Wprowadzenie. Cele konferencji

Transkrypt

1

2 Spis treści Wprowadzenie... 4 Cele konferencji... 4 Panel 1: Zielony Śląsk. Ochrona środowiska i ekologiczne rozwiązania dla palących problemów Rekomendacje... 9 Panel 2: Zaawansowane technologie w służbie przemysłu i człowieka Złoty trójkąt śląskim potencjałem Przepisy prawa jako ograniczenie Człowiek w centrum Panel 3: Branża automotive i przemysł lotniczy motorami rozwoju Śląska Przemysł motoryzacyjny Przemysł lotniczy Dyskusja Rekomendacje Panel 4: Górnictwo i energetyka. Śląsk na drodze przekształceń w kierunku nowoczesnego przemysłu i technologii Rezygnacja z węgla same korzyści? Górnictwo i energetyka w obliczu zmian Energetyka korzystna cenowo Górnictwo obciążenie dla budżetu państwa? Co przyniesie przyszłość Rekomendacje... 24

3 3

4 Wprowadzenie Władze województwa śląskiego stoją w obliczu tworzenia nowych planów rozwoju regionu, szczególnie Strategii Rozwoju Gospodarczego Województwa Śląskiego do roku 2030 oraz planów wydatkowania środków unijnych w perspektywie finansowej To dobry czas na nowe otwarcie, podsumowanie tego, co działo się w ostatnich latach, szczególnie funkcjonowania śląskich inteligentnych specjalizacji: czy firmy korzystają z tego potencjału, czy wybór branż okazał się trafny; drugim najważniejszym tematem jest pytanie o dystrybucję środków unijnych, jakie działania są najbardziej pożądane społecznie, jakich zasobów i możliwości brakuje przedsiębiorcom, by mogli konkurować z firmami nie tylko w innych regionach, ale także za granicą. Śląskie jako jedyny region w Polsce ma dedykowany plan rozwoju ( Program dla Śląska ), a także zostało wybrane przez Komisję Europejską do programu Regiony górnicze w okresie transformacji. Te okoliczności stwarzają ogromną szansę, aby kontynuować przemiany, które rozpoczęły się w regionie wraz z zakończeniem się ery przemysłu ciężkiego. Kierunek, w którym przez najbliższe lata będzie podążało województwo śląskie został już wyznaczony, jednak w rękach władz, zarówno na szczeblu samorządowym, jak i centralnym, jest to, by ułatwiać firmom, zarówno tym największym, jak i z sektora MŚP, rozwój i wzrost konkurencyjności. Konferencja Śląskie z potencjałem. Inteligentne specjalizacje. Nowe otwarcie. była okazją do wsłuchania się w głos przedsiębiorców, poznania ich potrzeb, stojących przed nimi barier, ale także osiąganych sukcesów, które warto wspierać i chwalić się nimi. Cele konferencji Celem wydarzenia było przedstawienie przez zaproszonych reprezentantów środowisk gospodarczych własnych doświadczeń oraz wskazówek dla samorządu województwa przy przygotowywaniu planów rozwoju województwa śląskiego, szczególnie w zakresie wydatkowania środków UE w perspektywie finansowej , a także funkcjonowania inteligentnych specjalizacji województwa śląskiego. W sali obrad sali Sejmu Śląskiego spotkali się przedstawiciele największych firm regionu, ale także małych i średnich przedsiębiorstw. Wydarzenie spotkało się z ogromnym zainteresowaniem, w konferencji wzięło udział 189 osób. 4

5 Sugestie przedsiębiorców pomogą stworzyć jak najbardziej odpowiadający oczekiwaniom środowisk gospodarczych program rozwoju Śląska oraz trafnie zaplanować obszary wsparcia z wykorzystaniem środków UE pochodzących z następnej perspektywy budżetowej. Obrady toczyły się przede wszystkim wokół tematyki inteligentnych specjalizacji województwa śląskiego, poruszane były zagadnienia ochrony środowiska, nowych technologii, branży automotive i lotniczej, a także energetyki i górnictwa. Dzięki takiemu doborowi tematów możliwe było poruszenie wielu zagadnień z różnych perspektyw (np. z jednej strony podmioty związane z ochroną środowiska, z drugiej związane z górnictwem i energetyką), co pozwoliło na przedstawienie szerokiego spektrum poglądów, ale także zwrócenie uwagi na to, jak trudne jest tworzenie strategii, w której trzeba pogodzić sprzeczne, ale jednak równie istotne interesy, przykładem może być troska o klimat, czego synonimem staje się dzisiaj likwidacja kopalń i elektrowni węglowych, takie działania to jednak nie tylko pozytywne (czystsze powietrze), ale i negatywne skutki społeczne (likwidacja kilkuset tysięcy miejsc pracy w regionie). Organizatorami wydarzenia byli Regionalna Izba Gospodarcza w Katowicach oraz Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego. 5

6 Panel 1: Zielony Śląsk. Ochrona środowiska i ekologiczne rozwiązania dla palących problemów. Krótkie wprowadzenie: Izabela Domogała, Członek Zarządu Województwa Śląskiego Paneliści: Tomasz Bednarek, Prezes Zarządu, Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach Zbigniew Gieleciak, Prezes Zarządu, Regionalne Centrum Gospodarki Wodno-Ściekowej S.A. Maciej Kotok, Prezes Zarządu, Evertop Sp. z o.o. Łukasz Mróz, Wiceprezes Zarządu, Sarpi Dąbrowa Górnicza Sp. z o.o. Moderator: Maria Trepińska, dziennikarz ekonomiczny Tomasz Bednarek, Prezes Zarządu, Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach: Jednym z głównych celów przyszłej polityki województwa śląskiego powinno być kontynuowanie i wspieranie walki z niską emisją. W tej chwili do WFOŚiGW w Katowicach jest złożonych 5330 wniosków na łączną kwotę ponad 115 mln zł. Ta kwota jest ponad 10 razy większa niż kwota wydawana na podobny program Stop Smog w roku poprzednim. Z rządowego programu Czyste powietrze obliczonego na 10 lat i mającego budżet 103 mld zł nawet 10 mld zł może trafić na Śląsk. Dlatego barierą w walce o polepszenie jakości powietrza na tę chwilę wydaje się głównie świadomość społeczeństwa, a nie brak środków na modernizację lub likwidację starych, nieekologicznych źródeł ciepła. Zatem drugim ważnym celem dla władz województwa powinno być wspieranie świadomości, aktywności i zaangażowania mieszkańców w walce z niską emisją. W tym obszarze duża rolę powinny odgrywać także poszczególne samorządy, powiaty oraz organizacje ekologiczne. 6

7 Zbigniew Gieleciak, Prezes Zarządu, Regionalne Centrum Gospodarki Wodno-Ściekowej S.A.: Najważniejszymi czynnikami wpływającymi na rozwój gospodarczy poszczególnych krajów świata w perspektywie najbliższych lat będą: dostęp do taniej wody, dostęp do taniej energii, kapitał wiedzy. Aby zbudować odpowiednią strategię rozwoju regionu śląskiego trzeba zadawać sobie sprawę z faktu, iż bardzo wiele czynników i parametrów wpływających na konkurencyjność Śląska w ostatnich latach uległo zmianie. W związku z tym trzeba na nowo odkryć nasz region, kompleksowo przemyśleć go w wielu wymiarach. W szczególności należy zastanowić się nad bardzo ważnym czynnikiem konkurencyjnym, w dużej mierze stanowiącym o sile gospodarczej naszego regionu czyli nad sektorem energetycznym i dostępem do taniej energii dla mieszkańców oraz przedsiębiorstw. Należy pamiętać, że transformacja energetyczna województwa Śląskiego powinna być jego dźwignią rozwoju, a nie hamulcem. Celem tej transformacji powinna być m.in. samowystarczalność energetyczna możliwie największej liczby podmiotów. Potencjał energetyczny gospodarki wodno-ściekowej i aktualne technologie pozwalają na uzyskanie samowystarczalności energetycznej oczyszczalni. W związku z tym należy dążyć do zwiększenia liczby instalacji biogazowych na oczyszczalniach i innych obiektach. Dostępna technologia pozwala na uzyskanie z instalacji biogazowych na oczyszczalniach takiej ilości energii, iż ilość ta wystarcza na pokrycie w 100% własnego zapotrzebowania energetycznego, a pozostała nadwyżka energii może być komercyjnie sprzedawana. Regionalne Centrum Gospodarki Wodno-Ściekowej w Tychach już w tej chwili z własnych instalacji uzyskuje energię stanowiącą równowartość ok. 200% zapotrzebowania na prąd, a dzięki inwestycjom w kolejne instalacje ten wskaźnik zwiększy się do ok. 270% w najbliższych latach. Dane wskazują, iż średnie pokrycie zapotrzebowania własnego na prąd uzyskiwany z instalacji biogazowych w oczyszczalniach w Polsce wynosi ok. 50% czyli jest duży potencjał wzrostu w tym zakresie. Kolejnym ważnym kierunkiem do analizy i wsparcia przez władze województwa jest zagadnienie racjonalnego wykorzystania zasobów wodnych i stworzenie gospodarki obiegu zamkniętego. Zasoby wody na mieszkańca w Polsce są ok. 4 razy mniejsze niż średnio w Europie. Dlatego niezwykle ważny jest odpowiedni recycling wody, która po oczyszczeniu może służyć jako woda technologiczna dla przemysłu oraz rolnictwa. Dalszymi obszarami zasługującymi na wsparcie środkami finansowymi władz lokalnych jest rozwój technologii odzyskiwania ze ścieków tych pierwiastków, których zaczyna brakować na świecie (np. fosforu), a także redukcja zawartości CO₂ w atmosferze którą można osiągnąć 7

8 poprzez upowszechnienie instalacji usuwających dwutlenek węgla z biogazu (CO₂ stanowił ok. 35% zawartości biogazu). Kolejnym ważnym zagadnieniem jest wykorzystanie osadów ściekowych (podsuszonych do 80-90%) jako surowca opałowego, którego wartość kaloryczna jest porównywalna do węgla brunatnego. Do koordynacji i integracji całości polityki ochrony środowiska poszczególnych miast naszego regionu, a także działań poszczególnych instytucji komunalnych należy wykorzystać potencjał Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii. Wtedy podejmowane działania będę spójne i komplementarne. Przy analizie zagadnień z zakresu ochrony środowiska na Śląsku należy zdawać sobie sprawę z pojawiających się nowych zagrożeń w ściekach. W ostatnich latach pojawiły się w nich farmaceutyki i mikroplastyki. W tej chwili nie ma technologii pozwalających na usuwanie mikroplastyków z wody ściekowej, a prace nad technologiami usuwania farmaceutyków dopiero trwają. Problem mikroplastyków w wodzie jest szczególnie ważny dla Śląska ponieważ region ten pobiera wodę powierzchniową, a nie głębinową. Dlatego należy przemyśleć silne wsparcie finansowe badań nad usuwaniem mikroplastyków z wody ściekowej. Maciej Kotok, Prezes Zarządu, Evertop Sp. z o.o.: Zwiększenie świadomości mieszkańców Śląska w zakresie konieczności podejmowania proekologicznych działań może nastąpić poprzez rozwój sieci czujników monitorujących stan powietrza. Dostępność mobilnych aplikacji przedstawiających zebrane dane lub większa powszechność zamieszczonych w przestrzeni publicznej ekranów je prezentujących niewątpliwie wpłynie na zainteresowanie poszczególnych osób jakością powietrza i stanem zanieczyszczeń a tym samym zwiększy świadomość ekologiczną społeczeństwa. Łukasz Mróz, Wiceprezes Zarządu, SARPI Dąbrowa Górnicza Sp. z o.o.: Problem porzucanych przez różne podmioty odpadów niebezpiecznych związany jest z zaostrzeniem przepisów w Ustawie o odpadach. Podmioty te nie chcą ponosić kosztów ich prawidłowego zabezpieczenia i utylizacji. Jednak koszty utylizacji porzuconych odpadów są kilkukrotnie wyższe niż ich właściwe zabezpieczenie bezpośrednio po wykorzystaniu. Trudno oszacować możliwą skalę porzucania niebezpiecznych odpadów w przyszłości, ale należy liczyć się z możliwością, iż proceder ten będzie w dalszym ciągu występował. Dlatego 8

9 część gmin naszego regionu będzie potrzebowała wsparcia finansowego na rozbrojenie takich bomb ekologicznych. Pytania do Zarządu Województwa Śląskiego: Jak zachęcić śląskie miasta do wzięcia udziału w programie prowadzonym przez Ministerstwo Przedsiębiorczości i Technologii Stop smog? W Małopolsce Marszałek Województwa zobowiązał wytypowane gminy (o największym zanieczyszczeniu powietrza), do opracowania programów ograniczania niskiej emisji dzięki którym gminy te miały dokumentację, pozwalającą im na udział w takich programach. Czy takie działania są planowane w naszym regionie? [uwaga RIG: w tej chwili program Stop smog został zastąpiony programem Czyste powietrze ] Czy można podjąć działania, aby zwiększyć liczbę klastrów energii w naszym regionie ponieważ np. działania proponowane przez Pana Prezesa Gieleciaka można prowadzić w tej formie? W kolejnym pytaniu zwrócono uwagę na ważność modelowania przewietrzania miast podczas przygotowania planów zagospodarowania terenu w oraz ekologicznego sterowania ruchem. Rekomendacje Konieczne jest dalsze wspieranie walki z niską emisją; należy dbać o rozwój świadomości społecznej w zakresie niskiej emisji i ogólnie polityki ochrony środowiska; w realizację powyższych działań należy angażować samorządy i organizacje ekologiczne; postulowana jest instalacja w przestrzeni publicznej większej liczby ekranów informujących o stanie powietrza co będzie wpływało na rozwój świadomości ekologicznej mieszkańców; bardzo ważnym czynnikiem wpływającym na konkurencyjność regionu śląskiego jest dostęp do taniej energii elektrycznej dla przedsiębiorstw i w tym kierunku powinna iść transformacja energetyczna Śląska; konieczne jest zwiększenie liczby instalacji biogazowych na oczyszczalniach ścieków z uwagi na ich potencjał energetyczny, zapewniający nie tylko samowystarczalność energetyczną samej oczyszczalni, ale docelowo pozwalający też na produkowanie nadwyżki energii. W tym obszarze jest duży potencjał wzrostu (pokrycie zapotrzebowania na prąd oczyszczalni ze średnio 50% do nawet 270%); ważnym zagadnieniem jest racjonalne wykorzystanie zasobów wodnych i podejmowanie działań w celu stworzenia gospodarki obiegu zamkniętego; 9

10 należy wspierać inwestycje w technologie pozwalające na usuwanie CO₂ z biogazu oraz pozwalające na odzyskiwanie ze ścieków pierwiastków deficytowych (np. fosforu); poważne środki pieniężne powinny zostać przeznaczone na badania nad usuwaniem mikroplastyków z wody ściekowej; w budżecie województwa należy zabezpieczyć środki przeznaczone w przyszłości na likwidację nielegalnych składowisk niebezpiecznych odpadów w poszczególnych gminach i powiatach. 10

11 Panel 2: Zaawansowane technologie w służbie przemysłu i człowieka Paneliści: Prof. Paweł Buszman, Prezes Zarządu, Polsko-Amerykańskie Kliniki Serca S.A. dr Andreas Glenz, Prezes Zarządu, PREVAC Sp. z o.o. Jarosław Kacprzak, PR Manager, Future Processing Sp. z o.o. dr inż. Zygmunt Kamiński, Prezes Zarządu, Kamsoft S.A. Piotr Pawłowski, Prezes Zarządu, 3S S.A. dr inż. Adam Szatkowski, Prezes Zarządu, Fundacja Wspierania Nanonauk i Nanotechnologii Nanonet / Śląski Klaster NANO Moderator: Piotr Chęciński, dziennikarz telewizyjny Podczas panelu wszyscy zaproszeni paneliści zgodnie przyznali, że Śląsk jest regionem, który posiada bardzo duży potencjał. Pomimo przemysłowej historii jest tutaj duże pole do popisu i jeszcze więcej do zrobienia ze względu na teren przemysłowy/poprzemysłowy oraz przemysł bazujący na starych technologiach. Śląsk znajduje się w poniekąd w komfortowej sytuacji i może czerpać wzór czy inspirację z innych miejsc w Europie, np. Zagłębie Ruhry, które już podobną transformację przeszły. Złoty trójkąt śląskim potencjałem Główny potencjał regionu śląskiego to widoczna współpraca nauki z biznesem i technologiami. Na Śląsku istnieje wiele uczelni i instytucji gdzie można kształcić na kierunkach technicznych i technologicznych dostarczając świetnie wyedukowanych pracowników dla stale rozwijających się firm. Zagrożeniem jest istniejący w całej Europie olbrzymi deficyt pracowniczy wynoszący około 500 tysięcy inżynierów oprogramowania. W Polsce to około 50 tysięcy ludzi potrzebnych do tworzenia oprogramowania, aby sprawnie konkurować z innymi krajami. Przepisy prawa jako ograniczenie Dostarczane na Śląsku rozwiązania technologiczne są niezwykle zaawansowane i bardzo często wykorzystywane za granicą. Niestety rozwój niektórych gałęzi technologicznych jest niełatwy ze względu na ustanawiane prawa. Przykładem tutaj jest ogólne rozporządzenie o ochronie danych 11

12 (RODO), które nie pozwala na wykorzystywanie dużej ilości danych, których przetwarzanie konieczne jest do rozwoju sztucznej inteligencji. Na Śląsku oraz w pozostałych regionach Polski, w centrach badawczo naukowych, których liczba też powinna zostać zwiększona, często są opracowane nowatorskie pomysły i rozwiązania technologiczne, które później ze względu na chaotyczne działania instytucji nie są komercjalizowane przez co nie ma możliwości czerpania z nich korzyści, także korzyści finansowych. Paneliści biorąc pod uwagę własne doświadczenia oraz doświadczenia innych przedsiębiorców doszli do wniosku, że warto by centralizować niektóre działania i dążyć do tego, aby były one zarządzane w jednej organizacji, która charakteryzuje się zrzeszaniem firm, świadomym i transparentnym przepływem informacji oraz współpracą, ale również zdrową konkurencją. Takie organizacje to przykładowo klastry gdzie zrzeszone firmy mogą współdziałać, łączyć się tematycznie opracowując jedną technologię. Kolejnym pomysłem, który wydaje się być konkurencyjny i może zwiększyć wartość przemysłową Śląska, jest utworzenie klastra rozwojowego opartego na wykorzystaniu wodoru, który jest potencjalnie przyszłością między innymi energetyki czy transportu. Konieczna jest przy tym ścisła współpraca wielu grup zawodowych i naukowych. Innym rozwiązaniem, do którego należy dążyć, jest technologia mobilna piątej generacji, która jest narzędziem do tworzenia przemysłu 4.0. W tym kierunku zmierza światowa gospodarka. Człowiek w centrum Zaproszeni eksperci doceniając wszystkie techniczne i technologiczne rozwiązania produkowane na Śląsku oraz potencjał z tym związany, przypominają, że nadrzędnym celem jest przede wszystkim dbałość o człowieka, jego lepsze i dłuższe życie, zdrowie, edukację oraz prostsze funkcjonowanie pod każdym względem. Aby dążyć do tego celu należy skupić się również na medycynie. W wielu krajach to jedna z najsilniejszych gałęzi gospodarki. Powinniśmy kierować się w stronę nowoczesnego zarządzania i inwestowania w medycynę. Należy pamiętać, że nowoczesne dostarczanie innowacyjnej medycyny to nie tylko technologicznie zaawansowany sprzęt, nowatorskie leki czy rozwiązania, ale również dobrze zorganizowana i odpowiednio zarządzana organizacja ochrony zdrowia. Kluczowe są tu założenia związane z efektywnym wydawaniem pieniędzy, aby przełożyło się to na przedłużenie życia w zdrowiu, a to finalnie będzie skutkować większą wydajnością pracy i dłuższym okresem aktywności zawodowej. 12

13 Panel 3: Branża automotive i przemysł lotniczy motorami rozwoju Śląska Wprowadzenie: Jakub Chełstowski, Marszałek Województwa Śląskiego Paneliści: Krzysztof Krystowski, Prezes Zarządu, Śląski Klaster Lotniczy Bartłomiej Płonka, Prezes Zarządu Śląskie Centrum Naukowo-Technologiczne Przemysłu Lotniczego Sp. z o. o. Paweł Wideł, Dyrektor ds. Relacji z Rządem i Polityki Publicznej Opel Manufacturing Poland Sp. z o.o. Jarosław Zając, Prezes Zarządu, FLYTRONIC S.A. Marek Zychla, Członek Zarządu, Brembo Poland Sp. z o.o. Moderator: Luk Palmen, Prezes InnoCo Sp. z o.o. Jakub Chełstowski: Branża automotive generuje więcej miejsc pracy niż przemysł ciężki i cały czas się aktywnie rozwija. Około 65% zakładów w Katowickiej Specjalnej Strefie Ekonomicznej to przedsiębiorstwa związane z branżą automotive, co pokazuje jej niesamowity potencjał. Obecnie jest wielkie zapotrzebowanie na pracowników w tym sektorze. Mam nadzieję, że uda się doprowadzić, we współpracy z różnymi środowiskami, że będzie to przemysł mocno osadzony na Śląsku i będzie dawał szanse wzrostu. Uważam, że elektromobilność to niezwykle istotna szansa, jaka stoi obecnie przed tą branżą. Przemysł lotniczy ma również duży wpływ na rozwój naszego regionu, jako samorząd chcemy poznać ich potrzeby, tak aby ten biznes w odpowiedni sposób wspierać. Luk Palmen: Przemysł motoryzacyjny Trendy społeczne: Millennialsi mobilność ważniejsza od posiadania pojazdu; 13

14 ekonomia współdzielenia elastyczne korzystanie ze środków transportu, w tym z systemów wynajmu na pierwszym i ostatnim kilometrze (rower, pociąg/autobus, samochód) urbanizacja, megacities koncentracja mieszkańców na mniejszych obszarach, odrodzenie transportu publicznego, ograniczenie pojazdów w centrach; starzenie się populacji, trudny dostęp do pracowników pracownicy z Europy Środkowej zachęcani są do pracy w Europie Zachodniej, wzrost kosztów pracy oddziałuje negatywnie na konkurencyjność firm w Polsce; personalizacja i limitowane edycje OEM szukają możliwości generowania nowych wartości dla swoich klientów w segmentach niszowych oferując limitowane modele pojazdów luksusowych ( sztuk rocznie) czy też wprowadzając na rynek dawne ikony (Volkswagen Beetle, Mini Cooper, Fiat 500). Trendy technologiczne: Przemysł 4.0, cyberbezpieczeńtwo zaawansowane procesy wytwarzania, gromadzenia i transferowania wielkich zbiorów danych, zdecentralizowane procesy podejmowania decyzji na poziomie maszyny-operatora, większa przejrzystość procesów i struktur kosztów; komunikacja maszyna-maszyna i maszyna-operator oraz sztuczna inteligencja wymagają szczególnych działań w zakresie cyberbezpieczeństwa; samochody podłączone do sieci, samochody autonomiczne coraz więcej części w pojazdach będzie posiadać czujniki lub inne komponenty pozwalające na gromadzenie danych i komunikowanie z otoczeniem w czasie rzeczywistym; powstaną nowe alianse między OEM w automotive a firmami IT; nowe modele autonomicznych pojazdów o niskiej prędkości przeznaczonych dla centrów miast; sieci 5G pozwolą pojazdom na komunikowanie się z otoczeniem, na gromadzenie i interpretowanie obrazu w czasie rzeczywistym i na podejmowanie decyzji bez udziału człowieka; pojazdy elektryczne i hybrydowe do 2030 r. od 50 do 100% nowych modeli pojazdów będzie napędzanych elektrycznie; lekkie materiały nowe materiały pojawią się w tradycyjnych modelach w związku z zaostrzonymi normami emisyjnymi a także w pojazdach elektrycznych z uwagi na obniżenie wagi, aby kompensować wagę baterii i zapewnić odpowiedni zasięg jazdy. 14

15 Trendy ekonomiczne: Made in China 2025 Chiny chcą być liderem światowym w 10 sektorach technologicznych, w tym w zakresie pojazdów elektrycznych, pojazdów autonomicznych i sieci 5G; wojny handlowe USA-Chiny, USA-UE, Wielka Brytania-UE; gromadzenie danych jako źródła kreowania nowych wartości wartość tradycyjnych komponentów pojazdu w ogólnej wartości pojazdu zmniejsza się; dodatkowo dzięki dostępowi do danych, OEM będą posiadać większą siłę negocjacji cen z dostawcami; jednocześnie operatorzy systemów mobilności będą próbowali zapewnić sobie znaczną część wartości dodanej w relacji z końcowymi klientami; mega-platformy OEM ograniczają liczby platform, na których kolejne modele pojazdów będą produkowane; większe skupienie na modelach o krótszym cyklu życia dopasowanych do określonych segmentów klientów; restrukturyzacja łańcucha dostaw, konsolidacje globalne, regionalne kooperacje. Trendy polityczne i ekologiczne: Zmiana klimatu, emisje presja społeczna i polityczna na zaostrzenie norm emisyjnych; gospodarka o obiegu zamkniętym wprowadzenie do automotive nowych technologii produkcji i materiałów, które pozwolą na zaoszczędzenie zużycia materiałów oraz na lepszy odzysk materiałów na końcu cyklu życia pojazdów; nowe materiały mogą wydłużać cykl życia pojazdów; liderzy gospodarczy silni dzięki bilateralnym umowom handlowym oportunizm i populizm, geopolityczne oddziaływanie na gospodarkę w ramach bilateralnych umów między koalicjantami danej chwili ; mniejsza przewidywalność w relacjach międzynarodowych, słabsza pozycja UE; BREXIT, model UE po wyborach, Francja, Włochy, Niemcy w erze post-merkel? Scenariusz: niższe zapotrzebowanie na pojazdy w UE Potencjalne konsekwencje: Redukcja liczby fabryk OEM; konsolidacja procesów produkcyjnych w wybranych regionach; insourcing podstawowych struktur i komponentów związanych z mega-platformami; 15

16 korzystanie z platform IT w celu lepszej komunikacji na poszczególnych etapach łańcucha dostaw oraz z klientami; zwiększenie liczby dodatkowych elementów i funkcjonalności dla specyficznych segmentów niszowych. Scenariusz: niższe marże na wszystkich poziomach łańcucha wartości Potencjalne konsekwencje: OEM skupiają się na mega-platformach i na standaryzacji określonych komponentów; integracja komponentów, nowe technologie wytwarzania pozwalające na zmniejszenie zapotrzebowania na materiały przy produkcji pojazdów; korzystanie z materiałów, które można w łatwy sposób odzyskać na końcu cyklu życia pojazdów; platformy IT, aby lepiej współpracować z dostawcami, a jednocześnie, aby uzyskać lepszy wgląd w strukturę kosztów; optymalizacja kosztów w systemach wytwarzania poprzez wprowadzenie daleko idącej automatyzacji, robotyzacji i informatyzacji. Scenariusz: większa wartość dodana dla klienta Potencjalne konsekwencje: OEM skupiają się na mega-platformach i na standaryzacji określonych komponentów; OEM wprowadzają nowe komponenty i funkcjonalności, które pozwolą klientom bardziej intensywnie doświadczać jazdy samochodem; OEM wprowadzają modele krótkiej serii, które odpowiadają na trendy lub na oczekiwania segmentów niszowych; krótszy czas do rynku dla nowych modeli pojazdów, a także krótszy cykl życia pojazdów. Scenariusz: inteligentne systemy dla pojazdów autonomicznych Potencjalne konsekwencje: Czujniki i sensory wszędzie; materiały lekkie, aby zrekompensować wzrost wagi wynikającej z zastosowania baterii; wzrost presji na ceny standardowych komponentów metalowych i komponentów z tworzyw sztucznych; 16

17 nowe technologie produkcji wielomateriałowych komponentów zawierających również czujniki; nowe wymagania w zakresie czystości technicznej. Scenariusz: niskoemisyjne i bezemisyjne pojazdy Potencjalne konsekwencje: Presja na dostawcy, aby wytwarzać komponenty z jak najmniejszym oddziaływaniem na środowisko; nacisk na odzyskanie materiałów na końcu cyklu życia pojazdów. Scenariusz: brak wykwalifikowanych pracowników Potencjalne konsekwencje: Walka o pracowników, wzrost kosztów pracy; zintensyfikowana rotacja pracowników; automatyzacja procesów zestandaryzowanych i procesów niebezpiecznych; integracja operacji poprzez zastosowanie nowych technologii wytwarzania, przez co zmniejsza się zapotrzebowanie na pracowników. Przemysł lotniczy Trendy Globalizacja przemieszczanie się ludzi i towarów na dużą skalę; zmiany klimatyczne trudna dostępność do niektórych terenów w przypadku niekorzystnych warunków pogodowych (susza, nawałnice, powódź, sztormy); presja społeczna w zakresie rozwiązań ekologicznych w lotnictwie; geopolityczna niestabilność chwilowe koalicje, terroryzm, niepewna przestrzeń powietrzna; urbanizacja, metropolie koncentracja dużej liczby osób na małą skalę, obsługa dużej liczby osób na lotniskach, obsługa dużej liczby samolotów w krótkim czasie na danym lotnisku; klasa średnia w Azji wzrost liczby osób, które mogą sobie pozwolić na podróżowanie; 17

18 przemysł 4.0, cyberbezpieczeńtwo coraz więcej urządzeń połączonych ze sobą, coraz więcej systemów zintegrowanych ze sobą, coraz więcej danych transferowanych i obrabianych; indywidualizacja mobilności kierunek rozwoju autonomicznych taksówek lotniczych; e-handel, aplikacje mobilne nowe modele biznesu w zakresie dostarczania przesyłek; międzynarodowe prawo dotyczące norm i standardów środowiskowych wprowadzenie do przemysłu lotniczego nowych technologii produkcji i materiałów, które pozwolą na zaoszczędzenie zużycia materiałów, na większą efektywność energetyczną oraz na efektywniejszy odzysk materiałów na końcu cyklu życia samolotów; normy emisyjne wymuszają prace nad nowymi silnikami i konstrukcjami kadłubów. Dyskusja Dyskusja panelowa motoryzacja Jakie czynniki będą pozytywnie oddziaływać na to, że w latach przemysł motoryzacyjny będzie jeszcze silniej obecny w województwie śląskim? Czy istnieje przestrzeń na wzmocnienie współpracy między koncernami międzynarodowymi a regionalnymi dostawcami? W jaki sposób ta współpraca mogłaby być wspierana przez publiczne instrumenty wsparcia w latach ? Paweł Wideł, Dyrektor ds. Relacji z Rządem i Polityki Publicznej Opel Manufacturing Poland Sp. z o.o.: Tak wiele mega trendów oddziałuje obecnie na sektor motoryzacyjny i mobilność, że nie ma nikogo, kto byłby w stanie powiedzieć w jakim kierunku ten sektor będzie się rozwijał. Jedno jest pewne, że w ciągu najbliższych 5-10 lat zmiany w mobilności i sektorze motoryzacyjnym będą większe niż w ciągu ostatnich 100 lat. Będziemy obserwować wzrost znaczenia pojazdów automatycznych później początki autonomicznych, niskoemisyjność i zero emisyjność. To te trendy będę coraz ważniejsze. Czynniki które będą wpływać na obecność sektora motoryzacyjnego na Śląsku: Lokalizacja (Śląsk znajduje się blisko głównych europejskich rynków zbytu, ponadto znajduje się wewnątrz Środkowoeuropejskiego Klastra Motoryzacyjnego); dobra i rozwijająca się infrastruktura; bezpieczeństwo prawne i polityczne, wynikające z przynależności Polski do Unii Europejskiej; 18

19 pomimo rosnących kosztów pracy i braku rąk do pracy, ważnym czynnikiem jest relacja tych kosztów w porównaniu z innymi miejscami oraz niezwykle ważna relacja kosztów do jakości pracy; wsparcie władzy centralnej i lokalnej; rozwinięte zaplecze naukowo-techniczne; system pomocy publicznej; czynniki miękkie: etos i kultura pracy. Marek Zychla, Członek Zarządu, Brembo Poland Sp. z o.o.: Stoimy obecnie przed rewolucją technologiczną. Niezwykle istotna w tym kontekście jest współpraca sektora motoryzacyjnego ze światem nauki. Szansą dla tego sektora jest również Program dla Śląska. Dyskusja panelowa przemysł lotniczy Jakie kompetencje firm działających w przemyśle lotniczym w województwie śląskim sprawią, że warto inwestować w tej branży w perspektywie ? Jakie tematy mogą stanowić element wyróżniający dla przemysłu lotniczego w województwie śląskim? o Co warto wspierać, aby stać się centrum kompetencji co najmniej na poziomie Europy Środkowej? Krzysztof Krystowski, Prezes Zarządu, Śląski Klaster Lotniczy: W województwie śląskim jest bardzo mocny zalążek silnego przemysłu lotniczego. Przemysł ten zatrudnia ponad 1,5 tys. pracowników, wyspecjalizowany jest w lekkich statkach powietrznych (lekkie samoloty, szybowce oraz drony). Jakie kompetencje sprawiają, że warto inwestować w tej branży? To kompetencje jednocześnie typowo lotnicze związane z aerodynamiką i zdolnościami typowo inżynierskimi projektowania dobrych statków powietrznych oraz kompetencje łączenia informatyki z lotnictwem. Podstawą Klastra nie jest produkcja wieloseryjna, a rozwijanie bardzo zaawansowanych technologii. Jarosław Zając, Prezes Zarządu, FLYTRONIC S.A.: 19

20 Dlaczego warto inwestować w ten sektor na Śląsku? Województwo Śląskie to kompetencje (Politechnika Śląska to matecznik dla inżynierów, ale również należy podkreślić rolę średnich szkół technicznych). Bartłomiej Płonka, Prezes Zarządu Śląskie Centrum Naukowo-Technologiczne Przemysłu Lotniczego Sp. z o. o.: Na Śląsku ważnym sektorem jest nie tylko sektor lotniczy, ale również przemysł kosmiczny. Dyskusja panelowa wspólne podejście Na co województwo/samorządy/instrumenty wsparcia/programy publiczne powinny kłaść nacisk, aby sprawić, że przemysł motoryzacyjny i przemysł lotniczy mogły się dalej rozwijać w regionie? Rekomendacje Dywersyfikacja (nie opierać się tylko na branży motoryzacyjnej); środki finansowe kierowane na badania i rozwój, transformacja regionu w stronę badań i rozwoju, należy wyszukiwać nisze i nowe możliwości; budowa kompetencji (np. w zakresie sztucznej inteligencji); klastry jako oddolne stowarzyszenia przedsiębiorców, działające regionalnie, bardzo blisko z nauką, we współpracy z administracją lokalną to bardzo dobre narzędzia rozwoju regionalnego, wsparcia konkurencyjności. Należy również zwrócić uwagę na meta klastry, w których będą współdziałać podmioty z różnych branż, np. automotive, lotnictwa i IT; fundusz regionalny, który będzie wspierał np. projekty proof of concept; nie należy rozpraszać środków finansowych; uwarunkowania prawne, otoczenie prawne dostosowane do bieżącej sytuacji na rynku; należy stworzyć cały mechanizm wsparcia dla inwestorów, aby zachęcić ich do współpracy z lokalnymi dostawcami. 20

21 Panel 4: Górnictwo i energetyka. Śląsk na drodze przekształceń w kierunku nowoczesnego przemysłu i technologii. Paneliści: Krzysztof Burek, Doradca Zarządu, RAFAKO S.A. Tomasz Heryszek, Wiceprezes Zarządu, Węglokoks S.A. Adam Kampa, Prezes Zarządu, Nowe Jaworzno Grupa TAURON Sp. z o.o. Janusz Olszowski, Prezes, Górnicaj Izba Przemysłowo-Handlowa Andrzej Paniczek, Wiceprezes Zarządu ds. Finansowych, Polska Grupa Górnicza SA Moderator: Piotr Chęciński, dziennikarz telewizyjny Obecny klimat jest dla górnictwa jednoznacznie niekorzystny, dużo mówi się o zagrożeniach dla środowiska i innych negatywnych skutkach ekologicznych płynących z korzystania z paliwa nazwanego niegdyś czarnym złotem. Czy wobec tego został już wyznaczony kierunek, w którym idziemy i szybka oraz całkowita rezygnacja z węgla jest nieuchronna? Rezygnacja z węgla same korzyści? Wnioski płynące z dyskusji są jednoznaczne, chociaż niekoniecznie oczywiste. Branża górnicza i energetyczna nie zamierzają walczyć z nomen omen wiatrakami i zaakceptowały kierunek, w którym zmierza polityka Unii Europejskiej i Komisji Europejskiej oraz poszukują nowych kierunków rozwoju, które pozwolą na dalsze funkcjonowanie przedsiębiorstw nawet w czasach, kiedy odejście od węgla stanie się faktem. Jednak by tak się stało w warunkach polskich potrzebna jest szersza perspektywa, wykraczająca zarówno poza wezwania ekologów (ponieważ wcale nie jest pewne, że odejście od węgla zagwarantuje nam czyste powietrze) czy protesty pracowników bojących się utraty miejsc pracy. Dopiero spojrzenie obejmujące skutki zarówno dla środowiska, społeczeństwa jak i gospodarki pozwoli wypracować naszą własną drogę do czystej energetyki. Przez najbliższe lata współpraca energetyki i węgla nie jest zagrożona. Janusz Olszowski, Prezes Górniczej Izby Przemysłowo-Handlowej: 21

22 Musimy systematycznie likwidować źródła emitujące zanieczyszczenia, elektrownie o niskich sprawnościach, wyeksploatowane. W ich miejsce budować jednostki o wysokiej sprawności, ale z każdego względu zasadne jest, żeby państwo wykorzystywało surowce, które ma w posiadaniu. Tomasz Heryszek, Wiceprezes Zarządu Węglokoks S.A.: Węgiel energetyczny będzie potrzebny, nie da się go zastąpić (...), bo wiele elektrowni przeprowadza obecnie inwestycje, gdzie konieczny będzie miał energetyczny. Górnictwo i energetyka w obliczu zmian Firmy nie patrzą bezsilnie na zachodzące przemiany na końcu zawsze jest interes ekonomiczny. Dopóki jest możliwość ekspansji na inne rynki, jeszcze przez 5-10 lat, to powinniśmy to czynić; póki rynki w Czechach, na Słowacji, w Austrii korzystają z węgla musimy być tam obecni to jest uzasadnione ekonomicznie, tak jak import węgla np. z Rosji na północ Polski na transportowaniu go ze Śląska korzystają wyłącznie przewoźnicy. Najwięksi potentaci branży górniczej czy energetycznej w oczekiwaniu zmian nie mogą sobie jednak pozwolić na bierność i wszystkie firmy biorące udział w panelu podjęły już działania, które pozwolą im przetrwać w innych warunkach; może to być inwestowanie w OZE (Polska Grupa Górnicza) czy świadczenie nowych usług dla odbiorców końcowych, współpraca ze start-upami (Tauron). Z pewnością, aby mogło się tak dziać, potrzebne jest przychylne takim działaniom prawodawstwo, ale także dostępne środki pozwalające na prowadzenie pilotaży i badań. Krzysztof Burek, Doradca Zarządu RAFAKO S.A.: Funkcjonujemy na rynku globalnym, (...) nie boimy się zmian związanych ze zmianą paliwa, zmianą technologii, musimy przyjmować do wiadomości te zmiany. Rafako kieruje swoje działania w różne strony, także energetyki gazowej, doskonalimy te technologie które mamy, np. oczyszczanie spalin. Tomasz Heryszek, Wiceprezes Zarządu Węglokoks S.A.: Chcemy zapewnić bezpieczeństwo handlu węglem i to nasz cel na 5-10 lat. Węglokoks jest grupą przemysłu ciężkiego, skupioną na górnictwie, hutnictwie, ale nie będziemy w ramach funkcjonowania w województwie uciekać od nowych technologii, będziemy ich poszukiwać, tak jak nowych rynków, produktów. Będziemy także szukać produktów daleko od węgla. 22

23 Energetyka korzystna cenowo Komisja europejska przykręca śrubę i ustala normy emisyjne, które są praktycznie niewykonalne dla elektrowni węglowych, nawet tych najnowocześniejszych. Za tym stanowiskiem stoi jednak nie tylko troska o środowisko, faworyzowanie pewnych rozwiązań powoduje także ścieranie się w Unii Europejskiej interesów różnych państw. Adam Kampa, Prezes Zarządu Nowej Jaworzno Grupa Tauron Sp. z o.o.: Nasz blok 910 powoduje swoją emisyjnością duże oszczędności w porównaniu z blokami, które zastępuje. Wykorzystując porównywalny wolumen węgla produkujemy 80-90% mniej szkodliwych związków (siarki, azotu, pyłu). Czy przy tych uwarunkowaniach da się stworzyć przepis na energetykę, która nie zrujnuje konsumentów, kiedy zużycie prądu, w przemyśle i gospodarstwach domowych, stale rośnie? Jednym z warunków jest korzystanie z surowców, które są na miejscu, w naszym przypadku z węgla. Najnowszy projekt polityki energetycznej do 2030 roku mówi, że biorąc pod uwagę wzrastające zapotrzebowanie na energię, zużycie węgla będzie na podobnym poziomie jak teraz, ale przy spadku udziału procentowego w miksie. Adam Kampa, Prezes Zarządu Nowej Jaworzno Grupa Tauron Sp. z o.o.: Tania energetyka opiera się na lokalnych źródłach, gdzie jest wiatr i słońce to się je wykorzystuje; więc mimo polityki UE musimy mieć swoją własną drogę, premiującą rozwiązania nisko czy zeroemisyjne, ale w innej perspektywie niż w innych krajach. Górnictwo obciążenie dla budżetu państwa? Zdaniem uczestników panelu likwidacja kopalń odbije się na polskiej gospodarce wyłącznie niekorzystnie, biorąc pod uwagę zarówno to, że w tej chwili głównym źródłem energii są elektrownie węglowe jak i to, że prowadzonych jest wiele inwestycji w nowe bloki, które będą funkcjonować przez kilkadziesiąt lat, węgiel będzie nam potrzebny. Czy musi być polski nie, ale korzystanie wyłącznie z importowanego po prostu się nie opłaca. Co więcej, Unia Europejska nie naciska na likwidację kopalń, a jedynie na zaprzestanie korzystania z węgla. Również nie jest prawdą, że do sektora górniczego państwo dopłaca wręcz przeciwnie. 23

24 Janusz Olszowski, Prezes Górniczej Izby Przemysłowo-Handlowej: Górnictwo węgla kamiennego wpłaciło do budżetu w 2018 roku ponad 6,1 mld złotych, do samych gmin górniczych wpłacono 303 mln Zatrudnienie: 82,9 tys., w naszym regionie, 500 firm usługowych dla górnictwa zatrudniających 20 tys. osób. Dodatkowo firmy produkujące maszyny górnicze i miejsca pracy w jednostkach naukowo-badawczych. Co przyniesie przyszłość Wśród wymienianych obaw przed tym, co wydarzy się w najbliższych latach nie pojawia się ustawodawstwo idące w kierunku odejścia od węgla, zagrożeniem jest za to przeregulowanie, które może uniemożliwić odbiorcom korzystanie z węgla czy wyśrubowane normy, które już teraz są praktycznie niespełnialne nawet dla najnowocześniejszych elektrowni węglowych. Andrzej Paniczek, Wiceprezes Zarządu ds. Finansowych, Polska Grupa Górnicza S.A.: Nasze inwestycje muszą być długoterminowe, więc nie możemy podejmować nerwowych ruchów. (...) Podejmujemy działania ekologiczne: zastanawiamy się, jak najlepiej wykorzystać nasz produkt, który jest najbardziej marżowy, zwiększamy ilość wyprodukowanych ekopaliw mogą być spalane w piecach 5 klasy. Analizujemy różne scenariusze, świat się zmieni, przyszłość widzimy w karbochemii. Nasze decyzję są biznesowe. Obawy budzi też demografia: prognozuje się, że w kolejnych latach ze Śląska wyemigruje 800 tys. osób już teraz trzeba myśleć, jak je zatrzymać. Istotne jest także, żeby polityka, która będzie prowadzona przez następne kilkadziesiąt lat była spójna, bo w takiej perspektywie, 20 czy 30-letniej pracują przedsiębiorstwa, nie są w stanie wprowadzać zmian z dnia na dzień, zwłaszcza jeśli wcześniej poniesione były duże nakłady na badania czy inwestycje. Rekomendacje Stopniowe odchodzenie od węgla jest nieuchronne, jednak Polska musi znaleźć swoją własną drogę, która potrwa nie 10, ale może czy nawet więcej lat co związane jest m.in. z budową nowoczesnych bloków energetycznych i ich prognozowanym użytkowaniem, ale także bezpieczeństwem kraju (węgiel jako stabilizujące, rodzime źródło energii) i skutkami społecznymi (likwidacja miejsc pracy, jak również utrata dochodów przez państwo przeniesienie wielu gałęzi przemysłu do innych krajów). Każdy kraj powinien korzystać przede wszystkim z surowców, które ma na miejscu. Chociaż procentowy udział węgla w polskim miksie energetycznym będzie się zmniejszał, nie można z niego 24

25 całkowicie zrezygnować, gwarantuje nasze bezpieczeństwo energetyczne, niemożliwe, jeśli będziemy uzależnieni np. od dostaw gazu z zewnątrz. Istotny jest lobbing w Komisji Europejskiej na rzecz tego, by Polska mogła doprowadzić do tej zmiany we własnym tempie i na własny sposób, biorący pod uwagę istniejące tu uwarunkowania. Już teraz należy się także na tę zmianę przygotowywać, z czego firmy zdają sobie sprawę i aktywnie szukają możliwości rozwoju. Prawodawstwo ułatwiające takie działania, jak również właściwa dystrybucja środków na badania, rozwój i inwestycje przyczyni się do wykorzystania tego potencjału. 25

26 Opracowanie raportu: Regionalna Izba Gospodarcza w Katowicach ul. Opolska Katowice Kontakt w sprawie raportu: Zespół ds. Realizacji Kluczowych Przedsięwzięć mjochymek@rig.katowice.pl tel