1. Instytucje rynku finansowego 1.1 KDPW 1.2 KNF. Rynek finansowy cz. 2. Katarzyna Kuziak Katedra Inwestycji Finansowych i Zarządzania Ryzykiem

Transkrypt

1 1. Instytucje rynku finansowego Katarzyna Kuziak Katedra Inwestycji Finansowych i Zarządzania Ryzykiem Rynek finansowy cz. 2 KDPW KNF NBP GPW WGT BondSpot Agencja Ratingowa Fitch KDPW Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych SA: rejestrowanie papierów wartościowych dopuszczonych do rynku regulowanego nadzorowanie zgodności wielkości emisji z liczbą papierów wartościowych znajdujących się w obrocie obsługa realizacji zobowiązań emitentów wobec uprawnionych z papierów wartościowych rozliczanie transakcji zawieranych na rynku regulowanym 1.2 KNF Komisja Nadzoru Finansowego sprawuje nadzór nad rynkiem kapitałowym, nadzór ubezpieczeniowy, emerytalny oraz nadzór uzupełniający nad konglomeratami finansowymi, w których skład wchodzą nadzorowane podmioty. Do zadań Komisji należy ponadto podejmowanie działań : służących prawidłowemu funkcjonowaniu rynku finansowego; mających na celu rozwój rynku finansowego i jego konkurencyjności; edukacyjnych i informacyjnych w zakresie funkcjonowania rynku finansowego; 3 4

2 1.2 KNF 1.2 KNF udział w przygotowywaniu projektów aktów prawnych w zakresie nadzoru nad rynkiem finansowym; stwarzanie możliwości polubownego i pojednawczego rozstrzygania sporów między uczestnikami rynku finansowego, w szczególności sporów wynikających ze stosunków umownych między podmiotami podlegającymi nadzorowi Komisji a odbiorcami usług świadczonych przez te podmioty; wykonywanie innych zadań określonych ustawami. Celem nadzoru nad rynkiem finansowym jest zapewnienie prawidłowego funkcjonowania tego rynku, jego stabilności, bezpieczeństwa oraz przejrzystości, zaufania do rynku finansowego, a także zapewnienie ochrony interesów uczestników tego rynku. Komisja Nadzoru Finansowego rozpoczęła działalność 19 września 2006 r. Nadzór nad działalnością KNF sprawuje Prezes RM NBP 1.4 GPW Narodowy Bank Polski: - pełni rolę banku rozliczającego transakcje na regulowanym rynku kapitałowym - na rynku pieniężnym: 1. prowadzenie rachunków i kont depozytowych bonów skarbowych, 2. prowadzenie centralnego rejestru bonów skarbowych, 3. organizowanie przetargów bonów skarbowych (tj. rynku pierwotnego dla bonów skarbowych). Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie S.A. misja: zapewnić przejrzysty, efektywny, płynny mechanizm obrotu skupiający obrót polskimi instrumentami finansowymi, świadczyć wysokiej jakości usługi w celu optymalnego zaspokojenia potrzeb klientów, zapewnić mechanizm alokacji kapitału i finansowania polskiej gospodarki, wspierać rozwój rynku kapitałowego w Polsce. 7 8

3 1.4 GPW organizacja obrotu instrumentami finansowymi zapewnienie koncentracji w jednym miejscu i czasie ofert kupujących i sprzedających w celu wyznaczenia kursu i realizacji transakcji 1.4 GPW Rynki: Główny Rynek - działa od 16 kwietnia 1991 roku. Podlega nadzorowi KNF i wskazany jest Komisji Europejskiej jako rynek regulowany. Przedmiotem handlu są: akcje, obligacje, prawa poboru, prawa do akcji (PDA), certyfikaty inwestycyjne, instrumenty strukturyzowane oraz kontrakty terminowe, opcje i jednostki indeksowe. Od 1 lipca 2010 r. można zawierać transakcje krótkiej sprzedaży na najbardziej płynnych akcjach i obligacjach. NewConnect - działa w formule alternatywnego systemu obrotu od 30 sierpnia 2007 r. Stworzony został z myślą o młodych i rozwijających się firmach, działających zwłaszcza w obszarze nowych technologii. Przedmiotem obrotu mogą być: akcje, prawa do akcji (PDA), prawa poboru, kwity depozytowe oraz inne udziałowe papiery wartościowe. Catalyst - rynek instrumentów dłużnych - obligacji komunalnych, korporacyjnych i listów zastawnych - powstał 30 września 2009 r. Tworzą go dwie platformy obrotu prowadzone w formule rynku regulowanego i alternatywnego systemu obrotu (ASO) - przeznaczone dla klientów detalicznych oraz dwa analogiczne rynki, przeznaczone dla klientów hurtowych WGT Warszawska Giełda Towarowa S.A. W 2001 roku wprowadziła sprzedaż towarów w ramach internetowej platformy handlu. Towarami, na które zawieranych jest najwięcej transakcji są towary pochodzenia rolniczego takie, jak: zboża, mięso, masło, cukier. WGT proponuje również instrumenty pochodne (np. kontrakty terminowe na: żywiec wieprzowy, pszenicę konsumpcyjną i paszową). 1.6 BondSpot SA BondSpot jest instytucją dysponującą licencją na prowadzenie regulowanego rynku pozagiełdowego i jednocześnie mogącą tworzyć platformy elektronicznego obrotu papierami wartościowymi i instrumentami finansowymi także na rynku nieregulowanym Dwa obszary działalności: MTS Poland regulowany rynek pozagiełdowy 11 12

4 1.6 MTS Poland następca działającego w latach Elektronicznego Rynku Skarbowych Papierów Wartościowych, integralna część systemu Dealerów Skarbowych Papierów Wartościowych, opracowanego przez Ministerstwo Finansów przy współudziale Narodowego Banku Polskiego, Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych S.A. oraz środowiska bankowego. 1.6 Rynek Regulowany Rynek papierów wartościowych: rynek instrumentów dłużnych BondSpot obligacje skarbowe Catalyst listy zastawne, obligacje komunalne, obligacje przedsiębiorstw, obligacje bankowe rynek akcji (akcje małych i średnich przedsiębiorstw) rynek certyfikatów inwestycyjnych Agencja Ratingowa 1.7 Agencja Ratingowa Agencje ratingowe są niezależnymi, wyspecjalizowanymi firmami, które dokonują oceny wiarygodności kredytowej państwa lub podmiotu gospodarczego zaciągającego dług na rynku. Agencja ratingowa ma zadanie wspierać rozwój rynku kapitałowego poprzez nadawanie niezależnych, obiektywnych i profesjonalnych ratingów. Agencja Ratingowa Fitch Polska SA 15 Agencje ratingowe nadając rating, biorą pod uwagę szereg obiektywnych kryteriów, m.in.: ocenę danego podmiotu na tle sytuacji krajowej ocenę jakości majątku, sytuację finansową, w tym strukturę kapitałów własnych, długoterminową zdolność do przynoszenia zysku i płynność finansowej jakość kadry zarządzającej. 16

5 1.8 Domy maklerskie Domy maklerskie: oferowanie pap. wartość. w obrocie pierwotnym lub w pierwszej ofercie publicznej, nabywanie lub zbywanie pap. wartość. na cudzy rachunek nabywanie lub zbywanie pap. wartość. na własny rachunek celem realizacji zadań związanych z organizacją rynku regulowanego, zarządzanie cudzym pakietem papierów wartościowych na zlecenie, doradztwo w zakresie obrotu pap. wartość., prowadzenie rachunków pap. wartość. oraz rachunków pieniężnych służących do ich obsługi. 2. Rynek finansowy rynek pozagiełdowy Rynek pozagiełdowy podobnie jak giełda, umożliwia w sposób uregulowany kupno i sprzedaż papierów wartościowych. Rynek pozagiełdowy nie ma określonej lokalizacji fizycznej. W prowadzeniu obrotu maklerzy posługują się komputerem elektronicznie połączonym z komputerem centralnym rejestrującym oferty kupna i sprzedaży papierów wartościowych oraz transakcje, bądź telefonem przy negocjowaniu transakcji. Inny jest adresat oferty rynku pozagiełdowego Rynek finansowy rynek pozagiełdowy Cechy rynku pozagiełdowego: Łatwy dostęp do rynku (nie istnieją wymogi określające dopuszczalną dolną granicę wartości księgowej spółki, jej kapitału akcyjnego i zysku oraz czasu jej działania) Niskie koszty (w porównaniu do giełdy) Brak wymogu sporządzania prospektu emisyjnego Złagodzone wymogi sprawozdawcze Elastyczny systemu obrotu Relatywnie wysoka płynność (system notowań, w którym działają organizatorzy rynku market-makerzy, zapewnia ciągłą płynność obrotu) 2. Rynek finansowy Segmenty: Rynek pieniężny Rynek kapitałowy Rynek instrumentów pochodnych Również: Rynek walutowy Rynek ubezpieczeń Rynek nieruchomości 19 20

6 2.1 Rynek pieniężny Rynek pieniężny (money market) tworzą transakcje instrumentami finansowymi o dużej płynności, mającymi z reguły charakter wierzycielski Rynek pieniężny dostarcza kapitału krótkoterminowego na finansowanie działalności bieżącej banków, przedsiębiorstw, innych podmiotów i osób fizycznych. 2.1 Rynek pieniężny Rynek ten jest mechanizmem zamiany pieniądza bankowego (banków komercyjnych) na pieniądz banku centralnego. Rynek pieniężny jest rynkiem masowym (dokonywane transakcje są na wielką skalę), minimalna kwota inwestycji w instrumenty tego rynku jest duża Funkcje rynku pieniężnego krótkoterminowe wyrównanie płynności banków w drodze refinansowania nadmiaru środków pochodzących z operacji klientów bądź też pokrycie niedoboru środków powstałych z tych operacji, zabezpieczenie koniecznych rezerw pieniężnych przez banki, 2.1 Funkcje rynku pieniężnego stworzenie bankowi centralnemu możliwości wywierania wpływu na koniunkturę poprzez oddziaływanie na wielkość masy pieniężnej (polityka otwartego rynku, obowiązkowej rezerwy, redyskontowa), przekazywanie pieniądza z miejsca w którym jest jego nadmiar, do miejsca zapotrzebowania poprzez na przykład udzielanie kredytów czy też sprzedaż papierów wartościowych

7 2.1 Rynek pieniężny Ze względu na wielkość transakcji: Rynek centralny (hurtowy) Rynek detaliczny 2.1 Podmioty Banki Bank centralny Przedsiębiorstwa Rząd Rynek pieniężny Ważnym segmentem rynku pieniężnego jest rynek międzybankowy, na którym lokowane są nadwyżki środków przekraczających poziom rezerw obowiązkowych banków. Nadwyżki te mają formę operacji depozytowo-kredytowych i przeprowadzane są między bankiem i bankiem centralnym, bankiem i instytucją finansową oraz między bankami. 2.1 Rynek międzybankowy Oprocentowanie: stopa LIBOR (London Interbank Offer Rate) w Londynie stopa WIBOR (Warsaw Interbank Offer Rate) w Warszawie Średnia arytmetyczna stóp procentowych po jakich najważniejsze banki w Warszawie (Londynie) są skłonne pożyczać swoje środki innym bankom 27 28

8 2.1 Rynek międzybankowy Oprocentowanie: stopa LIBID (London Interbank Bid Rate) stopa WIBID (Warsaw Interbank Bid Rate) Średnia arytmetyczna stóp procentowych po jakich najważniejsze banki w Warszawie (Londynie) są skłonne zapłacić za przyjęcie środków do zagospodarowania 2.1 Rynek międzybankowy Ustalanie stóp WIBOR/WIBID: na podstawie stóp kwotowanych w 7-10 bankach mających status dealera rynku pieniężnego po dwie skrajne wielkości (lub po jednej skrajnej wielkości) są odrzucane w oparciu o regulamin fixingu Polskiego Stowarzyszenia Dealerów Bankowych Forex Polska Rynek międzybankowy Stopy są publikowane codziennie o godzinie 11:00 czasu warszawskiego, m.in. na stronie WIBO serwisu Reuters Stopy te służą do określania stóp procentowych innych instrumentów rynku pieniężnego. Odzwierciedlają rzeczywistą cenę pieniądza na rynku międzybankowym 2.1 Rynek międzybankowy W Polsce transakcje na rynku międzybankowym mogą być zawierane na okres od jednego dnia do trzech miesięcy. Typowe wielkości transakcji zawieranych na rynku międzybankowym mieszczą się w przedziale 2 20 mln zł, natomiast w operacjach między bankami a ich klientami wielkości transakcji zawierają się w przedziale od 10 tys. zł do 2 mln zł (2001) 31 32

9 2.1 Rynek międzybankowy - DSPW 2.1 Rynek międzybankowy - DSPW Od 1996 r. NBP wyłania grupę banków dealerów rynku pieniężnego wykazujących się odpowiednio dużą aktywnością na wtórnym rynku papierów skarbowych i spełniających kryteria kwalifikacyjne Indeksu Aktywności Dealerskiej (IAD). Kryteria dotyczą rozwoju: wtórnego rynku bonów skarbowych, aktywności inwestorów niebankowych na rynku skarbowych papierów wartościowych, rynku transakcji repo i sell-buy-back, wtórnego rynku obligacji skarbowych. 33 Funkcję Dealerów Skarbowych Papierów Wartościowych mogą pełnić banki spełniające łącznie warunki: 1) uczestniczą w systemie rezerwy obowiązkowej, stabilne i bezpieczne finansowo, podległe nadzorowi Komisji Nadzoru Bankowego, posiadające odpowiedni potencjał rozliczeniowy i ofertowy, działające w Polsce, dla których NBP, na mocy zawartych umów prowadzi bieżące rachunki bankowe, 2) są posiadaczami rachunków i kont depozytowych bonów skarbowych prowadzonych w NBP oraz rachunków i kont depozytowych prowadzonych w KDPW. Kandydaci na DSPW podlegają ocenie według kryteriów kwalifikacyjnych Indeksu Aktywności Dealerskiej (IAD) określonych szczegółowo w Regulaminie pełnienia funkcji DSPW Rynek międzybankowy - DSPW 2.1 Operacje otwartego rynku NBP poinformował, że w okresie oceniana była aktywność 18 banków kandydujących do pełnienia w 2010 r. funkcji Dealera Rynku Pieniężnego. Ranking - według uzyskanych punktów IAD: 1. ING Bank Śląski SA 2. Bank Handlowy w Warszawie SA i BRE Bank SA 3. Bank PEKAO SA 4. PKO BP SA 5. Societe Generale SA Oddział w Polsce 6. Kredyt Bank SA 7. Bank Zachodni WBK SA 8. Bank Gospodarstwa Krajowego 9. BNP PARIBAS SA Oddział w Polsce 10. Bank BPH SA 11. Deutsche Bank Polska SA 12. Bank Millennium SA i BGŻ SA 13. Raiffeisen Bank Polska SA 14. ABN AMRO BANK (Polska)SA 15. Fortis Bank Polska SA 16. Bank Polskiej Spółdzielczości SA 35 Operacje otwartego rynku są instrumentem oddziaływania banku centralnego na rynek pieniężny. Transakcje dokonywane w ramach operacji otwartego rynku mają wpływ na ilość pieniądza w obiegu: zakup papierów wartościowych powiększa aktywa banku centralnego i zwiększa obieg pieniądza, sprzedaż papierów wartościowych (z własnego portfela), zmniejsza jego aktywa i zmniejsza obieg pieniądza. 36

10 2.1 Stopy NBP 2.1 Stopy NBP Stopy ustalane przez Radę Polityki Pieniężnej (zmieniają się co pewien okres): 1. Stopa referencyjna jest to minimalna stopa procentowa, po jakiej bank centralny dokonuje operacji otwartego rynku na rynku międzybankowym. 2. Stopa kredytu lombardowego jest to stopa procentowa kredytu, jaki bank centralny udziela bankom komercyjnym, przy czym zastawem tego kredytu są posiadane przez banki komercyjne papiery wartościowe emitowane przez Skarb Państwa. 3. Stopa depozytowa NBP jest to stopa depozytów oferowanych przez bank centralny bankom komercyjnym. stopa redyskontowa weksli: określa cenę po której Bank Centralny udziela kredytów bankom komercyjnym (kupuje weksle od banków komercyjnych) - jest jedną z podstawowych stóp procentowych ustalanych przez RPP - wpływa na podaż pieniądza : podwyższenie stopy redyskontowej - zmniejsza kreację pieniądza, a obniżenie stopy - podwyższa kreację pieniądza w gospodarce. Redyskonto weksli oznacza skup weksli uprzednio zdyskontowanych, z potrąceniem od sumy wekslowej odsetek redyskontowych. Instytucja ta jest niejako odpowiednikiem dyskonta, z tym zastrzeżeniem, że zmianie ulegają strony umowy. W typowej umowie redyskonta biorą udział: bank komercyjny i bank centralny Instrumenty bony skarbowe bony pieniężne bony komercyjne certyfikaty depozytowe lokaty międzybankowe transakcje repo (SBB/BSB) akcepty bankierskie Bony skarbowe Emitent: Skarb Państwa Podstawa prawna: - Ustawa budżetowa - Ustawa o finansach publicznych - Rozporządzenia Ministra Finansów Instrumenty o podstawie dyskontowej Stopy zwrotu obliczane na podstawie roku 360-dniowego 39 40

11 2.1.1 Bony skarbowe Pierwsza emisja: maj 1991 Termin wymagalności: od 1 do 52 tygodni Wartość nominalna: zł Forma: zdematerializowane (Rejestr Papierów Wartościowych w NBP) Instrumenty finansujące deficyt budżetowy państwa (ujemne saldo handlu zagranicznego) w krótkim okresie Dla inwestorów (kredytodawców) stanowią formę krótkoterminowej inwestycji o wysokim stopniu płynności Bony skarbowe Emitentem jest skarb państwa, w którego imieniu działa minister finansów, a agentem emisji jest NBP. Rynek pierwotny Przetargi organizowane przez NBP w pierwszy roboczy dzień tygodnia Uczestnicy: dealerzy papierów skarbowych, Bank Gospodarstwa Krajowego Bony skarbowe Bony skarbowe Lista dealerów (DSPW) na rok 2010 (posiadających status uczestnika przetargu): Bank Handlowy w Warszawie S.A. Bank Millennium S.A. Bank PEKAO S.A. Barclays Bank plc. BRE Bank S.A. HSBC Bank plc. ING Bank Śląski S.A. Kredyt Bank S.A. PKO BP S.A. Raiffeisen Bank Polska S.A. Société Générale S.A. Oddział w Polsce The Royal Bank of Scotland plc. Rynek wtórny: Rynek międzybankowy Uczestnicy: banki, firmy brokerskie, inwestorzy instytucjonalni spoza sektora finansowego oraz inwestorzy indywidualni w tym inwestorzy zagraniczni 43 44

12 2.1.1 Bony skarbowe Kwotowanie informacyjne - nie zobowiązuje dealera do zawarcia transakcji Kwotowanie transakcyjne - obowiązuje strony zawierające transakcję Na polskim rynku bony kwotowane są ceną (na rynku pierwotnym) albo stopą dochodu (na rynku wtórnym) w skali roku Bony skarbowe wycena i stopa zwrotu Wykorzystuje się wzór na stopę rentowności i na jego podstawie wyznacza się wartość: r = FV P 360 FV P = P t t 1+ r Bony skarbowe wycena i stopa zwrotu Przykład Bon skarbowy 13-tygodniowy, wartość nominalna 10 tys. zł, wymagana stopa zwrotu 6,5% P = , = 9838, Bony skarbowe wycena i stopa zwrotu Stopa rentowności (według aktu prawnego) traktowana jako tzw. stopa wolna od ryzyka: r FV P 360 = P t 47 48

13 2.1.1 Bony skarbowe wycena i stopa zwrotu Przykład Bon skarbowy 13-tygodniowy, wartość nominalna 10 tys. zł, cena 9800 zł Bony pieniężne NBP Emitent: NBP Podstawa prawna: - Ustawa Prawo Bankowe - Ustawa o NBP r = ( ) = 8,07% Instrumenty o podstawie dyskontowej Stopy zwrotu obliczane na podstawie roku 360-dniowego Bony pieniężne NBP Pierwsza emisja: 1990 Termin wymagalności: od 1 do 365 dni Wartość nominalna: zł Forma: zdematerializowane (rejestr Bonów Pieniężnych) Instrumenty regulujące obieg pieniądza w gospodarce Bony pieniężne NBP Rynek pierwotny Przetargi (tzw. aukcje amerykańskie) oraz sprzedaż bilateralna Uczestnicy: Dealerzy rynku pieniężnego, Bankowy Fundusz Gwarancyjny Rynek wtórny Uczestnicy: banki krajowe 51 52

14 Przetarg bonów pieniężnych NBP sposób rozstrzygnięcia przetargu aukcja holenderska aukcja amerykańska Aukcja holenderska W przypadku aukcji o stałej (jednej) stopie (aukcja holenderska), stopa procentowa/cena dla przydzielonych kwot dla wszystkich przyjętych ofert jest równa krańcowej stopie procentowej/cenie (tzn. takiej wartości, przy której cały przydział zostaje wyczerpany) Aukcja amerykańska Bony pieniężne NBP W przypadku aukcji o zmiennej stopie (aukcja amerykańska), stopa procentowa/cena dla przydzielonych kwot jest równy stopie procentowej/cenie oferowanym w każdej poszczególnej ofercie. 55 W okresie od 1.07 do r. NBP będzie przeprowadzał następujące operacje otwartego rynku: Operacje podstawowe będą przeprowadzane w postaci emisji bonów pieniężnych NBP lub w przypadku pojawienia się niedoboru płynności w sektorze bankowym operacji repo. Operacje będą przeprowadzane w każdy piątek z 7-dniowym terminem zapadalności i rozliczane w terminie T+0. Operacje dostrajające zasilające będą przeprowadzane na następujących zasadach: a. w drugi wtorek każdego miesiąca (tj. 14 lipca, 11 sierpnia oraz 8 września) zostanie przeprowadzona operacja 91-dniowa, z rozliczeniem w terminie T+2, b. w trzeci wtorek każdego miesiąca (tj. 21 lipca, 18 sierpnia oraz 15 września) zostanie przeprowadzona operacja 182- dniowa, z rozliczeniem T+2. W III kwartale 2009 r. każdego dnia NBP będzie mógł przeprowadzać innego rodzaju dostrajające lub strukturalne operacje otwartego rynku zasilające bądź absorbujące 56 płynność.

15 2.1.3 Bony komercyjne Krótkoterminowe papiery dłużne przedsiębiorstw Emitent: przedsiębiorstwo Podstawa prawna: - Ustawa Prawo cywilne - Ustawa Prawo wekslowe - Ustawa o obligacjach Instrumenty o podstawie dyskontowej lub kuponowej Stopy zwrotu obliczane na podstawie roku 360- dniowego Bony komercyjne Pierwsza emisja: 1992 Termin wymagalności: od 7 do 364 dni Wartość nominalna: w zależności od emitenta Forma: fizyczna lub zdematerializowana Instrumenty pozyskania krótkoterminowego kapitału dla emitentów (uzupełnienie kapitału obrotowego lub przedsięwzięcia inwestycyjne rolowanie emisji) Dla inwestorów alternatywa depozytu bankowego Bony komercyjne Bony komercyjne Procedura emisyjna bonów komercyjnych Emisja firma emitująca zlecenie przekaz środków Wartość nominalna emitowanych bonów Dyskonto = Wpływy netto emitenta organizator emisji (agent) zabezpieczenie płynności bank (gwarant) sprzedaż pozyskanie środków inwestor 59 60

16 2.1.3 Bony komercyjne Bony komercyjne Korzyści emitentów: - Obniżenie kosztów pozyskania kapitału w odniesieniu do klasycznego kredytu bankowego - Dostosowanie kolejnych emisji do własnych potrzeb - Możliwość przedterminowego wykupu emitowanego papieru przed terminem zapadalności na rynku wtórnym - Prezentację i uwiarygodnienie spółki na rynku finansowym Korzyści inwestorów: - Możliwość uzyskania wyższej stopy zwrotu niż w przypadku depozytów bankowych - Ponoszenie stosunkowo małego ryzyka w odniesieniu do stopy zwrotu - Możliwość wyboru bonu o żądanym terminie zapadalności i odzyskanie gotówki przed tym terminem na rynku wtórnym Bony komercyjne Bony komercyjne Rynek pierwotny Emisje zorganizowane przez agentów Uczestnicy: przedsiębiorstwa, banki, fundusze inwestycyjne, towarzystwa ubezpieczeniowe Rynek wtórny Tworzą agenci emisji Niska płynność Bariery rozwoju rynku bonów komercyjnych: praktykę nabywania znacznej części emisji przez bank, który pełni funkcję agenta emisji, co ogranicza wielkość obrotu stosunkowo wysokie marże pobierane przez agenta emisji, co powoduje nieopłacalność transakcji na rynku wtórnym brak jednolitej podstawy prawnej do emisji krótkoterminowych instrumentów dłużnych brak scentralizowanego depozytu bonów komercyjnych 63 64

17 2.1.4 Certyfikaty depozytowe (CD) Certyfikaty depozytowe Certyfikat depozytowy (CD) jest to papier wartościowy na okaziciela, w którym jego posiadacz ma prawo do otrzymania od emitenta CD pewnego świadczenia pieniężnego w ustalonym terminie. Świadczeniem pieniężnym jest wartość nominalna CD oraz odsetki naliczone według określonej stopy procentowej od wartości nominalnej. Rodzaje: Krótkoterminowe certyfikaty o stałym oprocentowaniu emitowane na okres od 1-go miesiąca do roku Długoterminowe certyfikaty o stałym oprocentowaniu emitowane na okres od roku do 5-ciu lat Dyskontowe certyfikaty depozytowe, emitowane po cenie niższej od ich wartości nominalnej Certyfikaty depozytowe o zmiennym oprocentowaniu emitowane na okres od 3-ech miesięcy do 5-ciu lat Certyfikaty depozytowe Certyfikaty depozytowe Emitent: bank Podstawa prawna: Ustawa Prawo Bankowe Instrumenty o podstawie dyskontowej lub odsetkowej Stopy zwrotu obliczane na podstawie roku 360- dniowego Rynek pierwotny Emisje zorganizowane przez inne banki niż emitent Uczestnicy: przedsiębiorstwa, banki, fundusze inwestycyjne, towarzystwa ubezpieczeniowe, gospodarstwa domowe Pierwsza emisja: 1997 Termin wymagalności: do roku Wartość nominalna: w zależności od emitenta Forma: fizyczna lub zdematerializowana Rynek wtórny Praktycznie nie istnieje, ze względu na małą wielkość emisji Niska płynność 67 68

18 2.1.5 Lokaty międzybankowe Lokaty międzybankowe są podstawowym instrumentem zarządzania płynnością w bankach. Podstawa prawna: Ustawa Prawo bankowe Obecność na rynku: od końca lat 80 (jednak dopiero po konsolidacji rachunków bankowych w Centrali NBP w 1993 r. powstał rynek o charakterze ogólnokrajowym) Uczestnicy: głównie banki krajowe (tylko one mają rachunki w NBP) Lokaty międzybankowe Na rynku depozytów międzybankowych banki pożyczają sobie wzajemnie płynne rezerwy (środki, które mają na rachunkach bieżących w banku centralnym). Środki pożyczone innemu bankowi nie są zabezpieczane innymi aktywami, dlatego instrument ten obarczony jest stosunkowo dużym ryzykiem kredytowym. W konsekwencji zarządy banków ustalają limity operacji z innymi bankami, co wpływa na ograniczenie zakresu wykorzystywania tego instrumentu Lokaty międzybankowe Depozyty: Krótkoterminowe (od 1-go dnia do 1-go miesiąca) - Overnight (O/N) rozpoczynający się w dniu zawarcia transakcji i zapadający w następnym dniu roboczym - Tomorrow next (T/N) rozpoczynający się w pierwszym dniu roboczym po zawarciu transakcji i zapadający w dniu następnym - Spot next (S/N) rozpoczynający się w drugim dniu roboczym po zawarciu transakcji i zapadający w następnym dniu roboczym Wszystkie depozyty rozpoczynają się tak jak depozyt S/N Lokaty międzybankowe Depozyty: długoterminowe (od 1-go miesiąca do 1-go roku) Wszystkie depozyty rozpoczynają się tak jak depozyt S/N, są pewne wyjątki od tej reguły kiedy dochodzi do przyjęcia depozytu na inny (określony w umowie) termin 71 72

19 EONIA EONIA (ang. Euro Overnight Index Average). Jest to referencyjna stopa międzybankowych operacji depozytowych typu O/N na rynku pieniężnym strefy euro. Oblicza się ją na podstawie faktycznych transakcji, zawartych przez największe banki komercyjne działające na rynku pieniężnym strefy euro. EONIA publikowana jest codziennie przez EBC. EBC stabilizuje poziom stopy EONIA wokół, poziomu oficjalnej stopy repo. POLONIA POLONIA (ang. Polish Overnight Index Average). Średnia stawka O/N ważona wielkością transakcji na rynku depozytów międzybankowych. Odzwierciedla rzeczywiste oprocentowanie krótkoterminowych lokat międzybankowych. POLONIA publikowana jest codziennie przez NBP Spis banków kwotujących POLONIA i WIBOR 1. ABN AMRO BANK (POLSKA) S.A. 2. BANK GOSPODARKI ŻYWNOŚCIOWEJ S.A. 3. BANK POLSKA KASA OPIEKI S.A. 4. BANK MILLENNIUM S.A. 5. BANK BPH Spółka Akcyjna. 6. BANK ZACHODNI WBK S.A. 7. BRE BANK S.A. 8. CITIBANK HANDLOWY 9. DEUTSCHE BANK POLSKA S.A. 10. ING BANK ŚLĄSKI S.A. 11. KREDYT BANK S.A. 12. POWSZECHNA KASA OSZCZĘDNOŚCI - BANK POLSKI S.A. 13. SOCIETE GENERALE SA ODDZIAL W POLSCE 14. BANK GOSPODARSTWA KRAJOWEGO Lokaty/kredyty Rynek pieniężny charakteryzuje się operacjami przeprowadzanymi w formie transferu środków finansowych z /do przedsiębiorstwa do/z banku. Realizacja tych celów odbywa się poprzez : terminowe wkłady oszczędnościowe (depozyty pieniężne) pożyczki, kredyty obrotowe i inwestycyjne 75 76

20 2.1.6 Transakcje repo Rynek repo i operacje sell-buy-back i buy-sellback (SBB/BSB) stanowi segment rynku pieniężnego, który łączy ze sobą rynek depozytów międzybankowych oraz rynek papierów wartościowych Transakcje repo Transakcja repo (umowa odkupu lub zakup zwrotny) kontrakt polegający na tym, że strona sprzedająca instrument finansowy zobowiązuje się odkupić od nabywcy ten sam instrument w ustalonym okresie po określonej cenie* 77 *Cena odkupu będzie wyższa od ceny zakupu (o tzw. stopę repo). Stopa repo jest to wyrażona procentowo różnica między ceną odkupu a ceną zakupu do ceny zakupu z uwzględnieniem czasu trwania transakcji podzielonego przez liczbę dni w roku (tj. 365 dni) Transakcje repo Transakcja reverse repo (odwrotna umowa odkupu lub sprzedaż zwrotna) kontrakt polegający na tym, że strona kupująca instrument finansowy zobowiązuje się odsprzedać stronie sprzedającej ten sam instrument w ustalonym okresie po określonej cenie Transakcje repo Podstawowa różnica między operacją repo a SBB (Sell Buy Back): repo jest realizowana na podstawie jednej umowy, a na operację SBB składają się dwie umowy, tj.: sprzedaży papierów wartościowych na rynku kasowym oraz kupna papierów na rynku terminowym, po z góry ustalonej cenie

21 2.1.6 Transakcje repo Uczestnicy repo: banki krajowe Uczestnicy SBB: banki krajowe i podmioty niebankowe Stopy spot (zerokuponowe) Krótkie okresy do roku Okres kapitalizacji zgodny z okresem inwestycji r = FV P T P t T = 360, Stopy spot (zerokuponowe) Krótkie okresy do roku Okres kapitalizacji rok r = FV P T t 1 Kapitalizacja ciągła T = 360, 365 FV T r = ln T = 360, 365 P t Stopy spot (zerokuponowe) Krótkie okresy do roku Przykład Instrument rynku pieniężnego zerokuponowy. 26 tygodni do wykupu, wartość nominalna 1000, cena

22 Stopy spot (zerokuponowe) Okres kapitalizacji zgodny z okresem inwestycji Stopy spot (zerokuponowe) Okres kapitalizacji rok r = = 10,56% r = = 10,41% r = r = = 10,83% 1 = 10,68% Stopy spot (zerokuponowe) Stopy spot (zerokuponowe) Kapitalizacja ciągła Dłuższe okresy powyżej roku Okres kapitalizacji rok r = ln = 10,29% r = FV P 1 n r = ln = 10,15% Okres kapitalizacji pół roku r = FV P 1 2n

23 Stopy spot (zerokuponowe) Dłuższe okresy powyżej roku Kapitalizacja ciągła FV 1 r = ln P n Stopy spot (zerokuponowe) Dłuższe okresy powyżej roku Przykład Instrument zerokuponowy, 2 lata do wykupu, wartość nominalna 1000, cena Stopy spot (zerokuponowe) Dłuższe okresy powyżej roku Okres kapitalizacji rok r = = 11,80% Okres kapitalizacji pół roku Stopy spot (zerokuponowe) Dłuższe okresy powyżej roku Kapitalizacja ciągła r = ln = 11,16% r = 1 2 = 11,47%

24 Stopy forward (terminowe) Stopa terminowa v-okresowa za s okresów jest zależna od stóp spot s-okresowej i m- okresowej (m=s+v) krótkie okresy mierzone w dniach Stopy forward (terminowe) Stopa terminowa v-okresowa za s okresów jest zależna od stóp spot s-okresowej i m- okresowej (m=s+v) długie okresy mierzone w latach m s v 1+ rm ) = (1 + rs )(1 + rs T T T T = 360,365 (, v ) m 1+ rm T r, = T 1 s v T = 360,365 s 1 + r v s T m s ( 1+ m) = (1 + rs ) (1 + rs, v r ) v 1/ v m s, v s r (1 + rm ) = (1 + rs ) Stopy forward (terminowe) Stopa spot 273-dniowa: 10%, stopa spot 182-dniowa: 9,5% Stopa forward 91-dniowa po 182 dniach: Stopy forward (terminowe) Stopa spot 2-letnia: 10%, stopa spot 4-letnia: 11% Stopa forward dwuletnia po 2 latach: r , = , ,91 = 10,5% 1/ 2 4 ( 1+ 0, 11) r2, 2 = 1 = 12, 01% 2 ( 1 0, 1)

25 Stopy chwilowe (instantaneous) Stopa chwilowa spot (instantaneous spot rate) inaczej krótkoterminowa stopa procentowa (short rate) r( t) = lim r t 0 t Stopa chwilowa forward (instantaneous forward rate) Sekurytyzacja Sekurytyzacja zamiana należności na papiery wartościowe. Polega na emisji krótkoterminowych dłużnych papierów wartościowych pod zastaw wierzytelności (z tytułu udzielonych kredytów hipotecznych, pożyczek samochodowych, pożyczek na zakupy ratalne) r ( t1, t) = lim rt 1, t t Sekurytyzacja Sekurytyzacja polega na wykupie wierzytelności ze środków uzyskanych z emisji obligacji. Sekurytyzacja określa proces emisji papierów wartościowych, które zabezpieczone są przez grupę wyselekcjonowanych aktywów. Sekurytyzacja jest procesem, w którym dłużne papiery wartościowe, takie jak obligacje, certyfikaty inwestycyjne, są sprzedawane bezpośrednio inwestorom. Elementy programu sekurytyzacji 1)utworzenie spółki specjalnego przeznaczenia (Special Purpose Vehicle SPV), 2)wybór banku agenta emisji, 3)opracowanie programu krótkoterminowych papierów dłużnych, 4)określenie zasad doboru aktywów, 5)uzyskanie pozytywnej oceny agencji ratingowej, 6)opracowanie i zawarcie umów pomiędzy podmiotami uczestniczącymi w programie