Warsztaty antydyskryminacyjne dla organizacji pozarządowych i osób zajmujących się edukacją 7-8 maja 2016 r. Osoba prowadząca: Anna Urbańczyk

Transkrypt

1 Warsztaty antydyskryminacyjne dla organizacji pozarządowych i osób zajmujących się edukacją 7-8 maja 2016 r. Osoba prowadząca: Anna Urbańczyk Tożsamość - wizja własnej osoby, jaką człowiek ma: właściwości wyglądu, psychiki i zachowania się z punktu widzenia ich odrębności i niepowtarzalności u innych ludzi. W psychologii (teoria Erika H. Eriksona) pojęcie tożsamości występuje w kontekście dwóch najważniejszych dla człowieka relacji: stosunku do siebie samego i stosunku do innych ludzi, a więc zarazem do kultury i tradycji. Cechy prawnie chronione - sformułowanie wywodzące się z doktryny prawnej. Jest ono wyrazem przekonania, że niektóre nabyte bądź wrodzone cechy człowieka (cechy tożsamości) w szczególny sposób narażają daną osobę na nierówne traktowanie, czyli dyskryminację. W polskim prawie ustawodawca wskazał katalog cech prawnie chronionych w Kodeksie Pracy oraz w Ustawie z dnia 3 grudnia 2010 r. o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania (tzw. Ustawa antydyskryminacyjna, która wprowadza szereg zmian w tym zakresie w innych ustawach). W Rozdziale IIa Kodeksu Pracy artykuł 18³a precyzuje, że Pracownicy powinni być równo traktowani ( ) w szczególności bez względu na takie cechy jak: płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony, zatrudnienie w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy. Poprzez sformułowanie w szczególności katalog ten pozostaje otwartym, co oznacza, że osoby niecharakteryzujące się cechami explicite wymienionymi w art. 11³ i 18³a Kodeksu Pracy, a dyskryminowane z innych powodów, takich jak przykładowo wygląd lub status społeczny mogą na podstawie przepisów prawa pracy dochodzić swoich praw na drodze sądowej. Stereotyp - funkcjonujący w świadomości społeczeństwa uproszczony, skrótowy i zabarwiony wartościująco obraz rzeczywistości, odnoszący się do: grup społecznych, osób. Stereotyp sprawia, że identyczne cechy zostają przypisane wszystkim bez wyjątku członkom/członkiniom grupy,niezależnie od rzeczywistych różnic między nimi. (Walter Lippmann, USA, 1922 r.) Zagrożenie stereotypem - sytuacja, w której osoby należące do grupy obarczonej stereotypem, obawiając się jego potwierdzenia, starają się unikać wszelkich zachowań, które mogłyby w oczach innych ludzi i w ich własnych, dowieść słuszności stereotypu. Uwewnętrzniony stereotyp staje się bardzo ważnym punktem odniesienia i zaangażowania ich uwagi. Gdy osoby te znajdują się w sytuacji sprawdzania kompetencji, umiejętności, wiedzy, predyspozycji itp. w wymiarze związanym ze

2 stereotypem, występuje u nich niepokój, że stereotyp ten się potwierdzi. Ich uwaga koncentruje się w dużej mierze na próbie udowodnienia, że to uproszczone przekonanie nie jest prawdziwe. Osoby te poświęcają mniej uwagi wykonaniu zadania i ich wyniki są słabsze, niż ich indywidualny potencjał, choć motywacja do jak najlepszego wykonania zadania jest bardzo wysoka. W ten sposób oddziaływanie uwewnętrznionego stereotypu skutkuje gorszymi wynikami i ograniczeniem szansy wykorzystania swojego osobistego potencjału. Obawa przed potwierdzeniem stereotypu powoduje, że osoby z grup, których stereotypy dotyczą, rzadziej angażują się w dziedziny, w których silne jest stereotypowe postrzeganie ich kompetencji czy umiejętności np. kobiety w nauki ścisłe. Lęk ten może mieć także wpływ na osłabianie przez osoby należące do grup stereotypizowanych ich motywacji do podejmowania działań w obszarze, do którego stereotyp się odwołuje czy do identyfikowania samych siebie jako osób uzdolnionych lub mogących osiągnąć sukces w danej dziedzinie. Zarówno w sytuacji, gdy mamy do czynienia ze stereotypowym przekazem mówiącym o niższych kompetencjach, jak i w przypadku, gdy przekaz ten odnosi się do wyższych kompetencji osób z danej grupy (Niemcy- punktualność), koncentracja na stereotypowym wizerunku danej grupy jest tak silna, że wpływa obniżająco na osiągane wyniki. (Na podstawie Natalia Sarata Fundacja Przestrzeń Kobiet Uprzedzenie - wrogie bądź negatywne nastawienie dotyczące wyróżniającej się grupy ludzi, oparte wyłącznie na ich przynależności do tej grupy. Dyskryminacja - nieusprawiedliwione, negatywne lub krzywdzące działanie skierowane przeciwko członkowi danej grupy, wyłącznie dlatego, że do niej należy. Traktowanie danej osoby mniej przychylnie, niż inną w porównywalnej sytuacji ze względu na jakąś cechę (np. płeć, orientacja psychoseksualna, wiek, niepełnosprawność, religia lub przekonania czy pochodzenie etniczne lub rasowe). Łańcuch dyskryminacji: MYŚL EMOCJA ZACHOWANIE STEREOTYP UPRZEDZENIE DYSKRYMINACJA Dyskryminowanie bezpośrednia - istnieje wtedy, gdy pracownik z jednej lub z kilku przyczyn (tj. cech prawnie chronionych) był, jest lub mógłby być traktowany w porównywalnej sytuacji mniej korzystnie niż inni pracownicy. (Kodeks pracy)

3 Dyskryminowanie pośrednie - istnieje wtedy, gdy na skutek pozornie neutralnego postanowienia, zastosowanego kryterium lub podjętego działania występują lub mogłyby wystąpić niekorzystne dysproporcje albo szczególnie niekorzystna sytuacja w zakresie nawiązania i rozwiązania stosunku pracy, warunków zatrudnienia, awansowania oraz dostępu do szkolenia w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych wobec wszystkich lub znacznej liczbypracowników należących do grupy wyróżnionej ze względu a jedną lub kilka przyczyn (tj. cech prawnie chronionych). (Kodeks pracy) Rodzaje dyskryminacji i towarzyszących, poprzedzających ją zjawisk: RASIZM - dyskryminacja ze względu na rasę (kolor skóry), narodowość KSENOFOBIA - dyskryminacja ze względu na pochodzenie i narodowość ANTYSEMITYZM - uprzedzenie względem osób pochodzenia żydowskiego ROMOFOBIA (ANTYCYGANIZM) - dyskryminacja ze względu na pochodzenie romskie AGEIZM od ang. age - wiek, dyskryminacja ze względu na wiek, dotyczy zarówno osób starszych np. zakładanie z góry w pracy, że ktoś nie umie korzystać z komputera, ale też zakładanie, że osoby młode nie mają nic do powiedzenia ABLEIZM - od ang. będący w stanie coś zrobić, a person with disability osoba z niepełnosprawnością, dyskryminacja ze względu na niepełnosprawność ATRAKCJONIZM - dyskryminacja ze względu na wygląd zewnętrzny SIZEIZM- od ang. size rozmiar, dyskryminacja ze względu na wygląd zewnętrzny - wagę SEKSIZM od ang. sex- płeć, dyskryminacja ze względu na płeć. Dotyka obu płci np. komentowanie wyglądu kobiet, naśmiewanie się z mężczyzn studiujących pedagogikę, niższe pensje kobiet MIZOGINIA - dyskryminacja ze względu na płeć (dotyczy kobiet) ISLAMOFOBIA - dyskryminacja muzułmanów/ek HOMOFOBIA - dyskryminacja ze względu na tożsamość psychoseksualną (orientację seksualną)

4 TRANSFOBIA - dyskryminacja ze względu na dokonanie zmiany, korekty płci KLASIZM dyskryminacja ze względu na status materialny np. ubóstwo FANATYZM - żarliwość w wyznawaniu jakiejś idei lub religii, połączona ze skrajną nietolerancją ETNOCENTRYZM - postawa charakteryzująca się pełną aprobatą członków własnej grupy społecznej, jej wywyższaniem, połączona zazwyczaj z niechęcią lub negacją członków innej grupy. Jego konsekwencje to fanatyzm, rasizm, nacjonalizm NACJONALIZM - (z łacińskiego natio naród), ideologia i ruch polityczny, a także postawa społeczno-polityczna podporządkowująca interesy innych narodów celom własnego. Według tej ideologii wszelkie działania polityczne podejmowane są w celu podniesienia siły własnego narodu, a także oceniane przez pryzmat jego dobra i interesów.dążenie do rozwoju kosztem innych narodów prowadzi do ksenofobii (uprzedzenia narodowe), wrogości i nietolerancji, tzw. etnocentryzmu. Skrajną postacią nacjonalizmu jest szowinizm, który uznaje prawo własnego narodu do podbojów i panowania nad innymi narodami. Tak rozumiany, stał się składnikiem nazizmu i faszyzmu. Nie mylić z patriotyzmem. SZOWINIZM - (z języka francuskiego chauvinisme) skrajna postać nacjonalizmu. Głosi solidarność wszystkich grup społecznych danego narodu, a wobec mniejszości narodowych i innych narodów nakazuje przyjmować wrogą postawę. W szerszym kontekście pojęcie to oznacza też wyolbrzymione, bezkrytyczne i niezreflektowane uczucie przywiązania do własnego gatunku, rasy, grupy społecznej, płci, narodu,... albo przywódcy oraz wyolbrzymianie ich zalet, a pomniejszanie lub negowanie ich wad, idące zazwyczaj w parze z równie przesadnym i nieuzasadnionym deprecjonowaniem innych oraz uznawaniem prawa do ich ujarzmiania. Pojęcie to bywa używane jako synonim dyskryminacji (Opracowanie własne na podstawie m.in. Wkipiedii) Mowa nienawiści - wszelkie formy wypowiedzi, które podżegają, szerzą, promują lub usprawiedliwiają nienawiść rasową, ksenofobię, antysemityzm oraz inne formy nienawiści opartej na nietolerancji, w tym nietolerancję wyrażoną przez agresywny nacjonalizm, etnocentryzm, dyskryminację oraz wrogość wobec mniejszości, imigrantów i osób o pochodzeniu imigranckim. Prawo i instytucje, organizacje na rzecz równości: - Konstytucja RP, artykuły 32, 33, 35 i 53 - Kodeks pracy i ustawa Antydyskryminacyjna - Dyskryminacja w dostępie do towarów i usług Kodeks karny, np. artykuł 257, Kodeks wykroczeń, - Rada Etyki Mediów, - Krajowa Rada Radia i Telewizji,

5 - Rada Reklamy Komisja Etyki Reklamy, Gdzie po pomoc? Helsińska Fundacja Praw Człowieka w Warszawie, działa w całej Polsce, nieodpłatnie, - Polskie Towarzystwo Prawa Antydyskryminacyjnego w Warszawie, działa w całej Polsce, nieodpłatnie, - Stowarzyszenie Interwencji Prawnej - w Warszawie, działa w całej Polsce, nieodpłatnie, ale zajmuje się tylko sprawami dotyczącymi dyskryminacji ze względu na rasę, etniczność i narodowość, - Centrum Wsparcia Imigrantów i Imigrantek (Trójmiasto), - Grupy prawne przy organizacjach i instytucjach w danych organizacjach tematycznych i miastach np. Grupa prawna w KPH (Warszawa, ogólnopolsko), dyżury prawne w NEWW (Gdańsk), Feminotece (Warszawa, ogólnopolsko), Centrum Praw Kobiet i Towarzystwa (Ośrodki) Interwencji Kryzysowej w całej Polsce, Publikacja udostępniana jest na licencji Creative Commons: uznanie autorstwa, na tych samych warunkach 3.0 Polska. Zezwala się na dowolne wykorzystanie treści pod warunkiem wskazania autorów/ek, Anna Urbańczyk, Instytut Kultury Miejskiej, jako autorów/ek oraz zachowania niniejszej informacji licencyjnej tak długo, jak tylko na utwory zależne będzie udzielana taka sama licencja. Tekst licencji dostępny jest na stronie Kontakt: anna.urbanczyk@warsztatyrownosciowe.pl, tel ,