WESTERPLATTE NOWE OTWARCIE

Transkrypt

1 WESTERPLATTE N O W E O T WA R C I E

2 Muzeum Gdańska od 44 lat opiekuje się Wartownią nr 1 na Westerplatte, jedynym zachowanym obiektem systemu obrony Wojskowej Składnicy Tranzytowej, dostępnym do zwiedzania. W 2013 roku Muzeum przeprowadziło remont Wartowni oraz zainstalowało nową wystawę stałą. Nie mogło to jednak poprawić jakości zwiedzania ogromnego, wielohektarowego obszaru Westerplatte, posiadającego status Pomnika Historii. W rzeczywistości łączy on cechy miejsca pamięci, muzeum oraz terenu spacerowego. OPIS KONCEPCJI PRZEDSIĘWZIĘCIA ORAZ FORM JEGO REALIZACJI 2

3 WESTERPLATTE NOWE OTWARCIE Ogromne zainteresowanie ze strony turystów przy jednoczesnej niewystarczającej infrastrukturze pamiętającej lata 60-te XX wieku i braku łatwo dostępnej obsługi przewodnickiej skłoniły Muzeum Gdańska do opracowania koncepcji rozwoju funkcji muzealnych na terenie Pola Bitwy Westerplatte. Zakłada ona intensyfikację działań edukacyjnych i popularyzatorskich równolegle do zmian w zarządzaniu rozległym terenem oraz uporządkowania jego infrastruktury. Punktem docelowym w perspektywie wieloletniej będzie stworzenie wielkiego, plenerowego muzeum. Projekt Westerplatte - nowe otwarcie rozpoczęto od stworzenia zaplecza kadrowego planowanej modernizacji: powołanie pełnomocnika dyrektora ds. Westerplatte regularne kolegia dotyczące Westerplatte oddelegowanie pracowników budowa zespołu przewodników-edukatorów wytypowanie zewnętrznych konsultantów projektu OPIS KONCEPCJI PRZEDSIĘWZIĘCIA ORAZ FORM JEGO REALIZACJI 3

4 WESTERPLATTE NOWE OTWARCIE Drugim krokiem było rozwinięcie działań edukacyjnych i popularyzatorskich oraz koncepcji rozwoju funkcji muzealnych, poprzez organizację przedsięwzięć: obchody 44-lecia Wartowni nr 1 jako oddziału Muzeum Gdańska projekt Szlak pamięci seminarium Westerplatte w poszukiwaniu autentyzmu obchody rocznicy wybuchu II wojny światowej festiwal Spotkania z historią konferencja naukowa II wojna światowa. Operacje na pamięci. Światłocienie spektakl multimedialny wykłady, prelekcje, spotkania autorskie OPIS KONCEPCJI PRZEDSIĘWZIĘCIA ORAZ FORM JEGO REALIZACJI 4

5 KADRY Zarówno strategiczne decyzje związane z rozwojem oferty Muzeum na Westerplatte, jak i bieżąca ewaluacja zadań omawiane były w ramach cotygodniowych kolegiów pod kierunkiem Dyrektora Muzeum Gdańska, dr. hab. Waldemara Ossowskiego. Rozwój oferty Muzeum wymagał wzmocnienia kadrowego. W zespole zajmującym sie Westerplatte pracowali: Grzegorz Jedlicki, Kierownik Wartowni Nr 1 na Westerplatte Oddziału Muzeum; dr Janusz Marszalec, Pełnomocnik Dyrektora ds. Westerplatte i Mateusz Jasik, Zastępca Kierownika Działu Edukacji Muzeum Gdańska Zespół edukatorów i przewodników składał się z: absolwentki historii i kulturoznawstwa, absolwentki historii i archeologii, nauczycielki historii - obywatelki Ukrainy, dr. nauk społecznych, byłego oficera Wojska Polskiego i absolwentki prawa, kulturoznawstwa, lektorki języka migowego w jednej osobie. OPIS KONCEPCJI PRZEDSIĘWZIĘCIA ORAZ FORM JEGO REALIZACJI 5

6 INFRASTRUKTURA Rozdrobnienie własności gruntów na Westerplatte nie wpływało dotąd niekorzystnie na stan utrzymania Westerplatte, zdecydowanie jednak ograniczało jego dostępność (zakaz wchodzenia na teren wojskowy i portowy) i jeszcze bardziej uniemożliwiało przeprowadzanie śmiałych planów inwestycyjnych. Dlatego też Muzeum Gdańska dzięki współpracy z Gminą Miasta Gdańska podjęło starania o scalenie gruntów. Szczególne znaczenie miały dwie Umowy: z dnia 19 lipca 2018 r. na użyczenie działek nr 9, 13, 16 w obrębie 62 i z dnia 19 lipca 2018 r. na użyczenie działek nr 20, 21, 22, 23, 24, 27, 28, 20, 42 w obrębie 62 celem utworzenia na obszarze Pomnika Historii Pole Bitwy Westerplatte plenerowego muzeum, upamiętniającego siedmiodniową obronę Półwyspu Westerplatte we wrześniu 1939 r. przez polską załogę Wojskowej Składnicy Tranzytowej. Wraz z obszarem należącym do Muzeum Gdańska wymienione w Umowach tereny obejmują najważniejszą, ogólnodostępną przestrzeń Półwyspu. Dzięki konsolidacji gruntów w ręku Muzuem Gdańska możliwe stało się sprawne wdrażanie planów edukacyjnych. OPIS KONCEPCJI PRZEDSIĘWZIĘCIA ORAZ FORM JEGO REALIZACJI 6

7 DZIAŁANIA 44-LECIE WARTOWNI NR 1 JAKO ODDZIAŁU MUZEUM GDAŃSKA Podczas uroczystości 44-lecia Oddziału Muzeum Gdańska Wartownia Nr 1, 29 czerwca 2018 r., odbyło się spotkanie z gdańszczanami: Aleksandrem Ślusarzem i Andrzejem Januszajtisem osobami zaangażowanymi w uratowanie tego obiektu przed zniszczeniem. Wydarzenie upamiętniające otwarcie Wartowni Nr 1 wpisało się w strategię Muzeum, polegającą na upowszechnianiu wiedzy o całej historii Westerplatte. W tym plenerowym spotkaniu uczestniczyło wielu gości, w tym młodzież. OPIS KONCEPCJI PRZEDSIĘWZIĘCIA ORAZ FORM JEGO REALIZACJI 7

8 DZIAŁANIA WESTERPLATTE SZLAK PAMIĘCI Projekt Szlak Pamięci w lipcu i sierpniu 2018 zmienił sposób zwiedzania Westerplatte. Dzięki stałej obecności zespołu edukatorów każdy gdańszczanin lub turysta otrzymywał rzetelny i przystępny wykład historyczny, a szeroki przekrój pomocy dydaktycznych i metod aktywizujących sprawił, że była to atrakcyjna propozycja także dla młodszych uczestników. Każdy z uczestników otrzymywał pakiet edukacyjny obejmujący broszurkę z historycznym tłem, biografiami obrońców i reprodukcje eksponatów ze zbiorów Muzeum. OPIS KONCEPCJI PRZEDSIĘWZIĘCIA ORAZ FORM JEGO REALIZACJI 8

9 DZIAŁANIA SEMINARIUM WESTERPLATTE W POSZUKIWANIU AUTENTYZMU Seminarium Westerplatte w poszukiwaniu autentyzmu przeprowadzone 12 lipca 2018 r. miało formę publicznej prezentacji trzech projektów nowego zagospodarowania Pola Bitwy Westerplatte pod kątem rozwoju funkcji muzealnych, przygotowanych na zamówienie Muzeum Gdańska i Miejskiego Konserwatora Zabytków w Gdańsku. Podsumowaniem seminarium była debata z udziałem architektów, historyków sztuki i historyków na temat możliwych przeobrażeń architektonicznych Pola Bitwy Westerplatte. Wypracowane wnioski posłużą do sformowania wytycznych na potrzeby planowanego konkursu architektonicznego. OPIS KONCEPCJI PRZEDSIĘWZIĘCIA ORAZ FORM JEGO REALIZACJI 9

10 DZIAŁANIA OBCHODY ROCZNICY WYBUCHU II WOJNY ŚWIATOWEJ FESTIWAL HISTORYCZNY WESTERPLATTE SPOTKANIA Z HISTORIĄ Festiwal Spotkania z historią był częścią organizowanych przez Miasto Gdańsk obchodów rocznicy wybuchu II wojny światowej. Kolejne, odbywające się rok rocznie wydarzenie rozpoczęło się 1 września o godz apelem przy Cmentarzyku Obrońców Westerplatte. Zamysłem organizatorów jest łączenie atrakcyjnej formy, a więc pokazów rekonstruktorskich, z walorem edukacyjnym. Przygotowano zatem szereg atrakcji w tym specjalne zwiedzanie Wartowni Nr 1, plenerowe ekspozycji muzeów z całej polski, prelekcje, warsztaty i gry terenowe. OPIS KONCEPCJI PRZEDSIĘWZIĘCIA ORAZ FORM JEGO REALIZACJI 10

11 DZIAŁANIA SESJA NAUKOWA II WOJNA ŚWIATOWA. OPERACJE NA PAMIĘCI. Uczestnicy sesji naukowej II wojna światowa operacje na pamięci z Polski, Belgii, Niemiec, Wielkiej Brytanii i Ukrainy (m.in. prof. Norman Davies, Paweł Machcewicz i Mykoła Riabczuk) analizowali mechanizmy tworzenia pamięci zbiorowej, władanie którą od zawsze było marzeniem tyranów. Uczestnicy sesji zastanawiali się czy jest możliwe uwolnienie się od brzemienia przeszłości i budowanie wspólnoty na poziomie choćby jednego narodu oraz jak wygląda rozliczanie wzajemnych krzywd. OPIS KONCEPCJI PRZEDSIĘWZIĘCIA ORAZ FORM JEGO REALIZACJI 11

12 DZIAŁANIA SPEKTAKL MULTIMEDIALNY ŚWIATŁOCIENIE Spektakl multimedialny Światłocienie był pierwszym tego typu przedsięwzięciem w ponad 300-letniej historii Westerplatte. Przez dwa dni 14 i 15 września 2018 r. Półwysep rozświetliły iluminacje, ale i na nowo wybrzmiały pytania: o istotę bohaterstwa, pamięć, żołnierską nadzieję, iluzję pokoju, niepohamowaną żądzę władzy, źródła i oblicza przemocy, istotę zła. W zamierzeniu kuratora i twórców instalacje miały służyć wyrażeniu sprzeciwu wobec traktowania historiografii jako narzędzia polityki i budowaniu wizerunku wojny jako chwalebnej, męskiej przygody. Westerplatte na dwie noce stało się monumentalną galerią sztuki audiowizualnej. OPIS KONCEPCJI PRZEDSIĘWZIĘCIA ORAZ FORM JEGO REALIZACJI 12

13 Projekt Westerplatte nowe otwarcie ma za zadanie wypełnienie podstawowych założeń strategii Muzeum Gdańska z 2016 r., zapisanych następującymi słowami: Służymy społeczeństwu poprzez ochronę i promowanie dziedzictwa historycznego i kulturowego miasta Gdańska oraz wzmacnianie tożsamości współczesnych gdańszczan. Wzmacnianie tożsamości w oparciu o jeden z najbardziej wyrazistych momentów w dziejach Polski mowa tu o obronie Westerplatte w 1939 r. - jest naszym priorytetem. Westerplatte jednak żyło również po 1945 r., przeistaczając się stopniowo w najważniejsze bodaj polskie miejsce pamięci. Budowanie na takim fundamencie służy nie tylko Gdańskowi, lecz również całej Polsce. UZASADNIENIE SPÓJNOŚCI PRZEDSIĘWZIĘCIA Z MISJĄ I STRATEGIĄ MUZEUM 13

14 Łączny koszt utrzymania Oddziału oraz organizacji oferty edukacyjnej, umów cywilnoprawnych wydarzeń rocznicowych, konferencji i wystaw wyniósł: ,32 zł Środki pochodziły z dotacji podmiotowej organizatora oraz ze środków własnych Muzeum. Zestawienie nie obejmuje wynagrodzenia pracowników Muzeum oddelegowanych do działań zw. z Westerplatte oraz kosztów utrzymania zieleni i czystości Półwyspu pozostających w zakresie zadań Gminy Miasta Gdańska. INFORMACJA O NAKŁADACH PONIESIONYCH NA ORGANIZACJĘ PRZEDSIĘWZIĘCIA 14

15 Główne założenia wszystkich działań na Westerplatte to dostępność, transparentność i partycypacja. Muzeum rozumie te wartości jako dostosowywanie oferty i inwestycji do bieżących i potencjalnych oczekiwań odbiorców, ciągłą ewaluację i poddawanie pomysłów pod publiczną debatę. Szczególnie z myślą o gdańszczanach zorganizowaliśmy cykl wydarzeń plenerowych przybliżających skomplikowane dzieje półwyspu. Naszym sprzymierzeńcem była przystępna forma, ale i bezpośredni dialog organizatorzy-uczestnicy. We wszystkich wydarzeniach (obchody rocznicy wybuchu II wojny światowej festiwal Spotkania z historią, urodziny Wartowni nr 1 jako oddziału Muzeum, spektakl Światłocienie) wzięło udział ponad uczestników. OPIS SPOSOBÓW UDOSTĘPNIENIA PRZEDSIĘWZIĘCIA DLA SPRECYZOWANYCH GRUP ODBIORCÓW 15

16 Formuła projektu Szlak pamięci stworzoną z myślą o turystach indywidualnych zakładała pełną dostępność 7 dni w tygodniu od godziny do bez konieczności zapisów czy rezerwacji. Praca w małych, maksymalnie dwunastoosobowych grupach sprzyjała wymianie myśli, zadawaniu pytań, efektywnej narracji. Z oferty skorzystało nie mniej niż 7902 osób (statystyka obejmuje liczbę biletów, w tym wieloosobowych rodzinnych, zatem faktyczna liczba uczestników była większa). Specjalnie dla osób głuchych zatrudniliśmy lektorkę języka migowego, która przez okres wakacyjny była do dyspozycji zwiedzających, a także szkoliła z podstawowych zwrotów pozostałą część zespołu edukatorów. OPIS SPOSOBÓW UDOSTĘPNIENIA PRZEDSIĘWZIĘCIA DLA SPRECYZOWANYCH GRUP ODBIORCÓW 16

17 Ze względu na liczną, kilkudziesięciotysięczną społeczność ukraińską w Gdańsku zatrudniliśmy nauczycielkę, obywatelkę Ukrainy oprowadzającą w językach polskim, rosyjskim i ukraińskim. Ogromne zaangażowanie p. Lillii Antoniuk zostało docenione i poskutkowało zaproszeniem jej do Rady Imigrantów i Imigrantek. Plakaty i zaproszenia na spektakl multimedialny Światłocienie były przygotowane w językach polskim i ukraińskim. Specjalnie dla uczestników Zlotu Związku Harcerstwa Polskiego na Wyspie Sobieszewskiej udostępniliśmy projekt Szlak pamięci w cenie biletu do Wartowni nr 1. Na Westerplatte zaprosiliśmy osobę poruszającą się na wózku inwalidzkim, aby wskazała najważniejsze bariery infrastrukturalne i swoją perspektywę. Powstały po wizycie opis został uwzględniony w dalszych pracach koncepcyjnych nad koncepcją rewitalizacji Półwyspu. OPIS SPOSOBÓW UDOSTĘPNIENIA PRZEDSIĘWZIĘCIA DLA SPRECYZOWANYCH GRUP ODBIORCÓW 17

18 Koncepcja rozwoju funkcji muzealnych poprzez rozbudowę infrastruktury, mająca przybliżyć ogółowi dostępność Westerplatte, została przedyskutowane w gronie specjalistów (historyków sztuki, muzealników, historyków, architektów, urbanistów, specjalistów od zieleni, nauczycieli, przewodników, młodzieży szkolnej) w czasie seminarium Westerplatte w poszukiwaniu autentyzmu (12 lipca 2018 r.). Wszystkie opracowania znalazły się w szeroko dystrybuowanej publikacji Westerplatte w poszukiwaniu autentyzmu. Studia znad możliwościami zagospodarowania Pola Bitwy pod kątem rozwoju funkcji muzealnych i dwóch wystawach czasowych: plenerowej na Westerplatte (w pobliżu Nowych Koszar) i umieszczonej w Oddziale Muzeum Dwór Artusa. Zagadnienia te były dyskutowane również podczas konferencji naukowej II wojna światowa operacje na pamięci. Odbiła się ona dużym rezonansem społecznym ze względu na aktualność tematyki i udział autorytetów, które wzięły udział w debatach (m.in. prof. Norman Davies). W czasie konferencji żywo reagowała publiczność, która kierowała do naukowców pytania dotyczące m.in. przemiany Westerplatte. OPIS SPOSOBÓW UDOSTĘPNIENIA PRZEDSIĘWZIĘCIA DLA SPRECYZOWANYCH GRUP ODBIORCÓW 18

19 Wszystkie wdrożone działania zarządcze na Westerplatte poskutkowały wzrostem liczby odbiorców oddziału Muzeum Wartownia nr 1: z osób w 2017 roku do w roku Oznacza to wzrost o 80%. Należy dodać, że faktyczna liczba uczestników była znacznie wyższa. Statystyka uwzględnia liczbę biletów, w tym rodzinnych. Z jednego biletu rodzinnego mogło skorzystać do 5 osób. Ponadto frekwencja konferencji i wykładów, które odbywały się w Dworze Artusa i Domu Uphagena, przypisana została tymże oddziałom. OPIS ZNACZENIA PRZEDSIĘWZIĘCIA DLA UTRWALENIA I POPULARYZACJI DZIEDZICTWA KRAJU, REGIONU LUB OBSZARU KULTURY 19

20 44-lecie Wartowni nr 1 jako oddziału Muzeum Gdańska DOKUMENTACJA WIZUALNA Z OPISEM ZDJĘĆ 20

21 Westerplatte szlak pamięci DOKUMENTACJA WIZUALNA Z OPISEM ZDJĘĆ 21

22 Seminarium Westerplatte w poszukiwaniu autentyzmu. DOKUMENTACJA WIZUALNA Z OPISEM ZDJĘĆ 22

23 Obchody rocznicy wybuchu II wojny światowej Festiwal historyczny Westerplatte spotkania z historią DOKUMENTACJA WIZUALNA Z OPISEM ZDJĘĆ 23

24 Konferencja naukowa II wojna światowa. Operacje na pamięci. DOKUMENTACJA WIZUALNA Z OPISEM ZDJĘĆ 24

25 Westerplatte światłocienie DOKUMENTACJA WIZUALNA Z OPISEM ZDJĘĆ 25

26 Wykład dr. Andrzeja Drzycimskiego wraz z prezentacją pamiątek po obrońcach Westerplatte DOKUMENTACJA WIZUALNA Z OPISEM ZDJĘĆ 26

27 Wystawa czasowa Westerplatte w poszukiwaniu autentyzmu. Studia nad możliwościami zagospodarowania Pola Bitwy pod kątem rozwoju funkcji muzealnych. DOKUMENTACJA WIZUALNA Z OPISEM ZDJĘĆ 27

28 INNE INFORMACJE W tym linki do materiałów, dotyczących przedsięwzięcia (filmy, strony internetowe) Westerplatte szlak pamięci: 44-lecie Wartowni nr 1 jako Oddziału Muzeum Gdańska: Westerplatte światłocienie Westerplatte w poszukiwaniu autentyzmu

29