Procedura kontrolna NIK. listopad 2014 r.

Transkrypt

1 Procedura kontrolna NIK listopad 2014 r. 1

2 Podstawy działalności NIK Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej Ustawa z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli (Dz. U. z 2012 r., poz. 82 ze zm.) Zarządzenie nr 11 Marszałka Sejmu z dnia 26 sierpnia 2011 r. w sprawie nadania statutu Najwyższej Izby Kontroli Zarządzenia Prezesa NIK Standardy kontroli 2

3 Cele postępowania kontrolnego (bez zmian) Art. 28 ustawy o NIK ustalenie stanu faktycznego, rzetelne jego udokumentowanie, ocena kontrolowanej działalności w jst według 3 kryteriów: legalności, gospodarności, rzetelności. 3

4 Wizja NIK. Wizją Najwyższej Izby Kontroli jest cieszący się powszechnym autorytetem najwyższy organ kontroli państwowej, którego raporty będą oczekiwanym i poszukiwanym źródłem informacji dla organów władzy i społeczeństwa 4

5 Etapy postępowania kontrolnego 5

6 Najwyższa Izba Kontroli wykonuje swoje zadania na podstawie rocznego planu pracy, który przedkłada Sejmowi. Plan pracy Plan pracy jest publikowany. Corocznie ok. 120 tematów kontroli planowych i blisko 2000 kontroli jednostkowych. 6

7 Wybrane kontrole dot. jst Wpływ operacji finansowych stosowanych przez jst na ich sytuację finansową Dotacje jst na zadania zlecone podmiotom niezaliczanym do sektora finansów publicznych Finansowanie straży miejskich Wybór projektów w trybie postępowań konkursowych w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych Funkcjonowanie regionalnego pasażerskiego transportu drogowego Dostępność publicznego transportu zbiorowego w miastach na prawach powiatu Budowa tras rowerowych 7

8 Wybrane kontrole dot. jst Rewitalizacja zdegradowanych obszarów miast Prowadzenie strategicznych ocen oddziaływania na środowisko Działania organów gmin na rzecz zwiększenia liczby użytkowników sieci kanalizacji sanitarnej Kształtowanie cen za dostarczanie wody i odprowadzanie ścieków Pomoc osobom starszym kierowanym do domów pomocy społecznej Sprawowanie opieki w bursach i internatach szkolnych Realizacja programów zdrowotnych przez jst Zdolność małych miast do wykonywania zadań publicznych Rozwiązywanie problemów społecznych Bytomia 8

9 Kontrole doraźne Mogą być także przeprowadzane kontrole doraźne: rozpoznawcze skargowe sprawdzające specjalne pozostałe 9

10 Przygotowanie kontroli Kierownicy jednostek podlegających kontroli mają obowiązek niezwłocznie przedkładać na żądanie NIK wszelkie dokumenty i materiały, w tym na nośnikach elektronicznych, niezbędne do przygotowania i przeprowadzenia kontroli, a także umożliwić dostęp do baz danych, z zachowaniem przepisów o tajemnicy ustawowo chronionej (art. 29 ust 1 pkt 1 ustawy o NIK). Inne źródła (materiały publikowane, skargi i wnioski, środowiska naukowe, media) 10

11 Przygotowanie kontroli Kontrolę planową przeprowadza się na podstawie programu kontroli, a doraźną tematyki kontroli. Oba dokumenty są objęte tajemnicą kontrolerską. Program określa m.in.: cele kontroli, analizę przedkontrolną, uzasadnienie kontroli, zakres przedmiotowy i metodykę kontroli, w tym zasady formułowania ocen, założenia organizacyjne. 11

12 Kierownik jednostki kontrolowanej Art. 2a ust. 3 ustawy o NIK Osoba, zgodnie z przepisami określającymi ustrój jednostki, odpowiedzialna za działalność tej jednostki i uprawniona do jej reprezentowania, a także: p.o. kierownika jednostki lub upoważniony zastępca, upoważniony sekretarz lub podsekretarz stanu, zastępca kierownika urzędu centralnego albo dyrektor generalny, pełnomocnik rządu powołany na podstawie innych przepisów w zakresie powierzonych mu zadań, osoba kierująca pracami organu wieloosobowego. 12

13 Miejsce, czas i koszty kontroli W siedzibie jednostki kontrolowanej oraz w miejscach i czasie wykonywania jej zadań, a jeżeli wymaga tego dobro kontroli również w dniach wolnych od pracy i poza godzinami pracy. W miarę potrzeby w siedzibie jednostki organizacyjnej NIK. Przysługuje zwrot kosztów wynagrodzenia za pracę w dniach wolnych, poza godzinami pracy oraz kosztów korzystania z urządzeń technicznych i środków transportu. Wniosek kierownika najpóźniej 14 dni od otrzymania wystąpienia pokontrolnego 13

14 Uprawnienia NIK Art. 29 ust. 1 pkt 2 ustawy o NIK Upoważnieni przedstawiciele NIK mają prawo do: swobodnego wstępu do obiektów i pomieszczeń jednostki kontrolowanej, wglądu do wszelkich dokumentów związanych z działalnością jednostki kontrolowanej pobierania oraz zabezpieczania dokumentów związanych z działalnością jednostki kontrolowanej, żądania ich kopii, pobierania baz danych, przeprowadzania oględzin obiektów, składników majątkowych i przebiegu określonych czynności także poza siedzibą jednostki kontrolowanej, 14

15 Uprawnienia NIK Upoważnieni przedstawiciele NIK mają prawo do: wzywania i przesłuchiwania świadków, żądania wyjaśnień przez osoby, które wykonują bądź wykonywały pracę na podstawie stosunku pracy lub innej umowy w jednostkach kontrolowanych, zasięgania w związku z przygotowywaną lub przeprowadzaną kontrolą informacji oraz żądania dokumentów od jednostek niekontrolowanych, a także żądania wyjaśnień od pracowników tych jednostek, 15

16 Uprawnienia przedstawicieli NIK Upoważnieni przedstawiciele NIK mają prawo do: korzystania z pomocy biegłych i specjalistów, zwoływania narad w związku z przeprowadzaną kontrolą, pobierania i przetwarzania danych osobowych, w tym danych wrażliwych, jeżeli jest to niezbędne do przeprowadzenia kontroli (szczególna procedura w NIK). 16

17 Dostęp NIK do dokumentów i materiałów potrzebnych do ustalenia stanu faktycznego zawierających informacje stanowiące tajemnicę ustawowo chronioną może być wyłączony lub ograniczony jedynie na podstawie innych ustaw. Uprawnienia NIK 17

18 Uprawnienia kontrolowanych prawo do identyfikacji osób przeprowadzających kontrolę, prawo żądania wyłączenia kontrolera, jednostki kontrolnej, biegłego, specjalisty, prawo do czynnego udziału w czynnościach kontrolnych, prawo składania zażaleń na postanowienia, jeśli ustawa przewiduje taką możliwość, prawo wglądu do akt kontroli, 18

19 Uprawnienia kontrolowanych prawo do składania oświadczeń, prawo do odmowy składania wyjaśnień lub zeznań w przypadkach określonych ustawą o NIK, prawo do otrzymania wystąpienia pokontrolnego, prawo składania zastrzeżeń do wystąpienia pokontrolnego, prawo do uzyskania zwrotu niektórych kosztów poniesionych w związku z kontrolą. 19

20 Kontradyktoryjność przyjmowanie oświadczeń, pobieranie wyjaśnień, powiadomienie kierownika jednostki kontrolowanej o ustaleniach wskazujących na wystąpienie nieprawidłowości, narada z pracownikami jednostki kontrolowanej, prawo wglądu do akt kontroli, zastrzeżenia do wystąpienia pokontrolnego, stanowisko do informacji o wynikach kontroli. 20

21 Upoważnienie do kontroli Co do zasady kontrolę przeprowadza się na podstawie legitymacji służbowej i upoważnienia do przeprowadzenia kontroli. Dwa przypadki szczególne: Prezes NIK, wiceprezesi, dyrektor generalny, dyrektorzy i wicedyrektorzy jednostek kontrolnych oraz radcy Prezesa NIK i doradcy na podstawie legitymacji służbowej kontrola spraw ściśle tajnych na podstawie legitymacji służbowej i odrębnego upoważnienia wydanego przez Prezesa NIK 21

22 Legitymacja służbowa Wzór legitymacji 22

23 Upoważnienie do przeprowadzenia kontroli imię i nazwisko kontrolera, podstawa prawna kontroli, numer i tytuł kontroli, zakres przedmiotowy kontroli, okres objęty kontrolą, nazwa i adres jednostki kontrolowanej. 23

24 Dowody w postępowaniu kontrolnym Kontroler ustala stan faktyczny na podstawie dowodów zebranych w toku kontroli. Katalog dowodów nie jest zamknięty. Notoryjność. 24

25 Dowody Rzeczowe dokumenty: odpisy i wyciągi kserokopie zestawienia i obliczenia notatki służbowe pobranie rzeczy oględziny Osobowe wyjaśnienia pracowników kontrolowanego oświadczenia zeznania świadka opinia biegłego udział specjalisty 25

26 Ocena dowodów nie obowiązuje zasada owoców zatrutego drzewa (jak w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej), nie ma gradacji dowodów, nie może być dowolności w ocenie dowodów, w każdym przypadku należy mieć na uwadze obiektywizm ustaleń; w razie sprzeczności kontroler powinien dążyć do ich wyjaśnienia. 26

27 Akta kontroli Kontroler dokumentuje ustalenia w aktach kontroli. Kierownik jednostki kontrolowanej lub osoba przez niego upoważniona ma prawo wglądu do akt kontroli i sporządzania z nich odpisów. 27

28 Dokumentowanie czynności kontrolnych Kontroler sporządza protokół z czynności gdy ustawa tak stanowi (art. 35 b). oględziny pobranie rzeczy przesłuchanie świadka ustne oświadczenia ustne wyjaśnienie 28

29 Dokumentowanie czynności kontrolnych Protokół z czynności dowodowej powinien zawierać: oznaczenie czynności, czasu i miejsca jej przeprowadzenia oraz osób w niej uczestniczących, opis przebiegu czynności wraz z oświadczeniami i wnioskami osób w niej uczestniczących, opis innych okoliczności dotyczących przebiegu czynności, podpisy wszystkich osób biorących udział w czynności na każdej ze stron lub wzmiankę o niemożliwości lub odmowie podpisania z podaniem przyczyn, Osoby biorące udział w czynności, przed podpisaniem protokołu mogą żądać sprostowania jego treści i zamieszczenia informacji dotyczących ich praw i interesów. 29

30 Dokumentowanie czynności kontrolnych Protokół z czynności dowodowej powinien zawierać: oznaczenie czynności, czasu i miejsca jej przeprowadzenia oraz osób w niej uczestniczących, opis przebiegu czynności wraz z oświadczeniami i wnioskami osób w niej uczestniczących, opis innych okoliczności dotyczących przebiegu czynności, podpisy wszystkich osób biorących udział w czynności na każdej ze stron lub wzmiankę o niemożliwości lub odmowie podpisania z podaniem przyczyn, Osoby biorące udział w czynności, przed podpisaniem protokołu mogą żądać sprostowania jego treści i zamieszczenia informacji dotyczących ich praw i interesów. 30

31 Oświadczenia i wyjaśnienia W oświadczeniu musi być wskazanie osoby składającej oświadczenie i jej podpis. Kontroler nie może odmówić przyjęcia oświadczenia, jeżeli ma ono związek z przedmiotem kontroli. Wyjaśnienia mogą być pobierane od aktualnych i byłych pracowników jednostek kontrolowanych oraz od pracowników jednostek niekontrolowanych. Warunkiem jest wskazanie osoby składającej wyjaśnienia, jej stanowiska oraz podpis. Odmowa składania wyjaśnień może nastąpić tylko w ściśle określonych przypadkach (brak uprawnień lub niedochowanie przez kontrolera wymogów dostępu do tajemnicy innej niż służbowa, odpowiedzialność karna lub majątkowa osoby lub jej bliskich). 31

32 Świadek Pracownik jednostki kontrolowanej lub inna osoba, z wyjątkiem adwokata (tajemnica adwokacka) i księdza (tajemnica spowiedzi). Przesłuchanie na wezwanie, pod odpowiedzialnością karną za zatajenie prawdy lub składanie fałszywych zeznań. Odmowa dopuszczona w ściśle określonych (odpowiedzialność za kontrolowaną działalność, odpowiedzialność karna lub majątkowa świadka lub osób bliskich). Kara za niestawienie się bez usprawiedliwienia. Nagranie przesłuchania możliwe za zgodą świadka. 32

33 Dokumenty pokontrolne wystąpienie pokontrolne, powiadomienie kierownika jednostki nadrzędnej lub właściwego organu państwowego lub samorządowego o uwagach, ocenach i wnioskach dotyczących kontrolowanej działalności, sformułowanych w wystąpieniu pokontrolnym, informacje o wynikach kontroli 33

34 Charakter prawny dokumentów NIK Stanowisko NIK jest niewiążące. Uwag i wnioski fakultatywne Informacja o sposobie realizacji uwag i wniosków obowiązkowa 34

35 Uwaga Art. 98 ustawy o NIK Kto osobie uprawnionej do kontroli ( ) lub osobie przybranej jej do pomocy udaremnia lub utrudnia wykonani czynności służbowej, w szczególności przez nieprzedstawianie do kontroli dokumentów lub materiałów, nie informuje lub niezgodnie z prawdą informuje o wykonaniu wniosków pokontrolnych podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do lat 3. 35

36 Wystąpienie pokontrolne Kontroler sporządza wystąpienie pokontrolne, które podpisuje wraz z dyrektorem. Wystąpienia kierowane do: Prezydenta RP, Marszałka Sejmu, Marszałka Senatu, Prezesa Rady Ministrów, Prezesa NBP oraz osób kierujących instytucjami, o których mowa w art. 4 ust. 1 ustawy o NIK podpisuje Prezes NIK, do ministrów i kierowników urzędów centralnych podpisuje wiceprezes NIK. 36

37 Wystąpienie pokontrolne Wystąpienie pokontrolne zawiera: dane identyfikacyjne kontroli, zwięzły opis ustalonego stanu faktycznego i ocenę kontrolowanej działalności, w tym ustalone nieprawidłowości, ich przyczyny, zakres i skutki oraz osoby za nie odpowiedzialna, uwagi i wnioski w sprawie usunięcia nieprawidłowości, wzmiankę o przekazaniu informacji o zagrożeniu zdrowia lub życia ludzkiego bądź powstania znacznej szkody w mieniu oraz wzmiankę o podjętych w związku z tym działaniach zapobiegających i ich skutkach, pouczenie o prawie zgłoszenia zastrzeżeń. 37

38 Procedura odwoławcza Kierownik jednostki kontrolowanej ma prawo zgłosić umotywowane zastrzeżenia do wystąpienia pokontrolnego, w terminie 21 dni od jego przekazania. Zastrzeżenia od Prezesa NBP, kierowników naczelnych i centralnych organów administracji rządowej oraz podmiotów wymienionych w art. 4 ust. 1 ustawy o NIK powinny być kierowane do Prezesa NIK i rozpatruje je Kolegium NIK. W pozostałych przypadkach zastrzeżenia powinny być kierowane do dyrektora jednostki, która przeprowadziła kontrolę i są rozpatrywane przez niezależną komisję rozstrzygającą. 38

39 Procedura odwoławcza Członków komisji rozstrzygającej powołuje Prezes NIK spośród kontrolerów na czas nieokreślony (art. 58 ustawy); Komisja rozstrzygająca orzeka w trzyosobowych zespołach orzekających, w skład zespołu są powoływani członkowie z innych jednostek organizacyjnych niż przeprowadzająca kontrolę; 39

40 Procedura odwoławcza Członkowie komisji rozstrzygającej w zakresie orzekania są niezależni; Możliwość wyłączenia członka komisji z przyczyn określonych w art. 31 ust. 1 i 2 ustawy o NIK; Możliwość przeprowadzenia posiedzenia zespołu orzekającego w oparciu o system wideokonferencji; O miejscu posiedzenia decyduje przewodniczący zespołu orzekającego. 40

41 Procedura odwoławcza Udział kierownika jednostki kontrolowanej nie jest obowiązkowy (w zależności od reprezentacji - oświadczenia woli i wiedzy, bądź tylko wiedzy) Kierownik jednostki kontrolowanej otrzymuje uchwałę, a w przypadku gdy zastrzeżenia zostaną uwzględnione - ujednolicony tekst wystąpienia pokontrolnego Do tekstu ujednoliconego nie przysługują zastrzeżenia. 41

42 Powiadomienie Do kierownika jednostki nadrzędnej lub właściwego organu państwowego lub samorządowego. O uwagach, ocenach i wnioskach dotyczących kontrolowanej działalności, sformułowanych w wystąpieniu pokontrolnym. Adresat informuje NIK w wyznaczonym terminie nie krótszym niż 14 dni o zajętym stanowisku oraz o podjętych działaniach lub przyczynach niepodjęcia działań. Nie przysługują zastrzeżenia do powiadomienia. 42

43 Informacja o wynikach kontroli NIK opracowuje informacje o wynikach kontroli w celu przedłożenia ich Sejmowi, Prezydentowi RP i Prezesowi Rady Ministrów. Podstawą opracowania są w szczególności wystąpienia pokontrolne i materiały dowodowe zgromadzone w aktach kontroli. Przed przedłożeniem Sejmowi, Prezydentowi RP i Prezesowi RP, Prezes NIK przesyła informację właściwym naczelnym lub centralnym organom państwowym, które w terminie 14 dni mogą przedstawić swoje stanowisko. Prezes NIK może przedstawić opinię do stanowiska. Informacje lokalne dot. działalności samorządu terytorialnego. 43

44 Publikacja kontroli Wszystkie informacje o wynikach kontroli i wystąpienia pokontrolne są podawane do publicznej wiadomości z zachowaniem przepisów o tajemnicy ustawowo chronionej Obowiązki w tym zakresie ma także jednostka kontrolowana. 44

45 Współpraca z mediami Polityka informacyjna Prezentowanie kontroli w gronie zainteresowanych (konferencje, seminaria) Rozsyłanie informacji o wynikach kontroli w wersji elektronicznej Opracowywanie i dystrybucja informacji przekrojowych 45

46 Dziękuję za uwagę Informacje o wynikach kontroli NIK oraz wystąpienia pokontrolne zamieszczane są w BIP NIK i na stronie: 46