Edukacja wczesnoszkolna

Transkrypt

1 Scenariusz 6 autor: Mariola Stefanik Edukacja wczesnoszkolna temat: Wilcza mowa. Wolf wyrusza w świat. Cele ogólne: rozwijanie zainteresowania życiem dzikich zwierząt, uświadomienie, że zwierzęta porozumiewają się ze sobą, przekazanie wiedzy o formach komunikowania się wilków, uświadomienie, że zwierzęta informują o swoim nastroju i zamiarach, przekazywanie informacji o hierarchii w stadzie wilków, kształtowanie wrażliwości na emocje i potrzeby zwierząt i ludzi, kształtowanie koncentracji uwagi i spostrzegawczości, kształtowanie właściwych relacji w grupie i zespole. Cele operacyjne: Uczeń potrafi: streścić usłyszaną opowieść, opowiedzieć o formach komunikowania się wilków, opisać elementy mowy ciała wilków, rozpoznać nastrój i zamiary zwierzęcia na podstawie jego zachowania, rozpoznać i nazwać emocje wspólne dla ludzi i zwierząt (radość, smutek, strach, tęsknota, chęć zabawy, potrzeba odpoczynku), scharakteryzować organizację wilczej rodziny. Miejsce: sala. Formy pracy: indywidualna, grupowa, zespołowa. Metody pracy: opowiadanie, pogadanka, rozmowa kierowana, gra dydaktyczna, zabawa ruchowo-mimiczna, ćwiczenie głosowe. Wiek uczestników: 7-9 lat. Czas przewidywany na realizację planowanych zajęć: 3 4 godziny. Optymalna liczba uczestników: 8 24 osób. Materiały i środki dydaktyczne: opowiadanie wprowadzające (ewentualnie dodatkowo film DVD, lub prezentacja multimedialna), płyta z głosami wilków (skomlenie, warczenie, szczeknięcia, wycie) i odtwarzacz, sprzęt do nagrywania głosów (np. magnetofon z kasetą lub dyktafon, albo mp3), karty pracy, ołówek, nożyczki, klej, komplet kredek (żółta, niebieska, zielona czerwona) dla każdego ucznia,

2 Edukacja wczesnoszkolna tablice pomocnicze (Tablice nr 1-10 sylwetki wilków mowa ciała), Załącznik nr 1 Jak ludzie bez użycia słów wyrażają swoje uczucia, nastroje?, zestaw rysunków pokazujących schematyczną postać człowieka, wyrażającego: a. radość, b. smutek, c. strach, d. złość - groźbę, e. zaciekawienie, f. autoprezentację - zadowolenie z siebie, Załącznik nr 2 Rozumiemy się bez słów, komplet kartoników do losowania ze zdaniami wyrażającymi emocje człowieka lub wilka, przygotowany wg Załącznika nr 2. Czynności przygotowawcze nauczyciela: Przed rozpoczęciem zajęć należy: powielić karty pracy dla uczniów, zgromadzić przybory plastyczne wymienione w pomocach dydaktycznych, przygotować płytę z głosami wilków (patrz: środki dydaktyczne) i odtwarzacz oraz sprzęt do nagrywania głosów, przygotować zestaw rysunków pokazujących emocje człowieka powielić Załącznik nr 1, nakleić na karton i pociąć na pojedyncze rysunki, przygotowac komplet kartoników do losowania ze zdaniami wyrażającymi emocje człowieka lub wilka powielić Załącznik nr 2, nakleić na karton i pociąć na pojedyncze zdania. Przebieg zajęć: A. Wprowadzenie. 1. Słuchamy opowieści o dalszych losach Wolfa. Nauczyciel umieszcza w widocznym miejscu Tablice nr Wprowadza nastrój tajemniczości, włącza płytę z głosami wilków. Po chwili rozpoczyna czytanie. Opowieść trzecia. Wilcza mowa. Wolf wyrusza w świat. Spójrzcie na Wolfa. Jest dużym i silnym samcem, podobnym do swojego ojca - inteligentnym i pewnym siebie. Szybko się uczy i potrafi zdobywać pożywienie. Zaczyna się trzecia zima w jego życiu. Właśnie przed chwilą wataha zakończyła ucztowanie po udanym polowaniu. Rodzinie dobrze się wiedzie, dzięki temu, że wilki potrafią się porozumiewać. Mają swoją własną mowę, którą Wolf zaczął poznawać w chwili, gdy przyszedł na świat. Zapach mamy, rodzeństwa i legowiska to pierwsze sygnały, których się nauczył. Kiedy otworzyły mu się oczy, uszy i wyszedł z nory, nagle odkrył, że zna tajemny język wilków mowę ciała. Podczas zabaw z siostrami i spotkań z dorosłymi członkami rodziny, dowiedział się, że wyraz oczu i pyska, ułożenie uszu, postawa ciała i ustawienie ogona to znaki, którymi porozumiewają się wszystkie wilki. Dziś, chociaż taki duży, wciąż lubi baraszkować. Kiedy chce powiedzieć Grapie Pobaw się ze mną, podbiega do niej z opuszczonym, lekko merdającym ogonem, opada nisko na przednich łapach i wypina tył, jakby się przeciągał. Podczas zabawy w berka nieraz uderza barkiem w bok Grapy, by pokazać, kto tu rządzi. Najbardziej jednak lubi zabawę w zapasy i zawsze wygrywa. Przewraca i tarmosi swoje siostry. Grapa jest waleczna i próbuje pokonać brata, a Pipi szybciej się poddaje. Zabawie towarzyszy skomlenie i warczenie. Minionej wiosny Alfa znów urodziła dwa wilczki. Dziś kończą już sześć miesięcy, ale nie mają odwagi bawić się z Wolfem. Kiedy się do nich zbliża okazują uległość, jak szczeniaki kulą pod siebie ogony, kładą się na grzbiecie i odsłaniają brzuchy. Popiskują, mówiąc: Jesteśmy bezbronne. Nie zrób nam krzywdy!. Wolf je obwąchuje, machając przyjaźnie opuszczonym ogonem. Wszystkie wilki w stadzie okazują wielki szacunek rodzicom. Alf i Alfa są przecież przywódcami rodziny. Każdy podchodzi do nich nieśmiało, na lekko ugiętych nogach, z podkulonym ogonem i zamkniętym pyskiem, mrużąc oczy. W odpowiedzi na wyrazy szacunku Alf i Alfa prężą się dostojnie, kroczą powoli z uniesionym ogonem i patrzą w oczy człon Wilcza mowa. Wolf wyrusza w świat.

3 Edukacja wczesnoszkolna kom swojej rodziny. Mimo surowych zasad panujących w wilczym stadzie, wszyscy są sobie bardzo bliscy. Tę więź odczuwają szczególnie mocno, gdy wspólnie wykonują pieśń. Wolf usłyszał ją po raz pierwszy gdy miał kilka tygodni. Wtedy odkrył, jak ważne dla wilków są dźwięki. Dziś, kiedy jest dorosły uczestniczy we wspólnym wyciu całej watahy. Właśnie Alfa rozpoczęła pieśń, stopniowo dołączają do niej pozostałe wilki. Wycie trwa dwie minuty. Odpowiada echo, ale nie tylko... Z bardzo daleka słychać zawodzenie innej wilczej rodziny. W ten sposób sąsiedzi wyznaczają granice między swoimi terytoriami. Wolf kocha rodzinę, zna na pamięć jej szlaki. Jednak, od pewnego czasu, czuje dziwny niepokój. Jego wewnętrzny głos podpowiada mu Szukaj nowych ścieżek. Poza tym, ostatnio, coraz częściej się zdarza, że przywódca stada Alf patrzy na syna inaczej niż dawniej. Staje wyprężony z uniesionym, drgającym ogonem, marszczy nos i wpatruje się w Wolfa tajemniczym nieruchomym spojrzeniem. Przy tym, z jego gardła wydobywa się ciche, lecz groźne warczenie. Wolf zwykle w takich chwilach traci pewność siebie, jakby znów był szczenięciem. Odchyla uszy do tyłu i z nieśmiałym wyrazem pyska okazuje ojcu uległość. Młody wilk czuje, że zbliża się jakaś wielka zmiana w jego życiu. Zaczyna rozumieć, że przyszła pora, by wyruszyć w nieznane na spotkanie wielkiej przygody. Mija kolejny grudniowy dzień Słońce zachodzi, a wiatr przynosi jakieś nowe, nieznane zapachy. Wolf znów czuje ten dziwny niepokój Rusza na samotny spacer. Po pewnym czasie odkrywa, że oddalił się od stada bardziej niż zwykle. Ogląda się za siebie, po czym bez wahania podąża dalej. Wędrował całą noc Nad ranem zatrzymał się na skraju małej śródleśnej polanki. Nagle poczuł, że ktoś go obserwuje. Po chwili dotarł do niego zapach innego wilka. Wolf się rozejrzał i co zauważył? Nieopodal, pod świerkiem siedzi sobie młoda wilczyca. Przez chwilę przyglądają się sobie z daleka. Wolf powoli, z zaciekawieniem rusza na spotkanie. Wilczyca wstaje i podbiega do niego radośnie, jak szczenię, popiskuje i delikatnie merda ogonem. Oboje wysyłają ten sam sygnał Poznajmy się!. Obwąchują się, a już po chwili baraszkują, bawiąc się w berka. Po kilku godzinach odpoczynku dwa młode wilki razem ruszają w dalszą drogę w nieznane. Wolf przodem, a Wadera za nim, trop w trop Wolf czuje, że zaczyna się spełniać jego szczenięce marzenie, by zostać przywódcą stada Jak myślicie, co było dalej? Może sami dopiszecie dalszą historię naszych bohaterów? Zdradzę Wam tylko jedno Wolf spotkał ludzi naukowców, którzy założyli mu obrożę z nadajnikiem i dzięki temu śledzą jego losy B. Ćwiczenia. Rozmowa kierowana: Jak ludzie bez użycia słów wyrażają swoje uczucia, nastroje?. 1. Nauczyciel, za pomocą magnesu przyczepia do tablicy rysunki (przygotowane wg Załącznika nr 1a) przedstawiające schematyczną postać człowieka wyrażającego: radość, smutek, strach, złość - groźbę, zaciekawienie, autoprezentację- zadowolenie z siebie. 2. Wskazując na kolejne rysunki pyta uczniów, co czuje i co chce powiedzieć osoba na rysunku? Uczniowie spontanicznie odpowiadają, a nauczyciel weryfikuje odpowiedzi. 3. Nauczyciel umieszcza na tablicy kartoniki ze zdaniami (przygotowane wg Załącznika nr 1b): Cieszę się, Jestem smutny, Boję się, Złoszczę się, Jestem zaciekawiony, Jestem z siebie dumny, Jestem zadowolony. 4. Nauczyciel poleca uczniom, by połączyli zdania z odpowiednimi rysunkami. Uczniowie zgłaszają się, podchodzą do tablicy i za pomocą magnesów odpowiednio łączą w pary rysunki ze zdaniami wyrażającymi emocje. Na zakończenie ćwiczenia, nauczyciel wprowadza uczniów w zagadnienia związane z mową ciała: człowiek wyraża swój nastrój poprzez wyraz twarzy i postawę ciała. Podobnie zachowują się zwierzęcia, w tym wilki. Mają wiele sposobów na 6. Wilcza mowa. Wolf wyrusza w świat. 3

4 Edukacja wczesnoszkolna wyrażenie się ułożenie uszu, wyraz oczu i pyska, ułożenie ogona i postawa całego ciała. Ćwiczenie Poznajemy wilczą mowę. 1. Nauczyciel pokazuje uczniom tablice pomocnicze z sylwetkami wilków w różnych stanach psychicznych, zadając pytanie Co mówi ciało wilka?. 2. Zwraca uwagę uczniów na najważniejsze elementy mowy ciała postawa, wyraz pyska, ułożenie uszu, marszczenie i otwieranie paszczy, pokazywanie zębów, ułożenie i ruchy ogona. 3. Uczniowie próbują interpretować nastrój i zamiary zwierząt przedstawionych na tablicach, nauczyciel uzupełnia i weryfikuje ich wypowiedzi. Zabawa ruchowo-mimiczna Rozumiemy się bez słów. Mowa ciała wilków i ludzi. 1. Nauczyciel ustawia uczniów w kole i wydaje polecenie: Wylosuj kartonik, przeczytaj, ale nie zdradź nikomu co wylosowałeś! Nauczyciel przechodzi wokół koła i przeprowadza losowanie. Każdy uczeń losuje jeden kartonik przygotowany wg Załącznika nr Nauczyciel wydaje kolejne polecenie: Bez słów, tylko poprzez mowę ciała przedstaw co jest napisane na twoim kartoniku!. Kolejno, każdy uczeń demonstruje treść wylosowanego kartonika. Uczniowie, którzy wylosowali kartonik z symbolem ludzik demonstrują wylosowaną emocję człowieka, analogicznie uczniowie, którzy wylosowali kartonik z symbolem wilk demonstrują wylosowany nastrój zwierzęcia. Pozostałe dzieci obserwują i odgadują, co wyraża kolega lub koleżanka. Nauczyciel kontroluje i weryfikuje prezentacje. Wypełnianie karty pracy. Karta pracy nr 1 - Co mówi człowiek nie używając słów? Zadaniem ucznia jest rozpoznanie nastroju przedstawionej postaci i wpisanie odpowiedniego zdania pod rysunkiem. W ten sposób uczniowie rozwijają umiejętność rozpoznawania i nazywania emocji innych ludzi na podstawie mowy ciała. Karta pracy nr 2 - Co mówi ciało wilka? Zadaniem ucznia jest odczytanie mowy ciała wilka, wycięcie wilczych portretów i doklejenie do odpowiednich sylwetek, dopasowanie odpowiedniej miny do sylwetki, a następnie połączenie z odpowiednią wypowiedzią. W ten sposób u uczniów rozwijana jest umiejętność odczytywania mowy ciała zwierząt oraz wrażliwość na potrzeby zwierząt. Karta pracy nr 3 - Wolf wędruje nowymi ścieżkami. Przeprowadź go przez labirynt. Zadaniem ucznia jest rozwiązanie labiryntu ćwiczenie spostrzegawczości, szybkie myślenie. Ćwiczenie utrwala informacje o potrzebach wilków i sposobie wykorzystania areału. Zabawa rozluźniająca - ćwiczenie głosowe Naśladujemy wycie wilczej rodziny. 3. Nauczyciel dzieli uczniów na kilka grup 4-7 osobowych (nierównych liczebnie) i ustawia grupy w kilku różnych miejscach sali każda grupa to jedna wataha. 4. Każda grupa wataha wymyśla dla siebie nazwę. 5. Nauczyciel uruchamia nagranie wycia wilczej watahy. 6. Po wysłuchaniu nagrania nauczyciel przypomina fragment opowiadania o Wolfiku i roli wycia w życiu wilków, tłumaczy jak ważny jest ten sposób porozumiewania (podtrzymywania więzi w rodzinie i wyznaczania granic terytorium). 7. Po wysłuchaniu nagrania, każda grupa kolejno wykonuje wilczą pieśń, starając się wiernie naśladować wycie watahy. 8. Nauczyciel nagrywa wycie poszczególnych grup, a następnie odtwarza i wspólnie z uczniami porównuje ich brzmienie: Które jest najbardziej podobne do wycia wilków? Czy każda grupa rozpozna z nagrania własne wycie? Można też przeprowadzić konkurs indywidualny na najlepsze ucho, polegający na wyłonieniu ucznia (uczniów), którzy rozróżnią z nagrania wycie poszczególnych grup Wilcza mowa. Wolf wyrusza w świat.

5 Edukacja wczesnoszkolna Zakończenie: Rozmowa kierowana - Jak porozumiewają się wilki? Czy łatwo zrozumieć się bez słów? Nauczyciel prowadzi z uczniami rozmowę, prowadzącą do wniosku, że mowa ciała jest bardzo ważna dla ludzi i zwierząt. Zwierzęta doskonale się rozumieją bez słów. Ludzie muszą być uważni i wrażliwi, by zrozumieć drugiego człowieka, który mówi bez słów. Słowniczek wilczej mowy: Wycie: jest sygnałem jaki wymieniają między sobą sąsiadujące watahy - wspólne wycie całej watahy służy utrzymywaniu granic terytorium; zdarza się, że wyją również przed i po polowaniu; wilki wyją przez cały rok, jednak najintensywniej zimą i przed okresem godowym, a najsłabiej w okresie karmienia młodych. Mowa ciała: przekazywanie informacji między osobnikami za pomocą znaków wizualnych, jak postawa ciała, sposób trzymania ogona lub jego ruchy, wyraz pyska, ułożenie uszu i inne; przyjmowanie określonej postawy wyraża nastrój, zamiary i pozycję społeczną w stadzie, na przykład: a. dumna postawa ciała, uszy skierowane do przodu, pysk zmarszczony, a ogon uniesiony ponad grzbietem to znak dominacji i groźby, taką postawę przyjmują osobniki o wysokiej pozycji w stadzie; b. ciało skulone na ugiętych nogach, uszy skierowane do tyłu przylegają do głowy, ogon nisko lub między nogami to sygnał uległości i podporządkowania, a nawet strachu; c. ciało w pozycji neutralnej, pysk zamknięty, ogon luźno zwieszony, swobodne merdanie to sygnał przyjaznego nastawienia; d. uderzenie bokiem w drugiego osobnika podczas zabawy lub próby sił jest sposobem na pokazanie dominacji; e. przód ciała nisko na przednich łapach, a tył w górze to zaproszenie do zabawy. Wybrane pozycje z literatury: 1. H. Okarma, Wilk-monografia przyrodniczo-łowiecka, Białowieża K. Chwedeńczuk, Pies czy wilk, Nasza księgarnia, B. Jędrzejewska, W. Jędrzejewski, H. Okarma, Wilk jest dziki? Wilk jest zły?, Parki Narodowe 1, Wilcza mowa. Wolf wyrusza w świat. 5

6 Wilcza mowa... - karta pracy nr 1 Co mówi człowiek nie używając słów? Oto Piotruś. Jak każde dziecko i każdy dorosły przeżywa różne emocje. Przyjrzyj się rysunkom. Zastanów się w jakim jest nastroju. Przeczytaj zdania, mówiące o emocjach. Cieszę się, Jestem smutny,. Boję się,. Jestem zdenerwowany, Jestem zaciekawiony, Nic mnie nie obchodzi, Jestem z siebie dumny, Jestem zadowolony, Jestem śpiący. Dopasuj zdania do rysunków i podpisz odpowiednio.

7 Wilcza mowa... - karta pracy nr 2a 1. Co mówi wilk? 1. Wytnij portrety wilków i połącz odpowiednio z sylwetkami, tak by mina wilka była zgodna z postawą ciała i ułożeniem ogona. 2. Naklej portret wilka przy odpowiedniej sylwetce, tak by powstała cała postać. 3. Do każdej postaci dołącz odpowiednią wypowiedź wilka. Jestem przyjazny. Poznajmy się! Jestem onieśmielony. Jestem groźny! Ja tu rządzę! Boję się! Ze strachu mogę ugryźć!

8 Wilcza mowa... - karta pracy nr 2b Co mówi wilk? B... A... D... C...

9 Wilcza mowa... - karta pracy nr 3 Wolf wędruje nową ścieżką. Wolf zaczął samodzielne życie. Musi poznać nowy teren, wyznaczyć własne ścieżki. Pomóż mu w tym zadaniu i poprowadź go przez labirynt: 1. żółtą kredką poprowadź linię, tak by spotkał nową towarzyszkę życia 2. zieloną kredką narysuj najkrótszą ścieżkę, którą Wolf i jego towarzyszka podkradną się do sarny by ją upolować. 3. niebieską kredką poprowadź wilki z polowania do bezpiecznej kryjówki 4. czerwoną kredką przeprowadź wilki wzdłuż granic terytorium, by mogły je oznakować

10 Wilcza mowa... - załącznik nr 1a Jak ludzie bez użycia słów wyrażają swoje uczucia, nastroje?. Wykonaj jedną kopię, naklej ją na karton i potnij, by uzyskać 6 osobnych rysunków postaci wyrażających różne emocje (kartoniki warto zafoliować). Wykorzystaj w ćwiczeniu 1. - Jak ludzie bez użycia słów wyrażają swoje uczucia, nastroje?

11 Wilcza mowa... - załącznik nr 1b Wykonaj jedną kopię, naklej ją na karton i potnij, by uzyskać 6 kartoników z pojedynczymi zdaniami wyrażających różne emocje (kartoniki warto zafoliować). Wykorzystaj w ćwiczeniu 1. CIESZĘ SIĘ! JESTEM SMUTNY. BOJĘ SIĘ. ZŁOSZCZĘ SIĘ! JESTEM ZACIEKAWIONY. JESTEM Z SIEBIE DUMNY. JESTEM ZADOWOLONY!

12 Wilcza mowa... - załącznik nr 2 Rozumiemy się bez słów Powiel, naklej na karton, potnij na pojedyncze zdania. Wykorzystaj w zabawie ruchowo-mimicznej Rozumiemy się bez słów Człowiek Wilk Cieszę się Jestem smutny Jestem przyjazny. Poznajmy się! Jestem groźny! Ja tu rządzę! Boję się Zaraz zaatakuję! Złoszczę się Chcę się z Tobą pobawić Jestem zaciekawiony Jestem onieśmielony. Jestem z siebie dumny Boję się. Jestem zadowolony Jestem przerażony! Lubię Cię Jestem bezbronny. Poddaję się! Chciałbym Cię poznać Cieszę się! Źle się czuję Jestem przygnębiony

13 Pakiet edukacyjny - W słowach kilku o wydrze, bobrze i wilku Sylwetka wilka w nastroju neutralnym/przyjaznym - Tablica nr 1 ryc. T. Zając

14 Sylwetka wilka w postawie grożącej ostrzeżenie - Tablica nr 2 Pakiet edukacyjny - W słowach kilku o wydrze, bobrze i wilku ryc. T. Zając

15 Pakiet edukacyjny - W słowach kilku o wydrze, bobrze i wilku Sylwetka wilka dominującego - agresja - Tablica nr 3 ryc. T. Zając

16 Sylwetka wyrażająca onieśmielenie/podporządkowanie - Tablica nr 4 Pakiet edukacyjny - W słowach kilku o wydrze, bobrze i wilku ryc. T. Zając

17 Pakiet edukacyjny - W słowach kilku o wydrze, bobrze i wilku Sylwetka wyrażająca silny strach i agresję - Tablica nr 5 ryc. T. Zając

18 Interakcja między dwoma osobnikami neutralna - poznajmy się - Tablica nr 6 ryc. T. Zając

19 Pakiet edukacyjny - W słowach kilku o wydrze, bobrze i wilku Interakcja między dwoma osobnikami. - Tablica nr 7 Uległość/podporządkowanie oraz dominacja ryc. T. Zając

20 Interakcja między dwoma osobnikami - całkowita uległość. - Tablica nr 8 ryc. T. Zając

21 ryc. T. Zając Pakiet edukacyjny - W słowach kilku o wydrze, bobrze i wilku Interakcja między dwoma osobnikami zabawa/zaproszenie do zabawy. - Tablica nr 9

22 Interakcja między dwoma osobnikami - zabawa w zapasy. - Tablica nr 10 ryc. T. Zając