Palenie tytoniu wœród pacjentów wybranych poradni specjalistycznych Miêdzyleskiego Szpitala Specjalistycznego w Warszawie

Transkrypt

1 PRACE ORYGINALNE Dorota PYTKA Anna DOBOSZYÑSKA Pale tytoniu wœród pacjentów wybranych poradni specjalistycznych Miêdzyleskiego Szpitala Specjalistycznego w Warszawie Smoking among patients of selected specialist clinics of Miêdzylesie Specialist Hospital in Warsaw Zak³ad Pielêgniarstwa Klinicznego Wydzia³u Nauki o Zdrowiu Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego Kierownik: Prof. nz. dr hab. n. med. Anna Doboszyñska Dodatkowe s³owa kluczowe: pale tytoniu uzale od nikotyny motywacja do zaprzestania palenia Additional key words: smoking nicotine addiction motivation to brake off smoking Adres do korespondencji: Dorota Pytka Zak³ad Pielêgniarstwa Klinicznego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, Warszawa, ul. Erazma Cio³ka tel. (022) , fax. (22) w 21 dpytka@interia.pl Celem pracy by³o zbada problemu palenia tytoniu wœród pacjentów wybranych poradni specjalistycznych Miêdzyleskiego Szpitala Specjalistycznego w Warszawie, ocena stopnia uzale nia od nikotyny osób pal¹cych oraz motywacji do zaprzestania palenia. Badania przeprowadzono w czerwcu i lipcu 09 r., po uzyskaniu zgody Dyrektora Miêdzyleskiego Szpitala Specjalistycznego w Warszawie. W badaniach udzia³ wziê³o 100 pacjentów wybranych poradni specjalistycznych. Narzêdziem badawczym by³a ankieta sk³adaj¹ca siê z 7 pytañ. Ponadto w przeprowadzanych badaniach wœród pacjentów pal¹cych papierosy u yto "Testu motywacji do rzucenia palenia" (test Schneider) oraz "Oceny stopnia uzale nia od nikotyny" (test Fagerströma), opublikowanych w "Konsensusie dotycz¹cym rozpoznania i leczenia zespo³u uzale nia od tytoniu". W opracowaniu danych zastosowano statystykê opisow¹. Wœród badanych by³o 53 by³ych palaczy oraz 47 aktywnych palaczy papierosów. W grupie by³ych palaczy 19 osób nadal jest nara onych na bierne pale papierosów. W przesz³oœci problem ten dotyczy³ 41 osób. Trzydziestu by³ych palaczy pali³o papierosy wœród pal¹cych, w tym w obecnoœci ma³ych dzieci (18 osób) i w okresie ci¹ y i karmienia (2 osoby). Rów 30 by³ych palaczy pali³o papierosy pomimo przeciwwskazañ medycznych lub konfliktu sumienia. Dla by³ych palaczy wydatki na zakup papierosów stanowi³y powa ne obci¹ e bud etu domowego, a osób uzna³o, e by³a to dla nich znacz¹ca pozycja w wydatkach. Osoby pal¹ce papierosy pal¹ je od 30 lat, przeciêt po sztuk dzien. Pacjenci ci zaczêli paliæ w wieku lat. Trzydziestu jeden aktywnych palaczy nara a³o inne osoby na bierne pale, a 38 respondentów pali³o papierosy pomimo przeciwwskazañ medycznych lub w sytuacji konfliktu sumienia. Dla 22 pal¹cych wydatki zwi¹zane z palem papierosów s¹ powa - nym obci¹ em bud etu domowego, The purpose of the study is to examine the issue of smoking among patients of selected clinics of the Miêdzylesie Specialist Hospital in Warsaw, assessment of nicotine addiction of smokers and motivation to give up smoking. The survey was carried out in June and July 09 after obtaining the consent of the Director of Miêdzylesie Specialist Hospital in Warsaw. The survey was participated in by 100 patients of selected specialist clinics. The survey was carried out on the basis of a questionnaire consisting of 7 questions. Furthermore, the "Test of motivation to give up smoking" (Schneider's test) and the "Assessment of nicotine addiction level" (Fagerström's test), published in the "Consensus regarding recognition and treatment of nicotine addiction", were used. When processing data, the descriptive statistics were applied. Those surveyed included 53 former cigarette smokers 47 active smokers and. In the group of former smokers, 19 people still were exposed to passive smoking. In the past, the problem regarded 41 people. Thirty former smokers smoked cigarettes among non-smokers, including young children (18 people) and when pregnant and breastfeeding (2 people). Also 30 respondents smoked despite medical contraindications and bad conscience. For people, expenditures on cigarettes constituted a considerable burden of their respective household budgets, and said that it was a significant item in their expenditures. Smokers have been smoking cigarettes for 30 years, on average cigarettes a day. Those patients began to smoke at the age of. Thirty one active smokers exposed other people to passive smoking and 38 respondents smoked cigarettes despite medical contraindications and with bad conscience. For 22 people, expenditures related to smoking are a considerable burden of the household budget and for 21 people, it is a significant expenditure. Almost one half of the patients smoke cigarettes although 243

2 a dla 21 osób jest to znacz¹cy wydatek. Blisko po³owa pacjentów pali papierosy pomimo, i powinni zaprzestaæ palenia ze wskazañ medycznych. Wiêkszoœæ badanych (32 osoby) ma motywacjê do zaprzestania palenia. Osoby te s¹ w wysokim () i bardzo wysokim (9) stopniu uzale nione od nikotyny. they should brake off smoking for medical reasons. Most of those surveyed (32 people) are motivated to brake off smoking. Those people are highly ( people) and extremely (9 people) addicted to nicotine. Wstêp Pale tytoniu stanowi jeden z najpowa jszych problemów zdrowotnych wspó³czesnoœci. Na œwiecie yje 1,2 miliarda palaczy tytoniu, co stanowi oko³o 1/3 ludnoœci globu powy ej roku ycia [cytowane za 14]. W Polsce pali regular ok. 10 mln osób, blisko po³owa pali d³u ej ni lat. Ka dego roku w Polsce 100 tys. osób umiera z powodu chorób bezpoœrednio zwi¹zanych z palem papierosów, a 60% z nich to osoby w wieku lat. Czterdzieœci procent na³ogowych palaczy umrze przed 65 rokiem ycia, podczas gdy wœród pal¹cych % [1]. Szacuje siê, e uzale od nikotyny jest w Polsce przyczyn¹, co drugiego zgonu mê czyzn w wieku lat daj¹c nam pozycjê œwiatowego lidera [cytowane za ]. Szkodliwe substancje zawarte w dymie tytoniowym wywo³uj¹ wiele groÿnych chorób ich jak: nowotwory, udar mózgu, POChP, osteoporoza, zaostrze astmy oskrzelowej, zaburzenia potencji, zaburzenia p³odnoœci i wiele innych [9]. Wydatki zwi¹zane z palem papierosów stanowi¹ rów powa ne obci¹ e bud etu domowego. Wed³ug danych za 04 r. na zakup jednej paczki papierosów osoba pal¹ca musia³a pracowaæ: 10 minut w Tokio, minut w Genewie, 35 minut w Szanghaju, 42 minuty w Warszawie, 93 minuty w Nairobi i a 108 minut w Mumbalii (Indie) [cytowane za 6]. Pale tytoniu jest uzale m o charakterze psychogennym maj¹cym zwi¹zek ze sposobami zachowania, postawami zdrowotnymi i spo³ecznymi oraz uzale m o charakterze farmakologicznym dotycz¹cym uk³adu nerwowego []. Powa ny problem stanowi rów pale bierne, na które w Polsce nara onych jest oko³o 60-79,9% osób pal¹cych, w tym 68,3% dzieci [cytowane za 6]. Celem pracy by³o zbada problemu palenia tytoniu wœród pacjentów wybranych poradni specjalistycznych Miêdzyleskiego Szpitala Specjalistycznego, ocena stopnia uzale nia od nikotyny osób pal¹cych oraz motywacji do zaprzestania palenia. Postawiono nastêpuj¹ce problemy badawcze: 1) Czy osoby, które zaprzesta³y palenia papierosów s¹ nara one na pale bierne? 2) Czy pacjenci poradni specjalistycznych pal¹ papierosy pomimo, e z wa nych wskazañ medycznych powinni zaprzestaæ palenia papierosów? 3) Czy osoby pal¹ce papierosy maj¹ motywacjê do zaprzestania palenia? 4) Jaki jest stopieñ uzale nia od nikotyny pacjentów pal¹cych papierosy? Materia³ i metody Badania ankietowe przeprowadzono w czerwcu i lipcu 09 r., po uzyskaniu zgody Dyrektora Miêdzyleskiego Szpitala Specjalistycznego w Warszawie. Badania przeprowadzono w Poradni Chorób P³uc oraz Poradni Alergologicznej. W badaniach udzia³ wziê³o 100 osób. Wœród ankietowanych by³o 53 by³ych palaczy i 47 aktywnych palaczy - pacjentów poradni specjalistycznych, którzy wyrazili zgodê na udzia³ w badaniach. ¹cz przeprowadzono ankietê wœród 41 kobiet i 59 mê czyzn. W badaniach zastosowano metodê sonda u diagnostycznego. Do tej metody badawczej u yto jako techniki - ankiety. Narzêdziem badawczym by³ kwestionariusz ankiety opracowany na potrzeby przeprowadzanych badañ, sk³adaj¹cy siê z 7 pytañ: 5 otwartych i 2 pó³otwartych oraz metryczki. Ponadto w przeprowadzanych badaniach wœród pacjentów pal¹cych papierosy u yto Testu motywacji do rzucenia palenia (test Schneider) oraz Oceny stopnia uzale nia od nikotyny (test Fagerströma), opublikowanych w Konsensusie dotycz¹cym rozpoznania i leczenia zespo³u uzale nia od tytoniu [4]. W opracowaniu danych zastosowano statystykê opisow¹. Ze wzglêdu na fakt, e rozk³ady wartoœci zmiennych iloœciowych, ich jak: wiek zaprzestania palenia, wiek pal¹cych i tych osób, które zaprzesta³y palenia, liczba wypalanych papierosów, wiek rozpoczêcia palenia przyjmuj¹ kszta³tu rozk³adu normalnego zdecydowano siê na podsumowa tendencji centralnej tych zmiennych za pomoc¹ mediany - wyniki ni sze ni podana mediana ma co najmj po³owa badanych. Mediana jest odpowiednikiem logicznym œredj arytmetycznej dla zmiennych, których rozk³ad odbiega od normalnego. Z tego samego powodu zamiast odchylenia standardowego wykorzystano rozstêp kwartylowy, który okreœla wielkoœæ zakresu w jakim mieœci siê 50% wyników uplasowanych wokó³ mediany i stanowi logiczny odpowiednik odchylenia standardowego. Przeciêtny wiek osób, które zaprzesta³y palenia papierosów wyniós³ 63 lata (rozstêp kwartylowy wyniós³ lat) lat, przy rozpiêtoœci wiekowej ankietowanych od 33 do 86 lat. Wœród pacjentów przewa a³y osoby z wykszta³cem œrednim (24 osoby), nastêp z wykszta³cem wy szym (14 osób) i zawodowym ( osób). Najmj liczn¹ grupê respondentów stanowi³y osoby z wykszta³cem podstawowym (3 osoby). Mediana wieku osób, które nadal pal¹ papierosy wynios³a 55 lat (rozstêp kwartylowy wyniós³,5 roku), przy rozpiêtoœci wiekowej respondentów od 30 do 84 lat. Wœród ankietowanych pal¹cych papierosy przewa- a³y osoby z wykszta³cem œrednim (19 osób), nastêp z wykszta³cem wy szym ( osób) i zawodowym ( osób). Tylko jedna osoba mia³a wykszta³ce podstawowe. Warto podkreœliæ, e mediana wieku osób, które zaprzesta³y palenia papierosów by³a znacz¹c¹ wy sza (o 8 lat) ni osób, które nadal pali³y papierosy. Wyniki badañ Wœród ankietowanych pacjentów wybranych poradni specjalistycznych 53 osoby w przesz³oœci pali³y papierosy. Jedna osoba stwierdzi³a, e pali³a papierosy okazjonal. Pozostali respondenci stwierdzili, e w przesz³oœci palili papierosy w okresie od roku do 60 lat, mediana liczby lat palenia wynios³a 25 lat (rozstêp kwartylowy wyniós³ 10 lat). Pacjenci zaczêli paliæ papierosy pomiêdzy 9 a 50 rokiem ycia, mediana wieku rozpoczêcia palenia wynosi³a 18 lat (rozstêp kwartylowy by³ równy 4 lata). Ankietowani, którzy zaprzestali palenia papierosów zostali rów zapytani czy w przesz³oœci byli nara eni na bierne pale tytoniu. Tylko 5 osób by³o nara onych na dzia³a substancji zawartych w dymie tytoniowym. Pozosta³e osoby podlega³y szkodliwemu dzia³aniu dymu tytoniowego: w miejscu pracy (41 osób), w rodzi (29 osób), wœród znajomych, przyjació³ (25 osób), czy w miejscach publicznych (22 osoby). Nastêp by³ych palaczy zapytano czy rów obec s¹ nara eni na bierne pale tytoniu. Trzydzieœci cztery osoby odpowiedzia³y negatyw na to pyta. Jednak e 19 pacjentów nadal jest nara onych na dym tytoniowy: w miejscach publicznych i w rodzi (po 9 osób) oraz w miejscu pracy i wœród znajomych i przyjació³ (po 7 osób) (rycina 1). Osoby, które zaprzesta³y palenia papierosów zapytano rów czy pali³y papierosy, w sytuacjach nara aj¹cych zdrowie innych osób. Z badañ wynika, e 29 osób pali³o papierosy wœród pal¹cych cz³onków rodziny, 22 osoby w miejscach publicznych, 21 osób wœród pal¹cych w miejscu pracy, a 11 osób wœród pal¹cych znajomych, przyjació³. Niepokoj¹ce jest pale papierosów w obecnoœci ma³ych dzieci (18 osób) i w okresie ci¹ y i karmienia (2 osoby). Jedenaœcie osób oœwiadczy³o, e pyta ich dotyczy (rycina 2). Kolejne pyta dotyczy³o palenia papierosów w sytuacji nara enia w³asnego zdrowia psychofizycznego na negatywne aspekty palenia papierosów. W grupie by³ych palaczy papierosów 17 ankietowanych pali³o papierosy pomimo kategorycznego zalecenia lekarza zaprzestania palenia, 14 osób w trakcie leczenia szpitalnego, 10 osób w trakcie pobytu sanatoryjnego, a 4 osoby pomimo tego, e uwa a³y to za sprzeczne ze swoim sumiem. Dwudziestu trzech pacjentów uzna³o, e pyta to ich dotyczy (rycina 3). Ostat pyta dotyczy³o ekonomicznych aspektów palenia papierosów. Dla potrzeb przeprowadzanych badañ definiowano poszczególnych stopni obci¹ enia bud etu domowego uznaj¹c, e zale y to od indywidualnej sytuacji materialnej i rodzinnej ankietowanych. W odpowiedzi na to pyta by³ych palaczy oœwiadczy³o, e wydatki zwi¹zane z palem papierosów by³y dla nich powa nym obci¹ em bud etu domowego, osób uzna³o, e stanowi³y dla nich znacz¹cej pozycji w wydatkach, a 1 osoba oœwiadczy³a, e zdarza³o jej siê dokonywaæ zakupu papierosów kosztem rezygnacji z innych potrzeb i wydatków. Piêciu ankietowanych oœwiadczy³o, e pyta ich dotyczy (rycina 4). Wyniki badañ przeprowadzone w grupie aktywnych palaczy papierosów wskazuj¹, e ankietowani pal¹ papierosy w okresie od roku do 60 lat, ponad po³owa co najmj 244 D. Pytka i wsp.

3 Rycina 1 Byli palacze nara eni na bierne pale tytoniu. Former smokers expose to passive smoking cigarettes. Rycina 2 Pale papierosów w sytuacjach nara ania zdrowie innych osób. Smoking with threatening other health. Rycina 3 Pale papierosów w sytuacji nara enia w³asnego zdrowia psychofizycznego. Smoking with threatening one's own psychical and physical health. 30 lat (rozstêp kwartylowy równy lat), wypalaj¹c od 3 do 40 sztuk dzien, mediana liczby wypalanych papierosów wynios³a sztuk dzien (rozstêp kwartylowy wyniós³ 8 sztuk). Pacjenci ci zaczêli paliæ w wieku od 8 do 40 lat, mediana wynios³a lat (rozstêp kwartylowy by³ równy 5 lat). Czynni palacze papierosów palili papierosy wœród pal¹cych cz³onków rodziny (21 osób), w miejscach publicznych (14 osób), wœród pal¹cych w miejscu pracy i wœród pal¹cych znajomych, przyjació³ (po 11 osób). Niepokoi fakt, e rów w grupie aktywnych palaczy 9 osób pali papierosy w obecnoœci ma³ych dzieci. Szesnaœcie osób nara a³o swoich znajomych na szkodliwe dzia³a dymu tytoniowego (rycina 2). Wœród osób nadal pal¹cych papierosy 24 respondentów pali³o papierosy w trakcie leczenia szpitalnego, respondentów pomimo kategorycznego zalecenia lekarza zaprzestania palenia, 10 osób pomimo, e uwa a to za sprzeczne ze swoim sumiem, a 9 osób w trakcie pobytu sanatoryjnego. Dziewiêciu respondentów uzna³o, e pyta to ich dotyczy (rycina 3). Na zakoñcze rów palaczy czynnych zapytano o ekonomiczne aspekty palenia papierosów. Dwudziestu dwóch pacjentów uzna³o, e wydatki zwi¹zane z palem papierosów s¹ dla nich powa nym obci¹ em bud etu domowego, a 21 osoby uzna³y, e wydatki zwi¹zane z palem papierosów stanowi¹ dla nich znacz¹cej pozycji w wydatkach. Trzech ankietowanych przyzna³o, e dokonuje zakupów papierosów kosztem rezygnacji z innych potrzeb, a 1 osoba, e pyta to jej dotyczy (rycina 4). Osoby pal¹ce papierosy poddane zosta- ³y dodatkowo badaniu testem motywacji do rzucenia palenia (test Schneider), co zilustrowano w tabeli 1. Test ten sk³ada³ siê z pytañ. Przewaga odpowiedzi TAK (powy ej 6) oznacza ist motywacji do zaprzestania palenia. Przewaga odpowiedzi NIE oznacza brak motywacji do zaprzestania palenia. Trzydzieœci cztery osoby odpowiedzia- ³y, e chc¹ rzuciæ pale dla samego siebie i podejmowa³y ju próby w tym zakresie. Trzynastu ankietowanych udzieli³o odpowiedzi negatywnej. Na pyta czy orientujesz siê w jakich sytuacjach palisz najczêœciej pozytyw odpowiedzia³y 42 osoby, a przeciwnego zadania by³o 5 osób. Trzydziestu oœmiu respondentów zna przyczyny dla których pali tytoñ. Odpowiedzi negatywnej udzieli³o 9 respondentów. Pacjentów zapytano rów czy mogliby liczyæ na pomoc rodziny, przyjació³ gdyby chcieli rzuciæ pale. Dwudziestu siedmiu ankietowanych jest przekonanych, e mog³oby liczyæ na ¹ pomoc. Dwudziestu ankietowanych wyrazi³o opiniê, e w iej sytuacji musia³oby liczyæ tylko na samych siebie. Pewien wp³yw na wyra on¹ opiniê mo e mieæ œrodowisko w którym funkcjonuj¹ osoby pal¹ce papierosy. Z przeprowadzonych badañ wynika bowiem, e wiêkszoœæ rodzin ankietowanych to osoby pal¹ce ( odpowiedzi). Podobna sytuacja wystêpuje w miejscu pracy ( odpowiedzi). Jednak e w przypadkach rodziny ankietowanych to osoby pal¹ce papierosów. Podobna sytuacja wystêpuje w miejscu pracy, gdzie w przypadkach to rów osoby pal¹ce. Pacjentów zapytano rów czy s¹ zadowoleni ze swojej pracy i trybu ycia. Odpowiedzi pozytywnej udzieli³o 32 respondentów, a negatywnej respondentów. Trzydziestu piêciu ankietowanych orientuje siê, gdzie i w jaki sposób szukaæ pomocy, gdyby mieli problemy z utrzymam abstynencji od nikotyny. Informacji iej posiada ankietowanych. Trzydziestu szeœciu pacjentów 245

4 Rycina 4 Ocena wydatków na papierosy w bud ecie domowym. Assessment of expenditures on cigarettes in the household budget. Tabela I Wyniki testu motywacji do rzucenia palenia (test Schneider). Results of the test of motivation to give up smoking (Schneider's test). Lp. Pytania/odpowiedzi 1 Czy chcesz rzuciæ pale tytoniu? 2 Czy decydujesz siê na to dla siebie samej/samego ("") lub dla kogoœ innego np. rodziny ("")? 3 Czy podejmowa³aœ/eœ ju próby rzucenia palenia? 4 Czy orientujesz siê w jakich sytuacjach palisz najczêœciej? Czy wiesz dlaczego palisz tytoñ? Czy mog³abyœ/móg³byœ liczyæ na pomoc rodziny, przyjació³, gdybyœ chcia³/a rzuciæ pale? 7 Czy cz³onkowie Twojej rodziny s¹ osobami pal¹cymi? 8 Czy w miejscu w którym pracujesz pali siê tytoniu? 9 Czy jesteœ zadowolony za swojej pracy i trybu ycia? Czy orientujesz siê, gdzie i w jaki sposób szukaæ pomocy gdybyœ mia³/a problemy z utrzymam abstynencji? Czy wiesz na jakie pokusy i trudnoœci bêdziesz nara ony/a w okresie abstynencji? Czy wiesz w jaki sposób samej/emu sobie poradziæ w sytuacjach kryzysowych? Tabela II Wyniki oceny stopnia uzale nia od nikotyny (test Fagerströma). Results of the assessment of the nicotine addiction level (Fagerström's test). Pytania 1. Jak szybko po przebudzeniu zapala Pani/Pan pierwszego papierosa? 2. Czy powstrzyma siê od palenia w miejscach, gdzie jest ono zabronione (koœció³, biblioteka, kino) stanowi dla Pani/Pana problem? 3. Z którego papierosa jest Pani/Panu najtrudj zrezygnowaæ? 4. Ile wypala Pani/Pan papierosów dzien? 5. Czy rano wypala Pani/Pan wiêcej papierosów ni w ci¹gu dnia? 6. Czy pali Pani/Pan nawet w czasie choroby, gdy musi le eæ w ³ó ku? odpowiedzi w ci¹gu 5 minut do pó³godziny do godziny po ponad godzi z pierwszego, rano z ka dego nastêpnego mj ni 10 do do 30 ponad 30 Tak punkty 3 pkt 2 pkt 2 pkt 3 pkt Nie wyniki zdaje sobie sprawê na jakie pokusy i trudnoœci bêd¹ nara eni w okresie abstynencji, podczas gdy iej œwiadomoœci ma 11 respondentów. Ponad po³owa ankietowanych (24 osoby) jest przekonanych, e potrafi³oby sobie poradziæ w sytuacjach kryzysowych. Przeciwne stanowisko wyrazi³o 23 ankietowanych. Z przeprowadzonego testu wynika, e 32 pacjentów ma motywacjê do zaprzestania palenia. U ankietowanych brak jest motywacji do zaprzestania palenia. Istniu motywacji do zaprzestania palenia sprzyja jednak stopieñ uzale nia od nikotyny, który badano u ywaj¹c testu Fagerströma. Test sk³ada³ siê z 6 pytañ, a przyporz¹dkowana ka dej odpowiedzi na poszczególne pyta liczba punktów po zsumowaniu okreœla³a stopieñ uzale nia. Liczba punktów 0-2 oznacza³a bardzo niski stopieñ uzale nia, 3-4 punkty niski, 5 punktów œredni, 6-7 wysoki, a 8-10 punktów bardzo wysoki stopieñ uzale nia od nikotyny, co zilustrowano w tabeli 2. Przeprowadzone wyniki badañ wskazuj¹, e 19 pacjentów zapala pierwszego papierosa po przebudzeniu w ci¹gu 5 minut, do pó³godziny, a tylko 1 pacjent po ponad godzi czasu. Wœród ankietowanych ma nikogo, kto zapala³by pierwszego papierosa do godziny czasu po przebudzenia. Dla 17 ankietowanych problemem jest powstrzyma siê od pale w miejscach gdzie jest ono zabronione (koœció³, kino, biblioteka). Nie stanowi to jednak problemu dla 30 ankietowanych. Dwudziestu dwóch pacjentów przyzna³o, e najtrudj jest im zrezygnowaæ z pierwszego papierosa rano. Dwudziestu piêciu ankietowanych twierdzi, e najtrudj jest im zrezygnowaæ z ka dego nastêpnego papierosa. Piêtnastu ankietowanych rano wypala wiêcej papierosów ni w ci¹gu dnia, a 32 ankietowanych wiêcej papierosów wypala w ci¹gu dnia. Trzydziestu piêciu pacjentów pali papierosy nawet w czasie choroby, gdy musi le eæ w ³ó - ku. Dwunastu pacjentów w tym czasie palia papierosów. Przeprowadzone wyniki oceny stopnia uzale nia od nikotyny wskazuj¹, e wiêkszoœæ pacjentów pal¹cych papierosy jest uzale niona w wysokim ( osób) i bardzo wysokim (9 osób) stopniu od nikotyny. Dwanaœcie osób jest uzale nionych od nikotyny w œrednim stopniu, 9 osób w niskim, a tylko liczne osoby (4) w bardzo niskim stopniu. Omówie Badania w³asne przeprowadzone w grupie osób, które zaprzesta³y palenia papierosów wskazuj¹, e mediana wieku rozpoczêcia palenia wynios³a 18 lat (rozstêp kwartylowy by³ równy 4 lata), a mediana liczby lat palenia wynios³a 25 lat (rozstêp kwartylowy wyniós³ 10 lat). Z badañ przeprowadzonych w 02 r. wœród mieszkañców odzi w wieku 65 lat i starszych (N=828), którzy zaprzesta³y palenia papierosów wynika, e œredni wiek rozpoczêcia palenia w tej grupie wynosi³ 19,3 lat. W grupie by³ych palaczy œredni sta palenia to 26,9 lat. Œredni wiek zaprzestania palenia w grupie by³ych palaczy wyniós³ 45,9 lat. Wœród przyczyn zaprzestania palenia papierosów palenia 246 D. Pytka i wsp.

5 by³y wymieniane wzglêdy finansowe (5,5%) i proœba rodziny (3,6%) [10]. Badania przeprowadzone w grupie osób pal¹cych papierosy wskazuj¹, e ponad po³owa pacjentów pali tytoñ co najmj 30 lat (rozstêp kwartylowy lat), a mediana liczby wypalonych papierosów wynios³a sztuk dzien (rozstêp kwartylowy wyniós³ 8 sztuk). Wynik ten jest zbie ny z badaniami przeprowadzonymi w grupie pacjentów leczonych z powodu uzale nia od alkoholu (N=30), gdzie œredni czas trwania uzale - nia od tytoniu wynosi³ 29,0 lat, a wiêkszoœæ respondentów (51,9%) deklarowa³o, e pali powy ej papierosów dzien. W omawianej badanej grupie 90% osób by³o uzale nionych od nikotyny [2]. Z badañ przeprowadzonych w 02 r. wœród mieszkañców odzi w wieku 65 lat i starszych (N=828) pal¹cych papierosy wynika, e maj¹ oni za sob¹ bardzo d³ugi czas palenia, œrednio 44,3 lat, a œrednia liczba wypalanych papierosów przez osoby pal¹ce by³a na co ni szym poziomie ni w badaniach w³asnych i wynosi³a,6 sztuk dzien [11]. D³ugi czas palenia papierosów mo na jednak t³umaczyæ wyborem grupy badanej ograniczonej do osób w wieku 65 lat i starszych oraz do mieszkañców du ego miasta. Powa ny problem stanowi rów bierne pale papierosów przez osoby maj¹ce kont w swoim œrodowisku z palaczami czynnymi. Badania w³asne wskazuj¹, e zdecydowana wiêkszoœæ respondentów by³a w przesz³oœci i jest obec nara ona na bierne wch³ania szkodliwych substancji zawartych w dymie tytoniowym. Badania przeprowadzone wœród pacjentów z rozpoznan¹ astm¹ oskrzelow¹ (N=371) wskazuj¹, e na bierne pale nara onych jest 80,4% palaczy chorych na astmê, a w przesz³oœci by³o nara onych a 88% ankietowanych. W przypadku osób pal¹cych problem ten dotyczy obec 46,8% ankietowanych, a w przesz³oœci dotyczy³ 33,6% respondentów. W grupie badanej pali³o 25% chorych, g³ów mê czyzn [7]. Niepokoj¹ce jest, e problem biernego palenia w du ym stopniu dotyczy rów œrodowiska rodzinnego, a na szkodliwe dzia- ³a dymu tytoniowego nara one s¹ rów ma³e dzieci. Z badañ Przybysz A., Po- ³ockiej-Moliñskiej M. przeprowadzonych wœród rodzin zamieszkuj¹cych œrodowisko ma³omiasteczkowe województwa dolnoœl¹skiego wynika, e wœród 590 przebadanych rodzin a 395 (68,58%) mê czyzn i 3 (52,88%) kobiet pali³o papierosy nara aj¹c zdrowie w³asnych dzieci [8]. Ist problemu biernego palenia wœród dzieci potwierdzaj¹ rów badania przeprowadzone w 03 r. w ramach projektu KIDSCRE- EN wœród grupy 1045 uczniów w wieku od 10 do 16 lat i ich rodziców z których wynika- ³o, e 48,4% uczniów mieszka³o z przynajmj 1 pal¹cym rodzicem, a,5 % z rodzicami którzy oboje pal¹ codzien. Oko- ³o 80% pal¹cych rodziców przyzna³o, e pali³o w obecnoœci dziecka, a 44% robi³o to bardzo czêsto. Ogó³em 22% uczniów w tym wieku by³o szczegól nara onych na ryzyko biernego palenia. Codzien pali³o tytoñ 40% ojców i 24% matek [5]. Wyniki badañ w³asnych wskazuj¹, e w grupie osób pal¹cych papierosy 32 osoby mia³y motywacjê do zaprzestania palenia, a mia³o motywacji osób. Z uwagi na œredni ( osób) lub wysoki ( osób) i bardzo wysoki (9 osób) stopieñ uzale nia ankietowanych od nikotyny zerwa z na- ³ogiem palenia tytoniu mo e byæ jednak trudne. Problem ten dotyczy rów mieszkañców odzi w wieku 65 lat i starszych, gdzie 82,3% codziennych palaczy tytoniu by³a uzale niona od nikotyny [11]. Wœród pacjentów hospitalizowanych w SPSK 4 w Lubli (N=26) ankietowanych w 06 i 07 r. do grupy o s³abym uzale niu zaliczono 31,52% pal¹cych mê czyzn i 56,11% kobiet, natomiast œred i du e uzale od nikotyny wykaza³o 68,48% pal¹cych mê czyzn i 43,89% kobiet. Podsumowuj¹c 79,05% pal¹cych by³o s³abo uzale nionych od nikotyny, a,95% œrednio lub bardzo i byli to g³ów mê czyÿni. Piêædziesi¹t szeœæ procent ankietowanych deklarowa³o chêæ zerwania z na³ogiem []. Badania prowadzone w latach wœród mieszkañców Warszawy i okolic chorych na POChP (N=6), astmê oskrzelow¹ (N=1) oraz w grupie kontrolnej bez schorzeñ p³uc (N=143) wskazuj¹ na wysoki stopieñ uzale nia od nikotyny u 40,5% chorych na POChP, 37,1% chorych na astmê oraz 30,3% osób z grupy kontrolnej. W grupie chorych na astmê oskrzelow¹ stwierdzono istot ni szy odsetek (48%) badanych z wysok¹ motywacj¹ do zaprzestania palenia tytoniu w porównaniu z grup¹ chorych na POChP (74%) i z grup¹ kontroln¹ (75%) []. Odmienne wyniki przynios³y badania przeprowadzone wœród studentów I roku pielêgniarstwa (N=103) w roku akademickim ucz¹cych siê w pañstwowej wy- szej szkole zawodowej w województwie wielkopolskim. W badanej grupie 36% stanowi³y osoby pal¹ce kiedyœ lub obec papierosy. Studenci podkreœlili kocznoœæ wspierania ich przez partnera (55% respondentów) oraz rodzinê (oczekiwa 18% badanych). W wiêkszoœci przypadków stopieñ uzale nia od nikotyny by³ ma³y (89%). Badane osoby maj¹ wysok¹ motywacjê do zrezygnowania z palenia papierosów (83%) tym bardziej i po³owa z nich siêga po sporadycz []. Badania przeprowadzone w grupie 51 pacjentów hospitalizowanych w Klinice Chorób Wewnêtrznych, Pneumonologii i Alergologii WIM w Warszawie wskazuj¹, e tylko 14% pacjentów hospitalizowanych w Klinice Pneumonologii pali³o i pali tytoniu. Piêædziesi¹t siedem procent respondentów pali³o tytoñ w przesz³oœci, a oko³o 29% chorych przyzna³o siê do regularnego palenia papierosów. Œredni wiek badanych wynosi³ 57,94 lat. Œredni wynik kwestionariusza Fagerströma (stopieñ uzale nia od tytoniu) wynosi³ 5,53 pkt. Natomiast œredni wynik testu Schneider (ocena motywacji do rzucenia palenia) wynosi³ 6,8 i by³ istot ni szy w grupie hospitalizowanych z powodu zaostrzenia POChP (4,33) w porównaniu do osób obec pal¹cych przebywaj¹cych w szpitalu z innych powodów (8,16 pkt) [3]. Wnioski 1. Bierne pale papierosów stanowi istotny problem wœród ankietowanych pal¹cych pacjentów wybranych poradni specjalistycznych. 2. Wiêkszoœæ badanych pacjentów pali (pali³o) papierosów w sytuacji nara ania w³asnego zdrowia psychofizycznego. Problem ten wci¹ jest jednak znacz¹cy dla wielu z nich. 3. Wiêkszoœæ badanych pacjentów (32 osoby) chce zaprzestaæ palenia i podejmowa³a ju próby w tym zakresie. Piêtnastu ankietowanych udzieli³o odpowiedzi negatywnej. 4. Wiêkszoœæ pacjentów pal¹cych papierosy jest w wysokim ( osób) i bardzo wysokim (9 osób) stopniu uzale nionym od nikotyny. Dwanaœcie osób jest uzale niona w œrednim stopniu od nikotyny, 9 osób w niskim, a tylko liczne osoby (4) w bardzo niskim stopniu uzale nionym od nikotyny. Piœmiennictwo 1. Doboszyñska A.: O szkodliwoœci palenia tytoniu i mo liwoœciach odzwyczajenia siê. Lek w Polsce 08, Gomó³ka E., Król A., Wilimowska J., Kamenczak A.: Pale tytoniu przez pacjentów leczonych z powodu uzale nia od alkoholu - dosie wstêpne. Przegl. Lek. 08, 65, Grabowska P., Targowski T., Jahnz-Ró yk K.: Ocena jakoœci ycia i wiedzy na temat szkodliwoœci palenia tytoniu u chorych hospitalizowanych w Klinice Pneumonologii. Przegl. Lek. 06, 63, Grupa Robocza, przewodnicz¹cy: Zatoñski W.: Konsensus dotycz¹cy rozpoznania i leczenia zespo³u uzale nia od nikotyny. Medycyna Praktyczna 06, Wyda Specjalne Ko³o³o H., Mazur J.: Czy bierne pale tytoniu pogarsza jakoœæ ycia dzieci i m³odzie y. Przegl. Lek. 06, 63, 10, Piekoszowski W., Florek E.: Tytoñ w liczbach od pocz¹tku nowego stulecia. Przegl. Lek. 06, 63, 10, Przybylski G., Pasiñska M., Gadziñska A. i wsp.: Pale tytoniu wœród chorych na astmê oskrzelow¹ i okreœle zachowañ dotycz¹cych palenia najbli szych w œrodowisku chorego. Med. Pr. 09, 60,. 8. Przybysz A., Po³ocka-Moliñska M.: Œwiadomoœæ rodziców na temat zagro eñ dla m³odego organizmu spowodowanych palem tytoniu. Przegl. Lek 06, 63, 10, So³tysek R.: Lecze uzale nia od nikotyny. Œwiat Medycyny i Farmacji 09, 1, Suwa³a M., Drygas W., Gerstenkorn A.: Subiektywna i obiektywna ocena stanu zdrowia by³ych palaczy tytoniu w starszym wieku. Bada programu CINDI WHO. Przegl. Lek. 06, 63, 10, Suwa³a M., Gerstenkorn A., Kaczmarczyk-Cha³as K. i wsp.: Pale tytoniu u osób w starszym wieku. Bada programu CINDI WHO. Przegl. Lek. 05, 62, Suplement 3, 55.. Targowski T., Grabowska P., Ro yñska R. i wsp.: Analiza porównawcza uzale nia od nikotyny i motywacji do rzucenia palenia tytoniu u chorych na astmê oskrzelow¹ lub POChP. Przegl. Lek. 04, 61, 10, Wójtowicz-Chomicz K., Kowal M., Borzêcki A.: Problem nikotynizmu wœród pacjentów hospitalizowanych w SPSK 4 w Lubli. Przegl. Lek. 08, 65, 10, Zieliñski J.: Obci¹ enia wynikaj¹ce z palenia tytoniu. Pneumonol. Alergol. Pol. 08, 76, Zysnarska M., Biskupska M., Po³ocka-Moliñska M.: Studenci pielêgniarstwa a nikotynizm. Przegl. Lek. 06, 63, 10,