WNIOSKI PO KONFERENCJI METODA NA METODĘ WYPRACOWANE W GRUPACH PANELOWYCH

Transkrypt

1 WNIOSKI PO KONFERENCJI METODA NA METODĘ WYPRACOWANE W GRUPACH PANELOWYCH Program gwiazdek zuchowych, stopnie harcerskie Pracując nad propozycją zmian w programie gwiazdek zuchowych oraz systemie stopni harcerskich oparliśmy się o sześć sfer rozwoju (rozwój fizyczny, emocjonalny, społeczny, duchowy, intelektualny oraz jako członka organizacji). Rozpoczęliśmy od przenalizowania problemów i potrzeb dzieci w wieku zuchowym i harcerskim w każdej ze sfer, następnie ustaliśmy, jakiego zucha i harcerza w każdej z tych sfer chcielibyśmy widzieć po realizacji próby. Nasze wnioski to odpowiedź na pytanie: czy zaproponowany program gwiazdek i system stopni pozwala osiągnąć zamierzony w naszym wyobrażeniu stan? 1. Rozwój fizyczny Aspekt rozwoju fizycznego jest w wymaganiach bardzo spłaszczony i ogranicza się wyłącznie do uprawiania sportów. W naszej opinii próba powinna motywować do stałej aktywności fizycznej i budować samą potrzebę tej aktywności. Jednocześnie powinna zwracać uwagę na inne aspekty rozwoju fizycznego zdrową dietę, higienę pracy, dbałość o odpoczynek i prawidłowy rytm dnia. 2. Rozwój emocjonalny Zuch i harcerz po realizacji próby powinien być zdolny do rozróżniania, nazywania i wyrażania swoich emocji. Tematy te są pominięte w wymaganiach próby rozwój emocjonalny ogranicza się właściwie do dwóch punktów: stara się samodzielnie rozwiązywać swoje problemy oraz jest asertywny. 3. Rozwój społeczny Próba, w obszarze rozwoju społecznego, powinna naszym zdaniem przygotowywać zucha i harcerza do pełnienia świadomej i bezinteresownej służby na rzecz innych. Brakuje jednak wymagań, które by tę potrzebę służby budowały i stymulowały. Wiele spośród wymagań rozwija zuchy i harcerzy jako patriotów znających historię kraju, symbole i święta narodowe. W naszym odczuciu, akcent powinien być jednak przeniesiony na przygotowanie zucha i harcerza do dobrego funkcjonowania w grupie rówieśniczej i w rodzinie. Chcielibyśmy również żeby wymagania pozwalały zuchom i harcerzom poznać obowiązki należące tradycyjnie do konkretnych płci tak, aby byli oni samodzielni i zaradni bez względu na rodzaj prac i zadań. 4. Rozwój duchowy Cel rozwoju duchowego to naszym zdaniem przygotowanie zucha i harcerza do życia w świecie, składającym się z różnorodności. Wymagania w zaproponowanym kształcie nie są czynnikiem, który pomoże ten cel zrealizować.

2 5. Rozwój intelektualny Ideą pracy nad rozwojem intelektualnym według nas jest po pierwsze rozbudzenie ciekowości świata i potrzeby samodzielnego zdobywania wiedzy, a po drugie nauczenie zucha i harcerza, w jaki sposób się uczyć i jak znaleźć optymalny dla siebie sposób nauki. Wymagania próby, które dotyczą rozwoju intelektualnego, nie są zgodne z tą ideą, nakładają jedynie obowiązek zapamiętania wybranych informacji. Zwróciliśmy również uwagę na dużą dysproporcję pomiędzy wymaganiami dotyczącymi poszczególnych sfer. Bardzo duża część wymagań rozwija nasze zuchy i harcerzy, jako członków organizacji, znikoma uwaga została za to poświęcona rozwojowi emocjonalnemu i fizycznemu. Stopnie harcerskie i starszoharcerskie Podczas konferencji instruktorskiej Metoda na metodę dyskutowaliśmy nad propozycjami zmian, zawartymi w projekcie przygotowanym przez Zespół ds. Metodycznych. Skupiliśmy się na zasadach i trybie zdobywania stopni harcerskich oraz wymaganiach na stopnie starszoharcerskie. Podczas dyskusji doszliśmy do wspólnych wniosków, które w naszej opinii powinny zostać przekazane osobom odpowiedzialnym za stworzenie i zatwierdzenie projektu zmian w systemie metodycznym: 1. Zasady i tryb zdobywania stopni harcerskich. Porównując obecnie obowiązujące regulacje z przedłożonymi nam propozycjami, zauważyliśmy, że dokument składający się obecnie z 12 punktów rozrósł się do punktów 42, przy czym dotychczasowe wymagania zostały zachowane w niemal niezmienionej formie. Nowe zapisy wprowadzone do projektu sprawiają, że dokument jest niezwykle chaotyczny: w jednym miejscu znalazły się uwagi dotyczące szeroko pojętej idei stopni harcerskich, zalecenia dotyczące szczególnych przypadków oraz kwestie techniczno organizacyjne (sposoby oznaczenia stopni, procedura ich przyznawania, itp.). Uważamy, że dokument Zasady i tryb zdobywania stopni harcerskich powinien być jak najprostszy, maksymalnie skrócony. Powinien w przejrzysty sposób prezentować najważniejsze, niepodlegające interpretacji kwestie oraz zalecenia organizacyjno techniczne. Jego uzupełnieniem powinien być Kodeks dobrych praktyk, który uczyłby instruktora umiejętnego stosowania metody harcerskiej podczas pracy ze stopniami harcerskimi. To właśnie tam znalazłyby się szczegółowe zalecenia, które ciężko osadzić w regulaminowych ramach. Kodeks dobrych praktyk byłby lepszą i bardziej zrozumiałą pomocą dla drużynowych, pomógłby im wykształcić zdrowe nawyki i niezbędną intuicję, przybliżając im w jak największym stopniu, jak ważną rolę w metodzie harcerskiej pełni system stopni. 2. Zasady i tryb zdobywania stopni harcerskich.

3 Oprócz gabarytów i stopnia skomplikowania dokumentu, zwraca uwagę jego strona językowa. Użyty język jest zrozumiały dla instruktora posiadającego doświadczenie w pracy z dokumentami opisującymi metodę harcerską to właśnie tacy instruktorzy tworzyli ten dokument. Jest jednak różnica między grupą autorów dokumentu, a grupą, dla której dokument jest przeznaczony. W naszej opinii Zasady i tryb zdobywania stopni harcerskich powinny zostać sformułowane w języku przystępnym dla siedemnasto- i osiemnastolatków. To osoby w tym wieku zostają obecnie drużynowymi. Tylko w pełni zrozumiały dokument zyska z jednej strony ich aprobatę, z drugiej zapobiegnie powstawaniu szkodliwych nieporozumień i ograniczy możliwości błędnej interpretacji zapisów. Uważamy również, że powinien powstać dokument dotyczący zasad i trybu zdobywania stopni harcerskich, przeznaczony dla zdobywających stopnie harcerzy. Nagminną praktyką jest korzystanie z Zasad i trybu przez harcerzy, mimo iż dokument przeznaczony jest dla instruktorów. Oznacza to, że harcerze potrzebują tego typu informacji i powinni je uzyskać w przystępnej dla siebie formie. 3. Wymagania prób na stopnie starszoharcerskie. W proponowanym sposobie tworzenia próby na pierwszy plan wysuwa się matematyka. Zrozumienie systemu, skupienie się na przestrzeganiu reguł dotyczących ilości wymagań przesłania ideę stopnia, cele realizacji próby. Próbę można stworzyć z konkretnych, podanych już zadań. Zgadzamy się, że system jest niezrozumiały. Krytycznie oceniamy podsuwanie gotowych zadań. Zwraca uwagę brak rozróżnienia między wymaganiem a zadaniem tym samym podczas planowania próby opiekun wraz ze swoim podopiecznym zbyt łatwo mogą uznać, że wszystkie przedstawione propozycje są zadaniami i zrezygnować z wysiłków na rzecz zindywidualizowania próby! Uważamy również, że nie podkreślono dostatecznie, iż przedstawione zadania są przykładowe i można, tak jak dotychczas, podchodzić do próby twórczo. Istnieje więc obawa, że próba przestanie być indywidualnym wyzwaniem. Oprócz powyższych kwestii dyskutowaliśmy również nad innymi problemami, jednak ograniczona ilość czasu nie pozwoliła nam na dojście do konkretnych wniosków. Zdefiniowaliśmy jednak kilka problemów, które być może warto tu przytoczyć: 1) Czy czas próby powinien być ograniczony? Do jakiego stopnia restrykcyjnie traktować czas przeznaczony na realizację próby? 2) Czy dobrym pomysłem jest połączenie czasu realizacji próby z planem pracy drużyny? Można to zrobić na wiele sposobów: wykorzystać obóz jako moment, w którym można zrealizować określone wymagania lub zamknąć próbę, połączyć rok harcerski z realizacją kolejnych stopni (jeden rok harcerski lub jeden semestr odpowiada jednemu stopniowi). Większość z nas zgodziła się, że warto uwzględnić w systemie stopni harcerskich wyraźne odniesienia do roku harcerskiego.

4 3) Wątpliwości budzi zaproponowany sposób nadrabiania poprzednich stopni w rezultacie prowadzi to do realizacji podwójnej próby. Narzędzia metodyczne wymagania na stopień HO i HR Podczas konferencji Metoda na metodę zastęp Excelsior przygotował panel dotyczący propozycji zmian w zapisie wymagań na stopnie wędrownicze takie jak: Harcerz Orli i Harcerka Orla oraz Harcerz i Harcerska Rzeczypospolitej. W trakcie dyskusji przed konferencją zwróciliśmy uwagę, że w niedługim czasie stopnie wędrownicze będą realizować harcerze w wieku lat (jeśli zostanie obniżony wiek we wszystkich metodykach). Należy o tym pamiętać i dostosować wymagania na wyżej wymienione stopnie do młodzieży, która dotrze do metodyki wędrowniczej za kilka lat. Podczas dyskusji wypracowaliśmy następujące wnioski w oparciu o projekt zmian metodycznych: 1. Brak określenia górnych progów czasowych trwania próby. Zarówno w wymaganiach na stopień HO i HR podany jest jedynie czas minimalny realizacji próby, wynoszący 12 miesięcy. Wspólnie doszliśmy do wniosku, że brak górnej granicy czasu, jaki wędrownik ma poświęcić na realizację zadań, spowoduje niepotrzebne rozciągnięcie próby w czasie i brak motywacji do realizowania zadań. Ważne aby ustalić zalecany czas realizacji próby (podobnie jak w stopniach instruktorskich), pamiętając, aby perspektywa nie była zbyt długa, np. 2 lata na każdy ze stopni. HARCERZ ORLI/HARCERKA ORLA 2. Opis siły ducha i siły rozumu zostały zamienione miejscami. Wniosek - przygotowując ponownie materiały należy zwrócić uwagę na poprawne dopasowanie opisów do poszczególnych płomieni watry. 3. W propozycji nowych wymagań na HO pojawił się zapis Mam plany na przyszłość i marzenia, w oparciu o nie podejmuję decyzję o wyborze mojej drogi życiowej. Podczas trwania panelu zastanawialiśmy się, czy piętnastoi szesnastolatek jest w stanie określić jakie ma plany na przyszłość. Wniosek pozostawić ten zapis. Wymaganie to wspiera myślenie przyszłościowe młodego człowieka, który na tym etapie swojego życia powinien zacząć myśleć o wyborze studiów. 4. W propozycji nowych wymagań na HO pojawił się zapis Nie korzystam z używek i jestem wolny od nałogów. Pojawiły się wątpliwości, czy zapis ten nie będzie dublowaniem Prawa Harcerskiego w wymaganiach na stopień. Ważne jest zaznaczenie, że wędrownik nie tylko nie pije alkoholu czy nie pali tytoniu, ale również jest wolny od nałogów związanych z postępem cywilizacyjnym, takich jak uzależnienie od komputera, mediów społecznościowych czy telewizji. Należy się poważnie zastanowić, czy pozostawić ten zapis w nowej wersji. 5. Wymaganie Na podstawie Prawa Harcerskiego buduję swój system wartości. Potrafię otwarcie i konsekwentnie go bronić. zostało zamienione

5 na Na podstawie harcerskich ideałów buduję swój system wartości. Potrafię o nim rozmawiać w grupie rówieśniczej. Podczas dyskusji doszliśmy do wniosku, że propozycja nowego zapisu sugeruje, że nie trzeba bronić bycia harcerzem, a tłumaczyć czym właściwie się zajmujemy. W poprzednim brzmieniu miało to wydźwięk negatywny (jesteśmy atakowani mówiąc o byciu harcerzem). Uczestnicy dyskusji wspólnie uznali, że nowe brzmienie zapisu jest lepsze od poprzedniego. HARCERZ/HARCERKA RZECZYPOSPOLITEJ 6. Zrealizowałem wyczyny o charakterze fizycznym, intelektualnym lub duchowym, przełamując własne bariery i ograniczenia. W wyniku dyskusji sformułowany został wniosek aby pominąć zapis na rzecz podkreślenia, że wszystkie zadania powinny być o charakterze wyczynu realizowane w różnych sferach (fizyczny, duchowym i intelektualnym). 7. Szukam drogi osiągnięcia samodzielności ekonomicznej. Zapis ten jest niejasny, w grupie pojawiły się różne zdania na jego temat. Należy pamiętać, że osoby w wieku wędrowniczym bardzo często nie mają możliwości podjęcia pracy ze względu na szkołę czy studia. Grupa panelowa nie ustaliła jednego stanowiska w stosunku do tego zapisu. ASPEKTY RÓŻNE 8. Usunięcie naramiennika wędrowniczego z metodyki wędrowniczej. W trakcie dyskusji wysunięto wniosek by pozostawić naramiennik wędrowniczy w obecnej formie, kładąc nacisk na kształcenie osób pracujących z wędrownikami z korzystania z tego narzędzia. Próba na naramiennik wędrowniczy nie jest tak trudna, aby nie móc jej zrealizować na początku tej drogi wędrowniczej. Wymagania na naramiennik wędrowniczy w obecnej formie będą przejściem od bardzo konkretnych wymagań z niższych stopni do bardzo ogólnego pojęcia poszczególnych części stopni wędrowniczych. Służba, znaki służb, projekty, starszoharcerska róża wiatrów Podczas dyskusji panelowej zastęp Dwunogi przygotował dyskusję nad harcerską służbą w kontekście nowego rozumienia instrumentów metodycznych, którymi są projekty i znaki służb. Według nowej koncepcji Zespołu ds. Metodycznych mają one być rozciągnięte na wszystkie grupy metodyczne za wyjątkiem zuchów. Zastanawialiśmy się, jaka jest ich rola, czym są, szeroko spojrzeliśmy na służbę. Dyskusja miała również na celu zastanowienie się, czy starszoharcerska róża wiatrów nowy do wdrożenia instrument metodyczny ma szansę zaistnieć wśród harcerzy starszych i w jakim wymiarze. Podczas dyskusji doszliśmy do następujących wniosków:

6 1. W dzisiejszym harcerstwie nie do końca wiadomo, czym jest służba wielu drużynowych ma z nią problem. W niektórych środowiskach może mieć złe konotacje (np. w związku z akcjami pakowania zakupów, które służbą nie są). 2. Widzimy szansę w formie projektu jest on ważny w kształtowaniu się procesów grupowych, istotnych na każdym etapie rozwoju młodego człowieka. Często przydaje się on w dorosłym życiu w pracy i w domu, jednak nie powinien, naszym zdaniem, dotykać spraw służby do tego potrzebny jest osobny instrument metodyczny, którym są znaki służb. 3. Wielu drużynowych, planując program drużyny, nie szuka realnych potrzeb środowiska, w którym funkcjonuje drużyna, by mogła podjąć, w ramach swojej pracy, służbę. Traktuje się ją jako poboczną część programu, nieważną, często potem tłumacząc, że nie odpowiada się na bieżące potrzeby środowiska, gdyż ma się zaplanowany program, który trzeba zrealizować. 4. Częstokroć poszukiwania pola służby kończą się fiaskiem, gdyż skupiamy się na spektakularnej służbie widocznej, takiej, którą można się pochwalić, zapominając o małej, codziennej, może mniej widowiskowej, za to społecznie potrzebnej. Wielu drużynowych również zniechęca się w poszukiwaniach pola służby, gdyż do większości czynności (zwłaszcza porządkowych) oddelegowane są specjalne służby, wobec czego harcerska służba nie ma szans na rozwinięcie się. 5. Grupie panelowej bardzo spodobał się pomysł rozciągnięcia znaków służb także na harcerzy i harcerzy starszych, widzimy w tym szansę na rozszerzanie działalności programowej drużyn poprzez podejmowanie służby. Uważamy, że służba nie powinna być uzupełnieniem, ale elementem pracy drużyny i taki instrument metodyczny wspaniale integruje ją w proces pracy drużyny. 6. Poprawie musi ulec kształcenie drużynowych, którzy powinni mieć większą świadomość, czym jest służba, w jaki sposób jej szukać, podejmować ją, jak pracować z nowym instrumentem metodycznym. Przede wszystkim w trakcie takich szkoleń trzeba kłaść nacisk na uczenie w działaniu, gdyż to, co przeżyją kursanci, przeniosą później w sposób naturalny na swoje drużyny i środowiska działania. 7. Wnioskujemy o mniej formalności związanych z podejmowaniem służby, mniej rozpisywania, by stała się bardziej spontaniczna, naturalna. Forma instytucjonalna podejmowania służby często zniechęca młodych ludzi do starań.

7 8. Wiele wątpliwości budzi w nas róża wiatrów na poziomie starszoharcerskim. Widzimy ją jako ważny i potrzebny element przejścia z poziomu harcerskiego na starszoharcerski. Mógłby on być zastosowany jako element obrzędu przejścia. Potrzeba jednak dobrze obudować jej symbolikę, wpleść ją (podobnie jak jest to uczynione na poziomie wędrowniczym) w wymagania prób stopni starszo harcerskich, połączyć ją ze starszoharcerskim poszukiwaniem. Obawiamy się przede wszystkim deprecjonowania tego instrumentu metodycznego jako elementu, który nie wymaga przejścia próby, jednak postulujemy, by była to próba bez rozpisywania, nastawiona na przemyślenie swojej drogi, bezpieczne przejście oraz poznanie nowej metodyki. Cieszy nas to, że pojawia się jako spójny element identyfikacji harcerzy starszych, jednak widzimy, że wymaga głębszego dopracowania.