Program specjalizacji w IMMUNOLOGII KLINICZNEJ

Transkrypt

1 CENTRUM MEDYCZNE KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO Program specjalizacji w IMMUNOLOGII KLINICZNEJ Warszawa 2000 (c) Copyright by Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa 2000 Program specjalizacji opracował zespół ekspertów Prof. dr hab. A. Górski przewodniczacy Prof. dr hab. M. Kurpisz Prof. dr hab. E. Bernatowska Prof. dr hab. H. Tchórzewski Prof. dr hab. J. Żeromski Kto może ubiegać się o rozpoczęcie specjalizacji? W immunologii klinicznej mogą specjalizować się lekarze posiadający specjalizację II stopnia w chirurgii dziecięcej, chirurgii ogólnej, chorobach wewnętrznych, chorobach zakaźnych, dermatologii i wenerologii, diagnostyce laboratoryjnej, patomorfologii, pediatrii, położnictwie i ginekologii, radioterapii onkologicznej uzyskaną na podstawie dotychczasowych przepisów lub posiadający tytuł specjalisty w chirurgii dziecięcej, chirurgii ogólnej, chorobach wewnętrznych, chorobach zakaźnych, dermatologii i wenerologii, diagnostyce laboratoryjnej, patomorfologii, pediatrii, położnictwie i ginekologii, radioterapii onkologicznej uzyskany na podstawie rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia r. Cel studiów specjalizacyjnych Specjalista w immunologii klinicznej zajmuje się rozpoznawaniem, badaniem, zapobieganiem i leczeniem chorób o stwierdzonym i przypuszczalnym tle immunologicznym. Wymagana wiedza Oczekuje się, że po ukończeniu specjalizacji lekarz wykaże się niżej przedstawioną wiedzą.

2 rozwój, podstawowe składowe i morfologia układu limfatycznego (różnicowanie limfocytów T i B, nabywanie i zanikanie antygenów CD); składniki i zasadnicze cechy odpowiedzi immunologicznej (swoista i nieswoista odpowiedź immunologiczna i jej polaryzacja (Th1, Th2, Th3); budowa i funkcje dopełniacza; białka ostrej fazy; prostanoidy; antygeny i ich epitopy; hapteny; komórki prezentujące antygen prezentacja antygenu; przeciwciała i ich receptory, swoistość i funkcje; kompleksy immunologiczne, reakcja antygen przeciwciało; receptory limfocytów T i B, ich rearanżacja i znaczenie; cytokiny i ich receptory; zapalenie i jego mediatory, cząsteczki adhezyjne); główny układ zgodności tkankowej (HLA), struktura, funkcje w zdrowiu i chorobie, znaczenie w przeszczepianiu tkanek i narządów; tolerancja immunologiczna (wrodzona, nabyta, metody indukcji tolerancji); autoimmunizacja i jej immunopatologiczne znaczenie, choroby z nadwrażliwości (czynniki indukujące i mechanizmy rozwoju, wykładniki kliniczne, w tym schorzenia narządowe uwarunkowane immunologicznie, ich diagnostyka i leczenie) nadwrażliwość i alergia (mechanizmy komórkowe i humoralne, mediatory, wykładniki kliniczne, zasady diagnozy i leczenia); wrodzona i nabyta odporność przeciwzakaźna (przeciw bakteriom, wirusom, grzybom, pierwotniakom) i metody jej immunomodulacji (szczepienia ochronne, szczepionki, adiuwanty), zakażenie HIV i jego konsekwencje, przeciwdziałanie i leczenie; podstawy immunologii transplantacyjnej (rodzaje przeszczepów, odrzucanie, jego przebieg i zwalczanie, choroba przeszczep przeciw gospodarzowi, biorca przeszczepu jako chory z upośledzoną odpornością); immunologia nowotworów (antygeny nowotworowe i ich znaczenie, fenotypowanie komórek nowotworowych, mechanizmy odporności przeciwnowotworowej, zaburzenia immunologiczne ułatwiające rozwój nowotworów, immunoterapia nowotworów i jej monitorowanie); immunologia rozrodu (immunologiczne tło niepłodności, immunologia ciąży); pierwotne i nabyte niedobory odporności ich diagnostyka i leczenie; immunomodulacja (immunosupresja z zastosowaniem przeciwciał monoklonalnych przeciwko receptorom błonowym i cytokinom, zastosowanie naturalnych receptorów/ligandów, nowoczesne środki chemiczne cyklosporyna, takrolimus, sirolimus, mykofenolan mofetilu ), stymulacja upośledzonej odporności. nowotwory układu odpornościowego (grasiczaki, białaczki i chłoniaki złośliwe, zaburzenia immunologiczne towarzyszące nowotworom układu odpornościowego. Wymagane umiejętności praktyczne Oczekuje się, że po ukończeniu specjalizacji lekarz zaprezentuje następujące umiejętności praktyczne. A. laboratoryjne: zasady, ocena i interpretacja diagnostyczno-rokownicza metod immunologicznych, w szczególności diagnostyka laboratoryjna niedoborów odporności, chorób autoimmunizacyjnych, biorców alloprzeszczepów; określenie fenotypu populacji i subpopulacji limfocytów (umiejętność oceny fenotypu w stanach zaburzeń odporności i w nowotworach układu chłonnego); badanie czynnościowe limfocytów T (proliferacja, nabywanie antygenów aktywacji, cytotoksyczność, produkcja cytokin); określenie fenotypu limfocytów B i ich czynności (produkcja Ig); określenie fenotypu, markerów aktywacji i aktywności cytotoksycznej NK; ocena aktywności komórek żernych (monocyty, granulocyty); podstawy typowania HLA i badania polimorfizmu genetycznego; oznaczanie markerów osoczowych (Ig, cytokiny i ich receptory, dopełniacz); cytometr przepływowy zasada działania, możliwości badawczo-diagnostyczne; podstawowe techniki biologii molekularnej (PCR, northern i southern blot,

3 ELISA, RIA, nefelometria, immunoblotting); podstawy nowoczesnej immunohistochemii i immunofluorescencji. umiejętność pracy z liniami komórkowymi, umiejętność ich bankowania B. kliniczne: diagnostyka i leczenie chorób i zespołów uwarunkowanych immunologicznie, w tym: pierwotne niedobory odporności, nabyte i wtórne niedobory odporności, w tym AIDS, choroby autoimmunizacyjne, ogólne i narządowe, immunologiczne aspekty schorzeń nowotworowych, podstawy potransplantacyjnego prowadzenia biorcy alloprzeszczepu, szczepienia i procedury leczenia oparte o mechanizmy immunologiczne (immunoterapia, immunosupresja), leki o dodatkowych właściwościach immunomodulacyjnych (niektóre antybiotyki, blokery receptorów H, a,b - adrenergiczne, itp.) i ich zastosowanie, problemy immunologiczne u chorych z innymi podstawowymi schorzeniami: immunolog jako konsultant i lekarz współpracujący z kolegami reprezentującymi inne specjalności podstawowe i szczegółowe. ocena stanu immunologicznego chorego na podstawie właściwie dobranych testów, monitorowanie leczenia immunomodulacyjnego (immunosupresja/immunostymula-cja) i ocena jego adekwatności, umiejętność diagnostyki i leczenia chorób uwarunkowanych immunologicznie. 2. Formy zdobywania wiedzy i umiejętności praktycznych Kursy kurs cytometrii przepływowej, kurs technik biologii molekularnej stosowanych w diagnostyce immunologicznej, udział w wybranym kursie z dziedziny objętej stażami wymaganymi w przebiegu specjalizacji (organizator: ośrodki immunologii klinicznej przy akademiach medycznych oraz oddziały kliniczne specjalizujące się w odpowiednich dziedzinach). Staże kierunkowe W każdym roku: obowiązuje 8 miesięcy staży klinicznych (po 1-2 miesiące w każdym oddziale) oraz 4 miesiące w placówce immunologii klinicznej oddział neonatologii (nie dotyczy lekarzy pediatrów), oddział immunologii pediatrycznej (nie dotyczy lekarzy pediatrów), oddział chorób wewnętrznych (nie dotyczy lekarzy chorób wewnętrznych), choroby zakaźne, nefrologia, dermatologia, hematologia, alergologia, choroby płuc,

4 onkologia kliniczna, reumatologia, geriatria, endokrynologia, transplantologia, diagnostyka laboratoryjna, Staż w placówce immunologii klinicznej: - uaktualnianie wiedzy z zakresu podstawowych założeń immunologii - praca w diagnostycznym laboratorium immunologicznym - staże w przychodni/oddziale przyjmującym chorych z zaburzeniami odporności Formy samokształcenia Lekarz zobowiązany jest do systematycznego samokształcenia i udziału w seminariach, konsultacjach, posiedzeniach i innych zajęciach wskazanych przez kierownika specjalizacji Przygotowanie publikacji Specjalizujący się lekarz zobowiązany jest do przygotowania pracy poglądowej, i opublikowania jej w czasopiśmie medycznym. Udział w życiu towarzystw naukowych Wymagane jest wygłoszenie doniesienia na posiedzeniu towarzystwa naukowego. Kształcenie w wykonywaniu zabiegów i procedur medycznych Wykaz procedur medycznych i zabiegów, które specjalizujący się lekarz musi wykonać: wykonanie i ocena testów skórnych nadwrażliwości typu wczesnego i późnego (10x) izolacja i bankowanie limfocytów (5x) wykonanie i interpretacja immunologicznych badań laboratoryjnych: - fenotypizacji limfocytów (FACS) (5x) - stymulacja limfocytów w hodowli in vitro dla oceny proliferacji, produkcji cytokin i ekspresji antygenów aktywacji (3x) - immunoglobulin, składowych dopełniacza,autoprzeciwciał (ANA, ANCA, ACA), kompleksów immunologicznych, RF ( 3x) - ELISA (5x) - PCR, northern i southern blot (5x) - podstawowych testów immunohistochemicznych (przygotowanie cytospinów, barwienie PAP, APAP (5x) Metody oceny wiedzy i umiejętności praktycznych Kolokwia

5 Lekarz specjalizujący się w immunologii klinicznej zobowiązany jest do:zaliczenia kolokwiów u kierownika specjalizacji z poszczególnych działów immunologii Znajomość języków obcychoczekuje się, że lekarz wykaże się praktyczną znajomością języka angielskiego, w stopniu umożliwiającym korzystanie z literatury fachowej. Czas trwania specjalizacji Specjalizacja trwa 3 lata i obejmuje: staże kliniczne, staże w przychodniach i placówkach otwartej służby zdrowia, w tym profilowanych dla chorób o podłożu immunologicznym (immunologii/immunologii klinicznej, reumatologii), staże laboratoryjne. Postępowanie kwalifikacyjne dla lekarzy ubiegających się o rozpoczęcie specjalizacji w immunologii klinicznej Postępowanie kwalifikacyjne przeprowadza komisja kwalifikacyjna ds. specjalizacji w skład której wchodzą: konsultant wojewódzki w dziedzinie immunologii klinicznej, przedstawiciel Polskiego Towarzystwa Immunologii Doświadczalnej i Klinicznej, przedstawiciel okręgowej rady lekarskiej, przedsyawiciel wojewody. Komisja ocenia wnioski pod względem formalnym i ustala listę lekarzy, którzy uzyskają zgodę na rozpoczęcie specjalizacji. W przypadku postępowania konkursowego (jeżeli specjalizacja ma być realizowana w ramach rezydentury lub gdy liczba kandydatów przekracza liczbę przewidzianych miejsc edukacyjnych) organizowany jest egzamin testowy a następnie komisja przeprowadza rozmowy kwalifikacyjne. Jeżeli do konkursu przystępuje duża liczba lekarzy powoływane są zespoły podległe komisji. Egzamin testowy opracowany przez Krajową Radę Egzaminów Lekarskich organizuje i przeprowadza kierownik wojewódzkiego ośrodka metodyczno-organizacyjnego. Komisja kwalifikacyjna ds. specjalizacji w oparciu o wyniki testu i rozmowy kwalifikacyjnej ustala listę rankingową służącą do wypełnienia miejsc edukacyjnych. Warunki, którym muszą odpowiadać jednostki organizacyjne ubiegające się o uzyskanie uprawnień do prowadzenia specjalizacji w immunologii klinicznej posiadanie w swojej strukturze organizacyjnej placówki immunologii klinicznej zatrudnianie w tej placówce co najmniej 2 lekarzy kompetentnych w zakresie immunologii posiadanie sprzętu i aparatury medycznej niezbędnej do realizacji zadań określonych w programie specjalizacji doświadczenie w kształceniu w zakresie immunogii podstawowej i klinicznej udzielanie świadczeń zdrowotnych umożliwiających zrealizowanie programu specjalizacji. (c) Copyright by Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa 2000