Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu

Transkrypt

1 Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu 321[03]/T-4, TU, SP/MENiS/2005 PROGRAM NAUCZANIA TECHNIK OGRODNIK 321[03] Zatwierdzam Minister Edukacji Narodowej i Sportu Warszawa 2005

2 Autorzy: mgr inż. Barbara Arciszewska ZSR CKP w Gródkach mgr inż. Maria Majewska KCDRRiOW w Brwinowie mgr inż. Antoni Maśka ZSA w Brwinowie Konsultant: dr Anna Grontkowska SGGW w Warszawie Recenzenci: mgr inż. Ewa Marciniak-Kulka Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Sieradzu mgr inż. Tadeusz Popowicz Jeleniogórski Ośrodek Doradztwa Metodycznego w Jeleniej Górze Opracowanie redakcyjne: mgr inż. Jolanta Borczyńska-Żbikowska KCDRRiOW w Brwinowie Janina Dąbrowska KCDRRiOW w Brwinowie mgr inż. Krystyna Elżbieta Hejłasz KOWEZiU w Warszawie 2

3 Spis treści I. Plany nauczania. 4 II. Programy nauczania przedmiotów zawodowych Podstawy ogrodnictwa 7 2. Mechanizacja ogrodnictwa Przepisy ruchu drogowego Sadownictwo i szkółkarstwo Warzywnictwo Rośliny ozdobne Ekonomika i zarządzanie przedsiębiorstwem w agrobiznesie Zajęcia praktyczne Praktyka zawodowa Nauka jazdy ciągnikiem rolniczym Nauka obsługi maszyn rolniczych..84 3

4 I. PLANY NAUCZANIA PLAN NAUCZANIA Czteroletnie technikum Zawód: technik ogrodnik 321[03] Podbudowa programowa: gimnazjum Lp. Przedmioty nauczania Dla młodzieży Liczba godzin tygodniowo w czteroletnim okresie nauczania Klasy I-IV Dla dorosłych Liczba godzin tygodniowo w czteroletnim okresie nauczania Forma stacjonarna Semestry I-VIII Liczba godzin w czteroletnim okresie nauczania Forma zaoczna 1. Podstawy ogrodnictwa Mechanizacja ogrodnictwa Przepisy ruchu drogowego Sadownictwo i szkółkarstwo Warzywnictwo Rośliny ozdobne Ekonomika i zarządzanie przedsiębiorstwem w agrobiznesie 8. Specjalizacja * Zajęcia praktyczne Razem Praktyka zawodowa: 8 tygodni. Nauka jazdy ciągnikiem rolniczym: 20 godzin na 1 ucznia. Nauka obsługi maszyn rolniczych: 6 godzin na 1 ucznia. * Program specjalizacji opracowuje szkoła w porozumieniu z pracodawcą z uwzględnieniem potrzeb regionalnego rynku pracy i zainteresowań uczniów. 4

5 PLAN NAUCZANIA Trzyletnie technikum uzupełniające Zawód: technik ogrodnik 321[03] Podbudowa: zasadnicza szkoła zawodowa, zawód: ogrodnik 621[01] Lp. Przedmioty nauczania Dla młodzieży Liczba godzin tygodniowo w trzyletnim okresie nauczania Liczba godzin tygodniowo w trzyletnim okresie nauczania Dla dorosłych Liczba godzin w trzyletnim okresie nauczania Klasy I-III Forma stacjonarna Semestry I-VI Forma zaoczna 1. Podstawy ogrodnictwa Mechanizacja ogrodnictwa Sadownictwo i szkółkarstwo Warzywnictwo Rośliny ozdobne Ekonomika i zarządzanie przedsiębiorstwem w agrobiznesie 7. Specjalizacja* Zajęcia praktyczne Razem Praktyka zawodowa: 8 tygodni. Nauka jazdy ciągnikiem rolniczym: 20 godzin na 1 ucznia. Nauka obsługi maszyn rolniczych: 6 godzin na 1 ucznia. * Program specjalizacji opracowuje szkoła w porozumieniu z pracodawcą biorąc pod uwagę potrzeby regionalnego rynku pracy i zainteresowania uczniów. 5

6 PLAN NAUCZANIA Szkoła policealna Zawód: technik ogrodnik 321[03] Podbudowa: szkoła dająca wykształcenie średnie Lp. Przedmioty nauczania Dla młodzieży Liczba godzin tygodniowo w dwuletnim okresie nauczania Semestry I-IV Liczba godzin tygodniowo w dwuletnim okresie nauczania Forma stacjonarna Dla dorosłych Semestry I-IV Liczba godzin w dwuletnim okresie nauczania Forma zaoczna 1. Podstawy ogrodnictwa Mechanizacja ogrodnictwa Przepisy ruchu drogowego Sadownictwo i szkółkarstwo Warzywnictwo Rośliny ozdobne Ekonomika i zarządzanie przedsiębiorstwem w agrobiznesie Specjalizacja* Zajęcia praktyczne Razem Praktyka zawodowa: 8 tygodni. Nauka jazdy ciągnikiem rolniczym: 20 godzin na 1 ucznia. Nauka obsługi maszyn rolniczych: 6 godzin na 1 ucznia. * Program specjalizacji opracowuje szkoła w porozumieniu z pracodawcą biorąc pod uwagę potrzeby regionalnego rynku pracy i zainteresowania uczniów. 6

7 II. PROGRAMY NAUCZANIA PRZEDMIOTÓW ZAWODOWYCH PODSTAWY OGRODNICTWA Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: określić wpływ czynników siedliska na wzrost, rozwój i plonowanie roślin, określić wpływ pogody i klimatu na agrotechnikę i plony roślin, scharakteryzować procesy glebotwórcze oraz określić właściwości fizyczne i chemiczne gleb, określić wpływ warunków glebowych na wzrost, rozwój i plonowanie roślin, wykorzystać znajomość właściwości gleby do zwiększania jej urodzajności, dobrać sposoby regulowania stosunków wodnych w glebie, określić zasady eksploatacji urządzeń wodno-melioracyjnych, określić cele i zadania orki oraz innych rodzajów zabiegów uprawowych, określić zasady doboru narzędzi do poszczególnych zabiegów i agregatowania, określić znaczenie poszczególnych składników pokarmowych w roślinach, rozpoznać nawozy mineralne oraz określić ich właściwości i zasady stosowania, porównać skład chemiczny i wartość nawozową różnych nawozów organicznych, opracować zalecenia nawozowe w oparciu o analizę gleby i materiału roślinnego, dobrać maszyny do określonego rodzaju nawożenia, określić zasady rozmnażania roślin, dobrać technologie siewu, pikowania i sadzenia roślin, scharakteryzować i dobrać różne rodzaje podłoży, osłon i pojemników do upraw ogrodniczych, sklasyfikować oraz scharakteryzować czynniki chorobotwórcze, szkodniki roślin ogrodniczych oraz chwasty, dobrać metody zapobiegania i zwalczania chorób, szkodników oraz chwastów, z uwzględnieniem ochrony środowiska, dobrać maszyny i urządzenia do ochrony roślin, 7

8 zastosować zasady zmianowania w uprawie roślin ogrodniczych, dobrać rośliny w uprawach biodynamicznych, określić zasady stosowania Zwykłej Dobrej Praktyki Rolniczej, zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska oraz bezpieczeństwa żywnościowego. Materiał nauczania 1. Klimatyczne i glebowe czynniki siedliska Wpływ czynników klimatycznych na życie roślin. Wpływ ukształtowania terenu na mikroklimat. Wpływ pogody i klimatu na agrotechnikę i plony roślin. Podstawowe procesy glebotwórcze. Rodzaje gleb, ich morfologia i typy. Składniki gleby. Właściwości fizyczne i chemiczne gleb. Wpływ warunków glebowych na wzrost, rozwój i plonowanie roślin. Bonitacja gleb, kompleksy glebowo-rolnicze. Erozja i degradacja gleb, rekultywacja środowiska glebowego. Zwiększanie urodzajności gleb. Ćwiczenia: Wykonywanie podstawowych pomiarów parametrów czynników klimatycznych, Organoleptyczne ocenianie właściwości gleby. Analizowanie profili glebowych. Czytanie map glebowych i obliczanie wskaźnika bonitacji gleb. 2. Melioracje Regulowanie stosunków powietrzno-wodnych w gruntach ornych. Urządzenia melioracyjne. Sposoby nawadniania upraw. Potrzeby wodne ważniejszych roślin ogrodniczych. Ćwiczenia: Dobieranie metod i urządzeń nawadniających do określonego rodzaju upraw. 3. Uprawa roli Cele i zadania uprawy roli. Uprawa podstawowa, zabiegi doprawiające i zespoły uprawek. Wpływ zabiegów uprawowych i sposobu wykonania na właściwości gleb. Alternatywne metody uprawy roli. Ćwiczenia: Dobieranie zespołów uprawek do rodzaju gleby i uprawianej rośliny. 8

9 4. Nawożenie roślin ogrodniczych Rola składników mineralnych w odżywianiu roślin. Wymagania pokarmowe i potrzeby nawozowe roślin ogrodniczych. Nawożenie na podstawie analiz chemicznych. Rodzaje nawozów, ich charakterystyka, działanie, zasady stosowania i przechowywania. Kompleksowe nawożenie organiczne i mineralne. Wpływ wzrastającego poziomu nawożenia na produkty ogrodnicze i środowisko. Dyrektywa azotanowa. Ćwiczenia: Rozpoznawanie nawozów. Rozpoznawanie niedoboru i nadmiaru składników pokarmowych w wybranych roślinach. Przeliczanie czystego składnika pokarmowego na masę towarową nawozu i odwrotnie. Opracowywanie planu kompleksowego nawożenia roślin uprawianych w określonych warunkach oraz kalkulacja ponoszonych kosztów. 5. Rozmnażanie roślin ogrodniczych Rozmnażanie generatywne. Postępowanie z materiałem siewnym, przygotowanie do siewu. Zasady i technika siewu, pikowania, sadzenia i przesadzania. Rozmnażanie wegetatywne. Sposoby rozmnażania wegetatywnego. Zalety i wady różnych sposobów rozmnażania roślin ogrodniczych. Ćwiczenia: Oznaczanie wartości użytkowej nasion na podstawie czystości, żywotności, energii i zdolności kiełkowania. Obliczanie zapotrzebowania na nasiona dla określonej powierzchni gruntu z uwzględnieniem normy wysiewu, wartości użytkowej nasion oraz rozstawy redlic. Dobieranie technologii siewu, pikowania i sadzenia do gatunku roślin i warunków uprawy. Porównywanie wydajności rozmnażania i wartości materiału roślinnego rozmnożonego różnymi sposobami. 6. Osłony i podłoża w produkcji ogrodniczej Pomieszczenia i osłony do upraw ogrodniczych umożliwiające regulowanie warunków siedliskowych. Podłoża i ziemie stosowane w ogrodnictwie. Sposoby przygotowania podłoży. Pojemniki do produkcji ogrodniczej. 9

10 Ćwiczenia: Rozpoznawanie podłoży i ziemi ogrodniczej. Obliczanie ilości komponentów niezbędnych do przygotowania podłoża dla określonej liczby roślin. Dobieranie pojemników do gatunków roślin i sposobów uprawy. 7. Ochrona roślin Znaczenie i zadania ochrony roślin. Czynniki chorobotwórcze i objawy chorób roślin. Uszkodzenia i objawy żerowania szkodników. Chwasty w uprawach ogrodniczych. Metody ochrony roślin ogrodniczych. Programy ochrony roślin ogrodniczych. Zasady bezpiecznego stosowania środków ochrony roślin. Oznaczenia stosowane na opakowaniach pestycydów. Instrukcje stosowania środków chemicznych. Integrowana ochrona roślin. Zastosowanie metod biologicznych i biodynamicznych. Ćwiczenia: Rozpoznawanie chorób roślin na podstawie objawów. Rozpoznawanie uszkodzeń i skutków żerowania szkodników. Rozpoznawanie chwastów w uprawach ogrodniczych. Obliczanie dawki preparatu, wydatku cieczy i stężenia preparatu dla określonego zabiegu. Rozpoznawanie szkodników i gatunków pożytecznych. Obliczanie kosztów i opłacalności zabiegów ochrony roślin. 8. Podstawy zmianowania Definicje podstawowych pojęć. Przyrodnicze, agrotechniczne i ekonomiczne czynniki zmianowania. Wartość przedplonu. Stanowiska w zmianowaniu. Następstwo i sąsiedztwo w uprawach biodynamicznych. Ćwiczenia: Opracowywanie przykładowych zmianowań i struktury zasiewów. Środki dydaktyczne Profile i mapy glebowe. Okazy naturalne i atlasy chorób, chwastów, szkodników. Zielniki roślin ogrodniczych i chwastów. Próbki nasion. Próbki nawozów i atrapy środków ochrony roślin. Filmy, przezrocza, foliogramy, fazogramy, plansze. Przykładowe karty technologiczne. Meteorologiczny sprzęt pomiarowy. Instrukcje do ćwiczeń. Katalogi, prospekty, czasopisma zawodowe. 10

11 Uwagi o realizacji Przedmiot Podstawy ogrodnictwa stanowi podbudowę do nauczania treści z zakresu sadownictwa, warzywnictwa i roślin ozdobnych. W procesie nauczania-uczenia się należy podkreślać znaczenie dobrej praktyki ogrodniczej i dbałości o siedlisko gwarantujące wierne plonowanie. Kształtowanie umiejętności wynikających ze szczegółowych celów kształcenia wymaga stosowania różnych metod i form nauczania oraz właściwego doboru rodzaju i liczby środków dydaktycznych. Do realizacji programu przedmiotu wskazane jest stosowanie podających i aktywizujących metod nauczania oraz ćwiczeń praktycznych. Dla lepszego zrozumienia przekazywanych treści zaleca się stosowanie odpowiednich środków dydaktycznych oraz organizowanie wycieczek na targi i wystawy. Ćwiczenia podane w poszczególnych działach tematycznych stanowią propozycję, którą można wykorzystać w czasie zajęć. Wskazane jest, aby nauczyciel przygotował również inne ćwiczenia, które może zrealizować w warunkach swojej szkoły. Na realizację poszczególnych działów tematycznych proponuje się następujący podział godzin: Lp. Działy tematyczne Liczba godzin 1. Klimatyczne i glebowe czynniki siedliska Melioracje Uprawa roli Nawożenie roślin ogrodniczych Rozmnażanie roślin ogrodniczych Osłony i podłoża w produkcji ogrodniczej Ochrona roślin Podstawy zmianowania 10 Razem 140 Podane w tabeli liczby godzin na realizację poszczególnych działów mają charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić zmiany, mające na celu dostosowanie programu nauczania do specyfiki szkoły, struktury gospodarstw rolnych oraz kierunków produkcji w regionie. Klimatyczne i glebowe czynniki siedliska - należy przedstawić czynniki siedliskowe, ich wpływ na wzrost, rozwój i plonowanie roślin ogrodniczych oraz wymagania roślin i możliwości ich zaspokojenia, 11

12 rejonizację upraw ogrodniczych, przydatność gleb, mapy glebowo rolnicze. Wskazane jest zwrócenie uwagi na wybór najlepszych warunków siedliskowych dla upraw ogrodniczych oraz planowanie produkcji gatunków i odmian roślin, którym można zapewnić optymalne warunki rozwoju. Melioracje - realizacja treści powinna umożliwić uczniowi opanowanie podstawowych wiadomości i umiejętności niezbędnych do wytworzenia i utrzymania właściwych stosunków powietrzno-wodnych w glebie. Uprawa roli - należy zapoznać uczniów z celem, zadaniami, sposobami uprawy gleb w produkcji ogrodniczej. Treści tego działu powinny być skorelowane z programem przedmiotu Mechanizacja ogrodnictwa. Nawożenie roślin ogrodniczych należy wykazać wpływ nawożenia na wielkość i jakość plonu, jego wartość biologiczną oraz bezpieczeństwo żywności i ochronę środowiska. Rozmnażanie roślin ogrodniczych - należy podkreślić wpływ stosowanych sposobów i technik rozmnażania roślin na ich zdrowotność, wierność powtarzania cech matecznych oraz na wydajność i koszty produkcji. Osłony i podłoża w produkcji ogrodniczej - zawiera treści związane ze sztucznymi warunkami siedliskowymi dostosowywanymi do wymagań roślin. W dziale tym należy przedstawić metody regulowania warunków siedliskowych. Ochrona roślin - treści obejmują zagadnienia dotyczące możliwości stosowania środków ochrony roślin, oraz ich wpływu na wielkość plonu. Należy podkreślić, że decyzja o zastosowaniu chemicznych środków ochrony roślin musi zostać podjęta wówczas, kiedy efektywność metod biologicznych i agrotechnicznych nie jest wystarczająca. Nauczyciel powinien uświadomić uczniom, że najbardziej bezpieczne jest stosowanie integrowanej ochrony roślin, polegającej na łączeniu różnych metod biologicznych, agrotechnicznych i chemicznych. Należy omówić także sposoby ochrony roślin stosowane w ogrodnictwie ekologicznym. Podstawy zmianowania należy kształtować umiejętność opracowywania zmianowań w zależności od warunków przyrodniczych i organizacyjno ekonomicznych gospodarstwa. 12

13 Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów należy przeprowadzać systematycznie przez cały czas realizacji programu nauczania przedmiotu, na podstawie kryteriów przedstawionych na początku zajęć. Osiągnięcia uczniów można oceniać na podstawie: ustnych i pisemnych sprawdzianów, testów osiągnięć szkolnych, obserwacji ucznia podczas wykonywania ćwiczeń, sporządzonych zielników. Podczas procesu kształcenia należy sprawdzać na bieżąco postępy uczniów. Ma to na celu monitorowanie stopnia osiągnięcia założonych celów kształcenia oraz daje możliwość dobierania skutecznych metod pracy z uczniem. Dokonując kontroli i oceny w formie ustnej, należy zwracać uwagę na merytoryczną jakość wypowiedzi, właściwe stosowanie pojęć i terminów, poprawność wnioskowania. Umiejętności praktyczne uczniów proponuje się sprawdzać przez obserwację czynności wykonywanych podczas realizacji ćwiczeń. Po zakończeniu realizacji programu proponuje się zastosowanie testu osiągnięć szkolnych z zakresu poszczególnych działów tematycznych. Ocenianie osiągnięć uczniów powinno być dokonywane zgodnie z obowiązującą skalą, a ocena po zakończeniu realizacji programu nauczania przedmiotu powinna uwzględniać wyniki wszystkich stosowanych przez nauczyciela sposobów sprawdzania osiągnięć ucznia. Literatura Kreuter M.L.: Ogród w zgodzie z naturą. Praktyczny poradnik dla ogrodnika- ekologa. ELIPSA, Warszawa 1998 Pesty J.P.: Cięcie roślin ogrodowych. WIEDZA I ŻYCIE, Warszawa 2002 Pr. zbiorowa: Choroby roślin w uprawach ogrodniczych. SGGW, Warszawa 2003 Praca zbiorowa: Podstawy ogrodnictwa. WSiP, Warszawa 2000 Praca zbiorowa: Podstawy produkcji roślinnej. PWRiL, Warszawa 1998 Zwykła Dobra Praktyka Rolnicza. FAPA, Warszawa 2003 Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych 13

14 MECHANIZACJA OGRODNICTWA Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: odczytać rysunki techniczne i schematy, posłużyć się instrukcjami obsługi maszyn, urządzeń, sprzętu oraz stosowania środków ochrony roślin, określić przydatność metali, drewna i tworzyw sztucznych w technice ogrodniczej, scharakteryzować podstawowe połączenia części maszyn, osie, wały, łożyska i przekładnie, rozróżnić sprzęgła i przekładnie stosowane w maszynach ogrodniczych, wyjaśnić budowę, działanie i zastosowanie pomp oraz układów hydraulicznych i pneumatycznych, wyjaśnić zjawisko tarcia i jego wpływ na pracę maszyn, wyjaśnić zjawisko korozji i jej wpływ na trwałość maszyn, scharakteryzować podstawowe metody zabezpieczania metali przed korozją, wyjaśnić budowę i zasady użytkowania maszyn stosowanych w produkcji ogrodniczej, dobrać maszyny i narzędzia do uprawy roślin ogrodniczych uwzględniając warunki glebowe, organizacyjne i ekonomiczne, określić zasady konserwacji i przygotowania do pracy maszyn i narzędzi ogrodniczych, skorzystać z najnowszych rozwiązań technicznych stosowanych w maszynach i urządzeniach ogrodniczych, określić zasady użytkowania agregatów w podstawowych pracach ogrodniczych, określić sposoby i parametry wykonywania podstawowych prac polowych maszynami lub zestawami maszyn, skorzystać z katalogu maszyn i części zamiennych przy planowaniu zaopatrzenia, scharakteryzować instalacje i urządzenia elektryczne stosowane w ogrodnictwie, scharakteryzować rodzaje niekonwencjonalnych źródeł energii i korzyści wynikające z ich wykorzystania, wyjaśnić budowę, zasady działania i obsługę silników spalinowych, scharakteryzować budowę i zasady działania mechanizmów napędowych pojazdów, wyjaśnić zasady obsługi układu kierowania pojazdem ogrodniczym, 14

15 ocenić stan techniczny oraz wyjaśnić zasady obsługi, konserwacji i przechowywania pojazdów ogrodniczych, dobrać środki transportowe do określonej technologii produkcji, określić zakres okresowych przeglądów technicznych maszyn i ciągników, udzielić pierwszej pomocy w stanach zagrożenia zdrowia i życia, zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska obowiązujące podczas obsługi maszyn i urządzeń ogrodniczych. Materiał nauczania 1. Podstawy techniki w ogrodnictwie Podstawy rysunku technicznego. Przekroje i schematy części maszyn. Uproszczenia rysunkowe. Programy komputerowe stosowane w rysunku technicznym. Materiały konstrukcyjne i eksploatacyjne stosowane w technice ogrodniczej. Połączenia części maszyn. Osie, wały, łożyska i przekładnie. Sprzęgła i hamulce. Rodzaje pomp, układy hydrauliczne i pneumatyczne. Ćwiczenia: Czytanie rysunków technicznych, schematów i instrukcji montażowych. Rozpoznawanie materiałów konstrukcyjnych i eksploatacyjnych stosowanych w ogrodnictwie. Rozpoznawanie elementów napędu hydraulicznego i pneumatycznego. Dobieranie zamiennych części maszyn z katalogów. 2. Maszyny i urządzenia stosowane w ogrodniczych uprawach gruntowych Mechanizacja uprawy roli. Warunki pracy elementów roboczych maszyn i narzędzi rolniczych. Uprawa płużna, głęboszowanie, narzędzia doprawiające glebę i maszyny uprawowe. Mechanizacja nawożenia, siewu i sadzenia. Mechanizacja międzyrzędowych prac pielęgnacyjnych. Mechanizacja prac w szkółkarstwie i sadownictwie. Mechanizacja koszenia traw i innych prac na terenach zieleni. Mechanizacja zabiegów ochrony roślin. Zasady bezpiecznego stosowania środków chemicznych i eksploatacji aparatury do ochrony roślin. Zaopatrzenie gospodarstw w wodę. Nawadnianie roślin. Mechanizacja zbioru owoców i warzyw oraz ich pozbiorowej obróbki. Maszyny i urządzenia do zbioru, omłotu, czyszczenia i suszenia stosowane w nasiennictwie ogrodniczym. 15

16 Ćwiczenia: Dobieranie zespołów roboczych narzędzi i maszyn do prac polowych. Określanie stopnia zużycia części narzędzi i maszyn stosowanych w ogrodnictwie. Obliczanie ilości wysiewu nasion. Obliczanie ilości wysiewu nasion za pomocą próby kręconej. Dobieranie wymiennych elementów roboczych maszyn i narzędzi pielęgnacyjnych. Dobieranie końcówek rozpylających do określonego rodzaju oprysku. Ocenianie stanu technicznego wybranych maszyn i narzędzi ogrodniczych. 3. Użytkowanie energii w ogrodnictwie Źródła energii i jej nośniki. Sposoby pozyskania i wykorzystania energii odnawialnej. Potrzeby energetyczne ogrodnictwa. Urządzenia elektryczne w ogrodnictwie: instalacje, odbiorniki i zabezpieczenia. Klimatyzacja i wyposażenie techniczne ogrodniczych pomieszczeń produkcyjnych. Technika wytwarzania i regulacji mikroklimatu w obiektach przechowalniczych i uprawowych. Urządzenia chłodnicze, grzewcze, wentylacyjne, nawadniające i doświetlające. Urządzenia do dokarmiania roślin dwutlenkiem węgla oraz dezynfekcji gleby. Ćwiczenia: Czytanie i analizowanie tabliczki znamionowej silnika i odbiornika prądu elektrycznego. Rozpoznawanie i kontrolowanie zabezpieczeń instalacji elektrycznych oraz odbiorników prądu elektrycznego. Obliczanie zapotrzebowania na energię i paliwo w uprawach pod osłonami. 4. Pojazdy i środki transportu stosowane w ogrodnictwie Rodzaje i charakterystyka pojazdów. Budowa i działanie silników spalinowych. Budowa i działanie zespołów pojazdu. Mechanizmy przenoszące napęd. Mechanizmy jezdne i sterowania. Instalacja elektryczna, urządzenia hydrauliczne, zaczepowe i odbioru mocy. Maszyny samojezdne. Środki transportu polowego. Transport wewnętrzny. Zasady doboru, eksploatacji i bezpiecznej obsługi środków transportowych. 16

17 Ćwiczenia: Rozpoznawanie silników spalinowych. Kontrolowanie poziomu oleju i wymiana filtra oleju. Kontrolowanie poziomu elektrolitu i stopnia naładowania akumulatora. Dobieranie środków transportowych do wybranych prac ogrodniczych. 5. Podstawy eksploatacji maszyn Agregatownie maszyn i narzędzi ogrodniczych. Zasady przeprowadzania konserwacji i przeglądów oraz napraw sprzętu ogrodniczego. Przechowywanie sprzętu ogrodniczego. Ćwiczenia: Obliczanie mocy efektywnej ciągnika. Określanie stopnia zużycia i wykrywanie uszkodzeń wybranej części maszyny. Dobieranie środków do mycia oraz konserwacji maszyn i narzędzi ogrodniczych. Dobieranie jednostki napędowej do wybranego agregatu. 6. Projektowanie procesów technologicznych i gospodarowanie sprzętem ogrodniczym Podstawowe zasady projektowania procesów technologicznych w ogrodnictwie. Wybór sprzętu, producenta i formy zakupu. Usługi techniczne dla ogrodnictwa i zespołowe użytkowanie maszyn. Ćwiczenia: Projektowanie karty technologicznej wybranej uprawy ogrodniczej. Analizowanie ofert sprzętu ogrodniczego pod kątem przydatności, jakości, dostępności, warunków zakupu i serwisowania. Posługiwanie się dokumentacją gwarancyjną. 7. Bezpieczeństwo i higiena pracy, ochrona przeciwpożarowa i ochrona środowiska Prawna ochrona pracy. Zagrożenia dla osób, mienia i otoczenia występujące w środowisku pracy oraz sposoby ich zapobiegania. Zasady postępowania w sytuacjach zagrożenia zdrowia i życia. Zasady udzielania pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy. Ćwiczenia: Dobieranie środków ochrony indywidualnej do wykonywanej pracy. Udzielanie pierwszej pomocy w sytuacjach zagrożenia zdrowia i życia. 17

18 Środki dydaktyczne Próbki materiałów konstrukcyjnych i eksploatacyjnych. Części maszyn. Połączenia stosowane w narzędziach i maszynach. Modele narzędzi, maszyn i urządzeń stosowanych w ogrodnictwie. Modele i przekroje różnych zespołów maszyn ogrodniczych i ciągników. Plansze, foliogramy i fazogramy przedstawiające budowę i działanie narzędzi, maszyn, urządzeń i sprzętu ogrodniczego. Filmy dydaktyczne przedstawiające pracę silnika spalinowego oraz poszczególnych mechanizmów podwozia ciągnika. Filmy dydaktyczne przedstawiające procesy mechanizacji prac w produkcji ogrodniczej. Specjalistyczne programy komputerowe z zakresu technologii wykonywania prac w produkcji ogrodniczej. Instrukcje obsługi sprzętu ogrodniczego. Katalogi sprzętu rolniczego i części zamiennych. Karty technologiczne stosowane w mechanizacji produkcji ogrodniczej. Czasopisma zawodowe z zakresu mechanizacji rolnictwa i ogrodnictwa. Uwagi o realizacji Program przedmiotu Mechanizacja ogrodnictwa obejmuje wiedzę z zakresu podstaw techniki, maszyn i urządzeń stosowanych w ogrodniczych uprawach gruntowych, użytkowania energii w ogrodnictwie, eksploatacji maszyn, projektowania procesów technologicznych, a także stosowania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska. Treści przedmiotu należy skorelować z programem przedmiotu Podstawy ogrodnictwa. Realizując program przedmiotu należy odwoływać się do wiedzy uczniów zdobytych na lekcjach fizyki, szczególnie podczas omawiania zasad działania maszyn i urządzeń stosowanych w ogrodnictwie. Kształtowanie umiejętności wynikających ze szczegółowych celów kształcenia wymaga stosowania różnych metod i form pracy z uczniami oraz właściwego doboru środków dydaktycznych. Wskazane jest, aby program nauczania realizować metodami: wykładu informacyjnego, pokazu z objaśnieniem, pokazu z instruktażem, dyskusji dydaktycznej, projektów oraz ćwiczeń praktycznych. Zastosowanie różnorodnych metod nauczania sprzyja zrozumieniu zjawisk oraz procesów technicznych i technologicznych, kształtowaniu umiejętności wykorzystania wiedzy w sytuacjach typowych i problemowych. Postęp techniczny i technologiczny w ogrodnictwie 18

19 i jego otoczeniu zobowiązuje nauczycieli do aktualizowania treści z zakresu mechanizacji ogrodnictwa oraz dostosowywania ich do norm obowiązujących w Unii Europejskiej. Podczas realizacji programu zaleca się również prezentowanie filmów dydaktycznych oraz organizowanie wycieczek do gospodarstw wyposażonych w nowoczesne maszyny i urządzenia stosowane w ogrodniczych uprawach gruntowych. Wskazane jest, aby uczniowie korzystali z różnych źródeł informacji technicznej takich, jak: Internet, czasopisma zawodowe, poradniki i katalogi. Ćwiczenia zamieszczone w poszczególnych działach tematycznych stanowią propozycję, którą można wykorzystać w czasie zajęć. Wskazane jest, aby nauczyciel przygotował inne ćwiczenia, które może zrealizować w warunkach swojej szkoły. Na realizację poszczególnych działów tematycznych proponuje się następujący podział godzin: Lp. Działy tematyczne Liczba godzin 1. Podstawy techniki w ogrodnictwie Maszyny i urządzenia stosowane w ogrodniczych 44 uprawach gruntowych 3. Użytkowanie energii w ogrodnictwie Pojazdy i środki transportu stosowane 20 w ogrodnictwie 5. Podstawy eksploatacji maszyn Projektowanie procesów technologicznych 10 i gospodarowanie sprzętem ogrodniczym 7. Bezpieczeństwo i higiena pracy, ochrona 8 przeciwpożarowa i ochrona środowiska Razem 136 Podane w tabeli liczby godzin na realizację poszczególnych działów mają charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić pewne zmiany, mające na celu dostosowanie programu do specyfiki szkoły, a zwłaszcza do potrzeb regionu oraz kierunków produkcji ogrodniczej. Podstawy techniki w ogrodnictwie podczas realizacji programu szczególną uwagę należy zwrócić na czytanie rysunków technicznych, posługiwanie się programami komputerowymi stosowanymi do ich sporządzania, na właściwości materiałów stosowanych do budowy maszyn i urządzeń ogrodniczych. Każdy uczeń powinien mieć możliwość identyfikacji najczęściej stosowanych materiałów konstrukcyjnych. Treści zawarte w tym dziale 19

20 stanowią podbudowę teoretyczną do realizacji programu z zakresu maszynoznawstwa oraz zajęć praktycznych. Maszyny i urządzenia stosowane w ogrodniczych uprawach gruntowych należy zapoznać uczniów z budową, działaniem i obsługą maszyn stosowanych w ogrodniczych uprawach gruntowych, szczególna uwagę należy zwrócić na zasady ich doboru oraz właściwe przygotowanie do pracy. Użytkowanie energii w ogrodnictwie bardzo ważne jest zwrócenie uwagi na konieczność prawidłowego zabezpieczenia instalacji przed porażeniem prądem, przeciążeniem i zwarciem, na przestrzeganie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej podczas obsługi instalacji i urządzeń elektrycznych. Należy również zwrócić uwagę na racjonalne zużycie energii i wykorzystanie odnawialnych źródeł energii, ponieważ koszty zużycia energii stanowią najważniejszy składnik kosztów produkcji ogrodniczej. Pojazdy i środki transportu stosowane w ogrodnictwie obejmuje zagadnienia dotyczące obsługi i prowadzenia pojazdów mechanicznych oraz środków transportu ogrodniczego. Zaleca się, aby treści tego działu realizować przed rozpoczęciem przez uczniów nauki jazdy ciągnikiem rolniczym. Podstawy eksploatacji maszyn uczniowie zapoznają się z zasadami racjonalnego wykorzystania sprzętu, jego konserwacją i przechowywaniem. Należy podkreślić wpływ eksploatacji na trwałość i niezawodność maszyn i urządzeń oraz konieczność przestrzegania zasad racjonalnego użytkowania, obsługi, konserwacji i przechowywania. Projektowanie procesów technologicznych i gospodarowanie sprzętem ogrodniczym treści obejmują zagadnienia dotyczące planowania, organizowania i wykonywania procesów produkcyjnych oraz usług ogrodniczych. Uczniowie powinni poznać zasady racjonalnego gospodarowania sprzętem ogrodniczym oraz przeprowadzić analizę rynku maszyn i urządzeń w regionie. Bezpieczeństwo i higiena pracy, ochrona przeciwpożarowa i ochrona środowiska należy zapoznać uczniów z przepisami prawa w dziedzinie ochrony pracy, zagrożeniami występującymi w środowisku pracy oraz z zasadami udzielania pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy. Zagadnienia te są 20

21 szczególnie ważne ze względu na częstotliwość występowania wypadków przy obsłudze maszyn i urządzeń rolniczych i ogrodniczych. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów należy przeprowadzać systematycznie przez cały czas realizacji programu nauczania przedmiotu, na podstawie określonych kryteriów. Osiągnięcia uczniów można oceniać na podstawie: ustnych i pisemnych sprawdzianów, testów osiągnięć szkolnych, obserwacji uczniów podczas wykonywania ćwiczeń, sporządzonych zielników. Dokonując kontroli i oceny w formie ustnej, należy zwracać uwagę na merytoryczną jakość wypowiedzi, właściwe stosowanie pojęć i terminów, poprawność wnioskowania. Umiejętności praktyczne uczniów proponuje się sprawdzać przez obserwację czynności podczas wykonywania ćwiczeń. Po zakończeniu realizacji programu proponuje się zastosowanie testu osiągnięć szkolnych z zakresu poszczególnych działów przedmiotowych. Ocenianie osiągnięć uczniów powinno być dokonywane zgodnie z obowiązującą skalą, a ocena końcowa powinna uwzględniać wyniki wszystkich stosowanych przez nauczyciela sposobów sprawdzania osiągnięć ucznia. Literatura Buliński J., Miszczak M.: Podstawy mechanizacji rolnictwa. WSiP, Warszawa 1996 Kowalczuk J., Bieganowski F.: Mechanizacja ogrodnictwa. WSiP, Warszawa 2000 Kozłowska D.: Podstawy mechanizacji. Wiadomości ogólne. Hortpres, Warszawa 1996 Boruch M., Wołoszyn J.: Obrót sprzętem dla gospodarki żywnościowej. Format-AB, Warszawa 1999 Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych 21

22 PRZEPISY RUCHU DROGOWEGO Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: zastosować przepisy ruchu drogowego podczas kierowania pojazdem, wyjaśnić znaczenie podstawowych przepisów zawartych w prawie o ruchu drogowym, określić obowiązki uczestnika ruchu drogowego, określić kształt i znaczenie znaków drogowych, rozpoznać znaki drogowe, określić sposób korzystania z dróg, wyjaśnić zasady pierwszeństwa przejazdu, scharakteryzować zasady wykonywania manewrów drogowych, określić zasady przewozu osób i ładunków, określić uprawnienia policji w zakresie kontroli ruchu drogowego, określić przeznaczenie przyrządów kontrolno - pomiarowych oraz przyrządów do sterowania pojazdem, określić czynności kierującego pojazdem przed i po uruchomieniu silnika, scharakteryzować warunki jazdy w mieście i poza miastem, określić podstawowe czynności kontrolne i obsługowe urządzeń wpływających na bezpieczeństwo jazdy, określić obowiązki kierującego pojazdem w sytuacji wypadku drogowego, określić sposoby udzielania pierwszej pomocy osobom poszkodowanym w wypadkach, scharakteryzować wpływ środków farmaceutycznych i odurzających na sprawność kierowcy. Materiał nauczania 1. Zasady ruchu drogowego Przepisy o ruchu drogowym. Ogólne zasady ruchu drogowego. Przepisy o ruchu pojazdów. Zasady ruchu drogowego. Porządek i bezpieczeństwo ruchu na drogach. Pierwszeństwo przejazdu. Manewry drogowe. Znaki i sygnały drogowe. Kontrola ruchu drogowego. Wypadki drogowe. Przepisy dotyczące ruchu rowerów, pojazdów zaprzęgowych, jazdy wierzchem, pędzenia zwierząt. Szczególne zasady korzystania z dróg. Naruszenie przepisów ruchu drogowego. Taryfikator mandatów. Prawodawstwo krajów UE a polska kontrola drogowa. 22

23 Ćwiczenia: Rozpoznawanie znaków drogowych. Ustalanie pierwszeństwa przejazdu. 2. Technika kierowania i obsługa pojazdu Pojazdy. Warunki używania pojazdów w ruchu drogowym. Eksploatacja pojazdów. Technika kierowania. Przyrządy do sterowania mechanizmami pojazdu silnikowego. Podstawowe zasady uruchamiania silnika i kierowania pojazdem. Obsługa pojazdu. Prawo jazdy, szkolenie i egzamin. Badanie sprawności fizycznej i psychicznej kierującego oraz sprawdzanie kwalifikacji do kierowania pojazdami. Zatrzymywanie prawa jazdy, cofanie i przywracanie uprawnień. Ćwiczenia: Analizowanie warunków jazdy pojazdem w mieście i poza miastem. Określanie czynności podczas przygotowywania pojazdu do jazdy. Określanie przeznaczenia przyrządów kontrolno pomiarowych pojazdu. 3. Pierwsza pomoc poszkodowanym w wypadkach drogowych Zabezpieczanie miejsca wypadku. Urazy powypadkowe. Zasady udzielania pierwszej pomocy. Działanie leków na organizm. Psychologia akcji ratunkowych. Zachowanie tłumu. Zachowanie ratownika wobec osoby poszkodowanej w wypadkach. Ocena czynności życiowych. Reanimacja. Opatrywanie ran. Zasady postępowania podczas wypadku drogowego na drogach innych państw UE. Ćwiczenia: Udzielanie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym w wypadkach drogowych. Środki dydaktyczne Makieta umożliwiająca symulowanie sytuacji na drodze. Tablice poglądowe, foliogramy, fazogramy, diapozytywy, filmy dydaktyczne prezentujące zasady bezpiecznego poruszania się w ruchu drogowym, zasady kierowania pojazdem, podstawowe czynności kontrolno-obsługowe, zasady udzielania pierwszej pomocy. Akty prawne z zakresu ruchu drogowego oraz warunków używania pojazdów. Programy komputerowe: Prawo jazdy ABCDT Egzamin wewnętrzny dla OSK, Egzamin wewnętrzny - Prawo jazdy ABCDT dla kursantów, Za kierownicą, ADR, BERLE

24 Uwagi o realizacji Realizacja treści programowych przedmiotu Przepisy ruchu drogowego ma na celu przygotowanie uczniów do uzyskania prawa jazdy kategorii T, które uprawnia do kierowania ciągnikiem rolniczym z przyczepą lub pojazdem wolnobieżnym. Zgodnie z przepisami wymiar zajęć teoretycznych nie może być mniejszy niż 30 godzin. Kandydat ubiegający się o uzyskanie prawa jazdy musi opanować przepisy ruchu drogowego, ponieważ ich znajomość, jak również ścisłe przestrzeganie, jest podstawowym warunkiem bezpieczeństwa ruchu drogowego. Realizując program przedmiotu należy podkreślić znaczenie pracy kierowcy, przestrzegania przepisów bezpieczeństwa ruchu drogowego, kultury jazdy, zasady ograniczonego zaufania oraz konieczności ciągłego doskonalenia zawodowego. W procesie nauczania-uczenia się zaleca się stosowanie aktywizujących i praktycznych metod nauczania. Dobór treści do poszczególnych jednostek metodycznych powinien wynikać z szczegółowych celów kształcenia w połączeniu z doborem odpowiednich metod nauczania i środków dydaktycznych. Metody podające należy wzbogacać filmami, przezroczami i tablicami poglądowymi. Duże znaczenie ma realizacja ćwiczeń zawartych w programie nauczania. Pozwalają one na utrwalanie wiadomości, nabywanie umiejętności i wykorzystanie ich w praktycznym działaniu. Na realizację poszczególnych działów tematycznych proponuje się następujący podział godzin: Lp. Działy tematyczne Liczba godzin 1. Zasady ruchu drogowego Technika kierowania i obsługa pojazdu 8 3. Pierwsza pomoc poszkodowanym w wypadkach 8 drogowych Razem 32 Podane w tabeli liczby godzin na realizację poszczególnych działów mają charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić pewne zmiany, mające na celu dostosowanie programu do specyfiki szkoły. 24

25 Zasady ruchu drogowego - należy zapoznać ucznia z zagadnieniami dotyczącymi bezpieczeństwa jazdy, a szczególnie bezpiecznego wykonywania manewrów drogowych w różnych sytuacjach. Technika kierowania i obsługa pojazdu - należy zapoznać uczniów z ogólną budową i działaniem mechanizmów pojazdu oraz zasadami korzystania z wyposażenia pojazdu. Szczególną uwagę należy zwrócić na czynności związane z obsługą urządzeń bezpośrednio wpływających na bezpieczeństwo jazdy oraz na koszty związane z eksploatację pojazdu i ochronę środowiska. Niektóre zagadnienia z tego działu można realizować na zajęciach praktycznych z budowy i eksploatacji pojazdów. Pierwsza pomoc poszkodowanym w wypadkach drogowych szczególną uwagę należy zwrócić na sposoby udzielania pierwszej pomocy. Planowaną liczbę godzin na realizację programu działu tematycznego należy przeznaczyć na kształtowanie umiejętności praktycznych. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów należy przeprowadzać systematycznie przez cały czas realizacji programu nauczania przedmiotu na podstawie kryteriów przedstawionych na początku zajęć. Kryteria oceniania powinny dotyczyć poziomu oraz zakresu opanowania przez ucznia wiadomości i umiejętności określonych w szczegółowych celach kształcenia. Podczas realizacji programu należy oceniać uczniów w zakresie wyodrębnionych celów kształcenia na podstawie: sprawdzianów ustnych i pisemnych, testów osiągnięć szkolnych, obserwacji pracy ucznia podczas wykonywania zadań. W procesie oceniania należy uwzględniać wypowiedzi ustne, wyniki testów, wykonywanie zadań praktycznych, aktywność w czasie zajęć. Do sprawdzania stopnia osiągnięcia założonych celów kształcenia należy zastosować różnorodne narzędzia pomiaru, a w szczególności testy osiągnięć szkolnych, arkusze obserwacji. Zaleca się korzystanie z testów stosowanych podczas egzaminów na prawo jazdy. Pozwolą one uczniom na przygotowanie się do obowiązkowego egzaminu wewnętrznego, przeprowadzanego zgodnie z zasadami określonymi dla egzaminu państwowego. Część teoretyczna egzaminu państwowego obejmująca sprawdzenie znajomości wybranych zagadnień z przepisów 25

26 ruchu drogowego, techniki kierowania i obsługi pojazdu, realizowana jest przy użyciu komputerowego urządzenia egzaminacyjnego lub w formie pisemnego testu. Po zakończeniu realizacji programu przedmiotu, w celu zbadania poziomu osiągnięć uczniów, proponuje się zastosowanie testów osiągnięć szkolnych z zakresu poszczególnych działów tematycznych. W ocenie końcowej należy uwzględnić wyniki wszystkich stosowanych przez nauczyciela metod sprawdzania osiągnięć uczniów. Literatura Jasiński A., Wasiak M.: Kodeks drogowy z komentarzem. Stan prawny na 1 czerwca 2004 r. Wyd. INFOR, Warszawa 2004 Kodeks drogowy. Tekst ustawy. Wybrane akty wykonawcze. Znaki drogowe. Wyd. LexisNexis, Warszawa 2004 Kurczyński A.: Kodeks drogowy 2004 przewodnik dla kandydatów. Wyd. Kram, 2004 Papuga Z.: Prawo Jazdy dla każdego. Kategorie A, B i T. Ag. Wyd. Liwona, Warszawa Praktyczna nauka jazdy. Grupa IMAGE, Warszawa 2004 Podręczny kodeks drogowy. Grupa IMAGE, Warszawa 2004 Soboń S.: Kodeks drogowy. Komentarz z orzecznictwem NSA, SN i TK. Wyd. Twigger, Warszawa 2004 Testy egzaminacyjne - kategoria A, T. Stan prawny: czerwiec Wyd. INFOR, Warszawa 2004 Skrypt testowy. Kategoria T. Ag. Wyd. Liwona, Warszawa Zanim przyjedzie ambulans. Pierwsza pomoc w wypadkach drogowych. Ag. Wyd. Liwona, Warszawa Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych 26

27 SADOWNICTWO I SZKÓŁKARSTWO Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: posłużyć się terminologią z zakresu sadownictwa i szkółkarstwa, rozpoznać poszczególne gatunki drzew i krzewów na podstawie cech morfologicznych, scharakteryzować właściwości biologiczne drzew i krzewów, scharakteryzować produkcję podkładek generatywnych i wegetatywnych, dobrać podkładki wegetatywne, generatywne dla drzew i krzewów owocowych, określić metody zakładania i prowadzenia szkółki drzewek owocowych, dobrać technologie w produkcji szkółkarskiej, dobrać metody szczepienia i okulizacji drzewek owocowych, dobrać metody rozmnażania poszczególnych krzewów owocowych, dobrać maszyny do produkcji krzewów owocowych, dobrać technologie uprawy drzew i krzewów owocowych, określić zasady prowadzenia mateczników i szkółek krzewów owocowych, określić zasady doboru maszyn i urządzeń do pielęgnacji mateczników i szkółek podkładek, dobrać odpowiedni model sadu oraz zaplanować zagospodarowanie terenu pod sad, dobrać odmiany dla sadów złożonych z różnych gatunków drzew owocowych, dobrać określone techniki sadzenia drzewek, określić zasady wyboru terenu i przygotowania gleby dla różnych gatunków krzewów owocowych, zaplanować nasadzenie drzewek z uwzględnieniem sposobu ich pielęgnacji i zbioru owoców, dobrać odpowiednie systemy pielęgnacji gleby w sadzie, zastosować zasady racjonalnego nawożenia, z uwzględnieniem ochrony środowiska, określić zasady doboru maszyn do zabiegów agrotechnicznych, dobrać sposoby i ustalić dawki nawadniania drzew i krzewów owocowych, określić sposoby formowania koron drzew owocowych, wyjaśnić rodzaje i zasady cięcia, 27

28 dobrać sposoby i terminy ciecia drzew owocowych w zależności od ich gatunku i odmiany, określić zasady doboru narzędzi do cięcia pędów i gałęzi drzew owocowych, rozróżnić typy uszkodzeń mrozowych, zastosować sposoby zapobiegania przemarzaniu drzew i krzewów, scharakteryzować budowę kwiatów i określić rolę pszczół w zapylaniu, dobrać metody regulacji owocowania drzew i krzewów, rozróżnić rodzaje dojrzałości owoców, określić metody i terminy zbioru owoców, dobrać metody i środki transportu owoców, scharakteryzować rodzaje przechowalni oraz ich wyposażenie techniczne, określić warunki przechowywania różnych gatunków owoców, określić zasady przygotowywania owoców do zbytu z wykorzystaniem maszyn i urządzeń do standaryzacji, zastosować zasady uprawy różnych gatunków drzew, dobrać odmiany roślin do jagodników, rozpoznać choroby i szkodniki roślin sadowniczych, dobrać metody, środki i sprzęt do zwalczania chorób i szkodników, z uwzględnieniem ochrony środowiska, zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony środowiska oraz bezpieczeństwa żywności, dotyczące produkcji sadowniczej. Materiał nauczania 1. Wiadomości wstępne Morfologia i właściwości biologiczne drzew i krzewów owocowych. Terminologia szkółkarska. Zasady rozmnażania roślin sadowniczych. Ćwiczenia: Rozpoznawanie roślin sadowniczych i rozróżnianie ich części składowych. 2. Podział i charakterystyka podkładek dla poszczególnych gatunków roślin sadowniczych Podkładki dla jabłoni, grusz, czereśni i wiśni, śliw, moreli, brzoskwiń, orzecha włoskiego, piennych krzewów agrestu i porzeczki. Przewodnie, pośrednie i wstawki skarlające. 28

29 Ćwiczenia: Rozpoznawanie podkładek generatywnych i wegetatywnych. 3. Produkcja podkładek Produkcja podkładek generatywnych. Pozyskiwanie nasion, zakładanie i prowadzenie szkółki, wykopywanie i sortowanie podkładek. Produkcja podkładek wegetatywnych przez odkłady, sadzonki zielne i zdrewniałe. Przechowywanie i transport podkładek. Ćwiczenia: Rozpoznawanie nasion podkładek i ocenianie ich wartości. Analizowanie kosztów produkcji podkładek. 4. Produkcja drzewek owocowych Zakładanie szkółki drzewek owocowych. Technologie uszlachetniania. Produkcja okulantów, drzewek dwuletnich z uformowaną koroną i bryłą korzeniową. Ćwiczenia: Opracowywanie planu założenia i prowadzenia szkółki drzewek owocowych Analizowanie różnych metod uszlachetniania produkcji drzewek owocowych. Kalkulowanie opłacalności produkcji drzewek owocowych. 5. Produkcja krzewów owocowych i sadzonek roślin jagodowych Prowadzenie mateczników. Produkcja krzewów porzeczek i agrestu. Produkcja form piennych krzewów owocowych. Produkcja sadzonek maliny, jeżyny, truskawki i poziomki. Ochrona szkółek. Dokumentacja szkółkarska i kwalifikacja szkółek. Przygotowanie materiału szkółkarskiego do sprzedaży. Przechowywanie materiału szkółkarskiego. Ćwiczenia: Rozplanowanie mateczników i szkółek krzewów owocowych. Układanie płodozmianu szkółkarskiego. Analizowanie kosztów produkcji krzewów owocowych. Rozpoznawanie chorób i szkodników występujących w szkółkach sadowniczych. 29

30 6. Projektowanie i zakładanie sadów, jagodników Znaczenie gospodarcze i wartość odżywcza owoców. Wymagania przyrodnicze roślin sadowniczych. Czynniki ekonomiczne w planowaniu upraw sadowniczych. Wybór terenu i rozplanowanie sadu. Otoczenie sadu, osłony, ogrodzenia i ujęcia wody. Przygotowanie gleby pod sad. Terminy i sposoby sadzenia drzew. Ćwiczenia: Analizowanie warunków siedliskowych przed założeniem sadu. Projektowanie gospodarstwa sadowniczego. Obliczanie liczby drzewek w sadzie z uwzględnieniem powierzchni, rozłogu, gatunków i siły wzrostu drzew. 7. Zabiegi agrotechniczne Systemy utrzymania gleby w sadzie. Potrzeby nawozowe roślin sadowniczych. Nawożenie kontrolowane. Pora i technika nawożenia. Potrzeby wodne roślin sadowniczych. Systemy nawadniania i ich efektywność. Ćwiczenia: Interpretowanie wyników analiz gleby i liści roślin. Rozpoznawanie objawów niedoboru lub nadmiaru składników mineralnych. Bilansowanie potrzeb wodnych roślin z opadami atmosferycznymi. 8. Formowanie i cięcie drzew owocowych Wpływ cięcia i przyginania pędów na wzrost, owocowanie i zdrowotność drzew. Terminy, rodzaje i technika cięcia. Korony drzew i ich formowanie. Ćwiczenia: Dobieranie terminów i sposobów cięcia dla różnych gatunków drzew owocowych. Formowanie wybranych typów koron. 9. Uszkodzenia mrozowe Wytrzymałość mrozowa roślin sadowniczych. Zapobieganie szkodom mrozowym i przymrozkowym. Uszkodzenia mrozowe i ich leczenie. Ćwiczenia: Rozpoznawanie uszkodzeń mrozowych i przymrozkowych roślin sadowniczych. 30

31 10. Kwitnienie i owocowanie drzew owocowych Warunki tworzenia się pąków kwiatowych. Kwitnienie i rozwój zawiązków. Zjawisko przemiennego owocowania. Regulowanie owocowania. Ćwiczenia: Rozpoznawanie pędów i pąków drzew oraz krzewów owocowych. 11. Zbiór i przechowywanie owoców Fizjologia dojrzewania i przechowywania owoców. Dojrzałość zbiorcza i termin zbioru. Zasady zbioru, zbiór owoców poszczególnych gatunków, ich transport, sortowanie, kalibrowanie, pakowanie i przygotowanie do sprzedaży. Czynniki wpływające na jakość owoców w czasie przechowywania. Chłodnie i ich wyposażenie. Przechowywanie jabłek i innych owoców. Nowoczesne formy organizacyjne przechowalnictwa owoców. Ćwiczenia: Określanie dojrzałości zbiorczej owoców. Rozpoznawanie chorób przechowalniczych. 12. Prowadzenie sadów drzew owocowych Uprawa jabłoni, grusz, śliw, wiśni i czereśni z uwzględnieniem wymagań produkcji integrowanej. Gatunki uprawiane na mniejszą skalę: brzoskwinie, morele, orzech włoski i leszczyna. Ćwiczenia: Rozpoznawanie odmian i gatunków. Porównywanie wymagań siedliskowych i agrotechnicznych różnych gatunków drzew owocowych. Analizowanie kosztów produkcji owoców. 13. Uprawa roślin jagodowych Uprawa truskawek, malin, jeżyn, porzeczek, agrestu, aronii i innych gatunków krzewów owocowych. Ćwiczenia: Rozpoznawanie gatunków roślin jagodowych w stanie bezlistnym i ulistnionym. Porównywanie wymagań i technologii uprawy poszczególnych gatunków roślin jagodowych. 31

32 Planowanie zapotrzebowania na materiał nasadzeniowy i inne środki produkcji przy zakładaniu plantacji truskawek. 14. Ochrona roślin sadowniczych Metody ochrony roślin sadowniczych. Integrowana ochrona, prognozowanie, sygnalizacja, nadzorowane zwalczanie chorób i szkodników. Program ochrony sadów. Choroby i szkodniki jabłoni, gruszy, śliwy, wiśni, czereśni, moreli, brzoskwini, orzecha włoskiego, leszczyny, truskawki, poziomki, maliny, jeżyny, winorośli i borówki amerykańskiej. Metody zwalczania chorób i szkodników roślin sadowniczych. Bezpieczeństwo i higiena pracy oraz ochrona środowiska w produkcji sadowniczej. Bezpieczeństwo żywności i standardy jakości owoców. Ćwiczenia: Posługiwanie się programem ochrony roślin sadowniczych. Rozpoznawanie objawów chorób i skutków żerowania szkodników. Określanie konieczności wykonania zabiegu ochrony chemicznej na podstawie zaobserwowanej liczebności szkodnika i progu ekonomicznego zagrożenia. Planowanie ochrony roślin w sadzie z uwzględnieniem sygnalizacji, wyników lustracji w sadzie i prognoz służby ochrony roślin. Środki dydaktyczne Okazy naturalne i atrapy owoców. Próbki nasion podkładek i odmian. Próbki nawozów i atrapy środków ochrony roślin. Programy ochrony roślin. Tabele mieszania nawozów i pestycydów. Przykładowe karty technologiczne. Atlasy roślin sadowniczych. Atlasy chorób, chwastów i szkodników. Filmy dydaktyczne. Przezrocza, foliogramy, fazogramy. Programy komputerowe. Instrukcje do ćwiczeń. Katalogi, prospekty, czasopisma zawodowe. 32

33 Uwagi o realizacji Treści programowe przedmiotu sadownictwo i szkółkarstwo obejmują wiedzę z zakresu produkcji owoców, drzewek i krzewów owocowych występujących w naszym klimacie. Program nauczania powinien być realizowany w powiązaniu z zajęciami praktycznymi. Korelacja pozwoli na łączenie teorii z praktyką i dlatego należy ją uwzględniać podczas dobierania treści kształcenia. Łączenie zagadnień teoretycznych z praktyką sprawi, że przekazywane wiadomości staną się pełniejsze, będą łatwiej przyswajane przez uczniów. Stymuluje to także aktywniejszą postawę uczniów w procesie nauczania-uczenia się. Zajęcia powinny być prowadzone w pracowni przedmiotowej, której wyposażenie w odpowiednie środki dydaktyczne powinno umożliwić realizację pokazów i ćwiczeń. Podczas realizacji programu nauczania wskazane jest stosowanie aktywizujących metod nauczania z elementami pokazu i opisu, ze szczególnym uwzględnieniem ćwiczeń realizowanych w grupach lub indywidualnie. W czasie nauki uczeń powinien samodzielnie wzbogacać wiedzę o przedmiocie, korzystać z różnych źródeł informacji, wyrabiać nawyki systematycznej pracy, samodzielnie rozwiązywać problemy. Wskazane jest zainteresowanie uczniów postępem naukowo technicznym w sadownictwie oraz zachęcanie do stosowania nowej wiedzy w praktyce. Zaleca się organizowanie wycieczek do gospodarstw sadowniczych, przechowalni owoców, na targi i wystawy owoców oraz środków ochrony roślin. Treści programowe wspomagane są ćwiczeniami, które poza ilustracją omawianych zagadnień pozwalają na kształtowanie umiejętności rozwiązywania problemów, wnioskowania. Ćwiczenia stanowią propozycję, która może być wykorzystana podczas zajęć. Nauczyciel powinien przygotować inne ćwiczenia, które może zrealizować w warunkach swojej szkoły. Na realizację poszczególnych działów tematycznych proponuje się następujący podział godzin: 33