KARTA PRACY I Dom, w którym straszy świat przedstawiony w dramacie Moliera

Transkrypt

1

2 MOLIER SKĄPIEC... Imię i nazwisko ucznia KARTA PRACY I Dom, w którym straszy świat przedstawiony w dramacie Moliera 1. Uzupełnij poniższe dane dotyczące świata przedstawionego w dramacie. a) Miejsce akcji:... b) Czas akcji:... c) Bohaterowie dramatu:... Oto schemat domu rodzinnego. Umieść wszystkich bohaterów utworu we właściwych miejscach. Dom rodziny d Alburci Służba Komisariat Właściciel domu... Jego dzieci... Kantor... Osoba dochodząca 5

3 2. Kwestionariusz osobowy Skąpca. Wypełnij go w imieniu bohatera: nazwisko i imię:... przydomek:. wiek:... stan cywilny:... stan posiadania:... miejsce zamieszkania:... pochodzenie:... znaki szczególne:.. zawód wykonywany:... hobby (pasje, namiętności):... zasady:... cel życia:... obiekt miłości:... sentencja życiowa (motto): Domowe układy Jak myślisz, co sądzą o Harpagonie jego dzieci oraz służba? A jaki jest stosunek samego bohatera do domowników? Jak ich ocenia? Uzupełnij podane tabele (przywołaj odpowiednie cytaty): 6

4 Eliza o Harpagonie Kleant o Harpagonie Harpagon wobec córki Harpagon wobec syna Służący (Strzałka, Jakub, Pani Claude) o Harpagonie Harpagon o służących 7

5 SKĄPIEC MODEL ODPOWIEDZI KARTA PRACY I 1. a) Miejsce akcji Paryż, dom Harpagona. b) Czas akcji nie jest dokładnie określony; druga połowa XVII wieku. c) Bohaterowie: właściciel domu Harpagon; jego dzieci Eliza, Kleant; służba domowa Strzałka, Jakub, pani Claude, Ździebełko, Szczygiełek; dom rodziny d Alburci Tomasz d Alburci; jego dzieci Marianna, Walery; kantor Harpagona Simon/faktor; komisariat komisarz, jego pisarz; osoba dochodząca Frozyna swatka. 2. Kwestionariusz Skąpca: nazwisko i imię nie jest określone; przydomek Harpagon (słowo pochodzenia greckiego; oznacza chciwca, sknerę, człowieka drapieżnego); wiek około 60 lat; stan cywilny wdowiec; stan posiadania duży majątek; dom, karoca, służba; drogocenna szkatułka; miejsce zamieszkania dom w Paryżu; pochodzenie prawdopodobnie mieszczańskie; znaki szczególne chorobliwe skąpstwo; stały atrybut szkatułka; zawód wykonywany lichwiarz (udzielanie pożyczek na wysoki procent; część pożyczanej kwoty wypłaca w postaci różnych niepotrzebnych przedmiotów, przez co znacznie obniża wartość zwracanej pożyczki); hobby (pasje, namiętności) żądza posiadania; gromadzenie pieniędzy zdobywanych wszelkimi sposobami; zasady brak zasad moralnych; osiąganie korzyści zgodnie z zasadą cel uświęca środki ; cel życia powiększanie majątku; pomnażanie pieniędzy jako cel sam w sobie; obiekt miłości miłość do szkatułki (pieniędzy); sentencja życiowa (motto) np. bardzo jest szczęśliwy [ten], kto ma w domu z jakie 10 tysięcy talarów. 3. Domowe układy 14 Eliza o Harpagonie Kleant o Harpagonie Harpagon wobec córki Eliza nie szanuje i nie kocha ojca; gardzi nim; odpowiada mu opryskliwie i arogancko nie zamierza być posłuszną córką; buntuje się, ale nieskutecznie lęka się porywczości ojca, a zarazem bardzo boleśnie odczuwa jego obojętność i oschłość czuje się całkowicie uzależniony od woli i kaprysów ojca nie może znieść jego braku skrupułów i bezwzględności w traktowaniu bliskich nienawidzi Harpagona; gardzi nim; życzy mu nawet śmierci (zaciąga długi, licząc na rychłą śmierć ojca) w rozmowie ze Strzałką mówi o ojcu jako oprawcy i łotrze nie kocha córki; nazywa ją pogardliwie złym zielskiem nie dba o jej przyszłość; całkowicie ignoruje uczucia Elizy; zamierza ją wydać jak najszybciej za mąż, byleby tylko kandydat nie żądał posagu traktuje ją jak intruza, wroga; podejrzewa nawet o współuczestnictwo w spisku przeciwko niemu Harpagon wobec syna nie kocha syna i nie troszczy się o jego potrzeby uważa go za darmozjada i robi mu wymówki, że jest zbyt rozrzutny jest wobec Kleanta cyniczny, oschły oraz podejrzliwy; sądzi, że syn chce go okraść i czyha na jego posag akceptuje fakt, iż syn uprawia hazard, ale czyni mu wyrzuty, że nie odkłada pieniędzy na procent traktuje syna jak intruza; zamierza go ożenić z jakąś

6 czuje się całkowicie ubezwłasnowolniona przez Harpagona jest wobec Elizy złośliwy i bezwzględny nie zgadza się na jej ślub z Walerym, bo ten nie ma posagu uważa, że jest krnąbrna, zuchwała i nie liczy się z jego wolą bogatą wdową, która nie oczekiwałaby posagu często obraża Kleanta nazywa go obwiesiem i plugawcem; ostatecznie zamierza nawet wydziedziczyć syna Służący o Harpagonie Strzałka o Harpagonie: Nie widziałem w życiu takiej złej bestii jak ten przeklęty starzec! Doprawdy, myślę czasem, że on ma diabła w sobie Strzałka pogardza swoim chlebodawcą; jest wobec Harpagona ironiczny i złośliwy poraża go wiadomość o małżeńskich planach jego pana; uważa, że Harpagon nie jest zdolny do uczuć wyższych: Jemu wpadło do głowy się zakochać? Czy diabeł go opętał? Czy on sobie żarty stroi? A bo miłość jest dla takich jak on? Strzałka do Frozyny: Pan Harpagon jest ze wszystkich ludzkich istot najmniej ludzki pod słońcem; najtwardszym i najbardziej nieużytecznym ze śmiertelnych ( ) do słowa dawać ma taki wrodzony wstręt, że nie zdziwiłbym się, gdyby zamiast daję słowo, mówił pożyczam słowo ( ), to istny kamień, granit ( ), pieniądze kocha więcej niż honor, cześć i cnotę! Żądać od niego pieniędzy, znaczy przyprawiać go o konwulsje, ugodzić w śmiertelne miejsce, przeszyć mu serce, wydrzeć wnętrzności Jakub stangret i kucharz; żal mu zwierząt przymierających głodem z powodu skąpstwa Harpagona; do swego pana mówi: (...) trzeba być z kamienia, aby tak nie mieć litości nad bliźnimi jest oddany i wierny swemu chlebodawcy; martwią go nieprzychylne opinie ludzi o Harpagonie; na prośbę swego pana szczerze wyznaje, co myślą o nim sąsiedzi Harpagon o służących jest wobec Strzałki pogardliwy; nazywa go obwiesiem, szpiegiem, zdrajcą; podejrzewa służącego o podkradanie mu złota; bezustannie go rewiduje, sprawdza i przeszukuje w przeświadczeniu, że Strzałka wynosi z domu różne rzeczy Harpagon nie szanuje Jakuba; nie docenia jego troski o zwierzęta domowe; za szczerość, oddanie i lojalność odpłaca mu kopniakami i wyzwiskami jesteś głupiec, bałwan, hultaj i bezczelnik 15

7 ADAM MICKIEWICZ DZIADÓW CZ. II... Imię i nazwisko ucznia KARTA PRACY I Goście z zaświatów 1. Przywołane na obrzęd dziadów duchy popełniły za życia rozmaite grzechy i dlatego nie mogą osiągnąć wiecznego spokoju po śmierci. Każdy duch opowiada zgromadzonym, jakich przewin dopuścił się za życia i na czym polega jego kara po śmierci. Duchy proszą też żyjących o wsparcie, a w zamian udzielają im różnych przestróg moralnych. Biorąc pod uwagę te informacje, uzupełnij poniższy schemat, przywołując z tekstu odpowiednie cytaty. Bohaterowie Rózia i Józio Widmo Dziewczyna Zosia Winy, grzechy Kara 19

8 Wsparcie od żyjących Sentencja moralna 2. Na podstawie przywołanych cytatów sformułuj wnioski wynikające z wypowiedzi bohaterów. Spróbuj uzasadnić, jaki jest sens hierarchicznego podziału duchów na lekkie, średnie i ciężkie. Które z nich mają szansę osiągnąć zbawienie, a przed którymi ta droga do raju jest zamknięta? Dlaczego? 20

9 3. Wyjaśnij, jaką rolę odgrywają duchy zmarłych wobec żywych. Na czym polega sens ich spotkania w Dzień Zaduszny? 21

10 DZIADÓW CZ. II MODEL ODPOWIEDZI KARTA PRACY I 1. Bohaterowie Rózia i Józio Widmo Dziewczyna Zosia Oleś za gołąbków parę Chciał raz pocałować w usta; Lecz i prośbę, i ofiarę Wyśmiała dziewczyna pusta. Winy, grzechy Kara Zbytkiem słodyczy na ziemi Jesteśmy nieszczęśliwemi My teraz w raju latamy ( ) Lecz choć wszystkiego dostatek, Dręczy nas nuda i trwoga. Niepotrzebna msza ofiarna ( ) Wsparcie od Prosim gorczycy dwa ziarna; żyjących A ta usługa tak marna Stanie za wszystkie odpusty. My tu czarnym korowodem, Sowy, kruki i puchacze, Niegdyś, panku, sługi twoje, Któreś ty pomorzył głodem( ) Nie znałeś litości, panie! Jestem w złego ducha mocy, Okropne cierpię męczarnie ( ) Wiecznych głodów jestem pastwą ( ) Szarpie mię żarłoczne ptastwo; Lecz niestety! wyrok taki, Że dopóty w ciele muszę Potępioną włóczyć duszę, Nim kto z was, poddani moi, Pożywi mię i napoi. Ach! jak mnie pragnienie pali; Gdyby mała wody miarka! Ach! gdybyście mnie podali Choćby dwa pszenicy ziarka. Nie ma, nie ma dla mnie rady! (...) Nie dla mnie, nie dla mnie Dziady! Imię moje u was głośne Że chociaż piękna, nie chciałam zamęścia I dziewiętnastą przegrawszy wiosnę, Umarłam, nie znając troski Ani prawdziwego szczęścia. Żyłam na świecie, lecz, ach, nie dla świata! ( ) po śmierci nie wiem, co się ze mną dzieje, Nieznajomym ogniem pałam; Choć sobie igram do woli ( ) Przecież nie wiem, skąd ta nuda; Wyglądam kogoś za każdym szelestem, Ach zawsze i sama jestem! ( ) Ani wzbić się pod niebiosa, Ani ziemi dotknąć nie mogę! Guślarz: Jeszcze musisz sama jedna Latać z wiatrem przez dwa roki, A potem staniesz za niebieskim progiem. Nic mnie, nic mnie nie potrzeba! Niechaj podbiegną młodzieńce, Niechaj mnie chwycą za ręce, Niechaj przyciągną do ziemi 23

11 Sentencja moralna Kto nie doznał goryczy ni razu Ten nie dozna słodyczy w niebie. Kto nie był ni razu człowiekiem, Temu człowiek nic nie pomoże. Kto nie dotknął ziemi ni razu, Ten nigdy nie może być w niebie. 2. Wnioski: Przybyłe na obrzęd duchy popełniły za życia grzechy, które w różnym stopniu obciążają ich sumienie. Rózia i Józio to duchy lekkie; zawiniły tylko tym, że nie zdążyły doznać cierpienia, bo umarły jako dzieci. Dziewczyna Zosia obciążona jest grzechem średnim, bo wiodła życie próżne i egoistyczne, lekceważyła wartość uczucia. Zły Pan jest winien grzechu ciężkiego, ponieważ sam, bez skrupułów skazywał na cierpienie i śmierć innych ludzi. Pokuta grzeszników ma być zadośćuczynieniem za popełnione przez nich za życia błędy i ma sankcję wyroków boskich. Stanowi ona wyraz Bożej sprawiedliwości. Kara pokutujących jest adekwatna do ich grzechów: Rózia i Józio odczuwają teraz znużenie własną próżnością, beztroską i zabawą. Już zrozumiały bezsensowność i pustkę swojego życia na ziemi. Dzieciom wystarczą tylko dwa symboliczne ziarnka gorczycy, by mogły osiągnąć szczęście w niebie. Zosię dręczy samotność, brak miłości, którą tak lekceważyła za życia. Dopiero teraz doceniła jej wartość. Według zapewnień Guślarza, Dziewczyna jeszcze tylko przez dwa lata będzie się błąkać samotnie, a później dostąpi wiecznego spokoju w raju. Przed duchem Złego Pana ta droga jest zamknięta. Nie ma on szans na zbawienie. Za życia skazywał na tortury i męki swoich poddanych; bił ich i morzył głodem. Teraz sam doświadcza bólu, zimna, głodu, lęku. Jego udręka nie będzie miała końca. 3. Spotkanie żywych z duchami zmarłych ma sens moralny i dydaktyczny. Pokutujące duchy przybyły na obrzęd nie tylko z nadzieją uzyskania wsparcia od żywych. Same, gorzko doświadczone, zrozumiały swoje błędy i teraz udzielają ludziom różnych wskazówek, które ujmują w formę sentencji moralnych. Duchy odgrywają więc wobec żywych rolę przewodników, nauczycieli, mentorów moralnych, którzy wskazują właściwą drogę postępowania. Opowiadając ludziom o swoich grzechach, pragną ustrzec ich przed popełnianiem tych samych błędów, a tym samym, przed karą po śmierci. 24

12 SŁAWOMIR MROŻEK KOGUT, LIS I JA... Imię i nazwisko ucznia KARTA PRACY I Ja, czyli kto? opowiadanie Sławomira Mrożka jako utwór autotematyczny O autotematyzmie w literaturze możemy mówić wówczas, gdy treści zamieszczone w dziele odwołują się do niego samego. Wiąże się to z prezentacją samego autora utworu, który pojawia się na kartach książki i wypowiada się na temat celów, sposobów pisania, konwencji artystycznych i metod budowania dzieła. Szczególną formą autotematyczności jest takie skonstruowanie utworu, że jako całość stanowi teoretyczną rozprawę o zasadach nim rządzących. 1. Opisz krótko sytuację, w której poznajemy bohaterów opowiadania Sławomira Mrożka. 2. Wyjaśnij, dlaczego Kogut, Lis i narrator nie znają celu swojej podróży i nie mają żadnych planów. Kto, twoim zdaniem, może (powinien) je określić? 3. Napisz, o czym rozprawiają bohaterowie na początku utworu i dlaczego ich dyskusja ma charakter autotematyczny. (Zapoznaj się z definicją terminu autotematyzm w literaturze.) 115

13 4. Tytułowe Ja jest wprawdzie jednym z bohaterów opowiadania, ale zajmuje wśród nich wyjątkową pozycję. Wyjaśnij, na czym polega podwójna rola Ja w konstrukcji świata przedstawionego utworu. Jakie ma kompetencje wobec pozostałych postaci? Przytocz cytaty, które jednoznacznie określają tożsamość Ja. Cytaty:... Wyjaśnienie:

14 5. Rozmowa spór bohaterów ujawnia reguły rządzące dziełem literackim oraz ścisłą zależność między autorem, bohaterami i czytelnikiem utworu. Na podstawie dialogu postaci określ, na czym polegają te wzajemne uwarunkowania. W tym celu uzupełnij poniższy schemat. Następnie sformułuj wniosek. a) bohaterowie autor b) autor bohaterowie c) autor czytelnik d) bohaterowie czytelnik Wniosek:

15 KOGUT, LIS I JA MODEL ODPOWIEDZI KARTA PRACY I 1. Bohaterowie idą przez las i rozmawiają. Są zmęczeni, głodni i nie mają gdzie zanocować. 2. Bohaterowie opowieści to postaci fikcyjne, wykreowane przez samego autora. Nie mogą decydować o sobie, ponieważ są zmyślone, a tym samym zależne od twórczej woli pisarza, który je stworzył. Autor niepodzielnie panuje nad całym światem przedstawionym utworu i według własnego uznania kieruje losami wymyślonych przez siebie bohaterów. Tytułowe postaci nie znają celu własnej podroży ani same nie planują swej przyszłości, ponieważ może je stworzyć tylko pisarz. 3. Lis, Kogut i Ja rozmawiają o sobie jako o bohaterach fikcyjnej opowieści. Ich spór dotyczy roli, jaką odgrywają w procesie powstawania dzieła. Rozważają, na czym polega ich udział w kreowaniu literackiej rzeczywistości oraz jaki mają wpływ na kształt świata, w którym ich umieszczono. 4. Ja jest nie tylko jednym z bohaterów utworu, ale też jego autorem. Wielokrotnie ujawnia swe podmiotowe ja w świecie przedstawionym opowieści. Jest z jednej strony elementem fikcji literackiej, z drugiej strony sam tę fikcję tworzy. Ja bohater jest równorzędnym partnerem Lisa i Koguta w zmyślonej rzeczywistości, ale Ja pisarz w pełni panuje nad bohaterami; ma wobec nich władzę nieograniczoną. Cytaty: Jako autor jestem zależny od czytelnika ( ). Jesteś autorem i musisz z czegoś żyć. (Lis do Ja) 5. a) bohaterowie autor. Kreacja bohaterów jest uzależniona od twórczej woli pisarza. Autor niepodzielnie panuje nad postaciami, które sam powołał do istnienia. Decyduje o ich wyglądzie, charakterze, przeżyciach i losach. b) autor bohaterowie. Bohaterowie są nieodłącznym elementem dzieła literackiego i autor nie może ich całkowicie wyeliminować ze świata przedstawionego utworu. To właśnie bohaterowie rozwijają akcję i tym samym przyciągają uwagę czytelnika. c) autor czytelnik. Autor nie ma pełnej swobody twórczej. Jest zależny od wymagań i oczekiwań odbiorcy. Autor musi tworzyć tak, aby zainteresować swym dziełem czytelnika. d) bohaterowie czytelnik. Czytelnik ma pośredni wpływ na kształt literackich postaci, ponieważ autor, kreując bohaterów, bierze pod uwagę oczekiwania i preferencje odbiorcy. Wniosek: Powyższy schemat ujawnia ścisłą zależność trzech instancji: autora utworu, jego bohaterów i odbiorcy.wszyscy oni mają swój udział w kreacji dzieła literackiego. 125