Dolnoœl¹skie Centrum Studiów Regionalnych MIEJSCE INNOWACJI WE WSPÓ CZESNYCH KONCEPCJACH ROZWOJU REGIONALNEGO

Transkrypt

1 Dolnoœl¹skie Centrum Studiów Regionalnych PRACE NAUKOWE SERIA KONFERENCJE NR MIEJSCE INNOWACJI WE WSPÓ CZESNYCH KONCEPCJACH ROZWOJU REGIONALNEGO TEORIA I PRAKTYKA 2006 Projekt finansowany z Europejskiego Funduszu Spo³ecznego i bud etu pañstwa Wroclaw 2007

2 Dolnoś l ą skie Centrum Studiów Regionalnych PRACE NAUKOWE SERIA KONFERENCJE NR Miejsce innowacji we współczesnych koncepcjach rozwoju regionalnego - teoria i praktyka Wrocław, czerwiec 2007

3 2 Organizatorzy konferencji: Dolnośląskie Centrum Studiów Regionalnych Politechnika Wrocławska Katedra Gospodarki Przestrzennej i Administracji Samorządowej Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu Redaktor wydania Marta Zalewska Recenzent Prof. dr hab. inż. Dorota Korenik Printed in Poland Copyright by Dolnośląskie Centrum Studiów Regionalnych Wydawca: Oficyna Wydawniczo Reklamowa Hanna Wolska na zlecenie Dolnośląskiego Centrum Studiów Regionalnych Politechnika Wrocławska Wrocław, ul. Smoluchowskiego 25 ISBN

4 SPIS TREŚCI INNOWACJA JAKO PODSTAWA ROZWOJU LOKALNEGO - PRÓBA SYNTEZY DOŚWIADCZEŃ Z BUDOWY STRATEGII INNOWACJI DLA WYBRANYCH GMIN I POWIATÓW WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO... 7 STANISŁAW KORENIK ILE "INNOWACJI" W REGIONALNYM PROGRAMIE OPERACYJNYM DLA WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO NA LATA ? IRENEUSZ RATUSZNIAK ZMIANY PARADYGMATÓW ROZWOJU JAKO UWARUNKOWANIA REGIONALNYCH I LOKALNYCH POLITYK INNOWACJI W POLSCE DR KRZYSZTOF SZOŁEK KAPITAŁ ZAGRANICZNY JAKO CZYNNIK INNOWACYJNOŚCI REGIONU - ZARYS WYBRANYCH KONCEPCJI TEORETYCZNYCH ALICJA ZAKRZEWSKA-PÓŁTORAK ANALIZA CZĘŚCI DIAGNOSTYCZNEJ REGIONALNYCH STRATEGII INNOWACJI (RIS) WYBRANYCH REGIONÓW UNII EUROPEJSKIEJ PIOTR HAJDUGA UWARUNKOWANIA INNOWACYJNE JAKO JEDEN Z ELEMENTÓW STRATEGII INNOWACJI JEDNOSTKI PRZESTRZENNEJ NIKI DERLUKIEWICZ, MAŁGORZATA ROGOWSKA KONKURENCYJNOŚĆ I INNOWACYJNOŚĆ W ROZWOJU REGIONALNYM ANNA MEMPEL-ŚNIEŻYK, IWONA POTOCZNA

5 4

6 Wprowadzenie We współczesnych warunkach Regionalne Strategie Innowacji są podstawowym narzędziem kreowania przyszłych struktur społeczno - ekonomicznych regionów, w tym także Unii Europejskiej. Strategie tego typu opracowane zostały już dla wszystkich regionów (województw) w Polsce, a kolejne tworzone są także dla mniejszych jednostek przestrzennych (powiatów, gmin). Niniejsze opracowanie zawiera treści dotyczące innowacji w regionach, warunków tworzenia i wdrażania regionalnych strategii innowacji oraz teoretyczne koncepcje dotyczące innowacyjności i konkurencyjności regionów. Seminarium na temat "Miejsce innowacji we współczesnych koncepcjach rozwoju regionalnego - teoria i praktyka" zorganizowane przez Politechnikę Wrocławską wraz z Katedrą Gospodarki Przestrzennej i Administracji Samorządowej Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu w ramach realizacji projektu: "Dolnośląskie Centrum Studiów Regionalnych" jest wkładem w szeroko prowadzoną dyskusję na temat poziomu innowacyjności w regionie Dolny Śląsk i jego poszczególnych jednostkach przestrzennych. Organizatorzy mają nadzieję, że artykuły zamieszczone w niniejszym zeszycie oraz dyskusja, która odbyła się na seminarium przyczynią się do upowszechnienia wiedzy dotyczącej tworzenia i wdrażania regionalnych strategii innowacji oraz ich roli w budowaniu konkurencyjnego i innowacyjnego regionu. Prof. dr hab. Stanisław Korenik Dr hab. inż. Jerzy Kaleta

7

8 Innowacja jako podstawa rozwoju lokalnego - próba syntezy doświadczeń z budowy strategii innowacji dla wybranych gmin i powiatów województwa dolnośląskiego STANISŁAW KORENIK Katedra Gospodarki Przestrzennej i Administracji Samorządowej Wydział Nauk Ekonomicznych Akademia Ekonomiczna im. Oskara Langego we Wrocławiu Wyższa Szkoła Zarządzania i Finansów we Wrocławiu Streszczenie: Współcześnie innowacja jest podstawowym czynnikiem rozwoju lokalnego. W artykule zdefiniowano pojęcie rozwoju lokalnego oraz wskazano specyficzne uwarunkowania lokalne, które sprzyjają i pobudzają innowacje w wybranych jednostkach przestrzennych. Słowa kluczowe: rozwój lokalny, innowacja, strategia innowacji Innovation as a basis of local development - test of synthesis of experiences in creating the innovation strategy for selected districts and counties of Lower Silesia Voivodeship Abstract: At present innovation is the most important factor in local development. The article covers the definition of local development and specific favorable local conditions, that stimulate innovations in selected spatial units. Key words: local development, innovation, innovation strategies 1. Wprowadzenie Pojęcie rozwoju lokalnego nie ma jednoznacznej wykładni. Jest określeniem wieloznacznym i posiada do tego zabarwienie często ideologiczne, przy czym należy pamiętać, że w praktyce, w konkretnym przypadku można dość precyzyjnie określić jego zakres. Samo określenie rozwój w literaturze najprościej określane jest jako proces pozytywnych zmian w sensie ilościowym (np. zwiększenie liczby produkowanych samochodów) i jakościowy (np. unowocześnienie wprowadzone w tych samochodach). Koncepcja rozwoju lokalnego w pełni weszła do praktyki gospodarczej dopiero w latach 80-tych XX w. Powstała ona jako alternatywa do wcześniej promowanych, a nie akceptowanych w latach 70-tych tegoż wieku, modeli rozwojowych (m.in. unifikacji, masowej konsumpcji, państwa) i przeciwstawienie im małej skali, różnorodności, odrębności oraz odkrycie faktu, że małe jest piękne.

9 8 2. Modele rozwoju lokalnego W wypracowanych modelach rozwoju lokalnego, oprócz aspektów czysto ekonomicznych (w których zgodnie z najnowszym archetypem ekonomii współzawodnictwo łączy w sobie konkurencję i kooperację jako podstawowe wymogi rentowności) wymienia się równocześnie elementy społeczne i aspekty ideologiczne. Obecnie występuje wiele różnorodnych definicji rozwoju lokalnego (nawet Komisje Europejskie podjęły próbę definicje tego problemu, stwierdzając, że celem rozwoju jest bardziej sprawiedliwa repartycja bogactwa oraz zrównoważenie i rewitalizacja terytoriów). Dla potrzeb niniejszego opracowania wystarczające wydaje się określenie, według którego przyjmuje się, że rozwój lokalny to: w podstawowym zakresie kreowanie nowych wartości. Do tych wartości w skali gospodarki lokalnej zalicza się przede wszystkim: nowe rodzaje działalności (gospodarczej, społecznej, administracyjnej usługowej itp.), nowe firmy i instytucje, nowe miejsca pracy, nowe produkty, dobra i usługi zaspokajające zapotrzebowanie wewnętrzne jak i zewnętrzne, atrakcyjne oferty lokalizacyjne, wysoka jakość środowiska życia, dostępność różnorakich usług. Jest to nic innego jak uzupełnienie czystych ekonomicznie koncepcji m.in. o elementy takie jak różnorodność, waloryzacja potencjału ludzkiego i stosunków pozarynkowych. Przy czym koncepcja rozwoju lokalnego jako procesu generowania nowych wartości we współczesnej gospodarce musi się wiązać bezpośrednio z innowacjami. Dotyczy to zarówno kreowania (czyli tworzenia nowych rozwiązań), jak i dyfuzji oraz absorpcji. Innowacja współcześnie coraz częściej wykracza poza klasyczne schumpeterowskie ujęcie i nabiera nie tylko wymiaru materialnego, ale też jej pojęcie rozciąga się na nowe wartości niematerialne i określone postawy. Przy tym bezwzględnie jest ona łączona z wiedzą oraz określonymi zachowaniami i postawami zwanymi kapitałem ludzkim czy społecznym, którymi uzupełnia się współcześnie kapitał materialny i finansowy jako podstawy procesu produkcji. Takie łączenie innowacji z tymi dwoma formami kapitału powoduje, że jest ona obdarzona atrybutem miejsca, to znaczy powstaje w określonym punkcie przestrzeni społeczno-ekonomicznej i następnie w wyniku dyfuzji rozprzestrzenia się w tej przestrzeni. Podejście to powoduje, że należy bezwzględnie innowacje łączyć z rozwojem lokalnym. Wynika to z faktu, że głównym motorem rozwoju staje się permanentna innowacja jako reakcja adaptacyjna do turbulentnego otoczenia i wzrostu niepewności. W takiej sytuacji, zarówno społeczność lokalna jak i jej władze muszą stale stymulować rozwój w taki sposób, aby zapewniać dopływ do gospodarki nowych kadr o wysokich kwalifikacjach oraz wysokiej techniki i nowoczesnych technologii [2]. Efektem tych działań powinno być ukształtowanie się lokalnego, czy też sublokalnego systemu innowacyjnego, przy czym istotne są tu relacje wytworzenia w ramach tego układu tzw. reguły wzajemności, będącej podstawą tworzenia kapitału społecznego. W efekcie wytwarzają się sprzężenia zwrotne odziaływujące mobilizująco na członków danej społeczności w postaci zwiększenia

10 9 uczestnictwa w życiu społecznym poprzez zacieśnianie różnego rodzaju więzi nieformalnych. W sposób naturalny jest to powiązane z zasadą bliskości czy wręcz sąsiedztwa. Czyli bliskość (sąsiedztwo) wzmacnia kapitał społeczny i staje się podstawą rozwoju lokalnego (związane jest to z trwałymi i powtarzalnymi relacjami między członkami danej społeczności). Powszechnie uważa się, że kapitał społeczny ma swoje źródła w tradycjach obywatelskiego zaangażowania, pozytywnych doświadczeń we współpracy w społeczności lokalnej i regionalnej, w organizacjach i stowarzyszeniach o charakterze pożytku lokalnego, postawie liderów lokalnych oraz także w systemie edukacji. Najbardziej znaną definicję tego kapitału stworzył R. Putnam, według niego kapitał społeczny odnosi się do takich cech organizacji społeczeństwa jak zaufanie, normy i sieci, które mogą zwiększyć sprawność społeczeństwa ułatwiając skoordynowane działanie [1]. Należy przy tym zwrócić uwagę na znaczenie niehandlowych zależności i wzajemnych powiązań między firmami, jednostkami oraz innymi instytucjami w tym systemie. Skutkuje to w sposób bezpośredni promowaniem postaw innowacyjnych. Konkludując, podstawą rozwoju lokalnego staje się permanentna innowacja kreowana przez zasoby niematerialne, jak i aktywna postawa władz publicznych, które przywiązują duże znaczenie do pobudzania czynników wpływających na rozwój nauki, badań, doskonalenie kadr, stosowanie wysokiej technik itp. Przy czym innowacyjność w skali lokalnej kreowana jest w prawidłowym przebiegu procesu zarządzania strumieniem informacji oraz tworzenia wiedzy. Równocześnie jest ona wynikiem integracji informacji i innych zasobów środowiska lokalnego, które jest otwarte w znacznym zakresie także na zewnątrz. 3. Endogeniczne czynniki rozwoju Niezmiernie istotnym warunkiem jest duża wewnątrzregionalna korelacja przedsiębiorstw, liderów lokalnych i regionalnych, instytucji usługowych z otoczenia biznesu, co powoduje, że gospodarka staje się wysoce elastyczna, a równocześnie wykazuje dużą stabilność. Wynika to zarówno z innowacyjnych postaw firm, pracowników jak i organizacji otoczenia. Innowacyjność ta przejawia się także w reakcjach na niedoskonałość rynku w zakresie utrudnień pozyskania najnowszych informacji czy kapitału. W ostateczności o poziomie rozwoju poszczególnych jednostek przestrzennych, w tym także o jego pozycji w ujęciu gospodarki narodowej czy przekroju międzynarodowym, decydują ultranowoczesne czynniki endogeniczne. Jak wynika z powyższych spostrzeżeń, współcześnie trwałym motorem rozwoju w skali lokalnej, jak i regionalnej jest permanentna innowacja. Jednak tak jak samo pojęcie rozwoju lokalnego, tak i sama innowacja dla każdej jednostki przestrzennej zawiera pewne niepowtarzalne zabarwienie poza treściami uniwersalnymi. Dla każdej społeczności lokalnej można więc wskazać na pewne unikatowe zachowania czy też postępowania kreujące tą innowacje. Budując strategie innowacji dla wybranych jednostek samorządowych na szczeblu lokalnym w regionie dolnośląskim można wskazać, poza ogólnymi ważnymi dla nich uwarunkowaniami, pewne unikatowe zjawiska, które nie uwzględnione mogą nie tylko osłabić tworzenie środowiska innowacyjnego, ale go wręcz uniemożliwić.

11 10 4. Strategie innowacji na poziomie lokalnym Do ogólnych warunków sprzyjających i pobudzających innowacje należy oczywiście zaliczyć wiedzę oraz połączenie nauki z praktyką. Niewątpliwie w warunkach Dolnego Śląska ośrodkiem motorycznym w kwestii innowacji jest Wrocław z licznymi uczelniami i instytucjami naukowymi. Pełne wykorzystanie tego potencjału wiedzy służyć będzie nie tylko temu ośrodkowi, ale każdej jednostce, która umiejętnie się z nim połączy tworząc specyficzne relacje symbiozy. Chodzi o to, że tworzenie w każdej z poszczególnych jednostek przestrzennych regionu własnej bazy naukowej jest przedsięwzięciem nierealistycznym. Tylko umiejętne wykorzystanie potencjału naukowo-badawczego Wrocławia może być elementem inicjującym szybszy, a co ważniejsze trwały rozwój. Przykłady takiej współpracy coraz liczniej występują, skutkując pozytywnie dla obu stron. Należy zdawać sobie sprawę, że tylko tego typu powiązania i kooperacja są dla poszczególnych społeczności lokalnych szansą, a niedostrzeganie tego problemu, albo też próba rywalizacji z potencjałem naukowo-badawczym Wrocławia prowadzić będzie do nieuzasadnionych kosztów i na dłuższą metę do nieakceptowanych rozwiązań. O ile w tym względzie świadomość tego faktu jest coraz szersza, o tyle nie każdy uświadamia sobie, że należy się oprzeć także na własnych, unikatowych walorach o charakterze lokalnym. Potencjał naukowo-badawczy Wrocławia jest faktem dostrzegalnym i akceptowalnym, natomiast często ignorowane są miejscowe walory o specyficznym charakterze, które mogą stać się podstawą rozwoju opierającego się na innowacjach. Z dotychczasowych spostrzeżeń wynikających z prac nad lokalnymi strategiami innowacji dla wybranych jednostek przestrzennych regionu można dokonać pewnych uogólnień. Spośród wielu różnorodnych zjawisk mających wpływ na rozwój trzy wydają się istotne. Wystąpiły one w trzech różnych jednostkach przestrzennych tworząc sprzyjające warunki do ogólnego rozwoju innowacji. Pierwszy przypadek dotyczy specyficznych postaw charakteryzujących określone społeczności lokalne, a przynajmniej znaczną jej część. Przejawia się to w poszukiwaniu nowych sposobów na samorealizację, m.in. poprzez czasową, a przy tym powtarzalną mobilność przestrzenną. Przedstawiciele tej społeczności wyjeżdżają przede wszystkim do krajów Unii Europejskiej zarówno w celach zarobkowych, jak i handlowych. Nabyte tam zarówno umiejętności, jak i towary, ale też i wzorce zachowań przenoszą na swój obszar stając się łącznikiem pomiędzy nowymi rozwiązaniami a przedstawicielami innych społeczności lokalnych. Co znamienne dotychczas w nieznacznym zakresie wykorzystywali nabyte umiejętności, czy też wiedzę na własnym terenie, a zazwyczaj przekazywali ją dalej na inne obszary regionu, czy kraju. Bez wątpienia, nie następowało tutaj pełne wykorzystanie tej specyficznej postawy w celu przekształcenia jej w rozwój lokalny. Wydaje się, że władze lokalne nie do końca doceniają potencjał, jaki tkwi w takich zachowaniach własnej społeczności i w otwarciu jej na nowe wzorce czy też zachowania. Bez wykorzystania tych zachowań w celu przełożeniach ich na rozwój lokalny, chociażby poprzez sprzyjanie tworzeniu małych podmiotów gospodarczych o charakterze spółek międzynarodowych, czy też nastawionych na współpracę z zagranicą nie nastąpi pełne wykorzystanie tych uwarunkowań. Drugi, specyficzny przypadek, który wystąpił na obszarach, mających w przeszłości profil o przewadze przemysłu, gdzie występują duże zasoby wykwalifikowanej siły roboczej. Na

12 11 terenie tym występowały wcześniej duże przedsiębiorstwa, a obecnie w wyniku ich likwidacji występuje wysokie bezrobocie. Obecnie coraz bardziej cechuje się ten obszar wzrostem przedsiębiorczości. Postawa taka wśród mieszkańców, wspierana działaniami władz lokalnych skutkuje powstawaniem dużej liczby małych i średnich podmiotów gospodarczych. Przedsiębiorstwa te nakierowane są zarówno na zaspakajanie potrzeb lokalnych ale także wchodząc w kooperacje z podmiotami z otoczenia coraz częściej produkują na eksport. Przedsiębiorczość reprezentowana przez członków wspólnoty lokalnej sprzyja tworzeniu się powiązań gospodarczych zarówno o charakterze miejscowym, jak i z otoczeniem. Warunkuje to w sposób bezpośredni upowszechnianie się innowacji, a przy tym postawa ta jest wspierana przez władze lokalne. Właśnie zachowanie władz lokalnych jest swoistym katalizatorem rozwoju przedsiębiorczości na terenie tej jednostki przestrzennej i stanowi główny warunek realizacji strategii innowacji. Ostatni przypadek charakteryzuje się proinnowacyjną postawą władz lokalnych. Na obszarach typowo rolniczych duży nacisk kładziony jest na kontakty z ośrodkami naukowymi i badawczymi, które świadcząc potrzeby na rzecz wspólnoty lokalnej oraz tworząc swoje komórki na tym obszarze dokonują przenoszenia impulsów innowacyjnych z zewnątrz. Taka współpraca na różnych płaszczyznach sprzyja nie tylko wymianie doświadczeń, realizacji różnego typu przedsięwzięć na rzecz wspólnoty lokalnej, ale też wzmacnia procesy rozwojowe na tym terenie, tworząc trwałe podstawy do wzrostu. 5. Zakończenie Reasumując, budując lokalne strategie innowacji dla trzech różnych obszarów regionu, wykorzystano w nich jako podstawę specyficzne lokalne uwarunkowania charakterystyczne tylko dla tych wspólnot. Podbudowane ogólnymi uwarunkowaniami wdrażania rozwiązań proinnowacyjnych w regionie stają się istotnymi czynnikami rozwoju lokalnego opartego na innowacjach w analizowanych jednostkach. Literatura [1] Putnam R., Demokracja w działaniu. Znak, Kraków, 1995 [2] Grosse T. G., Przegląd koncepcji teoretycznych rozwoju regionalnego. [w] Studia Regionalne i Lokalne, nr 1(8)/2002.

13

14 Ile innowacji w Regionalnym Programie Operacyjnym dla Województwa Dolnośląskiego na lata ? IRENEUSZ RATUSZNIAK Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego, Wydział Funduszy Europejskich i Polityki Regionalnej Streszczenie: Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Dolnośląskiego na lata jest najważniejszym wojewódzkim dokumentem przedstawiającym działania rozwojowe jakie Samorząd Województwa zamierza wspierać do 2013 r. Program bazuje na analizie sytuacji społeczno-gospodarczej Dolnego Śląska. Przeprowadzona ewaluacja programu wskazuje, że jest on zgodny z wszystkimi najważniejszymi dokumentami programowymi na szczeblu Unii Europejskiej i Polski. W ramach programu przewiduje się realizację działań wspierających innowacyjność oraz badania i rozwój. Na ich wdrażanie przeznaczonych zostanie ok. ok. 278,75 mln euro co stanowi ponad 23 % wartości alokacji Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i w tym zakresie przekracza wszystkie inne działania. Spodziewany efekt makroekonomiczny realizacji programu to wzrost regionalnego PKB o 2,29 punktu procentowego oraz zmniejszenie bezrobocia o 0,726% w roku Słowa kluczowe: innowacje, badania i rozwój, Fundusze Strukturalne, Regionalny Program Operacyjny, Dolny Śląsk How much innovationess in Regional Operational Programme for the Lower Silesian Voivodship for ? Abstract: The Regional Operational Programme for Lower Silesia for (ROP) is the most important regional document presenting development measures that the Self -government intends to support by the year The Programme is based on the socio-economic analysis of Lower Silesia. The carried out evaluation indicates that the Programme is coherent with all relevant documents of the European Union and Poland. The Programme includes measures supporting innovation and research and development (R&D). For their implementation, a sum of million has been allocated that represents over 23% of the total ERDF allocation for the Programme, and that exceeds the amount apportioned for all other measures. It is anticipated that in the year 2013 the macro-economic effect of the Programme shall yield about a 2.29% increase of the regional GDP and a 0.726% decrease in unemployment rate. Key words: innovation, research & development, Structural Funds, Regional Operational Programme

15 14 1. Podstawowe uwarunkowania Najważniejsze europejskie i krajowe dokumenty programowe Jednym z najważniejszych dokumentów strategicznych o randze europejskiej odnoszących się do kwestii innowacyjności oraz badań i rozwoju (B+R) jest Strategia Lizbońska (SL). Przyjęta przez Radę Europejską w marcu 2000 roku stawia za cel uczynienie z obszaru UE najbardziej dynamicznego i konkurencyjnego regionu gospodarczego w perspektywie do 2010 r. [1] Średniookresowa ocena dot. wdrażania strategii, przygotowana w 2004 r. wykazała jednak, iż dystansu rozwojowy pomiędzy Unią Europejską i najszybciej rozwijającą się gospodarką USA nie tylko nie zmniejsza się, ale różnice ulegają pogłębieniu. W związku z tym państwa członkowskie zobowiązały się do przygotowania Krajowych Programów Reform (KPR) wspierających wdrażanie SL. Polski program przedstawia działania jakie rząd ma zamiar realizować w latach W priorytecie 3 KPR Wzrost innowacyjności przedsiębiorstw znalazły się działania dot. rozwoju rynku innowacji oraz otoczenia instytucjonalnego służącego współpracy między sferą B+R i gospodarką oraz wspieranie sfery badawczo-rozwojowej [2]. Najważniejszymi dokumentami odnoszącymi się do operacyjnego poziomu programowania rozwoju na szczeblu Unii Europejskiej (UE) i krajowym są odpowiednio: Strategiczne Wytyczne Wspólnoty (SWW) oraz Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia (NSRO). Określają one sposób wydatkowania funduszy strukturalnych w nowej perspektywie finansowej UE i odnoszą się do sfery innowacji opierając się na wytycznych zawartych SL i KPR. Istotnym w tym kontekście jest fakt określenia w SWW minimalnego limitu wydatków przeznaczonych na wdrażanie Strategii Lizbońskiej (monitorowane z wykorzystaniem kategorii interwencji przypisanych do SL, tzw. earmarking ). Dla krajów, objętych celem Konkurencyjność pułap ten został określony na poziomie 60% alokacji Funduszy Strukturalnych. Polska pomimo braku formalnego obowiązku (obszar całego kraju objęty jest celem Konwergencja ) dobrowolnie zadeklarowała zastosowanie zaproponowanego limitu. W odniesieniu do Regionalnych Programach Operacyjnych w NSRO wskazano, że należy dążyć do osiągnięcia wydatków związanych z wdrażaniem SL na poziomie 40% alokacji Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego [3]. Najważniejsze regionalne dokumenty programowe W dniu 30 listopada 2005 roku Sejmik Województwa Dolnośląskiego uchwalił najważniejszy regionalny dokument programowy Strategię Rozwoju Województwa Dolnośląskiego (SRWD) do 2020 roku. Jednym z celów określonych w tym dokumencie jest Zbudowanie konkurencyjnej i innowacyjnej gospodarki Dolnego Śląska. Cel ten będzie realizowany między innymi poprzez wdrożenie priorytetu Budowa gospodarki opartej na wiedzy oraz działań: Wzmacnianie potencjału innowacyjności, Rozwijanie nowoczesnych technik i technologii również w sferze usług, oraz umiejętności ich wykorzystania i Wsparcie dla transferu technologii. Na podstawie Ustawy o Zasadach Prowadzenia Polityki Rozwoju z dnia 06 grudnia 2006 r. SRWD stanowi podstawę do przygotowania przez Zarząd Województwa programów operacyjnych. Programy te poprzez wykorzystanie instrumentu kontraktu wojewódzkiego mogą być finansowane z budżetu państwa i unii europejskiej. Kolejnym istotnym dokumentem w zakresie innowacji, przygotowywanym i zatwierdzanym na szczeblu Województwa Dolnośląskiego, jest Regionalna Strategia Innowacji (RIS). Przedstawiono w niej osiem celów, których osiągniecie przyczyni się do stworzenia z obszaru naszego województwa regionu innowacyjnego jak również kwestie dotyczące monitoringu i koordynacji realizacji strategii.

16 15 Pozostałe uwarunkowania W trakcie prac nad przygotowaniem projektu RPO WD Ministerstwo Rozwoju Regionalnego wydało szereg wytycznych dotyczących warunków jakie musi spełniać program, aby mógł uzyskać akceptacje Rządu RP. Jednym z ważniejszych założeń było określenie minimalnego 40% limitu środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego przeznaczonych na wspieranie sfery produkcyjnej. Nie jest on jednak tożsamy z limitem dotyczącym Strategii Lizbońskiej, (np. projekty związane z promocją czystego transportu miejskiego realizujące działania SL, nie zostały zakwalifikowane do grupy interwencji wspierającej sferę produkcyjną). Ponadto wyznaczono podział zadań (linia demarkacyjna) pomiędzy programami zarządzanymi na szczeblu województw oraz krajowymi programami operacyjnymi. Samorządom Województw przekazano większość zadań mających charakter regionalny. W zakresie spraw związanych z wspieraniem projektów inwestycyjnych dotyczących innowacyjności ciężar wdrażania przeniesiono do Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, natomiast zagadnienia związane z rozwojem zasobów ludzkich umieszczono w Programie Operacyjnym Kapitał Ludzki. Istotne dla konstrukcji RPO WD było również zalecenie Komisji Europejskiej stwierdzające, że co do zasady jeden priorytet programu nie powinien zawierać więcej niż jednego priorytetu wymienionego w Rozporządzeniu Rady 1083/2006 r. z dnia 11 lipca 2006 r. Wyżej wymienione uwarunkowania w sposób zasadniczy wpłynęły na kształt RPO WD. 2. Problematyka Innowacyjności w Regionalnym Programie Operacyjnym dla Województwa Dolnośląskiego na lata Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Dolnośląskiego na lata Celem głównym RPO WD jest Podniesienie poziomu życia mieszkańców Dolnego Śląska oraz poprawa konkurencyjności regionu przy respektowaniu zasad zrównoważonego rozwoju. Cel główny programu zostanie osiągnięty poprzez wdrożenie trzech celów szczegółowych i jedenastu priorytetów. Pomimo tego, że kwestie innowacyjności nie mają bezpośredniego odzwierciedlenia w celu głównym programu to pierwszy z trzech celów szczegółowych bezpośrednio odwołuje się do gospodarki opartej o wiedzę i innowacyjność. Jest on realizowany przez dwa priorytety, z których na szczególną uwagę zasługuje priorytet Przedsiębiorstwa i Innowacyjność. Jego wdrażanie odbywać się będzie między innymi poprzez następujące działania: poprawę dostępności przedsiębiorstw do źródeł finansowania inwestycji. W tym zakresie przewiduje się zastosowanie dotacji oraz finansowych instrumentów odnawialnych (fundusze poręczeniowe i fundusze pożyczkowe). Wśród dotacji inwestycyjnych dominować będą projekty nie przekraczające 2 mln euro realizowane przez Małe i Średnie Przedsiębiorstwa. W tym zakresie preferowane będą zadania wspierające innowacyjność produktową i procesową. Zakłada się również wsparcie inwestycyjne firm (w tym dużych) w zakresie działalności badawczo-rozwojowej (B+R), poprzez dotacje do przedsięwzięć związanych z prowadzeniem prac B+R. W tym przypadku wartość projektu nie może przekraczać 50 tys. euro; wsparcie w zakresie nawiązywania współpracy pomiędzy sektorem B+R i przedsiębiorstwami poprzez wzmocnienie potencjału usługowego instytucji naukowych i badawczych

17 16 oraz otoczenia biznesu jak również ułatwienie dostępu do specjalistycznego wsparcia doradczego dla przedsiębiorstw, szczególnie w zakresie innowacyjności oraz wykorzystania osiągnięć sektora B+R, prowadzone będą również działania zmierzające do tworzenia infrastruktury proinnowacyjnej, takie jak np.: centra transferu technologii, inkubatory technologiczne, centra innowacji. W związku z ustaleniami dotyczącymi linii demarkacyjnej w regionalnym programie operacyjnym dotowane będą projekty o wartości do 40 mln zł (w tym infrastruktura jednostek naukowych w zakresie działalności badawczo-rozwojowej do ok. 4 mln zł). Poniższa tabela przedstawia opisane powyżej cele i priorytety Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego Tabela 1. Cele i priorytety Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata Cele szczegółowe RPO WD I. Wzrost aktywności gospodarczej opartej o wiedzę i innowacyjność Priorytety RPO WD 1. Wzrost konkurencyjności dolnośląskich przedsiębiorstw ( Przedsiębiorstwa i innowacyjność ) 2. Rozwój społeczeństwa informacyjnego na Dolnym Śląsku ( Społeczeństwo informacyjne ) II. Rozwój infrastruktury służącej poprawie jakości środowiska, warunków inwestowania i prowadzenia działalności gospodarczej 3. Rozwój infrastruktury transportowej na Dolnym Śląsku ( Transport ) 4. Poprawa stanu środowiska naturalnego oraz bezpieczeństwa ekologicznego i przeciwpowodziowego Dolnego Śląska ( Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne ) 5. Regionalna infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku ( Energetyka ) 6. Wykorzystanie i promocja dolnośląskiego potencjału turystycznego i uzdrowiskowego ( Turystyka ) III. Poprawa bytu mieszkańców i wzrost konkurencyjności regionu poprzez modernizację i rozbudowę infrastruktury społecznej 7. Zachowanie i ochrona dziedzictwa kulturowego oraz rozwój kultury na Dolnym Śląsku ( Kultura ) 8. Rozbudowa i modernizacja infrastruktury edukacyjnej na Dolnym Śląsku ( Edukacja ) 9. Modernizacja infrastruktury ochrony zdrowia na Dolnym Śląsku ( Zdrowie ) 10. Odnowa zdegradowanych obszarów miejskich na terenie Dolnego Śląska ( Miasta ) 11.Pomoc techniczna

18 17 Budżet Budżet przeznaczony na realizację RPO WD wynosił będzie 1561,5 mln euro. Wkład Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego to 1213,1 mln euro. Tabela 2. Budżet Regionalnego Programu Operacyjnego dla Woj. Dolnośląskiego na lata Priorytety RPO WD Wkład wspólnotowy (mln euro) Razem (mln euro) Przedsiębiorstwa i innowacyjność 309,79 461,01 Społeczeństwo informacyjne 97,05 119,89 Transport 228,62 274,25 Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne 130,92 154,61 Energetyka 36,39 48,04 Turystyka 66,79 84,86 Kultura 44,53 53,66 Edukacja 101,12 122,48 Zdrowie 54,72 67,06 Miasta 109,31 135,71 Pomoc techniczna 33,89 39,88 Razem 1213, ,50 Tabela 3. Środki przeznaczone na realizację projektów innowacyjnych wg kategorii interwencji 1 Kategoria Opis ERDF (mln euro) interwencji Badania i rozwój technologiczny (BRT), innowacje i przedsiębiorczość RAZEM 2 Infrastruktura BRT oraz ośrodki specjalizujące się w konkretnej technologii 278,75 27,90 3 Transfer technologii i ulepszanie sieci współpracy 49,32 4 Wspieranie BRT, szczególnie w MŚP (w tym dostęp do usług BRT w ośrodkach badawczych) 5 Zaawansowane usługi wsparcia na rzecz firm i grup firm 49,32 7 Inwestowanie w firmy bezpośrednio związane z badaniami i innowacjami 5,58 15,35 8 Inne inwestycje w firmy 120,12 9 Inne środki pobudzania badań i innowacji oraz przedsiębiorczości w MŚP 11,16 1 Dane Wydziału Funduszy Europejskich i Polityki Regionalnej, Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego