Szkolny program nauczania dla uczniów Ogólnokształcącej Szkoły Muzycznej II stopnia cyklu 6-letniego PRZEDMIOT GŁÓWNY - KLAWESYN

Transkrypt

1 Ogólnokształcąca Szkoła Muzyczna I i II st. im. H. Wieniawskiego w Łodzi Szkolny program nauczania dla uczniów Ogólnokształcącej Szkoły Muzycznej II stopnia cyklu 6-letniego PRZEDMIOT GŁÓWNY - KLAWESYN Opracowanie: mgr Magdalena Itman-Wasilewska Łódź,

2 Spis treści I WSTĘP 3 II CELE NAUCZANIA.4 III TREŚCI NAUCZANIA 4 IV MATERIAŁ NAUCZANIA.5 V OSIĄGNIĘCIA UCZNIA NA ZAKOŃCZENIE EDUKACJI 12 VI KOMENTARZ DO PROGRAMU NAUCZANIA.12 VII WARUNKI REALIZACJI PODSTAWY PROGRAMOWEJ

3 I WSTĘP Szkolny program nauczania dla uczniów klas II stopnia przedmiot główny klawesyn powstał w oparciu o aktualne rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 6 września 2017 r. w sprawie podstaw programowych kształcenia w zawodach szkolnictwa artystycznego w publicznych szkołach artystycznych (Dz.U poz. 1793). Program zawiera cele, treści i materiał nauczania, sposoby ich realizacji oraz kryteria oceniania i listę przykładowej literatury klawesynowej do wyboru na każdym etapie nauki w szkole muzycznej II stopnia. Podana literatura zawiera utwory kompozytorów niemieckich, francuskich, włoskich, polskich, angielskich oraz współczesnych z którymi należy zapoznać ucznia. Utwory są o zróżnicowanym stopniu trudności, a o ostatecznym doborze literatury dla konkretnego ucznia decyduje nauczyciel w oparciu o możliwości ucznia zarówno czysto techniczne jak i wyrazowe. Jeśli jest taka możliwość, należy zapoznać uczniów z różnymi instrumentami kopią klawesynu historycznego, klawesynu współczesnego, szpinetu. Będzie mu to pomocne w dalszym kształceniu i swobodnym poruszaniu się w świecie muzyki klawesynowej. Ponieważ szczególnie ważnym elementem na początku nauki gry na klawesynie jest kontakt z instrumentem, niezbędne będzie stworzenie planu ćwiczeń przez pedagoga, tak aby każdy uczeń miał dostęp do instrumentu w wystarczającym dla niego wymiarze czasu. Do rzadkości bowiem należy fakt posiadania instrumentu w domu. 3

4 II CELE NAUCZANIA Kształcenie umiejętności gry na instrumencie, rozwijanie wrażliwości oraz wyobraźni muzycznej Kształcenie umiejętności wykorzystania wiedzy teoretycznej w praktyce Zdobywanie podstawowej wiedzy z zakresu przedmiotu z uwzględnieniem kontekstu historyczno-estetycznego Poznawanie zróżnicowanej literatury klawesynowej od renesansu po współczesność Doskonalenie umiejętności publicznych występów oraz opanowania tremy Doskonalenie umiejętności starannego rozczytywania utworów i odpowiedniego ćwiczenia w domu Kształcenie i rozwijanie umiejętności czytania a vista Przygotowanie do samodzielnej pracy i aktywnego uczestnictwa w życiu muzycznym Przygotowanie do kontynuowania kształcenia i podjęcia studiów wyższych w specjalności klawesyn lub w innej specjalności na wydziale instrumentalnym Rozwijanie twórczego myślenia w celu doskonalenia warsztatu gry III TREŚCI NAUCZANIA 1) Wiedza z zakresu: - historii instrumentu - budowy instrumentu i jego odmian - obsługi i konserwacji instrumentu 2) Prawidłowy aparat gry umożliwiający swobodę i biegłość techniczną. 3) Technika gry z uwzględnieniem różnych sposobów artykulacji. 4) Wiedza w zakresie interpretacji muzycznej z uwzględnieniem znajomości kanonów stylu i formy muzycznej. 5) Czytanie a vista utworów o niewysokim stopniu trudności. 6) Samodzielna praca nad utworem w zakresie świadomego ćwiczenia i korygowania błędów. 7) Praktyka estradowa z uwzględnieniem: - Obycia estradowego, - Technik koncentracji, 4

5 - Technik pokonywania tremy, - Technik zapamiętywania, - Krytycznej oceny wykonywanego utworu. 8) Muzykowanie kameralne. 9) Literatura muzyczna danego instrumentu. 10) Program wieńczący naukę II etapu edukacyjnego. IV MATERIAŁ NAUCZANIA 1. Kształcenie umiejętności gry na instrumencie, rozwijanie wrażliwości muzycznej oraz praktyczne wykorzystywanie wiedzy teoretycznej 1) odpowiednie wydobycie dźwięku i kształtowanie toucher 2) swobodne posługiwanie się techniką gry, 3) umiejętność posługiwania się rejestrami dostępnymi w danym instrumencie; 4) stosowanie zróżnicowanej artykulacji, frazowania, ornamentyki oraz elementów improwizacji w zależności od stylu i charakteru wykonywanego utworu, 5) prawidłowa realizacja faktury homofonicznej i polifonicznej (prowadzenie jedną ręką kilku głosów, prowadzenie polifonii trzy- i czterogłosowej) 6) umiejętność twórczej interpretacji utworu, uwzględniając zasady notacji, cechy stylu i strukturę formy muzycznej, specyfikację instrumentu oraz elementy wyrazowe; 7) umiejętność stosowania różnych sposobów, technik zapamiętywania utworów; 8) czytanie a vista łatwych utworów; 9) umiejętność samodzielnego opracowania utworów o małym stopniu trudności; 10) wykonywanie utworów kameralnych (w różnorodnym składzie) i realizacja basso continuo; 11) posiadanie w swoim repertuarze utworów o zróżnicowanej formie i stylu, w tym cykl suitowy i formy swobodne; 12) korzystanie z posiadanej wiedzy teoretycznej w praktyce; 13) doskonalenie elementów gry w różnej artykulacji (technika palcowa, akordowa, oktawowa, repetycyjna, krzyżowanie rąk, prowadzenie kantyleny, arpeggio, przerzuty i skoki, ozdobniki) 2. Zdobywanie podstawowej wiedzy z zakresu przedmiotu z uwzględnieniem kontekstu historyczno-estetycznego 1) znajomość i umiejętność zdefiniowania reprezentatywnych dzieł literatury klawesynowej; 2) umiejętność zdefiniowania struktury, stylu i charakteru wykonywanego dzieła; 3) wykorzystywanie wiedzy z zakresu podstawowych cech dawnych praktyk wykonawczych; 4) wykorzystywanie wiedzy z historii rozwoju i budowy klawesynu; 5) korzystanie z wszystkich dostępnych materiałów i pozyskiwanie wiedzy ze zbiorów bibliotecznych i multimedialnych; 6) znajomość terminologii z zakresu przedmiotu i umiejętność posługiwania się nią. 5

6 3. Przygotowanie do samodzielnej pacy i aktywnego uczestnictwa w życiu muzycznym 1) umiejętność samodzielnego i właściwego zorganizowania swojej pracy; 2) bezbłędne rozczytanie teksu (oznaczenia agogiczne, artykulacyjne, zdobienia) 3) umiejętność aktywnej współpracy z grupą i w grupie; 4) umiejętność zaprezentowania się na estradzie oraz krytycznej oceny własnej prezentacji; 5) umiejętność obiektywnego i rzetelnego podejścia do oceny swoich kwalifikacji; 6) korzystanie z zasobów kultury i sztuki w różnych jej formach; 7) doskonalenie umiejętności zawodowych i poszerzanie wiedzy z danej dziedziny słuchając nagrań i czytając literaturę fachową; 8) czynny udział w różnych formach życia muzycznego; 9) umiejętność analizy utworu (teoretycznej i wykonawczej). Klasa I Zadania techniczno-wykonawcze - Historia, budowa i nazewnictwo podstawowych elementów klawesynu - Prawidłowa postawa przy instrumencie i odpowiedni aparat gry - Podstawowe sposoby artykulacji - Uwrażliwienie na jakość dźwięku, dotyk (toucher) - Zapoznanie z podstawową notacją muzyczną w zakresie wykonywania ozdobników - Gra a vista Wymagania programowe - Utwory kompozytorów niemieckich, francuskich, włoskich i polskich, dodatkowo utwory współczesnych kompozytorów Przykładowy repertuar a) utwory polifoniczne - J. S. Bach: Inwencje dwugłosowe, Sinfonie, Suity francuskie, Toccaty i inne - G. F. Haendel Suita G-dur fragmenty lub całość (drugi semestr nauki) i inne - J. C. F. Fisher: Suity b) utwory techniczne - D. Scarlatti Sonaty (łatwiejsze technicznie) - D. Cimarosa Sonaty c) utwory dowolne - J. B. Lully: Lessons for the harpsichord or spinet, - F. Couperin: L'art de toucher le clavecin, Pieces de clavecin (części suit), - L. Couperin: Pieces de clavecin (części suit), 6

7 - J. Ph. Rameau: Pieces de clavecin (części), inne, - J. F. D andrieu Suity fragmenty, - utwory polskich kompozytorów, Tańce z Tabulatur organowych lub lutniowych, - utwory kompozytorów współczesnych, - utwory takich kompozytorów jak: J. Krieger, J. Kuhnau, J. H. Schein, D. Speer, J. E. Kindermann- Menuety, Sarabandy, Arie, Allemandy, Gavotto Klasa II Zadania techniczno-wykonawcze - Prawidłowa postawa przy instrumencie - Dalszy rozwój techniki klawesynowej (doskonalenie poznanych sposobów artykulacji) - Uwrażliwienie na jakość i sposób wydobycia dźwięku - Prawidłowy aparat gry (praca nad uspokojeniem rąk i swobodnym wykonywaniu ozdobników oraz trudniejszych technicznie miejsc w utworach) - Kształcenie wyobraźni muzycznej poprzez stosowanie odpowiedniego nastroju i charakteru utworu - Praca nad interpretacją utworów - Wprowadzenie do preludium niemenzurowanego - Gra a vista Wymagania programowe - Utwory kompozytorów niemieckich, francuskich, włoskich, angielskich, utwory współczesnych kompozytorów Przykładowy repertuar a) utwory polifoniczne - J. S. Bach: Inwencje dwugłosowe, Sinfonie, Suity francuskie, Toccaty, wybrane Preludia i Fugi z DWK i inne - G. F. Haendel Suita G-dur - J. C. F. Fisher: Suity - J. Mattheson: Pieces de clavecin - J. Pachelbel - drobne utwory b) utwory techniczne i wiruozowskie - D. Scarlatti Sonaty, - D. Cimarosa Sonaty, - J. L. Krebs- Sonaty, - A. Scarlatti - Folia c) utwory dowolne - J. B. Lully: Lessons for the harpsichord or spinet, - F. Couperin Suity fragmenty lub całość 7

8 - L. Couperin: Pieces de clavecin (części suit), - J. Ph. Rameau: La Joyeuse, Gavotte pour les Fleurs, Air pour les Bostangis, Allemande z I Suity lub inne łatwiejsze ze zbioru Premiere Livre - J. F. D andrieu Suita D-dur z preludium niemenzurowanym (drugi semestr nauki) - J. J. Duphly, C Balbastre - drobne utwory - utwory wirginalistów angielskich, - utwory kompozytorów współczesnych. Klasa III Zadania techniczno-wykonawcze - Prawidłowa postawa przy instrumencie, - Kontrola aparatu gry, - Bliskość palców przy klawiaturze - Swobodna zmiana manuałów i rejestrów, - Doskonalenie artykulacji, - Palcowanie w utworach renesansowych, - Osiąganie żywszych temp utworów, - Kontrola i ciągła praca nad jakością dźwięku, - Swobodne wykonywanie ozdobników, zwłaszcza w muzyce francuskiej, - Samodzielna rejestracja utworów lub ich poszczególnych części, - Gra a vista. Wymagania programowe - Utwory kompozytorów niemieckich, francuskich, włoskich, angielskich, utwory współczesnych kompozytorów Przykładowy repertuar a) utwory polifoniczne - J. S. Bach: Inwencje dwugłosowe, Sinfonie, Suity francuskie, Suity angielskie, Toccaty, Preludia i Fugi, inne - G. F. Haendel Suita G-dur - J. C. F. Fisher: Suity - J. Mattheson: Pieces de clavecin b) utwory techniczne i wiruozowskie - D. Scarlatti Sonaty, - D. Cimarosa Sonaty, - A. Soler - A. Scarlatti - Folia c) utwory dowolne 8

9 - C. Ph. E.Bach - D. Zipoli, J. Pachelbel - The Fitzwilliam virginal Book- m.in. utwory W. Byrda - L. Couperin Suity z krótkimi preludiami niemezurowanymi (pierwszy semestr fragmenty, drugi semestr całość) - C. Balbastre, J. J. Duphly, F. Couperin, J. Ph. Rameau- części suit - D. Scarlatti Sonaty - G. B. Platti - Sonaty - J. J. Froberger Toccaty-wprowadzenie stillus fantasticus Klasa IV Zadania techniczno-wykonawcze - Kontrola nad aparatem gry, swobodne ręce, - Praca nad artykulacją, - Prawidłowa interpretacja zgodna z formą, treścią i stylem utworu, - Praca nad ozdobnikami, - Samodzielne rejestrowanie wykonywanych utworów, - Swobodna zmiana klawiatur podczas wykonywania utworu, - Gra a vista. Wymagania programowe - Utwory kompozytorów niemieckich, francuskich, włoskich, polskich, hiszpańskich, portugalskich, angielskich, utwory współczesne Przykładowy repertuar a) utwory polifoniczne - J. S. Bach: Inwencje dwugłosowe, Sinfonie, Suity francuskie, Suity angielskie, Toccaty, Preludia i Fugi, inne, - G. F. Haendel Suita G-dur, - J. C. F. Fisher: Suity, - J. Mattheson: Pieces de clavecin b) utwory techniczne i wiruozowskie, ćwiczenia - D. Scarlatti, - D. Cimarosa, - A. Soler, - J. B. Christensen: Die Grundlagen des Generalbaẞspiels im 18. Jahrhundert c) utwory dowolne - C. Ph. E. Bach Sonaty, - W. A. Mozart Sonaty, - W. F. Bach Sonaty, - J. Haydn Sonaty, 9

10 - The Fitzwilliam virginal Book- m.in. utwory W. Byrda, - L. Couperin Suity z krótkimi preludiami niemezurowanymi (pierwszy semestr fragmenty, drugi semestr całość), - C. Balbastre, J. J. Duphly, F. Couperin, - J. Ph. Rameau Suity całość lub fragmenty np. Les Souvages, Le Rappel des Oiseaux, L Egyptienne, La Entretien des muses, - G. B. Platti Sonaty, - J. J. Froberger Toccaty, - A. Seixas Sonaty. - B. K. Przybylski Preludia wiosenne, Preludia jesienne, - M. Sawa Klasa V Zadania techniczno-wykonawcze - Kontrola aparatu gry, - Różnorodność artykulacyjna i biegłość techniczna, - Umiejętność samodzielnej pracy nad utworem, - Umiejętność samodzielnego opracowania utworu, - Przygotowanie do wykonywania dłuższych czasowo programów na egzaminy lub koncerty pod kątem egzaminu dyplomowego w klasie szóstej, - Gra a vista. Wymagania programowe - Utwory kompozytorów niemieckich, francuskich, włoskich, polskich, hiszpańskich, portugalskich, angielskich, utwory współczesne Przykładowy repertuar a) utwory polifoniczne - J. S. Bach: Inwencje dwugłosowe, Sinfonie, Suity francuskie, Suity angielskie, Toccaty, Preludia i Fugi (DWK II), Partity, - G. F. Haendel Suita G-dur, - J. C. F. Fisher: Suity, b) utwory techniczne i wiruozowskie, ćwiczenia - D. Scarlatti, - D. Cimarosa, - A. Soler, - J. B. Christensen: Die Grundlagen des Generalbaẞspiels im 18. Jahrhundert c) utwory dowolne - C. Ph. E. Bach Sonaty, 10

11 - W. A. Mozart Sonaty, - W. F. Bach Sonaty, - J. Haydn Sonaty, - The Fitzwilliam virginal Book- m.in. utwory W. Byrda, - L. Couperin Suity z krótkimi preludiami niemezurowanymi (pierwszy semestr fragmenty, drugi semestr całość), - C. Balbastre, J. J. Duphly, F. Couperin, - J. Ph. Rameau Suity - G. Frescobaldi Toccaty, - J. J. Froberger Toccaty, - M. Sawa RAF, Msza na klawesyn lub organy, Sonatina i inne - B. K. Przybylski Preludia wiosenne, Preludia jesienne, - E. J. De la Guerre preludia niemenzurowane Klasa VI Zadania techniczno-wykonawcze - Przygotowanie egzaminu dyplomowego, - Praca nad odpowiednim charakterem wykonywanych utworów, - Kontrola ręki i palcowania, - Odpowiednia rejestracja poszczególnych utworów bądź ich części, - Odpowiednia artykulacja i jakość dźwięku, - Odpowiednie i stylowe wykonanie ozdobników w utworach, - Wybór utworów pod kątem egzaminu wstępnego na studia wyższe, - Ćwiczenie kondycji poprzez prezentacje recitali przed docelowym egzaminem dyplomowym Wymagania programowe - utwory kompozytorów niemieckich, francuskich, włoskich, polskich, hiszpańskich lub portugalskich oraz angielskich i utworów kompozytorów współczesnych - program recitalu dyplomowego Program recitalu dyplomowego - J. S. Bach duża forma (Suita angielska, Toccata i fuga, Fantazja i fuga, Preludium i fuga) - L. Couperin Suita (całość) / J. Ph. Rameau Suita (całość lub fragmenty minimum trzy) / F. Couperin Suita (całość lub fragmenty) - J. J. Froberger Toccata / G. Frescobaldi / M. Rossi Toccata - A. Soler Sonata / D. Scarlatti Sonata / J. Ch. Bach, W. F. Bach, C. Ph. E. Bach, W. A. Mozart, J. Haydn Sonata 11

12 V OSIĄGNIĘCIA UCZNIA NA ZAKOŃCZENIE EDUKACJI Uczeń kończąc sześcioletni cykl nauczania gry na klawesynie powinien: a) posiadać wiadomości na temat budowy, rodzajów klawesynów b) wiedzieć jakie są rejestry, jak się nimi posługiwać i jak je stosować w utworach c) opanować swobodę palcową obu rąk i zmiany sposobu wydobywania dźwięku d) posiadać zaawansowaną biegłość techniczną, swobodę grania na każdym manuale oraz umiejętność gry wielogłosowej e) posiadać umiejętność frazowania, operowania zróżnicowaną barwą i odpowiednimi sposobami artykulacji oraz poprawnie odczytywać oznaczenia ozdobników f) posiadać umiejętność samodzielnego opracowania utworu o średniej skali trudności z zachowaniem wierności tekstowi muzycznemu, właściwego stylu i indywidualnej interpretacji oraz doboru odpowiednich metod samodzielnej pracy nad utworem g) posiadać umiejętność grania a vista utworów o zróżnicowanym stopniu trudności z uwzględnieniem środków wyrazu h) w miarę możliwości powinien posiadać umiejętność wspólnego muzykowania w zespołach kameralnych i towarzyszenia soliście VI KOMENTARZ DO PROGRAMU NAUCZANIA Niniejszy program nauczania dla uczniów klas II stopnia na instrumencie głównym klawesyn zawiera przykłady z literatury klawesynowej, które mogą być pomocne przy wybieraniu repertuaru dla młodych klawesynistów. Spis zawiera utwory różnych kompozytorów francuskich, niemieckich, włoskich, angielskich, polskich, hiszpańskich oraz utwory współczesne o różnym stopniu trudności. Nauczyciel od samego początku nauki powinien dobrze poznać możliwości ucznia, jego osobowość, wrażliwość oraz dobierać repertuar tak, aby rozwijać jego zdolności i technikę gry. Program opiera się na systematycznym rozwoju artystycznym ucznia. Obowiązkiem nauczyciela jest poszerzanie wiedzy ucznia podczas lekcji zarówno teoretycznej jak i wykonawczej, twórczej. Zadaniem pedagoga jest również mobilizacja ucznia do samodzielnej i twórczej pracy, tak aby po pewnym czasie sam mógł kontrolować sposób wydobycia dźwięku (toucher) oraz odpowiedni aparat gry i biegłość palców. VII WARUNKI REALIZACJI PODSTAWY PROGRAMOWEJ Do spełnienia celów programu niezbędna jest sala i instrument klawesyn (najlepiej dwumanuałowy), do którego uczeń będzie miał dostęp w odpowiednim wymiarze czasowym. Zadaniem szkoły oraz wszystkich korzystających z sali klawesynowej jest kontrola temperatury i wilgotności powietrza. Wszystkie dane powinny być spisywane w specjalnie przygotowanym zeszycie wraz z godziną przybycia do sali i wyjścia z niej. 12