Bałtyk część ekosystemu Polski. Jan Marcin Węsławski Instytut Oceanologii PAN, Sopot 2016

Transkrypt

1 Bałtyk część ekosystemu Polski Jan Marcin Węsławski Instytut Oceanologii PAN, Sopot 2016

2 Prawie 10% powierzchni Polski to morze

3 Bałtyk w oczach Polaków morze problemów Z czym kojarzy się Bałtyk: - Zanieczyszczenia - zakaz kąpieli - Eutrofizacja - Erozja - Powodzie i sztormy - Toksyczne zakwity - brak różnorodności - brak pracy - brak zainteresowania - krótki sezon turystyczny - najazd obcych gatunków

4 Podstawowe definicje Ekosystem to funkcjonalna jednostka Przyrody, obszar, gdzie z energii słonecznej lub chemicznej powstaje materia organiczna, która następnie jest konsumowana, rozkładana i ponownie powraca do obiegu. Ekosystem może być mały jak kropla wody lub wielki jak ocean.

5 Podejście ekosystemowe Zrozumienie zmienności czynników regulacyjnych i ograniczających (np. tlen, zasolenie, temperatura, światło) Zrozumienie wewnętrznych połączeń funkcjonalnych (np. tempo produkcji i konsumpcji, tempo wzrostu) Zrozumienie zależności globalnych (np. zmiana klimatu, migracje, inwazje)

6 Straty energii w morskim i lądowym ekosystemie, zaznaczono poziom eksploatowany

7 Im mniejsze tym ważniejsze: zależność wielkości organizmu od ich roli w produkcji węgla organicznego

8 Lądowe planowanie ochrony - Obszary Natura 2000 w strefie brzegowej OSO Obszary Specjalnej Ochrony (Dyrektywa Ptasia) OSO + SOO SOO Specjalne Obszary Ochrony (Dyrektywa Siedliskowa)

9 Przeciętny Polak, nie zna żadnego z 6 kluczowych gatunków Bałtyku Zostera marina Zanichellia sp. Stones & encrusting fauna. Chara aspera Furcellaria sp. Mytilus edulis trossulus

10 Gatunki charyzmatyczne: W końcu, chronimy tylko to co kochamy. Kochamy to co rozumiemy. Rozumiemy to czego nas nauczono. - Baba Dioum, Senegal, 1968

11 Photo:T.Linkowski Dwie skrajne opcje zagospodarowania brzegu czy są równocenne?

12 110 ankiet, 75% odpowiedzi za zieloną opcją

13 Waloryzacja biologiczna POM- wyniki projektu Habitat mapping

14 Czy wartość naturalna jest zbyt niska? 500km piaszczystej pustyni 3000 wraków zarejestrowanych na dnie POM

15

16 Piaszczyste dno jako filtr biokatalityczny Do 75kg materii organicznej spalanej na m2/rok (V FP EU COSA).

17 Ochrona morskiej przyrody to Szybko rozwijająca się i specjalistyczna dziedzina nauk przyrodniczych Specjalistyczne czasopisma filadelfijskie np: Biological Conservation, Marine Diversity, Aquatic Conservation, Diversity and Distribution, Conservation Biology. Zaawansowane modele komputerowe: MARXAM, C-Plan Modele statystyki bayesowskiej, modele oparte o GPS i inne Ponad 30 nowych (po 2000r ) podręczników w renomowanych wydawnictwach Kongresy, konferencje i warsztaty międzynarodowe BRAK SPECJALISTÓW W POLSCE

18 Fundamentalne różnice w ochronie środowisk lądowych i morskich Rozmiar i wymiar 3D Część produktywna ograniczona do ułamka procenta objętości (strefa eufotyczna) Większość różnorodności na dnie, większość zasobów w toni Kontrola i badanie zdalne (satelitarne) możliwe tylko dla powierzchni Stadia dyspersyjne mikroskopijne lub bardzo małe Mikroskopijni i krótko żyjący producenci Systemy pelagiczne o bardzo dużej zmienności czasowej i przestrzennej Brak etyki morskiej

19 Mozaikowe siedliska zapewniają największą bioróżnorodność na dnie morskim

20 Nieregularne, losowe procesy fizyczne kształtują nasze środowisko morskie Pracownia Cyrkulacji Oceanicznej, IOPAN

21 Przewidywane zmiany dla Bałtyku: - Ocieplenie - Wysłodzenie - Deficyt O2

22 Użytkownicy morza

23 Rejony sporne

24 Po co chronimy nasze obszary morskie? - Ochrona gatunku * - Ochrona siedlisk *** - Ochrona zasobów do eksploatacji ** - Obowiązek wobec UE *** - Budowa wizerunku *** Wykonalność: *- b. trudne lub niemożliwe **- trudne ale wykonalne *** - łatwe

25 Strefy zalewowe i bagienne retencja wody i biogenów Proporcje występowania pierwiastków w środowisku: 341 do 19 do 1 (C:N:P)

26 Różnica pomiędzy naturalnym i uregulowanym spływem SOIL RIVER ESTUARY SEA WATER AND NUTRIENTS RETENTION RICH FAUNA CLEAN SEDIMENT FAST TRANSPORT POOR FAUNA ALGAE BLOOM Biological processes Water flow D. H. Wall, 2004

27 I II III MINERALS PHYSICAL PROCESSES KOLOIDS CHEMICAL PROCESSES MICROORGANISMS BIOLOGICAL PROCESSES RIVER SEA Schemat marginalnego filtra ujść rzecznych wg Lisitzyn 1997

28 M.Darecki, IOPAN Satelitarny obraz koncentracji chlorofilu w morzu, 13.V.2004,

29 Bałtyk - pozytywy - odporne na zmiany środowiska gatunki - wysoka produktywność (szproty i śledzie) - niska różnorodność duża liczebność - duże zdolności do samooczyszczania się wody w osadach piaszczystych - łatwa adaptacja gatunków obcych

30 Bałtyk kłopoty poważne ocieplenie = rozszerzanie się stref beztlenowych brak wlewów z Morza Północnego Persistant Organic Pollutants w tym farmaceutyki środki hormonalne infrastruktura przemysłowa rozrost plastik szczególnie mikroplastik

31 Bałtyk kłopoty mniej poważne eutrofizacja opanowana, nie wzrasta broń chemiczna nie rozprzestrzenia się z głębi wymieranie gatunków nie zanotowano, poza lokalnym obszarem konkurencja fok dla rybołówstwa tylko lokalnie i w małej skali gatunki obce brak długotrwałych negatywnych skutków