Perspektywy rozwoju Aglomeracji Wałbrzyskiej. Analiza sytuacyjna

Transkrypt

1 Perspektywy rozwoju Aglomeracji Wałbrzyskiej. Analiza sytuacyjna Opracował zespół pracowników Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach w składzie: prof. Henryk Brandenburg dr Małgorzata Czornik dr Adam Drobniak mgr Marek Magdoń mgr Przemysław Sekuła Wałbrzych, lipiec 2012 r. 1

2 Spis treści 1 Wprowadzenie uwagi metodologiczne Informacje podstawowe Lokalizacja Powierzchnia Ludność Migracje Struktura przestrzenna Wizerunek i ranga Społeczność Potencjał edukacyjny i naukowy Potencjał kulturalny Potencjał turystyczny Potencjał sportowo-rekreacyjny Potencjał mieszkaniowy Potencjał społeczności lokalnych Preferencje społeczne w zakresie perspektyw rozwoju Gospodarka Profil gospodarczy Innowacyjność firm Przedsiębiorczość Flagowe projekty gospodarcze Oferty inwestycyjne gmin Wydatki inwestycyjne Aktywność zawodowa ludności i bezrobocie Środowisko Walory przyrodnicze Jakość powietrza Gospodarka wodno - ściekowa Gospodarka odpadami Tereny zdegradowane - poprzemysłowe Nakłady na ochronę środowiska w gminach Infrastruktura Dostępność komunikacyjna

3 6.2 Infrastruktura drogowa Infrastruktura kolejowa Komunikacja publiczna Aglomeracja Wałbrzyska obszary problemowe Aglomeracja Wałbrzyska postulaty rozwoju Indeksy i spisy Spis rysunków Spis tabel Spis wykresów

4 1 Wprowadzenie uwagi metodologiczne Inicjatywa powstania Aglomeracji Wałbrzyskiej jest przedsięwzięciem samorządowym. Jej inspiracją są zarówno wspólne problemy sąsiadujących ze sobą gmin, jak i świadomość istnienia szans, jakie pojawiają się w kontekście rozwoju regionu i ewoluowania kierunków wsparcia jednostek terytorialnych w polityce Unii Europejskiej. Najcenniejsze wydaje się być przekonanie liderów lokalnych społeczności do angażowania się w przedsięwzięcia realizowane dla 14 gmin, a służące zmianom realiów życia i działalności gospodarczej dla około 270 tys. mieszkańców Ziemi Wałbrzyskiej i okolic. Siła potencjałów społecznych i gospodarczych, wzmocniona jeszcze w szczególnych miejscach atrakcyjnością walorów środowiska naturalnego może być skutecznym sposobem na przełamanie stagnacji gospodarczej tego miejsca i jego nowy wizerunek. Celem prezentowanego raportu jest identyfikacja obszarów problemowych oraz postulatów rozwoju Aglomeracji Wałbrzyskiej, które mogą stać się podstawą do dalszych prac nad stworzeniem konkurencyjnego miejskiego obszaru funkcjonalnego. Ich identyfikacja pozwala na dokonanie całościowej charakterystyki ważnej części województwa dolnośląskiego oraz rozpoznanie stopnia zaawansowania procesów integracyjnych. Wspólne problemy i postulaty rozwojowe gmin Aglomeracji Wałbrzyskiej tworzą także podstawę dla programowania rozwoju tego miejskiego obszaru funkcjonalnego w kontekście polityki miejskiej na lata Przeprowadzone studia diagnostyczne obejmowały identyfikację cech wyróżniających gminy i Aglomerację Wałbrzyską jako całość, w wymiarach społecznym, gospodarczym, środowiskowym i infrastrukturalnym, a także ich zmiany w pierwszej dekadzie XXI w. W pracach wykorzystano następujące techniki badawcze: wizyty studialne oraz wywiady strukturyzowane w każdej z 14 gmin tworzących Aglomerację, spotkania z Radą Gospodarczą Aglomeracji Wałbrzyskiej, analizy statystyczne wraz z określeniem indeksów dynamiki zmian, analizy jakościowe bazujące na wynikach wywiadów strukturyzowanych oraz zapisach dokumentów planujących rozwój lokalny, a także na opracowaniach odnoszących się do analizowanego obszaru. 4

5 2 Informacje podstawowe 2.1 Lokalizacja Aglomeracja Wałbrzyska położona jest w południowej części województwa dolnośląskiego, w Sudetach Środkowych, w obrębie Podgórza Wałbrzyskiego, a także Gór Wałbrzyskich, Kamiennych i Sowich. Administracyjne na jej obszar składają się tereny 14 gmin powiatów: wałbrzyskiego (wszystkie gminy powiatu), kamiennogórskiego, kłodzkiego i świdnickiego, w tym: 7 miast, 3 gminy miejsko-wiejskie i 4 gminy wiejskie. Są to: z powiatu wałbrzyskiego: o Wałbrzych; o Boguszów-Gorce; o Czarny Bór; o Głuszyca; o Jedlina Zdrój; o Mieroszów; o Stare Bogaczowice; o Szczawno Zdrój; o Walim; z powiatu kamiennogórskiego: o Kamienna Góra (gmina miejska); z powiatu kłodzkiego: o Nowa Ruda (gmina miejska); o Nowa Ruda (gmina wiejska); o Radków ; z powiatu świdnickiego: o Świebodzice. Aglomeracja graniczy z gminami: powiatu kamiennogórskiego (Lubawka, Kamienna Góra - gmina wiejska, Marciszów), powiatu jaworskiego (Bolków), powiatu świdnickiego (Dobromierz, Strzegom, Jaworzyna Śląska, Świdnica), powiatu dzierżoniowskiego (Pieszyce, Bielawa, Dzierżoniów), powiatu ząbkowickiego (Stoszowice), powiatu kłodzkiego (Kłodzko, Szczytna, Kudowa Zdrój), a także z krajem kralowohradeckim w Republice Czeskiej. 5

6 Rysunek 1. Położenie Aglomeracji Wałbrzyskiej w województwie dolnośląskim Źródło: opracowanie własne na podstawie Miasta wchodzące w skład Aglomeracji to: Wałbrzych, Boguszów-Gorce, Głuszyca, Jedlina Zdrój, Kamienna Góra, Mieroszów, Nowa Ruda, Radków, Szczawno Zdrój i Świebodzice. 6

7 Rysunek 2. Rozmieszczenie gmin w Aglomeracji Wałbrzyskiej Źródło: opracowanie własne na podstawie Internetowego serwisu map WODGiK 2.2 Powierzchnia Aglomeracja Wałbrzyska zajmuje 880,06 km 2, to jest 4,4% obszaru województwa dolnośląskiego. Pod względem powierzchni największą jej gminą jest Radków (zajmuje 15,9% powierzchni Aglomeracji). Ponad 30,8% powierzchni Aglomeracji Wałbrzyskiej to obszary miejskie. W województwie dolnośląskim obszary miejskie zajmują obecnie 11% powierzchni, a w Polsce 6,9%. Dwie największe pod względem powierzchni gminy Aglomeracji, to jest Radków i Nowa Ruda (gmina wiejska), które zajmują łącznie 31,77% jej powierzchni. Szczegółowe informacje na temat powierzchni przedstawia Tabela 1. 7

8 Tabela 1. Powierzchnia gmin Aglomeracji Wałbrzyskiej Lp. Gmina Powierzchnia [km 2 ] % powierzchni Aglomeracji 1. Boguszów-Gorce 27,02 3,07% 2. Czarny Bór 66,4 7,54% 3. Głuszyca 62,12 7,06% 4. Jedlina-Zdrój 17,45 1,98% 5. Kamienna Góra - miasto 18,04 2,05% 6. Mieroszów 76,06 8,64% 7. Nowa Ruda - miasto 37,05 4,21% 8. Nowa Ruda - wieś 139,67 15,87% 9. Radków 139,95 15,90% 10. Stare Bogaczowice 87,29 9,92% 11. Szczawno-Zdrój 14,74 1,67% 12. Świebodzice 30,43 3,46% 13. Walim 79,14 8,99% 14. Wałbrzych 84,7 9,62% RAZEM AGLOMERACJA 880,06 100,00% Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych 2.3 Ludność Według stanu na dzień 31 grudnia 2010 r. Aglomerację Wałbrzyską zamieszkiwało mieszkańców i stanowili oni 9,24% mieszkańców województwa dolnośląskiego. Największym pod względem liczby ludności miastem Aglomeracji był Wałbrzych liczący mieszkańców. Obszary miast zamieszkiwało łącznie 85,5% mieszkańców Aglomeracji. Ich liczba spadała w tempie szybszym, niż zmniejszanie się liczby mieszkańców całego województwa dolnośląskiego. W roku 2000 gminy tworzące obecnie Aglomerację Wałbrzyską zamieszkiwało osób co stanowiło 9,79% mieszkańców województwa. Zmiany liczby mieszkańców Aglomeracji przedstawia Tabela 2, udział ludności gmin w Aglomeracji i województwie Tabela 3, a ich dynamikę Wykres 1. 8

9 Tabela 2. Ludność gmin Aglomeracji Wałbrzyskiej w latach Lp. Gmina Liczba mieszkańców w latach Boguszów-Gorce Czarny Bór Głuszyca Jedlina-Zdrój Kamienna Góra - miasto Mieroszów Nowa Ruda - miasto Nowa Ruda - wieś Radków Stare Bogaczowice Szczawno-Zdrój Świebodzice Walim Wałbrzych RAZEM AGLOMERACJA Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych 9

10 Tabela 3. Ludność gmin Aglomeracji Wałbrzyskiej w relacji do Aglomeracji i województwa dolnośląskiego Lp. Gmina Ludność Udział w Aglomeracji [%] Udział w województwie [%] 1. Boguszów-Gorce ,04% 0,56% 2. Czarny Bór ,80% 0,17% 3. Głuszyca ,41% 0,31% 4. Jedlina-Zdrój ,90% 0,18% 5. Kamienna Góra ,69% 0,71% 6. Mieroszów ,81% 0,26% 7. Nowa Ruda - miasto ,83% 0,82% 8. Nowa Ruda - wieś ,44% 0,41% 9. Radków ,47% 0,32% 10. Stare Bogaczowice ,58% 0,15% 11. Szczawno-Zdrój ,10% 0,19% 12. Świebodzice ,61% 0,80% 13. Walim ,14% 0,20% 14. Wałbrzych ,19% 4,18% RAZEM AGLOMERACJA ,00% 9,24% Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych Wykres 1. Zmiana liczby ludności Aglomeracji Wałbrzyskiej - indeks dynamiki Źródło: opracowanie własne na podstawie GUS, Bank Danych Lokalnych 10

11 Wskaźnik starzenia się mieszkańców, wyznaczany jako liczba ludzi w wieku poprodukcyjnym (65 lat i starszych) przypadających na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym (0-14 lat), wynosił w 2010 roku 118,27. Jest to wartość wyższa niż liczona dla całego województwa dolnośląskiego (96,07). Różnicy tej nie tłumaczy większy poziom zurbanizowania Aglomeracji, gdyż współczynnik starzenia się mieszkańców dla miast i obszarów wiejskich w Aglomeracji Wałbrzyskiej wynosił odpowiednio 121,86 i 98,53, natomiast dla całego województwa dolnośląskiego 109,07 i 71,15. Istotne jest również, że wzrost wskaźnika (czyli wzrost liczby mieszkańców starszych w stosunku do liczby mieszkańców młodych) jest w Aglomeracji szybszy niż w województwie. W 2000 roku wskaźnik starzenia się mieszkańców w Aglomeracji Wałbrzyskiej był 1,19 razy większy niż w całym województwie dolnośląskim, a w roku ,23 razy większy. Najwyższy wskaźnik starzenia się mieszkańców (170,68) występuje w Szczawnie-Zdroju, zaś najniższy (70,9) w Czarnym Borze. Wskaźniki starzenia się mieszkańców liczone dla wszystkich gmin Aglomeracji przedstawia Tabela 4. 11

12 Tabela 4. Wskaźniki starzenia się w gminach w latach Lp. Gmina Wskaźniki starzenia się w latach Boguszów-Gorce 79,18 85,07 90,08 96,14 97,85 104,45 105,34 104,75 106,81 110,14 110,83 2. Czarny Bór 45,99 47,89 52,55 54,87 58,02 59,75 62,69 64,16 67,21 69,46 70,90 3. Głuszyca 78,77 82,94 87,45 92,07 95,00 98,58 103,27 103,80 108,99 109,93 109,92 4. Jedlina-Zdrój 93,52 97,26 101,90 107,79 111,79 112,30 115,79 108,29 105,98 112,59 113,13 5. Kamienna Góra - miasto 76,41 82,20 87,76 90,46 94,80 97,25 101,34 103,12 104,73 105,56 106,96 6. Mieroszów 77,20 78,21 82,40 90,77 99,58 103,06 109,20 113,79 113,20 115,67 117,78 7. Nowa Ruda - miasto 81,08 88,01 96,68 103,92 111,96 118,04 123,63 128,12 128,88 128,44 129,22 8. Nowa Ruda - wieś 77,61 82,62 85,16 90,86 95,53 100,00 103,18 105,76 103,83 107,69 108,51 9. Radków 66,01 69,17 74,25 77,99 85,32 88,18 91,24 94,17 97,19 95,31 94, Stare Bogaczowice 64,16 68,69 72,45 76,97 83,05 85,85 86,04 81,27 84,74 83,44 83, Szczawno-Zdrój 140,35 152,65 161,63 172,61 173,24 187,50 182,58 177,59 177,31 179,26 170, Świebodzice 73,85 79,81 84,31 87,65 91,39 95,89 98,35 99,91 100,00 99,16 100, Walim 77,37 82,21 85,58 88,04 90,45 97,25 102,16 101,37 105,43 103,90 103, Wałbrzych 94,16 101,59 108,02 114,40 119,83 124,37 127,56 128,58 129,13 129,02 129,51 RAZEM AGLOMERACJA 84,54 90,71 96,49 102,02 107,08 111,61 114,95 116,16 117,21 117,74 118,27 Źródło: opracowanie własne, na podstawie GUS, Bank Danych Lokalnych 12

13 2.4 Migracje Aglomeracja Wałbrzyska charakteryzuje się ujemnym saldem migracji zarówno w przypadku migracji wewnętrznych, jak i zagranicznych (saldo migracji wewnętrznych dla województwa dolnośląskiego jest obecnie dodatnie). W roku 2011 saldo migracji wewnętrznej dla całej Aglomeracji wynosiło 817 osób, zaś migracji zagranicznych 162 osób. W latach saldo migracji wyniosło osoby (co stanowiło 4,36% mieszkańców Aglomeracji w roku 2000), w tym saldo migracji wewnętrznych 9 486, a saldo migracji zagranicznych osób. W tych latach w Aglomeracji Wałbrzyskiej zameldowało się łącznie w ruchu wewnętrznym i zagranicznym osób, co stanowiło 6,2% wszystkich zameldowań w województwie dolnośląskim, a wymeldowało osób (8,96% wszystkich wymeldowań w województwie dolnośląskim). Dodatnie saldo migracji w latach odnotowano w gminach: Stare Bogaczowice (145 osób), Świebodzice (131 osób), Walim (83 osoby) i Jedlina-Zdrój (33 osoby). W pozostałych gminach Aglomeracji stwierdzono w tym okresie ujemne saldo migracji. W zamieszczonych poniżej tabelach przedstawione zostały dane dotyczące zameldowań w ruchu wewnętrznym (Tabela 5), wymeldowań w ruchu wewnętrznym (Tabela 6), zameldowań z zagranicy (Tabela 7) i wymeldowań za granicę (Tabela 8) oraz salda migracji wewnętrznych (Tabela 9) i zagranicznych (Tabela 10). 13

14 Tabela 5. Zameldowania w ruchu wewnętrznym w Gminach Aglomeracji Wałbrzyskiej w latach Lp. Gmina Boguszów-Gorce Czarny Bór Głuszyca Jedlina-Zdrój Kamienna Góra Mieroszów Nowa Ruda - miasto Nowa Ruda - wieś Radków Stare Bogaczowice Szczawno-Zdrój Świebodzice Walim Wałbrzych Aglomeracja Wałbrzyska Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych 14

15 Tabela 6. Wymeldowania w ruchu wewnętrznym w Aglomeracji Wałbrzyskiej w latach Lp. Gmina Boguszów-Gorce Czarny Bór Głuszyca Jedlina-Zdrój Kamienna Góra Mieroszów Nowa Ruda - miasto Nowa Ruda - wieś Radków Stare Bogaczowice Szczawno-Zdrój Świebodzice Walim Wałbrzych Aglomeracja Wałbrzyska Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych 15

16 Tabela 7. Zameldowania z zagranicy w Aglomeracji Wałbrzyskiej w latach Lp. Gmina Boguszów-Gorce Czarny Bór Głuszyca Jedlina-Zdrój Kamienna Góra Mieroszów Nowa Ruda - miasto Nowa Ruda - wieś Radków Stare Bogaczowice Szczawno-Zdrój Świebodzice Walim Wałbrzych Aglomeracja Wałbrzyska Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych 16

17 Tabela 8. Wymeldowania za granicę w Aglomeracji Wałbrzyskiej w latach Lp. Gmina Boguszów-Gorce Czarny Bór Głuszyca Jedlina-Zdrój Kamienna Góra Mieroszów Nowa Ruda - miasto Nowa Ruda - wieś Radków Stare Bogaczowice Szczawno-Zdrój Świebodzice Walim Wałbrzych Aglomeracja Wałbrzyska Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych 17

18 Tabela 9. Saldo migracji wewnętrznych w Aglomeracji Wałbrzyskiej w latach Lp. Gmina Boguszów-Gorce Czarny Bór Głuszyca Jedlina-Zdrój Kamienna Góra Mieroszów Nowa Ruda - miasto Nowa Ruda - wieś Radków Stare Bogaczowice Szczawno-Zdrój Świebodzice Walim Wałbrzych Aglomeracja Wałbrzyska Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych 18

19 Tabela 10. Saldo migracji za granicę w Aglomeracji Wałbrzyskiej w latach Lp. Gmina Boguszów-Gorce Czarny Bór Głuszyca Jedlina-Zdrój Kamienna Góra Mieroszów Nowa Ruda - miasto Nowa Ruda - wieś Radków Stare Bogaczowice Szczawno-Zdrój Świebodzice Walim Wałbrzych Aglomeracja Wałbrzyska Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych 19

20 2.5 Struktura przestrzenna Największą część powierzchni województwa dolnośląskiego (blisko 60%) zajmują użytki rolne 1. Grunty leśne zajmują przeszło 31% powierzchni województwa, a grunty zabudowane i zurbanizowane blisko 7%. W porównaniu z rokiem 2002 najbardziej zwiększyła się powierzchnia użytków ekologicznych (o 95%). Powierzchnia lasów zwiększyła się o 6%, a gruntów zabudowanych i zurbanizowanych - zmniejszyła o 7%. Powierzchnia gruntów rolnych pozostała praktycznie bez zmian. Powierzchnię województwa w podziale na rodzaje gruntów w latach przedstawiają Tabela 11 (w ha) i Tabela 12 (w % powierzchni województwa). Strukturę gruntów w roku 2011 obrazuje Wykres 2. Dynamikę zmian powierzchni rodzajów gruntów w latach przedstawia Wykres 3. 1 Dane z 2011 r. 20

21 Tabela 11. Powierzchnia gruntów województwa dolnośląskiego w latach [ha] Rodzaj gruntu użytki rolne razem grunty leśne oraz zadrzewione grunty pod wodami grunty zabudowane i zurbanizowane użytki ekologiczne nieużytki tereny różne GRUNTY RAZEM Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych Tabela 12. Powierzchnia gruntów województwa dolnośląskiego w latach [% powierzchni województwa] Rodzaj gruntu użytki rolne razem 60,10% 60,60% 60,72% 60,63% 60,50% 60,38% 60,23% 60,11% 60,01% 59,89% grunty leśne oraz zadrzewione 29,53% 29,62% 29,84% 30,54% 30,67% 30,85% 30,98% 31,07% 31,14% 31,20% grunty pod wodami 0,96% 1,03% 0,88% 0,81% 0,82% 0,86% 0,87% 0,88% 0,89% 0,89% grunty zabudowane i zurbanizowane 7,22% 6,59% 6,54% 6,57% 6,60% 6,57% 6,61% 6,63% 6,68% 6,74% użytki ekologiczne 0,10% 0,10% 0,10% 0,13% 0,15% 0,15% 0,17% 0,18% 0,18% 0,19% nieużytki 0,60% 0,60% 0,61% 0,65% 0,65% 0,65% 0,65% 0,65% 0,65% 0,65% tereny różne 1,49% 1,46% 1,31% 0,66% 0,61% 0,53% 0,50% 0,49% 0,45% 0,44% GRUNTY RAZEM 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych 21

22 Wykres 2. Struktura gruntów województwa dolnośląskiego w roku 2011 Źródło: opracowanie własne na podstawie GUS, Bank Danych Lokalnych 22

23 Wykres 3. Dynamika zmian struktury gruntów województwa dolnośląskiego w latach Źródło: opracowanie własne na podstawie GUS, Bank Danych Lokalnych Według danych z Powszechnego Spisu Rolnego (rok 2010) w Aglomeracji Wałbrzyskiej znajduje się mniej terenów rolniczych niż w województwie dolnośląskim (w stosunku do całej powierzchni). Użytki rolne zajmują 37,88% powierzchni Aglomeracji i 59,89% powierzchni województwa. Większa jest natomiast powierzchnia lasów, które w 2005 roku zajmowały 36,6% powierzchni Aglomeracji (w województwie było to 31,20%). Powierzchnię gruntów rolnych w Aglomeracji przedstawiają Tabela 13 (w ha) i Tabela 14 (w % powierzchni gmin). Powierzchnię lasów w gminach Aglomeracji Wałbrzyskiej przedstawia Tabela

24 Tabela 13. Powierzchnia gospodarstw Aglomeracji Wałbrzyskiej wg powszechnego spisu rolnego z 2010 r. w podziale na gminy i rodzaje gruntu [ha] Lp. Gmina Powierzchnia gmin powierzchnia gospodarstw użytki rolne ogółem lasy i grunty leśne pozostałe grunty 1. Boguszów-Gorce , ,62 11,26 63,54 2. Czarny Bór , ,95 16,22 50,5 3. Głuszyca , ,88 39,19 93,06 4. Jedlina-Zdrój ,06 630,14 25,75 22,17 5. Kamienna Góra - miasto , ,87 24,4 71,53 6. Mieroszów , ,93 52,61 83,62 7. Nowa Ruda - miasto , ,02 42,9 57,63 8. Nowa Ruda - wieś , ,74 176,64 369,26 9. Radków , ,46 58,45 118, Stare Bogaczowice , ,4 204,39 170, Szczawno-Zdrój ,33 294,84 5,28 21, Świebodzice , ,24 11,67 48, Walim ,8 2624,55 161,06 172, Wałbrzych , ,78 18,46 50,42 RAZEM AGLOMERACJA , ,42 848, ,16 Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych Tabela 14. Powierzchnia gospodarstw Aglomeracji Wałbrzyskiej wg powszechnego spisu rolnego z 2010 r. w podziale na gminy i rodzaje gruntu [% powierzchni gmin] Lp. Gmina Powierzchnia gmin powierzchnia gospodarstw użytki rolne ogółem lasy i grunty leśne pozostałe grunty 1. Boguszów-Gorce 100,00% 43,76% 40,99% 0,42% 2,35% 2. Czarny Bór 100,00% 36,06% 35,06% 0,24% 0,76% 3. Głuszyca 100,00% 30,64% 28,51% 0,63% 1,50% 4. Jedlina-Zdrój 100,00% 38,86% 36,11% 1,48% 1,27% 5. Kamienna Góra - miasto 100,00% 85,13% 79,82% 1,35% 3,97% 6. Mieroszów 100,00% 33,91% 32,12% 0,69% 1,10% 7. Nowa Ruda - miasto 100,00% 47,55% 44,83% 1,16% 1,56% 8. Nowa Ruda - wieś 100,00% 48,89% 44,98% 1,26% 2,64% 9. Radków 100,00% 43,70% 42,43% 0,42% 0,85% 10. Stare Bogaczowice 100,00% 58,01% 53,72% 2,34% 1,95% 11. Szczawno-Zdrój 100,00% 21,80% 20,00% 0,36% 1,44% 12. Świebodzice 100,00% 35,13% 33,17% 0,38% 1,58% 13. Walim 100,00% 37,37% 33,16% 2,04% 2,18% 14. Wałbrzych 100,00% 13,96% 13,15% 0,22% 0,60% RAZEM AGLOMERACJA 100,00% 40,42% 37,88% 0,96% 1,58% Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych 24

25 Tabela 15. Powierzchnia lasów Aglomeracji Wałbrzyskiej w 2005 roku w podziale na gminy Lp. Gmina Powierzchnia gminy [ha] Powierzchnia lasu [ha] Powierzchnia lasu [% powierzchni gminy] 1. Boguszów-Gorce ,08% 2. Czarny Bór ,63% 3. Głuszyca ,46% 4. Jedlina-Zdrój ,75% 5. Kamienna Góra ,57% 6. Mieroszów ,46% 7. Nowa Ruda - miasto ,87% 8. Nowa Ruda - wieś ,81% 9. Radków ,31% 10. Stare Bogaczowice ,31% 11. Szczawno-Zdrój ,71% 12. Świebodzice ,68% 13. Walim ,95% 14. Wałbrzych ,61% RAZEM AGLOMERACJA ,86% Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych 2.6 Wizerunek i ranga W ogólnopolskim rankingu Powiatów Związku Miast Polskich z 2011 r. Powiat wałbrzyski uzyskał 195 miejsce z 2095 punktami na 271 powiatów biorących udział w Rankingu, gdzie najwyższy wynik uzyskał powiat kielecki z punktami, a najniższy wynik powiat rybnicki, z 530 punktami. Powiat wałbrzyski w rankingu powiatów w województwie dolnośląskim, w roku 2011, plasował się na 17 miejscu (tj punktów). Najwyższą ilość punktów uzyskał powiat zgorzelecki (20675 punktów), najmniejszą ilość punktów powiat trzebnicki (885 punktów). W ogólnopolskim rankingu gmin wiejskich przeprowadzonego przez Związek Miast Polskich z 2011 r. wśród gmin Aglomeracji Wałbrzyskiej jedynie gmina Walim znalazła się w rankingu na 67 miejscu (950 punktów), gdzie najwięcej punktów uzyskała gmina Chełmiec (z powiatu nowosądeckiego punktów) a najmniej punktów gmina Jaraczewo (powiat jarociński 110 punktów). W ogólnopolskim rankingu gmin miejskich i miejsko-wiejskich w roku 2011, przeprowadzonego przez Związek Miast Polskich: Wałbrzych uzyskał ex aequo z 14 innymi gminami 129 miejsce, ze 130 punktami. 25

26 Boguszów-Gorce uzyskał ex aequo z 8 innymi gminami 117 miejsce z 200 punktami Świebodzice (powiat świdnicki) 84 miejsce z 500 punktami W opracowaniu Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów Polski przygotowanym przez Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową w ocenie podregionów, podregion wałbrzyski, otrzymał: wg kryterium Atrakcyjności inwestycyjnej podregionów dla działalności przemysłowej w 2011 r. atrakcyjność wysoka wg kryterium Atrakcyjności inwestycyjnej podregionów dla działalności usługowej w w 2011 r. atrakcyjność wysoka wg kryterium Atrakcyjności inwestycyjnej podregionów dla działalności zaawansowanej technologicznie w 2011 r. atrakcyjność wysoka w pięciopunktowej skali (najwyższa, wysoka, przeciętna niska, najniższa). 26

27 3 Społeczność Szkoły podstawowe 3.1 Potencjał edukacyjny i naukowy Na obszarze Aglomeracji Wałbrzyskiej znajduje się 67 szkół podstawowych, w których w roku 2010 kształciło się uczniów. Zarówno liczba szkół, jak i liczba uczniów zmniejsza się. W roku 2000 w gminach Aglomeracji znajdowało się 90 szkół kształcących uczniów. Zmniejsza się również średnia liczba uczniów uczęszczających do szkoły. W roku 2000 było to średnio 235 uczniów na szkołę, a w roku 2010 już tylko 192 uczniów. Można zauważyć wyraźną różnicę pomiędzy liczbą uczniów na obszarach miejskich (średnio 240 na szkołę) i wiejskich (średnio 93 na szkołę). Wartości te są zbliżone do danych opisujących sytuację szkolnictwa w województwie dolnośląskim (średnio 180 uczniów na szkołę, w tym 265 w mieście i 101 na wsi) i w całej Polsce (średnio 157 uczniów na szkołę, w tym 285 w mieście i 95 na wsi). Najwięcej osób kształci się w Wałbrzychu (5611), a najmniej w Szczawnie-Zdroju (152). Liczbę szkół podstawowych i uczniów przedstawiają Tabela 16 i Tabela 17, natomiast dynamikę zmian liczby szkół i uczniów odpowiednio: Wykres 4 i Wykres 5. Tabela 16. Liczba szkół podstawowych w gminach Aglomeracji Wałbrzyskiej Lp. Gmina Liczba szkół w kolejnych latach Boguszów-Gorce Czarny Bór Głuszyca Jedlina-Zdrój Kamienna Góra Mieroszów Nowa Ruda - miasto Nowa Ruda - wieś Radków Stare Bogaczowice Szczawno-Zdrój Świebodzice Walim Wałbrzych AGLOMERACJA WAŁBRZYSKA Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych 27

28 Wykres 4. Zmiana liczby szkół podstawowych w Aglomeracji Wałbrzyskiej - indeks dynamiki Źródło: opracowanie własne na podstawie GUS, Bank Danych Lokalnych 28

29 Tabela 17. Liczba uczniów szkół podstawowych w gminach w latach Lp. Gmina Liczba uczniów w kolejnych latach Boguszów-Gorce Czarny Bór Głuszyca Jedlina-Zdrój Kamienna Góra Mieroszów Nowa Ruda - miasto Nowa Ruda - wieś Radków Stare Bogaczowice Szczawno-Zdrój Świebodzice Walim Wałbrzych RAZEM AGLOMERACJA Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych 29

30 Wykres 5. Zmiana liczby uczniów szkół podstawowych w Aglomeracji Wałbrzyskiej - indeks dynamiki Źródło: opracowanie własne na podstawie GUS, Bank Danych Lokalnych Gimnazja Na terenie Aglomeracji Wałbrzyskiej znajduje się 55 gimnazjów, w których w roku 2010 kształciło się 8177 uczniów. Ich liczba systematycznie spada od 2001 roku (wcześniej rosła, co wynikało z wdrażania reformy systemu edukacji). Zmniejsza się również średnia liczba uczniów uczęszczających do szkoły. Zwiększa się natomiast stopniowo liczba gimnazjów. W roku 2000 na jedną szkołę przypadało średnio 173 uczniów, a w roku Podobnie jak w przypadku szkół podstawowych można zauważyć wyraźną różnicę pomiędzy obszarami miejskimi (średnio 265 uczniów na szkołę), a wiejskimi (średnio 89 uczniów na szkołę). Wartości te są wyraźnie niższe niż w województwie dolnośląskim (średnio 180 uczniów na szkołę, w tym 205 w mieście i 121 na wsi) oraz w całej Polsce (średnio 172 uczniów na szkołę, w tym 212 w mieście i 127 na wsi). Najwięcej osób kształci się w Wałbrzychu (3516), a najmniej w Szczawnie-Zdroju i Starych Bogaczowicach (po 124). Liczbę gimnazjów i uczęszczających do nich uczniów przedstawiają Tabela 18 i Tabela 19, natomiast dynamikę zmian liczby gimnazjów i uczniów Wykres 6 i Wykres 7. 30

31 Tabela 18. Liczba gimnazjów w gminach Aglomeracji Wałbrzyskiej L.P. Gmina Liczba szkół w kolejnych latach Boguszów-Gorce Czarny Bór Głuszyca Jedlina-Zdrój Kamienna Góra Mieroszów Nowa Ruda - miasto Nowa Ruda - wieś Radków Stare Bogaczowice Szczawno-Zdrój Świebodzice Walim Wałbrzych AGLOMERACJA WAŁBRZYSKA Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych Wykres 6. Zmiana liczby gimnazjów w Aglomeracji Wałbrzyskiej - indeks dynamiki Źródło: opracowanie własne na podstawie GUS, Bank Danych Lokalnych 31

32 Tabela 19. Liczba uczniów gimnazjów w gminach w latach Lp. Gmina Liczba uczniów w kolejnych latach Boguszów-Gorce Czarny Bór Głuszyca Jedlina-Zdrój Kamienna Góra Mieroszów Nowa Ruda - miasto Nowa Ruda - wieś Radków Stare Bogaczowice Szczawno-Zdrój Świebodzice Walim Wałbrzych RAZEM AGLOMERACJA Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych 32

33 Wykres 7. Zmiana liczby uczniów gimnazjów w Aglomeracji Wałbrzyskiej - indeks dynamiki Źródło: opracowanie własne na podstawie GUS, Bank Danych Lokalnych Szkoły średnie Na terenie Aglomeracji Wałbrzyskiej znajduje się 10 liceów ogólnokształcących, 10 techników, 1 technikum dla dorosłych, 2 ponadgimnazjalne technika uzupełniające dla dorosłych i 2 licea profilowane. W szkołach tych kształci się łącznie osób, w tym młodzieży i 181 dorosłych. Najwięcej szkół średnich (w tym między innymi 7 liceów i 4 technika) znajduje się w Wałbrzychu. Informację o ilości szkół średnich w latach z podziałem na gminy i rodzaje szkół przedstawia Tabela 20, a informację o ilości uczniów Tabela

34 Tabela 20. Szkoły średnie w Aglomeracji Wałbrzyskiej w latach Lp. Gmina Licea ogólnokształcące 1. Kamienna Góra Nowa Ruda (miasto) Nowa Ruda (wieś) Szczawno-Zdrój Wałbrzych Aglomeracja Wałbrzyska Licea profilowane dla młodzieży 1. Boguszów-Gorce Głuszyca Kamienna Góra Nowa Ruda (miasto) Szczawno-Zdrój Świebodzice Wałbrzych Aglomeracja Wałbrzyska Technika dla młodzieży 1. Głuszyca Kamienna Góra Nowa Ruda (miasto) Nowa Ruda (wieś) Szczawno-Zdrój Świebodzice Wałbrzych Aglomeracja Wałbrzyska Technika dla dorosłych 2. Nowa Ruda (miasto) Nowa Ruda (wieś) Aglomeracja Wałbrzyska Ponadgimnazjalne technika uzupełniające dla dorosłych 1. Głuszyca Kamienna Góra Nowa Ruda (miasto) Świebodzice Wałbrzych Aglomeracja Wałbrzyska Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych 34

35 Tabela 21. Uczniowie szkół średnich w gminach Aglomeracji Wałbrzyskiej, w których zlokalizowane są tego typu placówki edukacyjne w latach Lp. Gmina Licea ogólnokształcące 1. Boguszów-Gorce Kamienna Góra Nowa Ruda (miasto) Szczawno-Zdrój Wałbrzych Aglomeracja Wałbrzyska Licea profilowane dla młodzieży 1. Boguszów-Gorce Głuszyca Kamienna Góra Nowa Ruda (miasto) Szczawno-Zdrój Świebodzice Wałbrzych Aglomeracja Wałbrzyska Technika dla młodzieży 1. Głuszyca Kamienna Góra Nowa Ruda (miasto) Nowa Ruda (wieś) Szczawno-Zdrój Świebodzice Wałbrzych Aglomeracja Wałbrzyska Technika dla dorosłych 1. Kamienna Góra Nowa Ruda (miasto) Nowa Ruda (wieś) Aglomeracja Wałbrzyska Ponadgimnazjalne technika uzupełniające dla dorosłych 1. Głuszyca Kamienna Góra Nowa Ruda (miasto) Wałbrzych Aglomeracja Wałbrzyska Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych Od 2004 roku zmniejsza się liczba osób zdających matury w szkołach zlokalizowanych na obszarze Aglomeracji. W roku 2004 egzamin ten pomyślnie zdało osób, a w roku 2010 tylko 457 osób. Średnia zdawalność matur, mierzona jako iloraz liczby osób zdających przez liczbę osób przystępujących do egzaminu wynosiła w 2010 roku 71,29% i była zbliżona zarówno do średniej województwa dolnośląskiego (71,90%), jak i do 35

36 średniej krajowej (73,33%). Należy zauważyć, że w latach średnia zdawalność matur w Aglomeracji była o około 8% niższa niż w województwie i o około 20% niższa niż w kraju. Względne zrównanie tych liczb nastąpiło w roku Liczbę zdanych matur w Aglomeracji Wałbrzyskiej latach z podziałem na gminy przedstawia Tabela 22, a średnią zdawalność matur Tabela 23. Tabela 22. Liczba zdanych matur w szkołach zlokalizowanych na terenie gmin Aglomeracji Wałbrzyskiej w latach Lp. Gmina Boguszów-Gorce Głuszyca Kamienna Góra Nowa Ruda - miasto Nowa Ruda - wieś Szczawno-Zdrój Świebodzice Wałbrzych Aglomeracja Wałbrzyska Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych Tabela 23. Średnia zdawalność matur w szkołach zlokalizowanych na terenie gmin Aglomeracji Wałbrzyskiej w latach Lp. Gmina Boguszów-Gorce ,57% 66,67% 50,00% Głuszyca - 53,57% 21,88% 71,43% 23,53% 89,66% 91,67% 88,89% 44,44% 3. Kamienna Góra 59,87% 35,71% 47,01% 48,28% 65,04% 78,16% 75,37% 75,00% 77,31% 4. Nowa Ruda - miasto 45,02% 53,05% 66,96% 66,53% 64,89% 55,76% 48,42% 61,90% 71,11% 5. Nowa Ruda - wieś 34,78% 65,79% 33,33% 60,78% 22,22% 64,00% 20,00% 55,56% 33,33% 6. Szczawno-Zdrój 77,33% 87,04% 68,89% 70,67% 65,38% 79,22% 79,31% 88,57% 65,00% 7. Świebodzice 33,13% 40,85% 45,78% 33,33% 63,89% 52,70% - 76,67% 84,00% 8. Wałbrzych 73,07% 74,33% 63,10% 64,92% 55,63% 67,89% 59,13% 78,98% 70,03% Aglomeracja Wałbrzyska 61,81% 67,16% 59,89% 60,97% 59,50% 67,01% 60,35% 74,36% 71,29% Dolnośląskie 74,86% 69,94% 70,38% 68,27% 65,49% 73,87% 70,14% 74,73% 71,90% Polska 92,61% 84,67% 86,14% 81,03% 78,46% 81,63% 76,73% 77,71% 73,33% Źródło: opracowanie własne na podstawie GUS, Bank Danych Lokalnych Szkoły zawodowe Na terenie Aglomeracji Wałbrzyskiej znajduje się 9 zasadniczych szkół zawodowych dla młodzieży, kształcących 1370 uczniów. W roku 2000 w 16 szkołach kształciło się 3226 uczniów. Liczba uczniów spadła w 2003 roku do 1294 i od tego czasu jest mniej więcej stała utrzymuje się na poziomie pomiędzy 1249 a 1421 osób. Natomiast liczba szkół ustaliła się (w zależności od tego, czy otwarte są klasy o profilu zawodowym) na poziomie 8-10 szkół. 36

37 Informacje o liczbie zasadniczych szkół zawodowych dla młodzieży i liczbie uczniów w tych szkołach z podziałem na gminy przedstawiają Tabela 24 i Tabela 25. Tabela 24. Liczba zasadniczych szkół zawodowych dla młodzieży w gminach Aglomeracji Wałbrzyskiej w których zlokalizowane są tego typu placówki edukacyjne Lp. Gmina Zasadnicze szkoły zawodowe dla młodzieży Boguszów-Gorce Czarny Bór Głuszyca Jedlina-Zdrój Kamienna Góra Mieroszów Nowa Ruda - miasto Nowa Ruda - wieś Radków Stare Bogaczowice Szczawno-Zdrój Świebodzice Walim Wałbrzych AGLOMERACJA WAŁBRZYSKA Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych Tabela 25. Liczba uczniów zasadniczych szkół zawodowych dla młodzieży w szkołach zlokalizowanych na terenie gmin Aglomeracji Wałbrzyskiej Lp. Gmina Uczniowie zasadniczych szkół zawodowych dla młodzieży Boguszów-Gorce Czarny Bór Głuszyca Jedlina-Zdrój Kamienna Góra Mieroszów Nowa Ruda - miasto Nowa Ruda - wieś Radków Stare Bogaczowice Szczawno-Zdrój Świebodzice Walim Wałbrzych AGLOMERACJA WAŁBRZYSKA Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych 37

38 W Aglomeracji Wałbrzyskiej od 2005 roku działają też szkoły specjalne przysposabiające do pracy zawodowej. Obecnie jest pięć takich szkół, zlokalizowanych w gminach: Kamienna Góra, Nowa Ruda - gmina wiejska, Radków, Stare Bogaczowice i Wałbrzych. Do roku 2006 w Aglomeracji istniały też zasadnicze szkoły zawodowe dla dorosłych. W roku 2000 było pięć takich placówek, znajdujących się w Kamiennej Górze, Nowej Rudzie - gmina wiejska i Wałbrzychu (3 szkoły). Ostatnia placówka znajdująca się w Wałbrzychu zaprzestała kształcenia dorosłych uczniów w roku Szkoły wyższe Na terenie Aglomeracji Wałbrzyskiej znajdują się następujące szkoły wyższe: Zamiejscowy Dydaktyczny Politechniki Wrocławskiej w Wałbrzychu, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Angelusa Silesiusa w Wałbrzychu, Wałbrzyska Wyższa Szkoła Zarządzania i Przedsiębiorczości, Polsko-Czeska Wyższa Szkoła Biznesu i Sportu Collegium Glaciensis w gm. Nowa Ruda. Zamiejscowy Ośrodek Dydaktyczny Politechniki Wrocławskiej w Wałbrzychu został powołany (jako filia Politechniki Wrocławskiej) w 1968 roku, a pierwsi absolwenci opuścili mury uczelni w roku 1971.W roku 1982 ze względu na spadek zainteresowania studiami zaocznymi i wieczorowymi nastąpiło połączenie placówki z filią Politechniki Wrocławskiej, działającą równolegle w Świdnicy. W 2004 roku zmieniono nazwę na zamiejscowy oddział dydaktyczny. Na campus uczelni składają się dwa gmachy dydaktyczne, siłownia, sala gimnastyczna, dom studencki (88 miejsc) oraz biblioteka. Ośrodek kształci inżynierów (studia stacjonarne, inżynierskie I stopnia, 7 semestrów) na następujących kierunkach: Budownictwo - na wydziale Budownictwa lądowego i wodnego, Inżynieria Środowiska - na wydziale inżynierii środowiska, Mechanika i Budowa Maszyn - na wydziale Zarządzania i Inżynierii Produkcji, Zarządzanie i Inżynieria Produkcji - na wydziale Zarządzania i Inżynierii Produkcji. Obecnie uczelnia kształci około 800 studentów 2. Na rok akademicki 2013/2014 zatwierdzony jest limit 240 miejsc (po 60 na każdym kierunku). 2 Na podstawie danych ze strony internetowej uczelni: 38

39 Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Angelusa Silesiusa w Wałbrzychu jest uczelnią państwową utworzona na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 czerwca 1999 roku. W ramach uczelni działają cztery instytuty: Humanistyczny, Turystyki i Rekreacji, Społeczno-Prawny i Przyrodniczo-Techniczny. Obecnie uczelnia kształci około studentów 3 na następujących kierunkach: Studia drugiego stopnia o Administracja Studia pierwszego stopnia - inżynierskie o Architektura Krajobrazu o Bezpieczeństwo i Higiena Pracy o Gospodarka Przestrzenna o Logistyka Studia pierwszego stopnia - licencjackie o Administracja o Dziennikarstwo i Komunikacja Społeczna o Filologia o Kosmetologia o Pedagogika o Politologia o Techniki Dentystyczne o Turystyka i Rekreacja Wałbrzyska Szkoła Zarządzania i Przedsiębiorczości została założona w 1996 roku. Uczelnia obejmuje dwa wydziały (Wydział Zarządzania, Administracji i Informatyki oraz Wydział Nauk Społecznych i Zdrowia), na których można studiować 5 kierunków, a także Zamiejscowy Ośrodek Dydaktyczny w Świdnicy. Uczelnia pozwala na wybór spośród ponad 60 programów różnych specjalności w ramach kierunków studiów. Obecnie uczelnia kształci około studentów 4 na następujących kierunkach: Studia drugiego stopnia o Zarządzanie o Pedagogika 3 Na podstawie strony internetowej uczelni 4 Na podstawie strony internetowej uczelni 39

40 Studia pierwszego stopnia o Zarządzanie o Administracja o Finanse i Rachunkowość o Fizjoterapia o Pedagogika Polsko-Czeska Wyższa Szkoła Biznesu i Sportu Collegium Graciensis w gm. Nowa Ruda oferuje studia licencjackie na kierunkach wychowanie fizyczne oraz zarządzanie. Instytucje naukowo badawcze Bardzo słaby wśród gmin tworzących Aglomerację Wałbrzyską jest potencjał naukowo-badawczy. Zalążki tego potencjału mogą odnosić się do Wydziału Zamiejscowego Politechniki Wrocławskiej (Wałbrzych), Specjalistycznego Szpitala im. dra A. Sokołowskiego (Wałbrzych), Dolnośląskiego Parku Technologicznego (Szczawno-Zdrój), lecznictwa uzdrowiskowego, w tym: balneoterapii, terenoterapii, rehabilitacji kradiologicznej (Jedlina-Zdrój, Szczawno-Zdrój). Niemniej we wskazanych lokalizacjach nie prowadzi się obecnie szerzej znanych badań i nie podejmuje projektów związanych z ich komercjalizacją. 3.2 Potencjał kulturalny Kina W gminach Aglomeracji znajdują się zaledwie 3 kina (2 w Wałbrzychu i 1 w mieście Nowa Ruda), co stanowi 7,9% tego rodzaju obiektów w województwie dolnośląskim. Pomimo spadku liczby kin (w 2000 roku funkcjonowało ich aż 9), można zaobserwować wzrost liczby widzów uczęszczających na seanse filmowe, szczególnie w latach 2010 i W roku 2011 było ich , z czego aż 99,13% w kinach wałbrzyskich. Udział liczby widzów na seansach filmowych w Aglomeracji w relacji do liczby widzów w województwie dolnośląskim wyniósł 10,19%. Liczbę kin oraz liczbę widzów na seansach filmowych przedstawiają Tabela 26 i Tabela 27, natomiast dynamikę zmian liczby kin i widzów na seansach Wykres 8 i Wykres 9. 40

41 Tabela 26. Liczba kin w gminach Aglomeracji Wałbrzyskiej Lp. Gmina Liczba kin w kolejnych latach Boguszów-Gorce Czarny Bór Głuszyca Jedlina-Zdrój Kamienna Góra Mieroszów Miasto Nowa Ruda Gmina Nowa Ruda Radków Stare Bogaczowice Szczawno-Zdrój Świebodzice Walim Wałbrzych RAZEM AGLOMERACJA WAŁBRZYSKA RAZEM WOJEWÓDZTWO DOLNOŚLĄSKIE UDZIAŁ AW / WDL (W %) 14,5 14,0 14,3 17,6 19,1 19,1 19,6 11,6 13,3 13,6 11,6 7,9 Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych 41

42 Wykres 8. Zmiana liczby kin w Aglomeracji Wałbrzyskiej - indeks dynamiki Źródło: opracowanie własne na podstawie GUS, Bank Danych Lokalnych 42

43 Tabela 27. Liczba widzów na seansach filmowych w kinach zlokalizowanych na terenie gmin Aglomeracji Wałbrzyskiej Liczba widzów na seansach filmowych w kolejnych latach Struktura Lp. Gmina Boguszów-Gorce ,00% 2. Czarny Bór ,00% 3. Głuszyca ,00% 4. Jedlina-Zdrój ,00% 5. Kamienna Góra ,00% 6. Mieroszów ,00% 7. Miasto Nowa Ruda ,87% 8. Gmina Nowa Ruda ,00% 9. Radków ,00% 10. Stare Bogaczowice ,00% 11. Szczawno-Zdrój ,00% 12. Świebodzice ,00% 13. Walim ,00% 14. Wałbrzych ,13% RAZEM AGLOMERACJA WAŁBRZYSKA RAZEM WOJEWÓDZTWO DOLNOŚLĄSKIE % UDZIAŁ AW / WDL 3,55% 6,16% 4,22% 3,67% 4,36% 3,15% 3,16% 2,76% 1,78% 1,77% 3,87% 10,19% Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych 43