oraz pieszym i tym samym rzadsze korzystanie mieszkańców z transportu samochodowego. Numer Rodzaj działania Inwestycyjne Obszar działania: Obszar 5. Niskoemisyjny transport Działanie: Szacunkowa redukcja emisji (Mg CO 2 e/rok): Budowa ciągów pieszo-rowerowych (w ramach budowy dróg) 0,02 Szacunkowa redukcja zużycia energii (MWh/rok): Szacunkowa produkcja energii z OZE (MWh/rok): - Szacowany koszt (zł): Termin realizacji: Przewidywane finansowanie: 0,32 środki zewnętrzne (między innymi: WRPO, pożyczki preferencyjne, NPPDR), budżet miasta. Zadanie Przebudowa ulic na obszarze objętym rewitalizacją W wyniku realizacji projektu planuje się przebudowę ulic, która wpłynie na podniesienie estetyki przestrzeni publicznej oraz usprawnienie ruchu drogowego. Dodatkowo przewiduje się powstanie miejsc postojowych i parkingowych, które mogą stać się elementem stymulującym w najbliższym otoczeniu rozwoju działalności usługowej. Pośrednio wpłynie to na zmniejszenie bezrobocia na obszarze rewitalizowanym, bowiem rozwój usług generuje miejsca pracy dla osób o niskich kwalifikacjach. W ramach projektu zaplanowano: modernizację i przebudowę nawierzchni dróg; modernizację i przebudowę kanalizacji deszczowej; remont i przebudowę chodników; modernizację systemu oświetlenia; wyznaczenie miejsc postojowych i parkingowych; likwidację barier architektonicznych. Ulice przewidziane w projekcie to m.in. ul. Kaliska, ul. 650-lecia, ul. Gen. Smorawińskiego, ul. Dąbrowskiego, ul. Broniewskiego, ul. Żwirki i Wigury. Numer Rodzaj działania Inwestycyjne Obszar działania: Obszar 5. Niskoemisyjny transport Działanie: Szacunkowa redukcja emisji (Mg CO 2 e/rok): Przebudowa ulic na obszarze objętym rewitalizacją 275,9 Szacunkowa redukcja zużycia energii (MWh/rok): Szacunkowa produkcja energii z OZE (MWh/rok): ,6 Szacowany koszt (zł): Termin realizacji:

129 Przewidywane finansowanie: Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Miejskiej Turek środki zewnętrzne (między innymi: WRPO, pożyczki preferencyjne, NPPDR), środki zarządów dróg. Priorytet 5.5. Działania organizacyjne w zakresie ograniczenia ruchu pojazdów i emisji W ramach priorytetu realizowane będą przede wszystkim działania o charakterze inwestycyjnym, które będą polegać na ograniczeniu ruchu pojazdów w wyznaczonych częściach miasta. Działania te pozwolą na upłynnienie ruchu w mieście oraz zmniejszenie emisji. Zadanie Studium transportowe dla obszaru powiatu tureckiego Celem projektu jest diagnoza systemu transportu oraz opracowanie celów i działań wspólnych dla rozwoju komunikacji w ramach powiatu tureckiego, rozumianego jako obszar funkcjonalny. Wypracowane w dokumencie rozwiązania mają przyczynić się do: a) poprawy spójności i dostępności komunikacyjnej obszaru funkcjonalnego ze szczególnym uwzględnieniem dojazdu do miejsc pracy, nauki, stref aktywności produkcyjnej, usługowej oraz komunikacji zbiorowej, b) stworzenia warunków dla sprawnego, efektywnego ekonomicznie i przyjaznego ekologicznie, ograniczającego uciążliwość dla środowiska, przemieszczanie się osób oraz ładunków. c) stymulowania rozwoju gospodarczego i kształtowania ładu przestrzennego. Takie działania wpłynąć mogą na poprawę jakości powietrza poprzez zmniejszenie emisji spalin z pojazdów kołowych. Projekt obejmuje swoim zakresem również miasto Turek. Numer Rodzaj działania Inwestycyjne Obszar działania: Obszar 5. Niskoemisyjny transport Działanie: Szacunkowa redukcja emisji (Mg CO 2 e/rok): Studium transportowe dla obszaru powiatu tureckiego (dotyczy również miasta) 0,03 Szacunkowa redukcja zużycia energii (MWh/rok): Szacunkowa produkcja energii z OZE (MWh/rok): - Szacowany koszt (zł): Termin realizacji: 2015 Przewidywane finansowanie: Obszar 6. Gospodarka przestrzenna środki zewnętrzne (między innymi:mfeog), budżet miasta, budżety jst. Gmin powiatu tureckiego Zadanie Tworzenie i rewitalizacja obszarów zieleni miejskiej/gminnej Działanie ma na celu kompleksową rewitalizację miasta Turek na obszarze wytyczonym przez LPR. Zgodnie z wytycznymi zawartymi w Narodowym Planie Rewitalizacji opracowanym przez Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju gmina podejmująca się przeprowadzenia rewitalizacji zobowiązana jest posiadać Gminny program rewitalizacji, określający cele i zakres realizacji 0,53 129

130 działań naprawczych na wybranych obszarach. Z punktu widzenia gospodarki niskoemisyjnej na obszarach wyznaczonych pod rewitalizacje, powinni się znaleźć działania sprzyjające redukcji emisji zanieczyszczeń i zwiększeniu efektywności energetycznej. Do działań należą: modernizacja oświetlenia ulicznego na technologię LED w parkach i na skwerach; budowa i modernizacja dróg oraz chodników wykorzystanie OZE do pozyskiwania energii elektrycznej i/lub energii cieplnej ze źródeł nie konwencjonalnych; wykorzystanie roślinności do celów termomodernizacyjnych, społecznych i rekreacyjnych (zielone ściany i dachy, nasadzenia przydrożne i komunalne); Tworzenie nowych parków, oraz odnowienie starych; Pielęgnacja zieleni miejskiej Burmistrz Miasta Turku zarządzeniem nr 136/2015 z dnia 10 września 2015 roku powołał Zespół ds. rewitalizacji Parku Miejskiego im. Żerminy Składkowskiej oraz terenu położonego przy Kościele pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Turku. Zadaniem zespołu jest określenie koncepcji i zakresu rzeczowego prac przewidzianych w ramach rewitalizacji. Numer Rodzaj działania Inwestycyjne Obszar działania: Obszar 6. Gospodarka przestrzenna Działanie: Szacunkowa redukcja emisji (Mg CO 2 e/rok): Tworzenie i rewitalizacja obszarów zieleni miejskiej/gminnej 1 Szacunkowa redukcja zużycia energii (MWh/rok): Szacunkowa produkcja energii z OZE (MWh/rok): - Szacowany koszt (zł): Termin realizacji: Przewidywane finansowanie: Obszar 7. Gospodarka odpadami środki zewnętrzne (między innymi: WRPO, WFOŚ, POIiŚ, pożyczki preferencyjne, dofinansowania NFOŚ Prosument). W ramach tego obszaru ujęte są priorytety i działania w zakresie odzysku oraz recyklingu odpadów. Odzysk polega na wykorzystaniu odpadów w całości lub w części jak również na odzyskaniu z odpadów substancji, materiałów, energii. Recykling jest formą odzysku i polega na powtórnym przetwarzaniu substancji lub materiałów zawartych w odpadach w celu uzyskania substancji lub materiałów, które można ponownie wykorzystać. Do recyklingu zaliczamy m.in. kompostowanie. Priorytet 7.1. Zagospodarowanie odpadów komunalnych W ramach priorytetu mogą być realizowane wszystkie działania o charakterze inwestycyjnym, zgodnie z założeniami ma przyczynić się do wdrożenia nowoczesnych technologii odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, w tym termicznego przekształcania odpadów oraz intensyfikacji odzysku, recyklingu odpadów oraz ich unieszkodliwiania w procesach innych niż składowanie, w także likwidacji zagrożeń wynikających ze składowania odpadów zgodnie z krajowym i wojewódzkimi planami gospodarki odpadami. Wszystkie realizowane działania w ramach tego priorytetu będą bezpośrednio przyczyniać się - 130

131 do: Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Miejskiej Turek realizacji zobowiązań akcesyjnych w zakresie gospodarki odpadami; poprawy stanu środowiska; selektywnej zbiórki odpadów na terenie miasta; racjonalnego gospodarowania odpadami komunalnymi; zmniejszenia ilości odpadów składowanych; zmniejszenia ilości odpadów składowanych na składowisku odpadów; poprawy warunków życia mieszkańców; uświadamiania mieszkańców objętych projektem w zakresie prawidłowej gospodarki odpadami. Obszar 8. Gospodarka wodno-ściekowa W ramach tego obszaru ujęte są priorytety i działania w zakresie wykorzystania odpadów ściekowych na cele energetyczne w celu ograniczania emisji gazów cieplarnianych i innych zanieczyszczeń. Ponadto realizacja tych priorytetów i działań przyczyni się do ochrony zasobów wodnych, nieproporcjonalnego, nadmiernego zużycia wody oraz emisji ścieków. Priorytet 8.1. Zagospodarowanie osadów ściekowych Priorytet obejmuje realizowane działania o charakterze inwestycyjnym, które mają na celu wykonanie prac projektowych, budowę i rozbudowę instalacji i urządzeń z zakresu instalacji biogazowych na cele produkcji energii elektrycznej, ciepła oraz chłodu na obszarze miasta. Są to m.in. Instalacja hydrolizy termicznej osadów Cambi, wykorzystanie biogazu z oczyszczalni ścieków na cele energetyczne. Możemy zaliczyć tutaj przede wszystkim: fazę projektową wraz z analizą efektywności ekonomicznej realizacji inwestycji i analizą ilości i jakości biogazu (przydatność biogazu na cele energetyczne) oraz montaż i uruchomienie instalacji. Produkcja biogazu rolniczego przyczynia się głównie do zmniejszenia emisji metanu i innych gazów cieplarnianych, pochodzących z rozkładu odchodów zwierzęcych. Jest to również ważny sposób zagospodarowania odpadów dla produkcji spożywczej i przemysłowej. Poza tym biogaz może być wykorzystywany do wytwarzania prądu, jak i ciepła. Dodatkową zaletą takich instalacji jest produkcja energii w sposób ciągły. Biogaz można zagospodarować w różny sposób, a ponadto daje się magazynować. Komunalne osady ściekowej zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 13 lipca 2010 r. w sprawie komunalnych osadów ściekowych winny podlegać zagospodarowaniu. Można je zagospodarować m.in. poprzez wykorzystanie rolnicze, przemysłowe, kompostowanie, przekształcanie termiczne (przy czym powstające odpady wtórne są wykorzystywane lub składowane w zależności od rodzaju osadów oraz procesu termicznego przekształcania), składowanie a także w inny sposób. W wyniku realizacji przedsięwzięć w tym priorytecie zostaną zdywersyfikowane źródła wytwarzania elektrycznej oraz nastąpi przyrost energii wytwarzanej w OZE, przy jednoczesnym zmniejszeniu zużycia surowców kopalnych. Wszystkie realizowane działania w ramach priorytetu 1.1 mają bezpośrednio przyczyniać się do wzrostu efektywności energetycznej, wykorzystania OZE i ograniczenia emisji GHG. 131

132 Zadanie Programy wykorzystania suchej masy pościekowej na cele energetyczne Celem danego zadania jest wykorzystania energii suchej masy pościekowej na cele grzewcze. Osady ściekowe mogą być spalane odrębnie bądź z innymi odpadami, np. komunalnymi. Zastosowanie technologii spalania z odpadami komunalnymi jest uzasadnione tam, gdzie już istnieje bądź jest planowana spalarnia odpadów i ekonomicznie jest uzasadniony transport odwodnionych osadów. Dane działanie powinno się przyczynić do redukcji emisji gazów cieplarnianych oraz oszczędności paliwa, poprzez spalania odpadów ściekowych. Numer Rodzaj działania Inwestycyjne Obszar działania: Obszar 8. Gospodarka wodno-ściekowa Działanie: Programy wykorzystania suchej masy pościekowej na cele energetyczne Szacunkowa Szacunkowa redukcja 3410 redukcja zużycia 9666,67 emisji (Mg CO 2 e/rok): energii (MWh/rok): Szacunkowa produkcja energii z OZE (MWh/rok): - Szacowany koszt (zł): ,00 Termin realizacji: Przewidywane finansowanie: środki zewnętrzne (między innymi: WRPO, POIiŚ, pożyczki preferencyjne, dofinansowania NFOŚ - Prosument); inwestorzy prywatni; środki spółki PGKiM. Priorytet 8.2. Tworzenie struktur organizacyjnych związanych z zarządzaniem energią w Mieście Turek W ramach priorytetu mogą być realizowane wszystkie działania o charakterze nieinwestycyjnym, związane z powołaniem jednostki nadrzędnej Koordynatora Planu oraz jednostki doradczej Komisji do spraw Energii. Szczegółowe kompetencje oraz zakres obowiązków koordynatora, zostały opisane w rozdziale Aspekty organizacyjne i finansowe. Zadanie Powołanie jednostki Koordynatora Planu Gospodarki Niskoemisyjnej W wyniku realizacji działania przewiduje się powołanie jednostki Głównego Koordynatora Planu Gospodarki Niskoemisyjnej, który będzie sprawował koordynację nad realizacją Planu Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Miejskiej Turek. Do obowiązków osoby powołanej na stanowisko koordynatora należałoby: systematyczne zbieranie danych energetycznych oraz innych danych o aktywności dla poszczególnych sektorów i aktualizacja bazy emisji; systematyczne zbieranie danych liczbowych oraz informacji dotyczących realizacji poszczególnych zadań PGN, zgodnie z charakterem zadania (według określonych wskaźników monitorowania zadań); uporządkowanie, przetworzenie i analiza danych; przygotowanie raportów z realizacji zadań ujętych w PGN ocena realizacji; analiza porównawcza osiągniętych wyników z założeniami PGN; określenie stopnia wykonania zapisów przyjętego PGN oraz identyfikacja ewentualnych rozbieżności; analiza przyczyn odchyleń oraz określenie działań korygujących polegających na modyfikacji dotychczasowych oraz ewentualne wprowadzenie nowych instrumentów wsparcia; przeprowadzenie zaplanowanych działań korygujących (w razie konieczności aktualizacja PGN). 132

133 Docelowo mogłoby zostać powołane Biuro Zarządzania Energią, które stanowiłby kilkuosobowy zespół. Zadanie zostało zakwalifikowane jako działanie wspomagające - efekt ekologiczny nie jest szacowany. Numer Rodzaj działania Inwestycyjne Obszar działania: Obszar 9. Informacja i edukacja Działanie: Szacunkowa redukcja emisji (Mg CO 2 e/rok): Powołanie jednostki Koordynatora Planu Gospodarki Niskoemisyjnej - Szacunkowa redukcja zużycia energii (MWh/rok): Szacunkowa produkcja energii z OZE (MWh/rok): - Szacowany koszt (zł): Termin realizacji: Przewidywane finansowanie: Obszar 9. Informacja i edukacja środki zewnętrzne (między innymi: WRPO, POIiŚ, pożyczki preferencyjne, dofinansowania NFOŚ Prosument), budżet miasta. W ramach tego obszaru ujęte są priorytety i działania w zakresie informacji i edukacji Instytucji rządowych, partnerów gospodarczych, organizacji pozarządowych oraz lokalnej społeczności z efektywności energetycznej i Odnawialnych Źródeł Energii w celu wykształcania pozytywnych nawyków korzystania z energii, wykorzystania energii odnawialnej oraz innych alternatywnych źródeł energii, służące ograniczeniu emisji gazów cieplarnianych i innych zanieczyszczeń W ramach tego obszaru ujęte są priorytety i działania w zakresie informacji i edukacji jednostek samorządu terytorialnego, jednostek organizacyjnych samorządu terytorialnego, partnerów gospodarczych, organizacji pozarządowych oraz lokalnej społeczności, organów prowadzących placówki edukacyjne a także innych podmiotów. Działania informacyjnoedukacyjne powinny obejmować obszary: poprawy efektywności energetycznej, ograniczania emisji GHG i innych zanieczyszczeń do powietrza, zrównoważonej mobilności oraz promocję odnawialnych źródeł energii. Efektem działań powinno być wykształcenie pozytywnych nawyków w wyżej wymienionych obszarach. Priorytet 9.1. Promocja efektywności energetycznej i ograniczania emisji przez zamówienia publiczne (zielone zamówienia publiczne) W ramach priorytetu będą realizowane działania o charakterze inwestycyjnym oraz nie inwestycyjnym. W zakresie zielonych zamówień publicznych ważne jest stosowanie odpowiednich kryteriów kategoryzacji zamówień: zastosowanie opakowań materiałowych mogących podlegać ponownemu przetworzeniu, stosowanie wymogów ochrony środowiska w trakcie realizacji zamówienia. Podjęcie wytycznych ekologicznych w zamówieniach publicznych jest realizacją Dyrektywy 2004/18 Parlamentu Europejskiego oraz Rady z dnia 31 marca 2004 r. w sprawie koordynacji procedur udzielania zamówień publicznych na roboty budowlane, dostawy i usługi (zwana dalej dyrektywą 2004/18) oraz dyrektywa 2004/17 Parlamentu Europejskiego oraz Rady z - 133

134 dnia 31 marca 2004 r. w sprawie koordynacji procedur udzielania zamówień w sektorach gospodarki wodnej, energetyki, transportu i usług pocztowych. Na poziomie krajowym istnieje Krajowy Plan Działań w zakresie zrównoważonych zamówień publicznych na lata Przykładowym obszarem w którym mogą zostać zastosowane procedury Zielonych Zamówień Publicznych jest zakup pojazdów drogowych i stosowanie czynników energetyczno-emisyjnych. Szczegółową rekomendację w tym zakresie opracowano w ramach prac zleconych ITS Praca ITS nr Opracowanie poradnika ustalania czynników energetyczno-emisyjnych na zakup pojazdów drogowych. Sugeruje on stosowanie dodatkowych kryteriów wyboru taki jak: zużycie energii emisja dwutlenku węgla (CO 2 ) emisje zanieczyszczeń: tlenków azotu, cząstek stałych oraz węglowodorów Podstawą dla wyznaczania kryteriów dla samochodów osobowych są wyniki zawarte w świadectwie badań homologacyjnych dotyczących emisji zanieczyszczeń dla samochodów osobowych. Dokument zawiera wartości zmierzone oraz wartości zmierzone pomnożone przez współczynnik pogorszenia emisji (tzw. Deterioration factors). Podstawą dla wyznaczenia kryteriów kwalifikacyjnych powinny być skorygowane wartości emisji (zgodnie z par. 5.3 rozporządzenia nr 559). Zadanie Prowadzenie kampanii informacyjnej dla pracowników urzędu miasta, w celu zmniejszenia zużycia energii W ramach danego działania przewidziano przeprowadzenia szkoleń dla pracowników urzędu z zakresu: Efektywności energetycznej budynków; Pozyskania środków na termomodernizacje budynków; Sposoby oszczędzania energii w domu; Wpływ na zdrowie człowieka niskiej emisji, co jest powodowana wykorzystaniem pieców węglowych oraz spalaniem śmieci w piecach domowych. W ramach kampanii informacyjno-edukacyjnej przewidziano tworzenie ulotek, broszur, notatników, kalendarzy z informacjami pro środowiskowymi. Zadanie zostało zakwalifikowane jako działanie wspomagające - efekt ekologiczny nie jest szacowany. Numer Rodzaj działania Inwestycyjne Obszar działania: Obszar 9. Informacja i edukacja Działanie: Szacunkowa redukcja emisji (Mg CO 2 e/rok): Prowadzenie kampanii informacyjnej dla pracowników urzędu miasta, w celu zmniejszenia zużycia energii - Szacunkowa redukcja zużycia energii (MWh/rok): - 134

135 Szacunkowa produkcja energii z OZE (MWh/rok): - Szacowany koszt (zł): 5000 Termin realizacji: Przewidywane finansowanie: środki zewnętrzne (między innymi: WRPO, POIiŚ, pożyczki preferencyjne, dofinansowania NFOŚ Prosument), budżet miasta. Zadanie Rozbudowa bazy dydaktycznej umożliwiającej właściwą edukację z zakresu efektywności energetycznej i OZE Zadanie ma na celu wyposażenie szkół w materiały i sprzęt edukacyjny, oraz utworzenie pracowni specjalistycznych podniesienie świadomości i wiedzy dotyczącej praktycznego wykorzystają OZE. Działanie to polega na stworzeniu zaplecza dydaktycznego (laboratoria środowiskowe, informatyczne programy edukacyjne symulacja efektywności energetycznej, wykorzystanie rozwiązań OZE itp.) niezbędnego dla uzyskania właściwego poziomu kształcenia uczniów oraz kadry specjalistów w zakresie odnawialnych źródeł energii i efektywności energetycznej. Dla skutecznej realizacji danego działania niezbędny jest zakup urządzeń dydaktycznych i laboratoryjnych z dziedziny odnawialnych źródeł energii dla poszczególnych grup wiekowych (szkoły podstawowe, licea, gimnazja). Z pomocą takich zestawów uczniowie powinni nabyć wiedzę dotyczącą zasad działania: ogniw fotowoltaicznych; kolektorów słonecznych; ogniw paliwowych; systemów hybrydowego oświetlenia oraz pozyskania energii z wiatru, wody i biomasy. Obowiązek szkolenia z zakresu obsługi sprzętu dydaktycznego oraz wiedzy w zakresie OZE będzie również obowiązywał kadrę nauczycielską, w szczególności nauczycieli prowadzących przedmioty ścisłe takie jak fizyka, chemia oraz przyroda. Dodatkowo w ramach zadania przewiduje się budowę budynku o powierzchni około 300 m2 wyposażonego np. w zestaw kolektorów, paneli fotowoltaicznych, pompę ciepła oraz kocioł automatyczny na biomasę. Obiekt ten stanowiłby swoista bazę dydaktyczną pozwalającą na dokształcenie się mieszkańców oraz uczniów w zakresie OZE. Numer Rodzaj działania Inwestycyjne Obszar działania: Obszar 9. Informacja i edukacja Działanie: Szacunkowa redukcja emisji (Mg CO 2 e/rok): Rozbudowa bazy dydaktycznej umożliwiającej właściwą edukację z zakresu efektywności energetycznej i OZE 69,43 Szacunkowa redukcja zużycia energii (MWh/rok): Szacunkowa produkcja energii z OZE (MWh/rok): 85,5 Szacowany koszt (zł): Termin realizacji: Przewidywane finansowanie: 85,5 środki zewnętrzne (między innymi: WRPO, POIiŚ, pożyczki preferencyjne, dofinansowania NFOŚ Prosument), budżet miasta. 135

136 Zadanie Edukacja mieszkańców dotycząca: a) możliwości pozyskania środków zewnętrznych przez mieszkańców na inwestycje w zakresie zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych b) gospodarki niskoemisyjnej, zwiększenia efektywności energetycznej, OZE, gospodarki odpadami (komunalnymi, niebezpiecznymi tj. azbest) W wyniku realizacji działania przewiduje się przeprowadzenie cyklu spotkań z mieszkańcami (szkoleń) w celu poinformowania ich o możliwości pozyskania środków zewnętrznych przez mieszkańców na inwestycje w zakresie zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych oraz poruszenia tematów dotyczących ochrony środowiska, OZE i gospodarki niskoemisyjnej. Zadanie zostało zakwalifikowane jako działanie wspomagające - efekt ekologiczny nie jest szacowany. Numer Rodzaj działania Inwestycyjne Obszar działania: Obszar 9. Informacja i edukacja Działanie: Szacunkowa redukcja emisji (Mg CO 2 e/rok): Edukacja mieszkańców dotycząca: a) możliwości pozyskania środków zewnętrznych przez mieszkańców na inwestycje w zakresie zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych b) gospodarki niskoemisyjnej, zwiększenia efektywności energetycznej, OZE, gospodarki odpadami (komunalnymi, niebezpiecznymi tj. azbest) - Szacunkowa redukcja zużycia energii (MWh/rok): Szacunkowa produkcja energii z OZE (MWh/rok): - Szacowany koszt (zł): Termin realizacji: Przewidywane finansowanie: środki zewnętrzne (między innymi: WRPO, POIiŚ, pożyczki preferencyjne, dofinansowania NFOŚ Prosument), budżet miasta

137 Miejskiej Turek Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Lp. Nr zadania Harmonogram rzeczowo-finansowy realizacji zadań Zadania Status WPF Wdrożenie Instalacja paneli fotowoltaicznych na budynkach i budynkach użyteczności publicznej Budowa i rozbudowa instalacji pomp ciepła Wprowadzenie dotacji zachęcających mieszkańców do wykorzystania OZE (w tym: wymiana kotłów opalanych węglem na kotły na biomasę lub gazowe, pompy ciepła, kolektory słoneczne) Budowa nowego niskoemisyjnego źródła ciepła zasilającego miejską sieć ciepłowniczą niewpisane do WPF niewpisane do WPF niewpisane do WPF niewpisane do WPF Szacowane koszty tys. PLN Oszczędności energii [MWh/rok] 137 Redukcja emisji [Mg CO2/rok] Produkcja energii z OZE [MWh/rok] ,00 229,00 282, ,6 28,1 34, ,00 123,42 152, , Podmiot odpowiedzialny Miasto Turek; Inwestorzy prywatni Miasto Turek; Inwestorzy prywatni Miasto Turek; Inwestorzy prywatni Miasto Turek; Inwestorzy prywatni; PGKiM Sp. z o.o. Przewidywane finansowanie środki zewnętrzne (m.in.: WRPO, POIiŚ, pożyczki preferencyjne, dofinansowania NFOŚ - Prosument); inwestorzy prywatni; budżet miasta (300m 2 ) środki zewnętrzne (m.in.: WRPO, POIiŚ, pożyczki preferencyjne, dofinansowania NFOŚ - Prosument); inwestorzy prywatni środki zewnętrzne (m.in.: WRPO, POIiŚ, pożyczki preferencyjne, dofinansowania NFOŚ - Prosument); inwestorzy prywatni - środki zewnętrzne (POIiŚ, pożyczki preferencyjne, dofinansowania NFOŚ - Prosument); - inwestorzy prywatni; - PGKiM Sp. z o.o Rozbudowa sieci potencjalnie ,34 624,32 - Miasto Turek; - środki zewnętrzne (m.in.: POIŚ,

138 Miejskiej Turek 138 Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy ciepłowniczej w mieście WPF Inwestorzy prywatni; Przedsiębiorstw o Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Sp. z. o.o. Rozbudowa sieci gazowej w mieście Termomodernizacja oraz renowacja budynków użyteczności publicznej oraz mieszkalnych Termomodernizacja budynków Miejskiego Domu Kultury i Kina TUR w Turku Termomodernizacja oraz wykorzystanie OZE w budynku Domu Dziecka przy ul. Konińskiej 2 Budowa budynków mieszkalnych na potrzeby socjalne Remont części wspólnych kamienic na obszarze RYNEK i ulice przyległe pozagminne ,53 42,9 - PSG Sp. z o.o. WPF potencjalnie niewpisane do WPF niewpisane do WPF niewpisane do WPF WPF potencjalnie Miasto Turek; Inwestorzy prywatni , Miasto Turek Miasto Turek ,75 9,28 - Miasto Turek Miasto Turek NFOŚ, WFOŚ); - budżet Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Sp. z. o.o. - Środki własne właściciela sieci PSG Sp. z o.o.; - POIŚ - środki zewnętrzne (m.in.: WRPO, POIiŚ, pożyczki preferencyjne, dofinansowania NFOŚ); - wspólnoty mieszkaniowe; - inwestorzy prywatni; - środki własne spółdzielni - środki zewnętrzne (m.in.: WRPO, pożyczki preferencyjne, dofinansowania NFOŚ); - budżet miasta; - środki własne placówek - środki zewnętrzne (m.in.: WRPO, POIiŚ, pożyczki preferencyjne, dofinansowania NFOŚ Prosument); - budżet Starostwa Powiatowego - środki zewnętrzne (m.in. WRPO, POIiŚ, pożyczki preferencyjne, dofinansowania NFOŚ Prosument); - budżet miasta - środki zewnętrzne (m.in.: WRPO, POIiŚ, pożyczki preferencyjne, dofinansowania

139 Miejskiej Turek Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Modernizacja budynków SP ZOZ Turek pozagminne Miasto Turek Modernizacja instalacji wentylacji (w budynkach sektora edukacji) Wymiana oświetlenia na oprawy typu LED w budynkach użyteczności publicznej wraz z montażem automatyki oświetleniowej oraz wymiana wyposażenia budynków na energooszczędne Montaż zewnętrznych lamp LED-owych wraz z reduktorami natężenia mocy i systemami sterowania oświetleniem Budowa autonomicznych punktów świetlnych wykorzystujących OZE Rozwój infrastruktury rowerowej: punkty wypożyczenia roweru miejskiego, ścieżki niewpisane do WPF niewpisane do WPF niewpisane do WPF niewpisane do WPF niewpisane do WPF ,944 1,78 - Miasto Turek Miasto Turek ,91 150, ,75 44,35 54,75 Miasto Turek; Spółka Oświetlenie uliczne i drogowe Miasto Turek; Spółka Oświetlenie uliczne i drogowe , ,25 97,81 - Miasto Turek NFOŚ Prosument); - budżet miasta - środki zewnętrzne (m.in.: WRPO, POIiŚ, pożyczki preferencyjne, dofinansowania NFOŚ Prosument); - budżet Starostwa Powiatowego - środki zewnętrzne (m.in.: WRPO, POIiŚ, pożyczki preferencyjne, dofinansowania NFOŚ Prosument); - środki własne - środki zewnętrzne (m.in.: WRPO, POIiŚ, pożyczki preferencyjne, dofinansowania NFOŚ Prosument); - środki własne placówek - środki zewnętrzne (m.in.: WRPO, POIiŚ, pożyczki preferencyjne, dofinansowania NFOŚ Prosument); - środki własne spółki Oświetlenie uliczne i drogowe - środki zewnętrzne (m.in.: WRPO, POIiŚ, pożyczki preferencyjne, dofinansowania NFOŚ Prosument); - środki własne spółki - środki zewnętrzne (m.in.: WRPO, POIiŚ, pożyczki preferencyjne, dofinansowania NFOŚ Prosument) 139

140 rowerowe, autonomiczne punkty pompowania opon, stacje naprawcze Wprowadzenie systemu zachęt dla osób dojeżdżających do pracy rowerem, w tym infrastrukturalnych Rozbudowa sieci chodników w gminie, z uwzględnieniem przejść dla pieszych i właściwym oznakowaniem i oświetleniem (mogącym wykorzystywać odnawialne źródła energii) Modernizacja nawierzchni istniejących dróg, budowa dodatkowych pasów ruchu w miejscach o największym natężeniu ruchu, rozbudowa rond Budowa ciągów pieszorowerowych (w ramach budowy dróg) Przebudowa ulic na obszarze objętym rewitalizacją Studium transportowe dla obszaru powiatu tureckiego (dotyczy również miasta) niewpisane do WPF niewpisane do WPF niewpisane do WPF Wpisane do WPF WPF potencjalnie Miejskiej Turek 140 Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy ,1 48,88 - Miasto Turek ,42 9,77 39,42 Miasto Turek ,3 551,8 - Miasto Turek ,32 0,02 - Miasto Turek ,6 275,9 - Miasto Turek WPF ,43 0,53 0,03 - Miasto Turek - środki zewnętrzne (m.in.: WRPO, POIiŚ, pożyczki preferencyjne, dofinansowania NFOŚ Prosument) - środki zewnętrzne (m.in.: WRPO, POIiŚ, pożyczki preferencyjne, dofinansowania NFOŚ Prosument); - budżet miasta - środki zewnętrzne (m.in.: WRPO, POIiŚ, pożyczki preferencyjne, NPPDR); - budżet miasta (realizacja w okresach rocznych) - środki zewnętrzne (m.in.: WRPO, pożyczki preferencyjne, NPPDR); - budżet miasta - środki zewnętrzne (m.in.: WRPO, pożyczki preferencyjne, NPPDR); - środki zarządów dróg - środki zewnętrzne (m.in.: MFEOG); - budżet miasta; - budżety jst. Gmin powiatu tureckiego

141 Tworzenie nowych i rewitalizacja obszarów zieleni miejskiej/gminnej Programy wykorzystania suchej masy pościekowej na cele energetyczne Powołanie jednostki Koordynatora Planu Gospodarki Niskoemisyjnej Prowadzenie kampanii informacyjnej dla pracowników urzędu miasta, w celu zmniejszenia zużycia energii Rozbudowa bazy dydaktycznej umożliwiającej właściwą edukację z zakresu efektywności energetycznej i OZE niewpisane do WPF niewpisane do WPF niewpisane do WPF niewpisane do WPF niewpisane do WPF Edukacja mieszkańców niewpisane do WPF Miejskiej Turek Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Miasto Turek , Miasto Turek; PGKiM Działanie wspomagające Miasto Turek Działanie wspomagające Miasto Turek ,5 69,43 85,5 Miasto Turek Działanie wspomagające Miasto Turek - środki zewnętrzne (m.in.: WRPO, WFOŚ, POIiŚ, pożyczki preferencyjne, dofinansowania NFOŚ Prosument) - środki zewnętrzne (m.in.: WRPO, POIiŚ, pożyczki preferencyjne, dofinansowania NFOŚ-Prosument); - inwestorzy prywatni; - środki spółki PGKiM - środki zewnętrzne (m.in.: WRPO, POIiŚ, pożyczki preferencyjne, dofinansowania NFOŚ Prosument); - budżet miasta - środki zewnętrzne (m.in.: WRPO, POIiŚ, pożyczki preferencyjne, dofinansowania NFOŚ Prosument); - budżet miasta - środki zewnętrzne (m.in.: WRPO, POIiŚ, pożyczki preferencyjne, dofinansowania NFOŚ Prosument); - budżet miasta - środki zewnętrzne (m.in.: WRPO, POIiŚ, pożyczki preferencyjne, dofinansowania NFOŚ Prosument); - budżet miasta 141

142 7.6. Podsumowanie realizacji zadań Gmina Miejska Turek w roku 2013 osiągnęła poziom emisji dwutlenku węgla ,49 [Mg CO 2 ]. Całkowite zużycie energii dla tego roku szacuje się na ,2 MWh. Wskazane do realizacji działania podzielono na: a) działania o najwyższym prawdopodobieństwie realizacji (uwzględnione w WPF-ie) Oszacowano sumaryczną wartość redukcji emisji jaka nastąpi w wyniku realizacji działań na poziomie 0,05 [Mg CO 2 ], gdzie poziom redukcji emisji CO 2 osiągnie 0,00004 [%]. Redukcja zużycia energii na rok wyniesie 0,85 [MWh], czyli około 0,0002 [%] w stosunku do roku bazowego Ilość wyprodukowanej energii pochodzącej z OZE dzięki realizacji założonych zadań wyniesie 0 [MWh]. b) działania o średnim prawdopodobieństwie realizacji (potencjalnie uwzględniane w WPF-ie) Oszacowano sumaryczną wartość redukcji emisji jaka nastąpi w wyniku realizacji działań na poziomie 1054,23[Mg CO 2 ], gdzie poziom redukcji emisji CO 2 osiągnie 0,88 [%]. Przyjęto założenie, że w przypadku realizacji, poziom zrealizowania osiągnie maksymalnie wartość 50 [%] w stosunku do pierwotnie założonych wartości. Redukcja zużycia energii na rok wyniesie 4052,94[MWh], czyli około 1,17 [%] w stosunku do roku Ilość wyprodukowanej energii pochodzącej z OZE dzięki realizacji założonych zadań wyniesie 90 [MWh]. c) działania o niskim prawdopodobieństwie realizacji (działania nie wpisane do WPF) Oszacowano sumaryczną wartość redukcji emisji jaka nastąpi w wyniku realizacji działań na poziomie ,58 [Mg CO 2 ], gdzie poziom redukcji emisji CO 2 osiągnie 23,93 [%]. Przyjęto założenie, że w przypadku realizacji, poziom zrealizowania osiągnie wartość maksymalnie 10 [%] w stosunku do pierwotnie założonych wartości ze względu na wysoki stopień niepewności realizacji wskazanych przedsięwzięć. Redukcja zużycia energii na rok wyniesie ,22 [MWh], czyli około 52,15 [%] w stosunku do roku Ilość wyprodukowanej energii pochodzącej z OZE dzięki realizacji założonych zadań wyniesie 668,27 [MWh]. d) działania pozagminne Oszacowano sumaryczną wartość redukcji emisji jaka nastąpi w wyniku realizacji działań na poziomie 438,9 [Mg CO 2 ], gdzie poziom redukcji emisji CO 2 osiągnie 0,36[%]. Redukcja zużycia energii na rok wyniesie 1147,53[MWh], czyli około 0,33 [%] w stosunku do roku Ilość wyprodukowanej energii pochodzącej z OZE dzięki realizacji założonych zadań wyniesie 50 [MWh]. Przyjęty powyżej podział zadań według kryterium realnej możliwości realizacji pozwolił na wskazanie 3 możliwych scenariuszy realizacji zadań: Scenariusz 1. Scenariusz bazowy Założenia: Zrealizowane zostaną działania, które ujęto do realizacji w Wieloletnim Planie 142

143 Finansowym oraz działania edukacyjne. Ponadto przyjęto, iż działania o średnim prawdopodobieństwie realizacji będą zrealizowane w 30 [%]. Wyniki: W wyniku realizacji co roku nastąpi redukcja emisji CO 2 o 316,319 [Mg CO 2 ] co stanowi redukcję o 0,26 [%] w stosunku do roku Redukcja zużycia energii na rok wyniesie 1216,732 [MWh] co stanowi redukcję o 0,35 [%] w stosunku do roku Ilość wyprodukowanej energii pochodzącej z OZE dzięki realizacji założonych zadań wyniesie 27 [MWh]. Scenariusz 2. Scenariusz maksimum Założenia: Zrealizowane zostaną działania gminy, które ujęto do realizacji w Wieloletnim Planie Finansowym oraz działania edukacyjne. Ponadto przyjęto, iż działania o średnim prawdopodobieństwie realizacji będą zrealizowane w 50 [%]. Poziom realizacji działań o niskim prawdopodobieństwie realizacji stanowi 10 [%] wartości w stosunku do przyjętych wartości. Przyjęto również, iż zostaną zrealizowane działania poza gminne. Wyniki: W wyniku realizacji co roku nastąpi redukcja emisji CO 2 o 3 833,823 [Mg CO 2 ] co stanowi redukcję o 3,2 [%] w stosunku do roku Redukcja zużycia energii na rok wyniesie ,772 [MWh] co stanowi redukcję o 6,13 [%] w stosunku do roku Ilość wyprodukowanej energii pochodzącej z OZE dzięki realizacji założonych zadań wyniesie 161,827 [MWh]. Scenariusz 3. Scenariusz minimum Założenia: Zrealizowane zostaną działania gminy, które ujęto do realizacji w Wieloletnim Planie Finansowym oraz działania edukacyjne. Pozostałe działania nie zostaną zrealizowane. Wyniki: W wyniku realizacji co roku nastąpi redukcja emisji CO 2 o 0,05 [Mg CO 2 ] co stanowi redukcję o 0,00004 [%] w stosunku do roku Redukcja zużycia energii na rok wyniesie 0,85 [MWh] co stanowi redukcję o 0,0002 [%] w stosunku do roku Ilość wyprodukowanej energii pochodzącej z OZE dzięki realizacji założonych zadań wyniesie 0 [MWh]. Należy zaznaczyć, że realizacja działań zmniejszających zużycie energii oraz emisję dwutlenku węgla przyczyni się dodatkowo do redukcji zanieczyszczeń powietrza na terenie Miasta Turek, takich jak pył PM10 oraz benzo(a)pieren, dla których odnotowano przekroczenia poziomów dopuszczalnych. Termomodernizacja budynków użyteczności publicznej i prywatnych, wymiana przestarzałych, niskosprawnych kotłów węglowych na kotły węglowe zasilane automatycznie, kotły na pellet zasilane automatycznie oraz pompy ciepła, powstawanie instalacji prosumenckich jak kolektory słoneczne oraz pompy ciepła w budynkach mieszkalnych, a także budowa ścieżek rowerowych przyczyni się do redukcji pyłu PM10 oraz B(a)P. Całkowita redukcja dla pyłu PM10 oraz B(a)P przy realizacji planowanych działań wyniesie odpowiednio 2,83 t oraz 0,0016 t. Rokiem bazowym, dla którego określono emisję pyłu PM10 oraz B(a)P na terenie Miasta Turek był rok 2013, w którym to emisja pyłu PM10 wyniosła 161,21 t/rok, natomiast emisja B(a)P była równa 92 kg/rok. Realizacja wymienionych działań spowoduje 143

144 redukcję emisji o 1,76% dla pyłu PM10 oraz B(a)P o 1,74% do roku 2020 w stosunku do roku bazowego MONITORING I REALIZACJA PLANU Prowadzenie stałego monitoringu jest konieczne dla śledzenia postępów we wdrażaniu PGN i osiąganiu założonych celów w zakresie ograniczenia emisji CO 2 i zużycia energii, a także konieczne dla wprowadzania ewentualnych poprawek. Regularne monitorowanie, a w ślad za nim odpowiednia adaptacja PGN, umożliwiają rozpoczęcie cyklu nieustannego ulepszania PGN. Jest to zasada pętli, stanowiąca element cyklu zarządzania projektem: zaplanuj, wykonaj, sprawdź, zastosuj. Niezwykle ważne jest, aby władze miasta i inni interesariusze byli informowani o osiąganych postępach. System monitoringu i oceny realizacji PGN wymaga: systemu gromadzenia i selekcjonowania informacji; systemu analizy zebranych danych i raportowania. System monitoringu Na system monitoringu Planu Gospodarki Niskoemisyjnej dla Miasta Turek składają się następujące działania realizowane przez jednostkę koordynującą wdrażanie Planu: systematyczne zbieranie danych energetycznych oraz innych danych o aktywności dla poszczególnych sektorów i aktualizacja bazy emisji; systematyczne zbieranie danych liczbowych oraz informacji dotyczących realizacji poszczególnych zadań PGN, zgodnie z charakterem zadania (według określonych wskaźników monitorowania zadań); uporządkowanie, przetworzenie i analiza danych; przygotowanie raportów z realizacji zadań ujętych w PGN ocena realizacji; analiza porównawcza osiągniętych wyników z założeniami PGN; określenie stopnia wykonania zapisów przyjętego PGN oraz identyfikacja ewentualnych rozbieżności; analiza przyczyn odchyleń oraz określenie działań korygujących polegających na modyfikacji dotychczasowych oraz ewentualne wprowadzenie nowych instrumentów wsparcia; przeprowadzenie zaplanowanych działań korygujących (w razie konieczności aktualizacja PGN). Zbieranie danych powinno być realizowane w ramach powołanej grupy roboczej ds. planu gospodarki niskoemisyjnej. Każda jednostka realizująca zadania przewidziane w ramach PGN powinna przekazywać informacje o realizacji swoich zadań do Koordynatora. Za zebranie całości danych oraz ich analizę i sporządzenie raportu odpowiedzialny będzie Koordynator PGN. Informacje dotyczące monitoringu realizacji powinny być przekazywane z częstotliwością minimum raz na rok (w terminach określonych przez Koordynatora). 144

145 Raporty Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Miejskiej Turek W ramach prowadzonego monitoringu realizacji powinny być sporządzane raporty na potrzeby wewnętrznej sprawozdawczości realizacji PGN. Minimalna częstotliwość sporządzania raportów to okres 2 letni. Zakres raportu powinien obejmować analizę stanu realizacji zadań oraz osiągnięte rezultaty w zakresie redukcji emisji oraz zużycia energii. Proponowany zakres raportu: Cele strategiczne i szczegółowe przywołanie celów, aktualny stan realizacji celów (na podstawie wskaźników monitorowania). Opis stanu realizacji PGN: Przydzielone środki i zasoby do realizacji. Realizowane działania. Napotkane problemy w realizacji. Wyniki inwentaryzacji emisji podsumowanie aktualnej inwentaryzacji emisji i porównanie jej z inwentaryzacją bazową. Ocena realizacji oraz działania korygujące. Stan realizacji działań zestawienie aktualnie osiąganych rezultatów działań określonych na podstawie wskaźników monitorowania. Ocena realizacji Podstawowym sposobem oceny realizacji Planu jest porównanie wartości mierników (wskaźników) poszczególnych celów dla określonego roku z wartościami docelowymi i oczekiwanym trendem. Należy przy tym mieć na uwadze, że dla osiągnięcia celu nie jest wymagana liniowa redukcja (bądź wzrost) wartości wskaźników (np. o taką samą wielkość co roku). Wskaźniki mogą wykazywać odchylenia dodatnie lub ujemne od ogólnego obserwowanego trendu, który powinien być w długiej perspektywie czasu stały i zgodny z oczekiwaniem. Jeżeli zostaną zaobserwowane trendy odwrotne niż oczekiwane jest to sygnał, iż należy uważnie przeanalizować realizację działań oraz zachodzące uwarunkowania zewnętrzne (poza wpływem Planu), które mają wpływ na zaistnienie takiego trendu. Jeżeli to okaże się konieczne należy podjąć działania korygujące. Ocena realizacji celów wykonywana jest na podstawie danych zebranych dla poszczególnych działań oraz informacji zawartych w bazie emisji (dane energetyczne oraz dane emisyjne). Wyniki realizacji działań należy rozpatrywać w kontekście uwarunkowań, które miały wpływ na ich realizację w okresie objętym monitoringiem. Uwarunkowania zewnętrzne są niezależne od realizującego Plan, natomiast wewnętrzne od niego zależą. Oba rodzaje uwarunkowań mają wpływ na osiągnięte rezultaty działań i stopień realizacji celów. W ramach monitoringu należy analizować wpływ tych czynników na wyniki realizacji Planu. Uwarunkowania zewnętrzne, np.: obowiązujące akty prawne (zmiany w prawie); istniejące systemy wsparcia finansowego działań; sytuacja makroekonomiczna; 145

146 ekstremalne zjawiska pogodowe (np. fale upałów, intensywne mrozy). Uwarunkowania wewnętrzne, np.: sytuację finansową miasta; dostępne zasoby kadrowe do realizacji działań; możliwości techniczne i organizacyjne realizacji działań. Wnioski z analizy uwarunkowań powinny zostać zawarte w raporcie. Na ich podstawie należy również podjąć odpowiednie działania korygujące, jeżeli zaistnieje taka konieczność (korekta pojedynczych działań lub aktualizacja całego planu). Wskaźniki monitorowania i ocena realizacji Główne wskaźniki monitorowania realizacji PGN odnoszą się do realizacji celu głównego i celów szczegółowych. Szczegółowe wskaźniki monitorowania zostały przypisane do poszczególnych działań, w celu umożliwienia skutecznego monitorowania stopnia realizacji PGN. Realizacja celu strategicznego jest monitorowana poprzez główne wskaźniki monitorowania, odpowiadające poszczególnym celom. Tabela 27 Główne wskaźniki monitorowania realizacji PGN CEL WSKAŹNIK OCZEKIWANY TREND Cel szczegółowy 1: ograniczenie emisji gazów cieplarnianych do 2020 roku Cel szczegółowy 2: zmniejszenie zużycia energii do 2020 roku Cel szczegółowy 3: zwiększenie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych do 2020 roku wielkość emisji dwutlenku węgla z obszaru miasta w danym roku (Mg CO 2 /rok) stopień redukcji emisji w stosunku do roku bazowego (%) wielkość zużycia energii na terenie miasta w danym roku (MWh/rok) stopień redukcji zużycia energii stosunku do roku bazowego (%) zużycie energii ze źródeł odnawialnych na terenie miasta w danym roku (MWh/rok) udział zużycia energii ze źródeł odnawialnych w całkowitym zużyciu energii na terenie miasta w danym roku (%) malejący rosnący malejący rosnący rosnący rosnący 146

147 Z różnych przyczyn może okazać się, że niektóre działania należy wdrożyć wcześniej niż przewidywano lub odłożyć ich realizację w czasie. Narzuca to potrzebę aktualizacji Planu, która powinna być dokonywana w zależności od potrzeb. Każda aktualizacja powinna bazować na dokładnych danych uzyskanych w wyniku monitoringu i ewaluacji. Zaleca się by aktualizacja Planu była wykonywana nie rzadziej, niż co 4 lata. Wprowadzone zmiany będą także podlegać procedurze związanej z opiniowaniem przez Regionalną Dyrekcję Ochrony Środowiska oraz Państwowego Inspektora Sanitarnego, a także aktualizacja dokumentu zostanie przyjęta stosowną uchwałą Rady Miejskiej. Informacje dotyczące monitoringu realizacji mają na celu określić m.in.: Baza danych Działania Przyszłoś ć Zgodnie z celem strategicznym Planu najważniejszym wskaźnikiem, jaki jednostka samorządowa powinna osiągnąć do roku 2020 jest stopień redukcji emisji dwutlenku węgla emitowanego do atmosfery wyrażonej w %. Monitoring i ewaluacja projektu nie powinna ograniczać się jednak jedynie do wskaźnika celu strategicznego. Opracowano szczegółowe wskaźniki realizacji celów operacyjnych projektu, których realizacja wiąże się z wdrożeniem zarekomendowanych działań. Są one również spójne z wskaźnikami przedstawionymi w Programie Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko oraz w Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa Wielkopolskiego. Na etapie wyboru projektów do wdrożenia należy kierować się w pierwszej kolejności 147