OCENA DIAGNOSTYCZNA STANU TECHNICZNEGO POJAZDÓW SAMOCHODOWYCH W WYBRANEJ STACJI DIAGNOSTYCZNEJ

Transkrypt

1 Stanisław WALUSIAK Wiktor PIETRZYK Andrzej SUMOREK OCENA DIAGNOSTYCZNA STANU TECHNICZNEGO POJAZDÓW SAMOCHODOWYCH W WYBRANEJ STACJI DIAGNOSTYCZNEJ The diagnostic evaluation of technical status of automotive vehicles in selected service station Wstęp W ciągu ostatnich lat znacznie wzrosła liczba pojazdów samochodowych poruszających się po drogach. To zjawisko spowodowało zwiększenie zagroŝenia w ruchu drogowym oraz szkodliwego oddziaływania motoryzacji na środowisko naturalne. W Polsce takie wskaźniki jak liczba ofiar śmiertelnych na milion mieszkańców oraz liczba ofiar śmiertelnych na 100 wypadków są bardzo wysokie. Za najczęstsze przyczyny wypadków uwaŝa się: nadmierną prędkość, nieprzestrzeganie pierwszeństwa przejazdu, nieprawidłowe wykonywanie manewrów w ruchu drogowym oraz niesprawność techniczną pojazdów. Według danych statystycznych Biura Ruchu Drogowego Komendy Głównej Policji w 1998 r. przyczyną wypadków był m.in. zły stan techniczny układów: hamulcowego (26,2%), zawieszenia (21,4%), kierowniczego (19,0%). Dlatego konieczne jest ciągłe sprawdzanie stanu technicznego pojazdów, zarówno podczas okresowych badań technicznych, jak i w czasie kontroli drogowej prowadzonej przez policję. W badaniach naleŝy takŝe uwzględnić kontrolę sprawności silników, gdyŝ powodują one wzrost toksyczności spalin oraz hałas. ZbliŜający się termin integracji Polski z Unią Europejską nakłada na nasz kraj obowiązek dostosowania przepisów do wymagań Unii. Pociąga to za sobą równieŝ konieczność wyposaŝenia stacji diagnostycznych w sprzęt odpowiadający wymogom tych przepisów. W pracy przedstawiono wyniki oceny stanu technicznego 60 samochodów osobowych róŝnych marek, róŝnych roczników i o róŝnych przebiegach uzyska- Dr inŝ. Stanisław Walusiak, prof. dr hab. inŝ. Wiktor Pietrzyk, dr inŝ. Andrzej Sumorek, Katedra Elektrotechniki Ogólnej Politechniki Lubelskiej.

2 220 STANISŁAW WALUSIAK, WIKTOR PIETRZYK, ANDRZEJ SUMOREK ne w autoryzowanej stacji diagnostycznej w powiatowym mieście we wschodniej Polsce. Badaniami objęto stan układu hamulcowego, amortyzatorów oraz analizę składu spalin. Wybrana stacja diagnostyczna jest wyposaŝona w nowoczesny sprzęt, zapewniający wykonywanie badań według standardów obowiązujących w Polsce. Sprzęt ten ma atesty Instytutu Transportu Samochodowego, zgodnie z ustawą z dn r. o badaniach i certyfikacji (Dz. U. nr 55 z 1993 r., poz. 250). Badanie amortyzatorów Badanie przeprowadzono na stanowisku GARGENT ST 2000P. Wyniki badań skuteczności tłumienia amortyzatorów dla 30 samochodów przedstawiono na rys. 1, 2 i 3. Przyjęto następujące kryteria oceny sprawności amortyzatorów dla stanowiska GARGENT: 46-99% = dobre; 26-45% = słabe, odpowiadające; 0-25% = nieodpowiednie; niebezpieczna róŝnica >15%. Ogólne wyniki badania amortyzatorów przedstawiono na rys. 3. Liczba pojazdów z amortyzatorami ocenianymi jako dobre wynosi 48, co stanowi 80% badanych samochodów. Amortyzatory oceniane jako słabe, odpowiadające, miało 12 samochodów, co stanowi 20%. Amortyzatorów nieodpowiednich nie stwierdzono. Rys. 1. Wyniki badań amortyzatorów przednich

3 OCENA DIAGNOSTYCZNA STANU TECHNICZNEGO POJAZDÓW SAMOCHODOWYCH 221 Rys. 2. Wyniki badania amortyzatorów tylnych Rys. 3. Skuteczność amortyzatorów wg kryterium standardowego GARGENT Niebezpieczna róŝnica w skuteczności amortyzatorów tej samej osi powoduje trudności z utrzymaniem Ŝądanego kierunku jazdy. Na 60 pojazdów w 14 stwierdzono róŝnicę skuteczności tłumienia większą niŝ 15%, co stanowi 23,3% badanych samochodów. Kryteria oceny amortyzatorów ustalone przez Europejskie Stowarzyszenie Producentów Amortyzatorów (EUSAMA) są następujące: 0-20% = niedostateczna skuteczność tłumienia, 21-40%, = średnia, 41-60%, = dobra, powyŝej 60%, = bardzo dobra. RóŜnica między wartościami wskaźnika EUSAMA dla strony lewej i prawej jednej osi nie powinna być większa niŝ 20%. Wyniki badań amortyzatorów według tych kryteriów przedstawia rys. 4.

4 222 STANISŁAW WALUSIAK, WIKTOR PIETRZYK, ANDRZEJ SUMOREK Rys. 4. Skuteczność amortyzatorów wg EUSAMA Liczba pojazdów z amortyzatorami ocenianymi jako bardzo dobre wynosi 12, co stanowi 20%, dobre 40, co stanowi 66,7%, średnie 8, co stanowi 13,3% badanych pojazdów. Liczba pojazdów, w których niebezpieczna róŝnica w skuteczności amortyzatorów tej samej osi jest większa niŝ 20%, wynosi 10 co stanowi 16,7% badanych samochodów. Badanie hamulców Warunkiem koniecznym uznania hamulca roboczego za zdatny jest jednoczesne spełnienie wymagań dotyczących skuteczności oraz równomierności działania hamulców. Od 1 lipca 1999 roku w Polsce dla samochodów osobowych obowiązuje wskaźnik skuteczności hamowania o wartości 50% dla hamulca roboczego i 25% dla hamulca awaryjnego (postojowego). Wskaźnik ten uzyskuje się z zaleŝności: Ph sum z = 100 [%] (1) G gdzie: P h sum sumaryczna siła hamowania pojazdu [N], G cięŝar pojazdu w stanie całkowitego dopuszczalnego obciąŝenia [N].

5 OCENA DIAGNOSTYCZNA STANU TECHNICZNEGO POJAZDÓW SAMOCHODOWYCH 223 Rys. 5. Wyniki badań hamulca zasadniczego dla osi przedniej Równomierność działania hamulców tej samej osi uwaŝa się za wystarczającą, jeŝeli róŝnica w skuteczności nie przekracza 30%. Na rys. 5 oraz 6 przedstawiono wyniki badań skuteczności hamulca zasadniczego dla osi przedniej i tylnej, natomiast na rys. 7 wyniki badań dla hamulca pomocniczego. Dla przejrzystości przedstawiono wyniki dla 30 samochodów. Rys. 6. Wyniki badań skuteczności hamulca zasadniczego dla osi tylnej Na podstawie wzoru (1) oraz w oparciu o dane techniczne poszczególnych modeli samochodów zostały opracowane tabele, według których moŝna ocenić skuteczność działania hamulców na podstawie sumarycznej siły hamowania [1]. W oparciu o te kryteria i wyniki pomiarów siły hamowania, skuteczne działanie hamulca roboczego stwierdzono w 16 samochodach, co stanowiło zaledwie 26,7% badanych pojazdów, a hamulca awaryjnego tylko w 4 samochodach, co stanowi 6,7% ogółu badanych pojazdów. Wyniki te zestawiono na rys. 8.

6 224 STANISŁAW WALUSIAK, WIKTOR PIETRZYK, ANDRZEJ SUMOREK Rys. 7. Wyniki badań hamulca pomocniczego Rys. 8. Skuteczność działania hamulców roboczych i awaryjnych RóŜnica w skuteczności działania hamulców tej samej osi większa niŝ 30% wystąpiła w 14 pojazdach, co stanowi 23,3%. W krajach Unii Europejskiej obowiązują takie same kryteria oceny skuteczności hamulców jak w Polsce. ANALIZA SPALIN Według obowiązujących w Polsce przepisów dopuszczalne stęŝenie tlenku węgla CO w spalinach pojazdu z zapłonem iskrowym zaleŝy od daty jego pierwszej rejestracji. W pojazdach rejestrowanych po raz pierwszy po r. zmniejszono dopuszczalne wartości CO w spalinach, rozszerzając jednocześnie zakres badanych składników spalin. W niniejszej pracy przedstawiono tylko wyniki zawartości tlenku węgla CO, jako związku najbardziej szkodliwego

7 OCENA DIAGNOSTYCZNA STANU TECHNICZNEGO POJAZDÓW SAMOCHODOWYCH 225 (rys. 9). Na rys. 10 przedstawiono zestawienie liczby pojazdów przekraczających dopuszczalne normy emisji tlenku węgla. Rys. 9. Wyniki badań zawartości CO w spalinach przy biegu jałowym oraz prędkości 2000 obr/min Rys. 10. Liczba pojazdów przekraczających dopuszczalne normy emisji szkodliwych składników spalin Jak wynika z badań, łączna liczba samochodów, które nie spełniają kryteriów emisji zanieczyszczeń wynosi 12, co stanowi 40%, w tym pojazdy wyprodukowane przed r. stanowią 0%, wyprodukowane pomiędzy r. a r. 4, co stanowi 6,7%, wyprodukowane po r. 20, co stanowi 33,3% badanych pojazdów. Według kryteriów obowiązujących w Unii Europejskiej liczba pojazdów, w których emisja CO przekracza obowiązujące normy wyniosła 14, co stanowi 23,3% badanych pojazdów. WNIOSKI I UWAGI 1. Z przedstawionych wyników widać wyraźnie, Ŝe w badanych pojazdach skuteczne hamulce robocze miało tylko około 30% samochodów, a hamulec

8 226 STANISŁAW WALUSIAK, WIKTOR PIETRZYK, ANDRZEJ SUMOREK awaryjny mniej niŝ 10% badanych samochodów. Na takie wyniki ma wpływ zbyt mała świadomość kierowców o konieczności dbania o stan techniczny pojazdu, bowiem badane samochody były kilkuletnie, a mniej niŝ 20% miało więcej niŝ 10 lat. 2. Badania amortyzatorów wykazały, Ŝe w Ŝadnym samochodzie nie było nieodpowiedniego tłumienia. Piśmiennictwo 1. Trzecia K: Diagnostyka samochodów osobowych. WKiŁ, Warszawa Hojda A.: Nowe tendencje w diagnostyce pojazdów samochodowych. Politechnika Lubelska. Praca dyplomowa. Lublin Bocheński C. (red.): Badania kontrolne samochodów. WKiŁ, Warszawa Streszczenie W ciągu ostatnich lat znacznie wzrosła liczba pojazdów samochodowych poruszających się po drogach. To spowodowało zwiększenie zagroŝenia w ruchu drogowym oraz szkodliwego oddziaływania motoryzacji na środowisko naturalne. Ciągłe sprawdzanie stanu technicznego pojazdów jest konieczne zarówno podczas okresowych badań technicznych, jak i w czasie kontroli drogowej prowadzonej przez policję. Celem pracy jest przedstawienie wyników oceny stanu technicznego samochodów osobowych róŝnych marek, róŝnych roczników i o róŝnych przebiegach odwiedzających autoryzowaną stację diagnostyczną. Badaniami objęto stan układu hamulcowego, amortyzatorów oraz analizę składu spalin. Summary During last years the number of cars been in use has considerably increased. That increases traffic hazards and toxic influence of motorization on the natural environment. Therefore, frequent controls of technical status of the cars are necessary, both during periodical technical examinations and police controls. The study aim was to present the results of the evaluation of technical status automobiles, visiting the authorized service station. The cars differed in respect to mark, yearbook and mileage. The state of braking system, shock absorbers and the composition of exhaust gas were analyzed. Recenzent: Prof. dr hab. inŝ. Wiesław Piekarski