WPŁYW PROCESÓW MIGRACYJNYCH NA UKRAINIE NA KSZTAŁTOWANIE RYNKU PRACY POLSKI WSCHODNIEJ

Transkrypt

1 Studia i Materiały. Miscellanea Oeconomicae Rok 21, Nr 2/2017, tom I Wydział Prawa, Administracji i Zarządzania Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach Rozwój zrównoważony inkluzywna gospodarka i społeczeństwo w wymiarach regionalnym, krajowym i globalnym Vasyl Lypchuk 1 WPŁYW PROCESÓW MIGRACYJNYCH NA UKRAINIE NA KSZTAŁTOWANIE RYNKU PRACY POLSKI WSCHODNIEJ Streszczenie: Celem niniejszej publikacji jest wyjaśnienie wpływu zmian migracyjnych, które miały miejsce na Ukrainie w warunkach zaostrzenia sytuacji społeczno- -gospodarczej i politycznej w ostatnich latach na kształtowanie i przemiany rynku pracy Polski Wschodniej. Wykorzystując oficjalne i nieoficjalnych dane za pomocą metod statystycznych określono główne kierunki migracji Ukraińców do Polski, ich charakterystykę ilościową, zatrudnienie sektorowe we wschodnim regionie i kierunki doskonalenia polityki imigraсyjnej. Słowa kluczowe: migracja, Ukraina, rynek pracy, Polska Wschodnia Wstęp Procesy globalizacyjne, złożona, dynamiczna i nieprzewidywana sytuacja polityczna powodują intensywne zmiany społeczno-ekonomiczne, zwłaszcza międzynarodowe ruchy ludności (przemieszanie ludności), wraz ze zmianą miejsca zamieszkania i miejsca pracy (na zawsze lub na długi okres). Migracja staje się coraz bardziej złożonym problemem społecznym, kulturowym, politycznym, religijnym i ekonomicznym 2, więc żadne państwo nie może tego procesu uniknąć. Liczba migrantów międzynarodowych na świecie ciągłe rośnie i przekracza 250 milionów osób 3. 1 Prof dr hab. Vasyl Lypchuk, Politechnika Świętokrzyska w Kielcach. 2 M. Sarvutyte-Gailiuniene, D. Streimikiene, The theoretical aspekt of international migration, Інтелект XXI 2015, 5, с D. Ratha, Migration and Remittances: Recent Developments and Outlook, World Bank, 2015, ve lop mentbrief24.pdf. 347

2 Zjawisko migracji ma pozytywne i negatywne skutki społeczno-ekonomiczne. Wśród wielu pozytywnych skutków wymienimy, że dla krajów w których jest zbyt wysoka podaż pracy, migranci wpływają na regulowanie rynku pracy i dodatkowe (potężne) źródła inwestowania. Wysokość przekazów pieniężnych otrzymywanych corocznie od migrantów międzynarodowych na całym świecie wzrosła z 64 mld USD w 1990 r. do 557,1 mld USD w 2013 r. 4 Dla krajów, przyjmujących migrantów, to możliwość poprawy sytuacji na rynku pracy oraz możliwość włączenia w procesy społeczno-gospodarcze osób młodych i dobrze wykształconych, stanowi udaną inwestycję gospodarczo-demograficzną. Kryzys migracyjny w ostatnich latach, zwłaszcza na Bliskim Wschodzie i na obszarach byłego Związku Radzieckiego, wywołał zwiększenie zainteresowania tym problemem zarówno wśród naukowców, jak i praktyków, szczególnie europejskich, zwłaszcza w kontekście kształtowania i poprawy polityki imigracyjnej. W ostatnich latach proces migracji na Ukrainie nabrał zasadniczo nowego charakteru i jakości, uległy zmianie motywy, priorytety oraz kierunki migracji. Ukraina ma drugi, co do wielkości udział imigrantów w populacji ogółem wśród krajów Europy Wschodniej (11,4%), jest również jednym z największych krajów pochodzenia emigrantów 5,6 mln osób (12,3% ogółu mieszkańców kraju) 5. Polska Wschodnia jest peryferyjnym makroregionem Unii Europejskiej znajdującym się najbliżej Ukrainy. Wprowadzenie małego ruchu granicznego, systemu bezwizowego dla Ukraińców, biorąc pod uwagę intensywność procesów migracyjnych na Ukrainie, hipotetycznie powinny mieć istotny wpływ na sytuację oraz perspektywy społeczno-gospodarcze tego makroregionu, w szczególności na rynek pracy. 1. Procesy migracyjne na Ukrainie Procesy transformacji, które miały miejsce na Ukrainie wraz z ogłoszeniem jej niepodległości, znacząco wpłynęły na rozwój społeczno-gospodarczy, sytuację polityczną i demograficzną, wolność i prawa obywateli, w szczególności, tworząc szersze możliwości podróżowania za granicę. Podsumowując pracę ukraińskich naukowców, można wyróżnić następujące kluczowe czynniki wzrostu migracji: 1. Strukturalne strukturalna restrukturyzacja gospodarki, konwersja kompleksu obronnego, bankructwo i likwidacja wielu przedsiębiorstw przemysłowych, likwidacja kołchozów i sowchozów w gospodarce rolnej, co stało skutkiem nieudanej reformy prywatyzacyjnej. 2. Ekonomiczne drastyczny spadek PKB oraz niskie tempo jego rozwoju. Produkt krajowy brutto w 2016 r. wyniósł zaledwie mln dolarów, co jest porównywalne do 2005 roku. PKB per capita na Ukrainie według danych Banku Światowego był znacznie niższy w porównaniu z głównymi krajami emigracyjnymi Ukraińców: Włochami (3,9 razy), Hiszpanią (3,8 razy), Czechami (3,5 razy), Rosją (2,8 razy) i Polską (2,9 razy). 4 Ibidem. 5 United Nations, 348

3 3. Polityczne rewolucja 2013 roku, wojna i agresja zewnętrzna. W wyniku aneksji Krymu przez wojska rosyjskie i wojskowy konflikt w rejonach Doniecka i Luhańska, prawie 1,5 miliona Ukraińców (3% całkowitej populacji) zostało przesiedlonych wewnętrznie. Ponad 1 milion z nich szuka azylu lub innej formy pobytu poza granicami kraju. 4. Położenie geograficzne Ukraina jest na przecięciu głównych korytarzy transportowych i ma najdłuższą granicę z krajami UE. Poziom satysfakcji z życia wśród Ukraińców po zwycięstwie Majdanu znacznie spadł. Wzrost cen, zwłaszcza na nośniki energetyczne, taryf na usługi komunalne, dewaluacja jednostki pieniężnej pobudzają ludność do migracji. Czynniki te doprowadziły do powstania czwartej fali emigracji z Ukrainy. Ze względu na niskie zarobki i niewystarczającą ochronę socjalną, Ukraińcy zostali zmuszeni szukać lepszych warunków do samorealizacji i zaspokojenia potrzeb swoich rodzin poza granicą. Ukraina stała się dawcą siły roboczej dla Europy 6. Wszystko to skomplikowało i tak już dość złożoną sytuację demograficzną na Ukrainie. Ludność Ukrainy (2016 r.) zmniejszyła się: o 4,1 mln osób w porównaniu do 2006 r. i ponad 9,2 mln osób w porównaniu do 1993 r. W 2016 r. naturalny spadek liczby ludności Ukrainy wynosił osób i był charakterystyczny dla wszystkich regionów Ukrainy, z wyjątkiem obwodu Rówieńskiego 7. Ludność Ukrainy aktywnie uczestniczy w międzynarodowych procesach migracyjnych (tab.1), zajmując odpowiednio 6 i 13 pozycją na świecie pod względem liczby emigrantów i imigrantów 8. Tablica 1. Liczba migrantów międzynarodowych na Ukrainie ( ) Lata Przybyło, osób Ubyło, osób Saldo migracji, osób Źródło: Według danych Państwowej Służby statystyki Ukrainy 9. 6 M. Романюк, Міграції населення України, Економіка України 1999, 9, c Cтатистичний бюлетень "Природний рух населення за 2016 рік" Державна служба статистики України. Київ, 2017, с International Migration Report United Nations, Department of Economic and Social Affairs New York, 2016, s Ibidem. 349

4 Oficjalne wskaźniki emigracji i imigracji na Ukrainie, w szczególności w oparciu o dane Państwowej Służby statystyki są dosyć niemiarodajne (tabl. 1). W ogólnej liczbie międzynarodowych migrantów 62,7 % to osoby poniżej 35 roku życia 10. Niestety pozytywny wzrost migracji nie jest dowodem poprawy warunków życia i pracy na Ukrainie. Oczywiste jest, że wskaźniki te są zaniżone, przede wszystkim ze względu na dużą liczbą nielegalnych migrantów oraz legalnych migrantów zarobkowych, którzy nie są zarejestrowani w oficjalnych służbach migracyjnych Ukrainy. Pomimo stałego wzrostu skali emigracji, Ukraina nadal pozostaje eksporterem siły roboczej. Według Państwowej Służby Migracyjnej tylko w okresie wydano dla udających się za granicę około 5 mln paszportów. Według oficjalnych statystyk obywatele Ukrainy za cel wyjazdów migracyjnych wybierają najczęściej kraje sąsiadujące (Federacja Rosyjska, Białoruś, Polska, Czechy) oraz kraje rozwinięte gospodarczo (USA, Niemcy, Izrael). Potężne przepływy ukraińskich migrantów skierowane są też do Hiszpanii i Portugalii 11. Podstawą przepływów migracyjnych na Ukrainie jest migracja zarobkowa, która staje się dla Ukraińców skutecznym środkiem zatrudnienia, gwarantowanego dochodu, samorealizacji, co sprzyja włączeniu kraju do światowego rynku pracy, kształtowaniu średniej klasy i jest katalizatorem integracji ze środowiskiem światowym 12. Można wymienić trzy kluczowe negatywne konsekwencje emigracji zarobkowej dla Ukrainy: utrata przez Ukrainę najbardziej konkurencyjnej młodej i wykwalifikowanej części własnej siły roboczej, co prowadzi do spowolnienia wzrostu gospodarczego; dyskryminacja i eksploatacja Ukraińców przez miejscowych pracodawców; wzrost pretensji do Ukrainy z powodu zwiększania się skali nielegalnej migracji zarobkowej Ukraińców. Ogólnie rzecz biorąc, system administracji publicznej Ukrainy nie wykazuje zdolności do wdrożenia systemowej i kompleksowej polityki migracyjnej, różni się fragmentarycznym podejściem do rozwiązywania problemów 13, co powoduje negatywne konsekwencje społeczno-gospodarcze. 2. Migracje Ukraińców do Polski Dla krajów rozwijających się napływ zagranicznej siły roboczej oznacza zabezpieczenie wielu gałęzi przemysłu, świadczenia niezbędnych usług dla klientów 10 Демографічний щорічник Населення України за 2015 рік, Державна служба статистики України, A. Зубик, Сучасна трудова міграція українського населення в Польщу. Економічна та соціальна географія. Наукові записки. 1,2014, c Ibidem, c Ю.М. Сафонов, Міграційна політика та міграційні процеси в Україні. Інтелект XXI, , c. 7.

5 pracownikami, bez których jest niemożliwy normalny proces produkcyjny, a czasami zwykłe życie codzienne. W tym kontekście szczególne znaczenie ma migracja zarobkowa do Polski. Dzisiaj dla obywateli Ukrainy polski rynek pracy jest drugim na świecie (po Federacji Rosyjskiej) i głównym wśród wszystkich państw Unii Europejskiej. Główne przyczyny migracji Ukraińców do Polski to: sąsiedztwo z Ukrainą, wyższy poziom życia i płac, bliskość kulturalna i historyczna, podobny język, szerokie kontakty biznesowe, obecność dużej ukraińskiej diaspory, szerokie biznesowe kontakty, liberalne procedury legalizacji pobytu i otrzymania zezwolenia na pracę. Przez ukraińskich migrantów zarobkowych stosowane są następujące podstawowe strategie: strategia zatrudnienia na podstawie zezwolenia; strategia zatrudnienia krótkoterminowego; strategia studencka; strategia małżeńska; Karta Polaka; pobyt nielegalny 14. Oficjalna ukraińska statystyka podobnie jak polska nie odzwierciedla realnych ruchów ludności. W statystykach ujęte są jedynie te przemieszczenia ludności, które zostały zarejestrowane. Z tego powodu analiza przepływów migracyjnych ma charakter szacunkowy 15. W Polsce pracuje 14% migrantów z Ukrainy 16, czyli tys. osób. Według badań Departamentu Statystyki NBP w 2015 r. w związku z pracą (legalną i nielegalną) przebywało w Polsce około 1 mln Ukraińców 17. Analizując dane Straży Granicznej 18 można ustalić, że corocznie granicę Polski z Ukrainą przekracza 9-11 mln cudzoziemców, głównie Ukraińców. Niewątpliwie zachodnie regiony Ukrainy (obwody Lwowski, Wołyński, Tarnopolski, Iwano-Frankiwski i Rówieński) są głównymi dostawcami migrantów zarobkowych do Polski (i nie tylko). Badania pokazują, że w poszczególnych wioskach i miastach tego regionu 50-60% ludności pracuje za granicą. Oprócz położenia i wymienionych powyżej powodów, za przyczyny migracji należy uznać: wysokie bezroboicie, słabszy rozwój przemysłowy, większą mobilność ludności i większą świadomość i znajomość warunków pracy za granicą oraz bardziej europejską mentalność. 14 Strategie przetrwania. Adaptacja ukraińskich migrantów zarobkowych do polskiej rzeczywistości Instytucjonalnej, Skrót raportu, 2009, s. 5-9, 15 P. Broniatowska, P. Gajewski, A. Rogut, Rynek pracy w makroregionie wschodnim, Warszawa, październik, s. 84. С. Полковниченко, В. Фуголь, Особливості європейського вектора трудової міграції населе ння України, Науковий вісник ЧДІЕУ 2011, 3 (11), c Міграція в Україні: факти і цифри. Представництво Міжнародної організації з міграції (МОМ) в Україні, Київ, 2013, c Obywatele Ukrainy pracujący w Polsce raport z badania. Departament Statystyki NBP Warszawa, 2016, s Osobowy ruch graniczny na przejściach z Ukrainą, Białorusia i Rosją.Dane Straży Graniczne graniczny. 351

6 Przez ostatnie lata istotnie wzrosła liczba zarejestrowanych oświadczeń i wydanych zezwoleń na pracę obywatelom Ukrainy (tab. 2). Tabela 2. Liczba zarejestrowanych oświadczeń i wydanych zezwoleń na pracę, tysiąc Liczba zarejestrowanych oświadczeń Liczba wydanych zezwoleń na pracę Rok dla obywateli dla obywateli Ogółem % Ogółem Ukrainy Ukrainy % , , , , , , , , , , , , , , , , ,1 1262, , (I pólrocze) ,3 Źródło: Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej 19. Tylko w okresie liczba zarejestrowanych oświadczeń dla obywateli Ukrainy wzrosła 8-krotnie, a liczba wydanych zezwoleń na pracę 21-krotnie. Tablica pokazuje dominację pracowników z Ukrainy wśród cudzoziemców na polskim rynku pracy oraz ich znaczenie dla gospodarki Polski. Zarazem zaznaczmy, że migranci podejmują pracę u innego pracodawcy niż ten, który wystawił oświadczenie lub podejmują prace u więcej niż jednego pracodawcy. Często wykorzystują pozwolenia na pracę tylko w celu otrzymania wizy, a Polska staje się dla ich tylko krajem tranzytowym. Rozkład wydanych zezwoleń na pracę oraz zarejestrowanych oświadczeń dla obywateli Ukrainy według województw pokazuje, że większość ukraińskich migrantów przebywa w bardziej gospodarczo rozwiniętych województwach: mazowieckim, wielkopolskim, dolnośląskim, pomorskim. Od 2014 roku zauważono tendencje wzrostu zatrudnienia Ukraińców w Warszawie oraz województwach dalej położonych od granicy z Ukrainą, co świadczy o zwiększeniu liczby imigrantów z obszarów wschodniej, centralnej i południowej Ukrainy, którzy nie korzystają z możliwości okresowego odwiedzania krewnych na Ukrainie. W tej grupie migrantów w porównaniu do poprzednich lat większą część stanowią mężczyźni, osoby młode oraz osoby ze wschodniej części Ukrainy regionów zagrożonych konfliktem zbrojnym Informacja nt. zatrudniania cudzoziemców w Polsce, Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Departament Rynku Pracy, 22 marca 2017 r., rudnianie%20cudzoziemcow% pdf. 20 Obywatele Ukrainy pracujący w Polsce raport z badania, Departament Statystyki NBP Warszawa, , 33, s. 4.

7 Według badań Międzynarodowej organizacji ukraińscy imigranci zatrudniani są głównie w budownictwie (46%), pomocy domowej (18%), rolnictwie (11%) oraz w handlu (9%) 21. Specyfika zatrudnienia pracowników migrujących w Polsce polega na tym, że ich głównym typem działalności jest rolnictwo (49,9% ogółu ukraińskich robotników migrujących w tej dziedzinie). Wśród zarabiających w tym kraju są również szeroko rozpowszechnione handel, budownictwo i prace domowe 22. Ukraińcy wygrywają konkurencję dzięki temu, że są tańsi dla pracodawców lub bardziej elastyczni nie odmawiają drobnych prac, mogą szybko dostosować się do sytuacji niestandardowych 23. Polska prowadzi bardzo liberalną politykę legalizacji pobytu i otrzymania zezwolenia na pracę dla Ukraińców. To dostarcza możliwości sezonowego (najpierw trzymiesięcznego, potem półrocznego) zatrudnienia bez uzyskiwania zezwolenia na pracę, daje też możliwość pracy bez zezwolenia także posiadaczom kart pobytu oraz absolwentom polskich szkół wyższych 24. Znaczne możliwości zatrudnienia powstały z wprowadzeniem małego ruchu granicznego (MRG) z Ukrainą oraz reżimu bezwizowego. Badania przeprowadzone przez ONZ pokazują, że 23 kraje europejskie w 2013 r. prowadziły bardzo aktywną politykę migracyjną. Wydaje się, że w polityce krajowej według migrantów potrzeba więcej uwagi zwrócić na zatrudnienie wykwalifikowanej siły roboczej, w szczególności migrujących talentów. Ponieważ ważną funkcją migracji jest integracja, to ważnym zadaniem jest dołączenie migrantów do życia publicznego, dzięki udostępnieniu im równych praw do pobytu czy obywatelstwa, zabezpieczeniu socjalnemu i pomocy w bezpośredniej adaptacji w nowym miejscu. 3. Zmiany na rynku pracy Polski Wschodniej Społeczno-ekonomiczna istota migracji ludności polega na zabezpieczeniu ilościowej i jakościowej równowagi między potrzebną siłą roboczą i obecnością jej w różnych regionach państwa, a także w realizacji potrzeb socjalnych, kwalifikacyjnych i kulturowych pracowników. Migracja jako czynnik rozwoju rynku pełni funkcję przyśpieszającą, przydziałową, selektywną i w znacznej mierze wpływa na kształtowanie, funkcjonowanie 21 Міграція в Україні: факти і цифри. Представництво Міжнародної організації з міграції (МОМ) в Україні, Київ, 2013, c М. Романюк, Міграції населення України, М. Романюк, Економіка України 1999, 9, С с М. Бенецкі i in. Українські трудові мігранти на польському ринку праці: [w:] Українська трудова міграція до країн Європейського Союзу у дзеркалі соціології. Київ, с Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 27 czerwca 2007 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wykonywania pracy przez cudzoziemców bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę (Dz.U. Nr 120, poz. 824). Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 29 stycznia 2008 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wykonywania pracy przez cudzoziemców bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę (Dz.U. Nr 17, poz. 106). 353

8 i rozwój rynku pracy, a polski rynek pracy wykazuje duże zróżnicowanie terytorialne. Makroregion Polski Wschodniej, który tworzą województwa lubelskie, podkarpackie, podlaskie, świętokrzyskie i warmińsko mazurskie, stanowi zwarty obszar o najniższym poziomie rozwoju gospodarczego w Polsce i w Unii Europejskiej 25. Problemy rynku pracy w tym regionie związane z jego sytuacją społeczno-ekonomiczną (tab. 3), determinowana przez historyczne uwarunkowania, strukturę gospodarki i położenie geograficzne. Tablica 3. Region wschodni (2016) Polska Polska Wschod nia Charakterystyka Lubelskie Podkarpackie Podlaskie Świętokrzyskie Warmińskomazurskie Ludność tys ,0 8136,9 2133,3 2127,7 1186,6 1252,9 1436,4 % w miastach 60,2 49,0 46,4 41,2 60,6 44,6 59,0 Zatrudniono w rolnictwie,% 10,5 17,7 21,4 12,9 23,1 19,1 13,5 PKB per capita w zł Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto, zł 4290, , , , , , ,97 Źródło: Obliczenie własne na podstawie Regiony Polski, GUS, Warszawa 2017, Poziom urbanizacji Polski Wschodniej jest najniższy w kraju. Produktu Krajowego Brutto na jednego mieszkańca w Makroregionie Polski Wschodniej jest na niższym poziomie w porównaniu ze średnią w kraju, w odniesieniu do warunków dla UE-27 nie przekracza 40% jego wartości. Uogólniona charakterystyka rynku pracy Polskiej Wschodniej podana została w tabeli 4. Dla oceny funkcjonowania rynku pracy istotne znaczenie ma nie tylko jego bieżący poziom, ale też struktura. W szczególności istotne znaczenie ma odsetek osób bezrobotnych poszukujących pracy dłużej niż rok. Odsetek osób długotrwale bezrobotnych jest bowiem pewną miarą sprawności funkcjonowania rynku pracy 26. Na koniec lipca 2017 r. w 81. powiatach Regionu Polski Wschodniej stopa bezrobocia była wyższa od średniej krajowej, a w 21. powiatach przekraczała ogólnopolski poziom dwukrotnie. 25 Program operacyjny Polska Wschodnia (POPW). media/942/popw_akcept_ke.pdf, s P. Broniatowska, P. Gajewski, A. Rogut, Rynek pracy w makroregionie wschodnim, Warszawa, październik 2011, s

9 Tablica 4. Charakterystyka rynku pracy Polskiej Wschodniej wybrane elementy Stopa bezrobocia w końcu lipca (w %) Zmiana liczby bezrobotnych w okresie grudzień 2016 lipiec 2017 (w %) mejsca pracy, tys./ ( /2017) W % do ogółu w Polsce Odpływ migracyjny wewnętrzne, osób W % do ogółu w Polsce Charakterystyka Polska Lubelskie Podkarpackie Podlaskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie 7,1 8,9 9,9 9,1 9,1 12,0 14,6-13,9-16,2-5,7-9,2-12,3 1004,2 39,6 47,5 21,3 27,5 39,2 100,0 4,0 4,7 2,1 2,6 3, ,0 6,1 5,4 3,3 3,0 4,5 Saldo migracji X Źródło: Liczba bezrobotnych zarejestrowanych oraz stopa bezrobocia według województw, podregionów i powiatów, Dane prezentowane w ramach Barometru Rynku Pracy III zostały przygotowane i opracowane na zlecenie Work Service S.A. przez instytut Millward Brown S.A. 28 pokazują, że w 2015 r. 38% mieszkańców regionu wschodniego obawiają się utraty pracy przeciwko 15% (2014r), 10,4% (2016 r.). Z punktu widzenia potencjału rozwojowego makroregionu niekorzystnym uwarunkowaniem jest również stały odpływ jego mieszkańców do innych regionów w kraju, a także za granicę. Niestety liczba migrantów z Ukrainy w regionie wschodnim jest stosunkowo mała. W I półroczu 2017 r. wydano 6265 zezwolenie na pracę, czyli tylko 6,8% w stosunku do całego kraju. W latach udział ten wahał się w granicach 10,2-12,2%. Makroregion Polski Wschodniej jako całość cechuje się znacznie wyższym odsetkiem pracujących w rolnictwie, słabszym rozwojem przedsiębiorczości co wpływa na odmienną strukturę zatrudnionych Ukraińców, przykładem czego jest struktura wydanych zezwoleń na pracę (tab. 5). Należy jednakże zaznaczyć, że dane nie obejmują wszystkich osób podejmujących pracę w Polsce, a jedynie tych, którzy objęci są obowiązkiem posiadania zezwolenia na pracę. 27 Bezrobocie rejestrowane w Polsce. Raport miesięczny lipiec 2017 r. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Departament Rynku Pracy// 28 Barometr rynku pracy III. Work Service, Barometr-Rynku-Pracy. 355

10 Tabela 5. Struktura zezwoleń na pracę dla Ukraińców według wybranych sekcji PKD (I półrocze 2017 r.) Sekcji PKD Polska Polska Wschodnia rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo 3,5 4,3 przetwórstwo przemysłowe 3,9 3,5 budownictwo 20,4 25,7 handel hurtowy i detaliczny 5,5 5,4 transport i gospodarka magazynowa 12,7 16,6 działalność związana z zakwaterowaniem 2,8 1,4 i usługami gastronomicznym informacja i komunikacja 0,9 0,1 działalność finansowa i ubezpieczeniowa 0,2 0,0 działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 12,9 10,3 edukacja 0,3 0,1 opieka zdrowotna i pomoc społeczna 0,3 0,8 gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników 6,0 1,2 Źródło: Opracowano na podstawie Regiony Polski, GUS, Warszawa 2017, Najbardziej popularnym zawodem, dla którego rejestrowano oświadczenia w 2016 r. był robotnik wykonujący proste prace polowe. Na kolejnych pozycjach znalazły się: robotnik wykonujący prace proste w ogrodnictwie i sadownictwie, robotnik wykonujący prace proste w budownictwie ogólnym. Czyli najczęściej cudzoziemcy pracują w mniej atrakcyjnych ekonomicznie i fizycznie sektorach, nie stwarzając żadnego wpływu na regionalny rynek pracy w ujęciu jakościowym. Ponieważ na terenach Polski Wschodniej we wszystkich województwach makroregionu poziom przeciętnych wynagrodzeń jest niższy niż średnia krajowa, to przyjeżdzające do pracy Ukraińcy wykazują większą gotowość podjęcia lepiej płatnej pracy w bardziej rozwiniętych regionach. Wnioski Obywatele Ukrainy mają wiele możliwości legalnego zatrudnienia w Polsce. Setki tysięcy Ukraińców mają już pozytywne doświadczenie w pracy w Polsce. Liczba migrantów z Ukrainy dynamicznie wzrasta. Zmiany w polityce migracyjnej Polski są konieczne z uwagi na potrzeby rozwoju gospodarczego oraz starzenie się polskiego społeczeństwa. Zmiany na rynku pracy Polski Wschodniej nie są determinowane przez migrację Ukraińców, powodami tego są: niski popyt na pracę, mała podaż pracy, wysoka stopa bezrobocia, mała liczba podmiotów gospodarczych. 356

11 Bibliografia Barometr rynku pracy III. Work Service. ( ). Bezrobocie rejestrowane w Polsce. Raport miesięczny lipiec 2017 r. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Departament Rynku Pracy, ( ). Broniatowska P., Gajewski P., Rogut A., Rynek pracy w makroregionie wschodnim, Warszawa, październik Informacja nt. zatrudniania cudzoziemców w Polsce//Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Departament Rynku Pracy. 22 marca 2017 r., gfx/mpips/u rudnianie%20cudzoziemcow% pdf, ( ). International Migration Report United Nations, Department of Economic and Social Affairs, New York Liczba bezrobotnych zarejestrowanych oraz stopa bezrobocia według województw, podregionów i powiatów, ( ). Sarvutyte-Gailiuniene M., Streimikiene D., The theoretical aspekt of international migration, Інтелект XXI 5, Obywatele Ukrainy pracujący w Polsce raport z badania, Departament Statystyki NBP Warszawa Osobowy ruch graniczny na przejściach z Ukrainą, Białorusia i Rosją. Dane Straży Graniczne ruch_ graniczny, ( ). Program operacyjny Polska Wschodnia (POPW). media/942/popw_akcept_ke.pdf, ( ). Ratha D., Migration and Remittances: Recent Developments and Outlook, World Bank, 2015, Migration anddevelopmentbrief24.pdf, ( ). Regiony Polski, GUS, Warszawa 2017, ( ). Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 27 czerwca 2007 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wykonywania pracy przez cudzoziemców bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę (Dz.U. Nr 120, poz. 824). Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 29 stycznia 2008 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wykonywania pracy przez cudzoziemców bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę (Dz.U. Nr 17, poz Strategie przetrwania. Adaptacja ukraińskich migrantów zarobkowych do polskiej rzeczywistości instytucjonalnej, Skrót raportu, United Nations, ( ). Бенецкі М. i in., Українські трудові мігранти на польському ринку праці:w Українська трудова міграція до країн Європейського Союзу у дзеркалі соціології. Київ, Демографічний щорічник Населення України за 2015 рік Державна служба статистики України, Зубик А., Сучасна трудова міграція українського населення в Польщу. Економічна та соціальна географія.наукові записки Міграція в Україні: факти і цифри. Представництво Міжнародної організації з міграції (МОМ) в Україні, Київ, Романюк М., Міграції населення України, Економіка України 1999,

12 Полковниченко С., Фуголь В., Особливості європейського вектора трудової міграції населення України. Науковий вісник ЧДІЕУ 2011, 3 (11). Сафонов Ю.М., Міграційна політика та міграційні процеси в Україні. Інтелект XXI 2015, 3. Cтатистичний бюлетень Природний рух населення за 2016 рік, Державна служба статистики України, Київ Abstract The impact of migration processes in Ukraine on the formation of the labor market of East Poland The purpose of this publication is to find out the impact of migration changes that have taken place in Ukraine in recent years due to the complex socio-economic and political situation on the formation and change of the labor market in East Poland. Based on the use of official and unofficial data and the application of a set of statistical methods has been established the main trends in the migration of Ukrainians to Poland, their quantitative characteristics, the sectoral employment in the eastern region and the direction of improving the policy on migrants. Keywords: migration, Ukraine, labor market, East Poland 358