DKF Kwant. Filmoteka Narodowa

Transkrypt

1 A I M E D A AK MOWA FIL 0> ja 1 c y d e Filmoteka Narodowa >s 3 k o r e ry 5 t s e m i6

2 Dyskusyjny Klub Filmowy Kwant Filmoteka Narodowa Program Akademii Filmowej 2013/2014 Od neorealizmu włoskiego do czeskiej szkoły filmowej ( ) Rashomon (1950) Akademia Filmowa jest współfinansowana przez Miasto Stołeczne Warszawa, Polski Instytut Sztuki Filmowej. Zrealizowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Edukacja kulturalna i upowszechnianie kultury opiekunowie Prof. Andrzej Werner Dr Rafał Marszałek

3 Nowe czasy, nowe kino Czterysta batów (1959) Na początku lat 40. XX wieku statystycznie co drugi mieszkaniec Ameryki i Anglii był stałym widzem kinowym; podobnie było w większości krajów. To powszechne zainteresowanie uwidoczniło się w sferze wzorów osobowych i oznak stylu życia. Po roku 1945 owa tendencja utrwaliła się, wraz z rozwojem kultury masowej nawet wzmogła. Z drugiej strony pojawił się nurt przeciwstawny uniformizowi. Im bogatszy pejzaż fimowy, tym więcej oryginalnych idei i samodzielnych możliwości wyboru. Obok tradycyjnego konceptu kina dla wszystkich zrodziła się potrzeba indywidualnej ekspresji. Możliwe, że praprzyczyną zmian było ciśnienie historii. Na powojennym pogorzelisku coraz trudniej było grać w literaturę, teatr, film. Wszelka sztuczność musiała razić. Po raz pierwszy w życiu Chaplin, jako tytułowy Monsieur Verdoux, grał bohatera negatywnego, który odpłaca społeczeństwu za zło i zarazem uosabia całe zło epoki. Orędownicy amerykańskiego kina społecznego Dmytryk, Dassin, Wise z całą świadomością odwracali się od hollywoodzkiej konwencji. Neorealizm włoski zrodził się z intensywnego przeżycia wojny, która nie uległa zapomnieniu jak wydarta kartka z kalendarza. Bez Tragicznego pościgu, Złodziei rowerów nie byłoby też problematyki bezrobocia, czarnego rynku, przestępczości młodych. Tematy do wzięcia, w sensie dosłownym leżały na ulicy. Dokumentalne sekwencje stawały się więc koniecznością, podczas gdy fabuła ledwie przyzwyzwyczajeniem. Mało kto dziś pamięta, że wczesnym prekursorem francuskiej nowej fali z póżnych lat pięćdziesiątych był Rene Clement, autor Monsieur Ripois, filmujący aktorów z ukrycia, bez wiedzy ulicznych przechodniów, statystów mimo woli. Stylizacje romantyczne takie jak w Brzasku i Ludziach za mgłą, odchodziły w przeszłość. André Bazin, mistrz powojennej krytyki, powiadał, że estetyczne reguły musiały ustąpić oślepiającej rzeczywistości. Wszystkie europejskie nurty nowofalowe w Anglii, we Francji, w Czechosłowacji, w Związku Radzieckim, u nas wreszcie jednały sztukę z realnością. Oczywiście,zewnętrzne znamiona tego kierunku były za każdym razem inne. Intymne oświetlenie (słowo-klucz wzięte z tytułu filmu Passera), charakterystyczne dla utworów szkoły praskiej spod znaku Formana i Menzla, nie da się porównać z polskimi wizjami historii najnowszej Wajdy czy Munka ani z niepowtarzalną rosyjską Balladą o żołnierzu. Angielscy młodzi gniewni kontestują swój świat społeczny naprawdę, podczas gdy Truffaut i Chabrol, głośno manifestujący pogardę dla kina papy, są tylko pozornymi buntownikami. Pole wspólnoty wyznacza natomiast pojęcie kina autorskiego. W drugiej połowie lat pięćdziesiątych wokół Cahiers du cinéma i British Film Institut zbierają się ludzie połączeni podobnymi zapatrywaniami i ambicjami. Młodzi Francuzi wkładają w swoje amatorskie przedsięwzięcia własny kapitał i w najróżniejszych rolach od producenta do aktora udzielają się w kolejnych filmowych realizacjach. Silna więż środowiskowa rozbudza młodych prażan. Ze wspomnień Formana wiemy, że ów duch zespołowy przenieśli oni po 1968 roku jako emigranci aż za ocean. W Polsce nie było przypadkowych debiutów. Pracę w filmie zaczynali ludzie z osobowością, nie rzemieślnicy, lecz zuchwali, mimo wszystkich systemowych ograniczeń, artyści. Na przełomie lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych kamera

4 coraz częściej i coraz śmielej oddaje subiektywną sprawiedliwość światu. Rozrachunki ze współczesną obyczajowością i z historią nie muszą być powszechnie akceptowane. Autorom wystarcza, że znajdą się w małych salach kino-klubów, że spotkają się z fanatykami kina. Film tamtych lat coraz rzadziej służy spędzaniu czasu. Jest emanacją podskórnych niepokojów. Bywa lontem. Dotyczy to największych filmowych postaci epoki. Obrazoburca Buñuel, penetrujący mroki egzystencji Bergman i odnajdujący nowe kontury widzialnej rzeczywistości Antonioni oni wszyscy idą pod prąd. Odkrywcy tego, co jest tajemną drugą stroną, mówią nam rzeczy niełatwe i niewesołe. Ich dzieła są trudne w odbiorze, ponieważ najgłębiej interweniują w sens życia. Film jest fikcją, ułudą, fantazmatem, ale tym bardziej zakorzenia nas w porządku bytu. Spotkanie z wielkim filmem zobowiązuje. Niektórym z nas przynajmniej tak się wówczas wydawało. Rafał Marszałek Buntownik bez powodu (1955)

5 W y k ł a d o w c y S e m e s t r Andrzej Werner Krytyk filmowy i literacki, historyk literatury i filmu, profesor doktor habilitowany nauk humanistycznych, wykładowca w Akademii Teatralnej. Pracownik naukowy Instytutu Badań Literackich PAN. Wieloletni przewodniczący Sekcji Piśmiennictwa Filmowego przy Stowarzyszeniu Filmowców Polskich, autor telewizyjnej Akademii Polskiego Filmu. Wykładowca Akademii Polskiego Filmu. Członek Zarządu Polskiej Sekcji PEN-Clubu. Jest autorem książek: Zwyczajna apokalipsa (1971, 1981), Historia filmu polskiego, t. V (1985, współautor), Polskie, arcypolskie (1987), Pasja i nuda (1991), Krew i atrament (1997), Dekada filmu. Problem kryzysu kultury w kinie lat sześćdziesiątych (1997), Wysoko. Nie na palcach. O pisarstwie Jana Józefa Szczepańskiego (2003). Zygmunt Machwitz W 1961 r. ukończył studia polonistyczne i filmoznawcze na Uniwersytecie Łódzkim. Pracuje jako wykładowca historii filmu w Państwowej Szkole Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej w Łodzi. W latach pełnił funkcję sekretarza generalnego Polskiej Federacji Dyskusyjnych Klubów Filmowych. W różnych okresach członek wielu społecznych kolegiów, m.in. Rady Programowej Kinematografii, Komitetu Kinematografii, Filmowej Rady Repertuarowej, Rady Naukowo-Programowej Filmoteki Narodowej, Rady Naukowej Muzeum Kinematografii, Rady Redakcyjnej Filmu na Świecie. Publikował prace krytyczne, naukowe, popularyzatorskie oraz metodyczne w następujących czasopismach: Dialog, Kino, Ekran, Harcerstwo, Odgłosy. Laureat m.in. Nagrody miesięcznika Kino (1976) oraz Nagrody Entuzjastów Kina Tęga Głowa. Ważniejsze druki zwarte: Wiedza o filmie (1977, 1983) Twórczość filmowa w Polsce Ludowej (1983). Neorealizm: zapowiedzi i początki Opętanie (Ossessione) 1943 reżyseria: Luchino Visconti wykonwacy: Juan de Landa, Clara Calamai, Dhia Cristiani czas projekcji: 142 min. Trudne lata (Anni difficili) 1948 reżyseria: Luigi Zampa wykonawcy: John Garfield, Agostino Salvietti, Raniero De Cenzo czas projekcji: 113 min Dramaty codzienności. De Sica Złodzieje rowerów (Ladri di biciclette) 1948 reżyseria: Vittorio De Sica wykonawcy: Lamberto Maggiorani, Enzo Staiola, Lianella Carell Rafał Marszałek Krytyk filmowy. Czterokrotny laureat nagrody im. Karola Irzykowskiego, laureat nagrody im. Bolesława Michałka za Kino rzeczy znalezionych jako najlepszej książki filmowej roku Historyk filmu, doktor nauk humanistycznych, wieloletni kierownik Pracowni Historii Filmu w Instytucie Sztuki PAN, redaktor naukowy V i VI tomu Historii filmu polskiego, wykładowca wykładowca Collegium Civitas i Akademii Polskiego Filmu. Szachista, mistrz FIDE i były reprezentant Polski. Laureat nagrody Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej za rok 2012 w dziedzinie krytyki filmowej (wspólnie z M.Oleszczykiem) Jest autorem książek: Nowy film angielski (1968), Powtórka z życia (1970), Pamflet na kino codzienne (1974), Polska wojna w obcym filmie (1976), Kamień w wodę (1980), Filmowa pop-historia (1984), Historia filmu polskiego t.v, (1985) i VI, (1994) (współautor i redaktor naukowy) ZAIKS u progu nowego wieku (1998), Kino rzeczy znalezionych (2006) V czas projekcji: 85 min. Rzym godzina 11 (Roma ore 11) 1952 reżyseria: Giuseppe De Santis wykonawcy: Lucia Bosé, Michele Riccardini, Marco Vicario czas projekcji: 107 min Neorealizm oswojony. De Santis Gorzki ryż (Riso amaro) 1949 reżyseria: Giuseppe De Santis wykonawcy: Nico Pepe, Silvana Mangano, Vittorio Gassman czas projekcji: 107 min. Nie ma pokoju pod oliwkami (Non c e pace tra gli ulivi) 1950 reżyseria: Giuseppe De Santis wykonawcy: Raf Vallone, Michele Riccardini, Vincenzo Vaticone czas projekcji: 90 min Ślady wojny we Francji Bitwa o szyny (La Bataille du rail) 1945 reżyseria: René Clément wykonawcy: Antoine Laurent, Jean Clarieux, Jean Daurand czas projekcji: 80 min.

6 Wrota nocy (Portes de la nuit) 1946 reżyseria: Marcel Carné wykonawcy: Yves Montand, Nathalie Nattier, Pierre Brasseur Buntownik bez powodu (Rebel Without a Cause) 1955 reżyseria: Nicholas Ray wykonawcy: James Dean, Natalie Wood, Sal Mineo czas projekcji: 120 min Komedia francuska czas projekcji: 111 min. Czerwona oberża (L Auberge rouge) 1951 reżyseria: Claude Autant-Lara wykonawcy: Fernandel, Françoise Rosay, Julien Carette Dziki (The Wild One) 1954 reżyseria: László Benedek wykonawcy: Marlon Brando, Mary Murphy, Lee Marvin czas projekcji: 100 min. Wakacje Pana Hulot (Les Vacances de M. Hulot) 1952 reżyseria: Jacques Tati wykonawcy: Jacques Tati, Nathalie Pascaud, Michele Rolla czas projekcji: 79 min Klasyczny western czas projekcji: 90 min. Rzeka czerwona (Red River) 1948 reżyseria: Howard Hawks wykonawcy: John Wayne, Montgomery Clift, Joanne Dru Opowieści księżycowe (Ugetsu monogatari) 1953 reżyseria: Kenji Mizoguchi wykonawcy: Machiko Kyo, Masayuki Mori, Kinyo Tanaka czas projekcji: 125 min. W samo południe (High Noon) 1952 reżyseria: Fred Zinnemann wykonawcy: Gary Cooper, Grace Kelly, Lloyd Bridges czas projekcji: 85 min W Nowym Jorku i Hollywood Asfaltowa dżungla (The Asphalt Jungle) 1950 reżyseria: John Huston wykonawcy: Sterling Hayden, Louis Calhern, Marilyn Monroe czas projekcji: 112 min. Bulwar zachodzącego słońca (Sunset Blvd.) 1950 reżyseria: Billy Wilder wykonawcy: Gloria Swanson, William Holden, Erich von Stroheim czas projekcji: 110 min. Wielcy Japończycy Rashomon (Rasho-mon) 1950 reżyseria: Akira Kurosawa wykonawcy: Toshirô Mifune, Machiko Kyo, Masayuki Mori czas projekcji: 95 min Młodzi skłóceni z życiem czas projekcji: 96 min Demaskator Buñuel Nazarin (Nazarin) 1958 reżyseria: Luis Buñuel wykonawcy: Francisco Rabal, Rita Macedo, Marga Lopez czas projekcji: 94 min. Viridiana (Viridiana) 1961 reżyseria: Luis Buñuel wykonawcy: Silvia Pinal, Fernando Rey, Francisco Rabal czas projekcji: 90 min.

7 Telewizyjne wpływy w filmie Marty (Marty) 1957 reżyseria: Delbert Mann wykonawcy: Ernest Borgnine, Betsy Blair, Joe de Santis S e m e s t r reżyseria: John Cassavetes wykonawcy: Hugh Hurd, Lelia Goldoni, Ben Carruthers czas projekcji: 87 min. 12 gniewnych ludzi (12 Angry Men) 1957 reżyseria: Sidney Lumet wykonawcy: Henry Fonda Klatka (The Brig) 1964 reżyseria: Jonas i Adolf Mekas wykonawcy: Jim Anderson, Warren Finnerty, Henry Howard, Tom Lillard czas projekcji: 65 min. czas projekcji: 96 min. Egzamin i zaliczenie Egzamin i zaliczenie Szkoła nowojorska Cienie (Shadows) 1960 czas projekcji: 95 min V I Robert Bresson filmowy jansenista Dziennik wiejskiego proboszcza (Journal d un curé de campagne) 1951 reżyseria: Robert Bresson wykonawcy: Claude Laydu, André Guibert, Marie-Monique Arkell czas projekcji: 114 min. Ucieczka skazańca (Un condamné a mort s est échappé) 1956 reżyseria: Robert Bresson wykonawcy: François Leterrier, Charles Le Clainche, Roland Monod czas projekcji: 95 min Francuska nowa fala I Hiroszima moja miłość (Hiroshima mon amour) 1959 reżyseria: Alain Resnais wykonawcy: Emmanuelle Riva, Eiji Okada, Bernard Fresson czas projekcji: 90 min. Cleo od pięciu do siedmiu (Cléo de cinq a sept) 1960 reżyseria: Agnes Varda wykonawcy: Corinne Marchand, Antoine Bourseiller, Michel Legrand czas projekcji: 90 min Francuska nowa fala II Do utraty tchu (A bout de souffle) 1959 reżyseria: Jean-Luc Godard wykonawcy: Jean-Paul Belmondo, Jean Seberg, Henri-Jacques Huet czas projekcji: 89 min.

8 Czterysta batów (Les Quatre cents coups) reżyseria: François Truffaut wykonawcy: Jean-Pierre Léaud, Claire Maurier, Albert Rémy czas projekcji: 98 min Z soboty na niedzielę (Saturday Night and Sunday Morning) 1960 Michelangelo Antonioni reżyseria: Karel Reisz wykonawcy: Albert Finney, Shirley Anne Field, Rachel Roberts czas projekcji: 90 min. Zaćmienie (L eclisse) 1962 Samotność długodystansowca (The Loneliness of the Long Distance Runner) 1962 reżyseria: Michelangelo Antonioni wykonawcy: Monica Vitti, Alain Delon, Lilla Brignone czas projekcji: 124 min. Przygoda (L Avventura) 1960 reżyseria: Tony Richardson wykonawcy: Michael Redgrave, Tom Courtenay, Avis Bunnage czas projekcji: 103 min Rosyjskie obrachunki z wojną reżyseria: Andrzej Wajda wykonawcy: Zbigniew Cybulski, Ewa Krzyżewska, Adam Pawlikowski czas projekcji: 106 min. Lecą żurawie (Letiat żurawli) 1957 Eroica (Eroica) 1958 reżyseria: Michaił Kałatozow wykonawcy: Tatiana Samojłowa, Aleksiej Batałow, Wasilij Mierkuriew czas projekcji: 94 min. Ballada o żołnierzu (Bałłada o sołdatie) 1959 reżyseria: Grigorij Czuchraj wykonawcy: Władimir Iwaszow, Żanna Prochorenko, Antonina Maksimowa czas projekcji: 89 min Polska Szkoła Filmowa cz. I Popiół i diament (Popiół i diament) 1958 reżyseria: Michelangelo Antonioni wykonawcy: Gabriele Ferzetti, Monica Vitti, Lea Massari czas projekcji: 145 min Młodzi gniewni w Anglii reżyseria: Andrzej Munk wykonawcy: Edward Dziewoński, Barbara Połomska, Kazimierz Rudzki czas projekcji: 87 min Nowa fala w Czechosłowacji Miłość blondynki (Lásky jedné plavovlásky) 1965 Ingmar Bergman reżyseria: Miloš Forman wykonawcy: Hana Brejchová, Vladimír Pucholt, Ivan Kheil czas projekcji: 88 min. Siódma pieczęć (Det sjunde inseglet) 1956 Pociągi pod specjalnym nadzorem (Ostre sledované vlaky) 1966 reżyseria: Ingmar Bergman wykonawcy: Max von Sydow, Gunnar Björnstrand, Bengt Ekerot czas projekcji: 96 min. Tam, gdzie rosną poziomki (Smultronstället) 1957 reżyseria: Ingmar Bergman wykonawcy: Victor Sjöström, Gunnar Björnstrand, Bibi Andersson czas projekcji: 95 min. reżyseria: Jiří Menzel wykonawcy: Václav Neckár, Jitka Bendová, Vladimír Valenta czas projekcji: 92 min.

9 Polska Szkoła Filmowa cz. II Matka Joanna od Aniołów (Matka Joanna od Aniołów) 1960 reżyseria: Jerzy Kawalerowicz wykonawcy: Lucyna Winnicka, Mieczysław Voit, Anna Cieplewska czas projekcji: 110 min. Jak być kochaną (Jak być kochaną) 1962 reżyseria: Wojciech Jerzy Has wykonawcy: Zbigniew Cybulski, Barbara Krafftówna, Artur Młodnicki czas projekcji: 102 min Egzamin i zaliczenie Egzamin i zaliczenie B i b l i o g r a f i a Podręczniki historii filmu Poza ekranem. Kinematografia polska Edward Zajiček, Warszawa 2009 Historia sztuki filmowej Jerzy Toeplitz tom VI, Warszawa 1990 Kino, wehikuł magiczny Adam Garbicz, Jacek Klinowski tom I-V, Kraków Kino dla wszystkich Krzysztof Teodor Toeplitz, Warszawa 2009 Historia filmu, Jerzy Płażewski, Warszawa 2010 Kronika filmu, Warszawa 1995 Historia filmu francuskiego Jerzy Płażewski, Warszawa kilometrów od Holywood Tadeusz Miczka, Kraków 1992 W Cinecittà i okolicach Tadeusz Miczka, Kraków 1993 Między klasyką a nowym kinem Wojciech Wierzewski, Warszawa 1980 Historia filmu polskiego tom IV, Warszawa 1980 Film polski od A do Z Stanisław Janicki, Warszawa 1977 Historia kina polskiego. Twórcy, filmy, konteksty, Tadeusz Lubelski, Katowice 2009 Monografie twórców Mistrzowie kina europejskiego sylwetki twórcze m. in. M. Antonioniego, I. Bergmana, R. Bressona, L. Godarda, L. Viscontiego, A. Wajdy, Łódź 1996 Podróże do granic filmu sylwetki twórcze M. Antonioniego, I. Bergmana, R. Bressona, L. Buñuel, A. Resnais Konrad Eberhardt, Warszawa 1964 Ingmar Bergman w opinii krytyki zagranicznej, Warszawa 1987 Jean-Luc Godard Konrad Eberhardt, Warszawa 1970 Akira Kurosawa Alicja Helman, Warszawa 1970 Kino polskie w dziesięciu sekwencjach sylwetki twórcze m. in. W. Hasa, J. Kawalerowicza, A. Munka, A. Wajdy, Łódź 1995 Andrzej Munk Ewelina Nurczyńska-Fidelska, Kraków 1982 Andrzej Wajda Barbara Mruklik, Warszawa 1968 Wojciech Has Konrad Eberhardt, Warszawa 1967 Monografie gatunków Film gangsterski Alicja Helman, Warszawa 1990 Western Czesław Michalski, Warszawa 1969 Monografie prądów Film się zmienia Bolesław Michałek, Warszawa 1967 Film sztuka w ewolucji Bolesław Michałek, Warszawa 1975 Dzień dzisiejszy filmu francuskiego Konrad Eberhardt, Warszawa 1967 Nowa fala i nowa powieść Maria Raczewa, Kraków 1974 Film i telewizja w USA Jerzy Toeplitz, Warszawa 1963 Nowy film angielski Rafał Marszałek, Warszawa 1968 Nowy film czechosłowacki Janusz Skwara, Warszawa 1968 Nowy film radziecki Zbigniew Pitera, Warszawa 1967 Szkice o filmie polskim Bolesław Michałek, Warszawa 1960 Polska szkoła filmowa, Wrocław 1976 Strategie autorskie w polskim filmie fabularnym Tadeusz Lubelski, Kraków 1992 Numery monograficzne Filmu na Świecie Luis Buñuel nr 4 str Luchino Visconti nr 3-4 str Michelangelo Antonioni nr 6 str Ingmar Bergman nr str Akira Kurosawa nr 7 str Kenji Mizoguchi nr 9-10 str

10 Wszystkie projekcje odbywają się w kinie Iluzjon, ul. Narbutta 50 A Zajęcia rozpoczynają się wykładem o godzinie Organizatorzy zastrzegają sobie prawo zmian w programie. Podczas wykładu widzowie nie będą wpuszczani na salę. W trakcie wykładów i projekcji nie wolno używać telefonów komórkowych. Wykłady AF są uznawane jako zajęcia uzupełniające przez uczelnie warszawskie. Wydanie duplikatu karnetu kosztuje 10 zł. Kierownik Akademii Filmowej: Edward Tobiszewski Fundacja Pro Art Tech Warszawa, ul. Trębacka 3 tel. (22) Ziemia drży (1948)

11

12

13