Priorytet współpraca z ubezpieczycielami

Transkrypt

1 Priorytet współpraca z ubezpieczycielami Rozmowa z Elżbietą Wanat Połeć, Prezesem Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego Czy ubiegły rok był zdaniem Pani Prezes rokiem dobrym i ważnym dla branży ubezpieczeniowej? Jeśli tak, to z jakich powodów? Rok 2009 bez wątpienia był rokiem trudnym dla rynku ubezpieczeniowego ze względu na skutki światowego kryzysu finansowego. W przypadku polskiego sektora ubezpieczeniowego skutki tego kryzysu nie pociągnęły za sobą na szczęście niewypłacalności zakładów ubezpieczeń, których konsekwencję mogłoby stanowić zachwianie stabilności sektora i wystąpienie zwiększonych kosztów odszkodowawczych po stronie UFG oraz zakładów ubezpieczeń-członków UFG. Co ważne, wskaźniki bezpieczeństwa działalności ubezpieczycieli według informacji za III kwartały 2009r., są stosunkowo wysokie w stosunku do wymaganego ustawowego ich poziomu. Tym niemniej w odniesieniu do poszczególnych działów, zaobserwowano nieco odmienne tendencje. I tak, w przypadku działu I, znacząco spadła składka przypisana brutto, głównie z uwagi na mniejsze zainteresowanie zarówno klientów, jak i samych zakładów ubezpieczeń odpowiednio zakupem lub sprzedażą polis opartych na produktach bankowych i inwestycyjnych (tzw. poliso-lokaty unit-linked). Paradoksalnie oznacza to powrót do tradycyjnych długoterminowych polis ochronnych i większą przejrzystość zawieranych umów ubezpieczenia w zakresie przedmiotu ubezpieczenia i odpowiedzialności instytucji ubezpieczeniowych. Nastąpiła również poprawa większości parametrów finansowych dla zakładów tego działu. Z kolei w dziale II zaobserwowano nieznaczny wzrost składki przypisanej brutto, przy jednoczesnym pogorszeniu się szeregu wskaźników finansowych. Szczególnie widoczne jest to w ubezpieczeniach OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, w których strata techniczna po III kwartałach 2009r. w stosunku do analogicznego okresu 2008 r. niemal się podwoiła i osiągnęła poziom blisko 580 mln zł. Rok 2009 był również trudnym okresem dla Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego - w tym w szczególności dla obszaru gospodarki finansowej. Na ten stan rzeczy nałożyło się kilka czynników. Po pierwsze z jednej strony, faktyczna stagnacja przychodów w zakresie otrzymywanej od zakładów ubezpieczeń składki członkowskiej (mającej znaczący ok. 50% udział w strukturze całkowitych przychodów Funduszu), a z drugiej strony wysoka dwucyfrowa dynamika wartości wypłacanych odszkodowań i świadczeń. Przede wszystkim było to spowodowane wzrostem udziału szkód osobowych w strukturze wypłacanych odszkodowań i świadczeń, jak również ogromnym wzrostem średniego odszkodowania, którego wysokość jeszcze, w 2006r. oscylowała na poziomie 6,4 tys. zł, a w 2009r. kształtowała się już na poziomie dwukrotnie wyższym tj. ok. 13 tys. zł. Po drugie, generowanie większych przychodów Funduszu z innych ważnych dla UFG źródeł finansowania było niezmiernie trudne. Przykładowo, patrząc przez pryzmat przychodów uzyskanych przez UFG z tytułu opłat za niespełnienie obowiązku ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, rok 2009 nie był rokiem dobrym, a nawet można postawić tezę, że rokiem najgorszym na przestrzeni ostatniej dekady. Było to skutkiem kumulacji kilku istotnych czynników, wynikających bezpośrednio lub pośrednio ze zmian, powszechnie obowiązujących przepisów prawa, które weszły w życie po 2003 roku. Najistotniejszym takim czynnikiem, była coraz niższa, jednostkowa wartość opłaty za niespełnienie obowiązku ww. ubezpieczenia, która jest wypadkową średniego kursu euro z początku danego roku. Ze względu na umocnienie złotego i stale obniżające się kursy walut, wysokość opłat uległa istotnemu zmniejszeniu (w porównaniu do opłat z lat

2 prawie o 38%). Sytuacja ta - w ocenie UFG - ulegnie nieznacznej zmianie w kolejnych latach, w których windykowane będą opłaty z lat , o wartości jednostkowej wyższej o ok. 15% w porównaniu do wysokości opłat z lat Kolejnymi czynnikami powodującymi zmniejszenie przychodów z tytułu opłat, aczkolwiek w dużo mniejszym stopniu, były: objęcie ochroną ubezpieczeniową kolejnych nabywców pojazdu do końca okresu obowiązywania umowy ubezpieczenia zbywcy, w tym instytucja tzw. automatyzmu umowy ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych polegającego na automatycznym przejściu umowy zbywcy pojazdu na jego nabywcę na okres następnych 12 m-cy i tym samym zawiązaniu zbywcy tą umową przez ww. okres, a także wprowadzenie tzw. gradacji opłat, uzależnionej od zwłoki w zawarciu ww. umowy ubezpieczenia przez posiadacza pojazdu mechanicznego. Ww. czynniki spowodowały, że przychody z opłat w roku 2009 ukształtowały się na poziomie niecałych 11 mln zł i były niższe o 11% od przychodów z opłat uzyskanych w roku 2008 (12,4 mln zł). Podkreślenia w tym miejscu wymaga, iż Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny aktywnie uczestniczył w toku procesu zmian legislacyjnych, zwłaszcza tych dotyczących ustaw o ubezpieczeniach obowiązkowych, UFG i PBUK, wspierając rozwiązania prorynkowe i pro-konsumenckie. Przykładem rozwiązań pro-rynkowych, była propozycja Funduszu dotycząca umożliwienia UFG wykorzystania określonej części środków funduszu pomocowego na zaspokojenie uzasadnionych roszczeń poszkodowanych (uprawnionych) z tytułu OC komunikacyjnego lub OC rolników w sytuacji wystąpienia pewnych rodzajów niewypłacalności zakładów ubezpieczeń. W przypadku przyjęcia takiego rozwiązania pozostałe zdrowe zakłady ubezpieczeń działające ww. grupach dzięki nie nałożeniu na nie dodatkowej składki nie byłby obciążane kosztami niewypłacalności. Aktualnie, bowiem Fundusz może udzielać zwrotnej pomocy finansowej zakładowi ubezpieczeń przejmującemu portfel ww. grup ubezpieczeń, jeżeli posiadane środki własne w wysokości, co najmniej marginesu wypłacalności oraz aktywa na pokrycie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych nie gwarantują w pełni wypłacalności tego zakładu ubezpieczeń Przykładem pro-konumenckiego podejścia Funduszu, było natomiast poparcie propozycji środowiska ubezpieczeniowego dotyczącego odejścia od zasady tzw. automatyzmu umowy ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych lub OC rolników w przypadku zbycia lub nabycia pojazdu bądź gospodarstwa rolnego. Dzięki temu rozwiązaniu zmniejszeniu powinna ulec skala zjawiska podwójnego ubezpieczenia w zakresie ww. ubezpieczeń, jakkolwiek dla Funduszu może to oznaczać wzrost liczby nieubezpieczonych sprawców szkód ale też większe możliwości egzekwowania opłat za brak ubezpieczenia. Jakie wydarzenie w 2009 roku uważa Pani za najistotniejsze dla branży ubezpieczeniowej? Szczególnie istotne w minionym roku - w ocenie Funduszu - było zaktywizowanie współpracy pomiędzy zakładami ubezpieczeń a Funduszem w zakresie zagadnień związanych z bazą danych Ośrodka Informacji (OI UFG). Kompletność, wysoka jakość danych oraz terminowość ich przesyłania do OI UFG jest niezwykle istotna nie tylko ze względu na zadania statutowe wykonywane przez Fundusz związane z kontrolą spełnienia ustawowego obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia, ale przede wszystkim ma fundamentalne znaczenie dla pełnienia przez Fundusz funkcji informacyjnej (m.in. o umowach OC i AC oraz o zdarzeniach i odszkodowaniach (świadczeniach) z nich wynikających). Na przestrzeni całego 2009 roku, Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny z sukcesem podejmował działania, zmierzające do pozyskania jak największej liczby danych i usprawnienia mechanizmów związanych z ich udostępnianiem. Efektami tych działań była dużo większa 2

3 aktywność zakładów ubezpieczeń członków UFG w przekazywaniu danych do OI UFG, a także znaczna poprawa jakości oraz terminowości ich przesyłania, w porównaniu do lat poprzednich. W przypadku danych dotyczących zdarzeń i odszkodowań (świadczeń) otrzymanych w 2009 roku odnotowano dynamikę na poziomie ponad 250% w porównaniu do 2008 roku. Zapytania kierowane do OI UFG, w większości przypadków, dotyczyły identyfikacji polisy OC na dany dzień. W tym kontekście podkreślenia wymaga, iż w celu skrócenia terminu uzyskania odpowiedzi na tego typu pytania, Fundusz udostępnił od września 2009 roku możliwość automatycznego zadawania i udostępniania na nie odpowiedzi w trybie on-line, poprzez portal internetowy UFG. Mechanizm ten w celu bardziej powszechnego jego wykorzystania został również zaimplementowany na stronie internetowej Rzecznika Ubezpieczonych. Nie bez znaczenia dla Funduszu było również znaczące poprawienie komunikacji z zakładami ubezpieczeń oraz wyjście naprzeciw wielu ich oczekiwaniom, związanych przede wszystkim z poszerzeniem spectrum świadczenia usług informacyjnych przez UFG. Punktem kulminacyjnym tych działań stało się zorganizowanie przez Fundusz we wrześniu 2009 roku seminarium dedykowanego przede wszystkim dla pracowników zakładów ubezpieczeń z obszarów merytorycznych, związanych z zawieraniem umów ubezpieczenia, likwidacją szkód oraz analizami ubezpieczeń komunikacyjnych. Czy, Pani zdaniem, ogólnoświatowy kryzys gospodarczy miał wpływ na sytuację sektora ubezpieczeniowego? Oczywiście. Można to zauważyć na przykładzie tendencji występujących w zakresie obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych. W roku 2009 z uwagi na spadek PKB w USA, a zwłaszcza w strefie euro, będącej głównym partnerem handlowym i gospodarczym Polski, nastąpiło wyraźne spowolnienie tempa wzrostu gospodarczego w naszym kraju, wzrost bezrobocia i zahamowanie tempa wzrostu płac. Zaowocowało to m.in. spadkiem liczby nabywanych nowych i używanych pojazdów osobowych przez osoby zamieszkałe w Polsce w porównaniu do roku W konsekwencji, według danych KNF za III kwartały 2009r., składka przypisana brutto uzyskana przez zakłady z tytułu ww. grupy ubezpieczenia zwiększyła się w stosunku do analogicznego okresu jedynie o niespełna 2%. Jednocześnie zakłady ubezpieczeń w analizowanym okresie wypłaciły o ok. 16% wyższe odszkodowania i świadczenia brutto. Niska dynamika wzrostu składek zebranych przez zakłady ubezpieczeń - będąca skutkiem kryzysu - przy wysokiej dynamice wartości wypłat odszkodowań i świadczeń, będącej w szczególności skutkiem coraz wyższych wypłat w obszarze szkód osobowych oraz pro-konsumenckim podejściem orzecznictwa sądowego w tym obszarze - w najbliższej przyszłości może skutkować podwyżkami taryf dla klientów. Co, Pani zdaniem, dla rynku ubezpieczeniowego przyniesie 2010 rok? Mając na uwadze zagadnienia pozostające w sferze zainteresowań UFG wydaje się, że rok 2010 może przynieść kilka zmian prawa szczególnie w obszarze obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych oraz niewypłacalności zakładów. W przypadku ubezpieczeń OC posiadaczy pojazdów mechanicznych istnieje duże prawdopodobieństwo implementacji niektórych rozwiązań, w tym propozycji nowelizacji ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych likwidującej tzw. automatyzm zawarcia umowy ubezpieczenia, na kolejny 12 miesięczny okres, po sprzedaży pojazdu oraz projektu poselskiego dotyczącego nowelizacji ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, UFG i PBUK w zakresie likwidacji obowiązku ubezpieczenia naczep i przyczep. W przypadku natomiast zagadnienia niewypłacalności zakładów ubezpieczeń, oczekujemy, że w kwietniu br. Komisja Europejska zaprezentuje tzw. Białą Księgę w sprawie Funduszy Ochrony Ubezpieczonych (ang. insurance guarantee schemes), opartą na wynikach 3

4 prac Grupy Roboczej ds. Funduszy Ochrony Ubezpieczonych, raportu OXERA dotyczącego Funduszy Ochrony Ubezpieczonych i wnioskach z publicznych konsultacji przeprowadzonych z szeregiem krajowych instytucji ubezpieczeniowych z państw członkowskich. Ma ona stanowić przełom w pracach wspólnotowych nad dyrektywą w tej sprawie, której celem jest wprowadzenie w każdym państwie członkowskim UE obowiązkowego funkcjonowania Funduszy Ochrony Ubezpieczonych i minimalnej harmonizacji przepisów w tym obszarze. Ponadto, niezależnie od powyższego, w przypadku obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, w naszej ocenie w roku 2010 następować będzie dalsze zwiększanie się średnich kwot wypłacanych świadczeń, głównie z uwagi na roszczenia z tytułu zadośćuczynienia za ból i cierpienie osoby bezpośrednio poszkodowanej, jak i stosownych odszkodowań po śmierci osoby bliskiej. Wydaje się również, że można oczekiwać pewnej stabilizacji odnośnie wysokości zasądzanych zadośćuczynień w związku z tym, że znane już będą pierwsze orzeczenia sądowe i rozpocznie się proces ugruntowywania się orzecznictwa w tej materii. Jakie plany ma Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny w 2010 roku? Celem UFG jest kontynuowanie aktywnej współpracy z zakładami ubezpieczeń w zakresie zagadnień związanych z bazą danych OI UFG. Ma ona polegać m.in. na wdrażaniu wspólnie przyjętych rozwiązań w zakresie poprawy jakości i kompletności danych przekazywanych przez zakłady oraz umożliwiających im biznesowe wykorzystanie tej bazy. Należy mieć również na uwadze, że od 2008 roku Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny kontynuuje działania związane z nadaniem bardziej systemowego charakteru kontroli spełnienia obowiązku ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, polegającego na zderzeniu danych zawartych w bazie OI UFG z danymi z centralnej ewidencji pojazdów MSWiA (CEP). W roku 2009, na podstawie porównania danych z ww. baz, wygenerowano zbliżoną liczbę spraw (21,2 tys.) w stosunku do liczby postępowań windykacyjnych wszczętych na podstawie zawiadomień otrzymanych od zewnętrznych organów kontrolnych (23,6 tys. spraw). Należy przy tym pamiętać, że wezwania generowane na podstawie danych z OI UFG i CEP nie są jednak w 100% trafne, między innymi ze względu na brak pełnej informacji polisowej w bazie OI UFG oraz brak niektórych danych w bazie CEP. W wielu przypadkach okazuje się bowiem, że kontrolowany pojazd został zbyty nawet kilka lat przed kontrolą, zbywca zgłosił sprzedaż, jednak informacja ta nie trafiła do bazy CEP. Częste przypadki dotyczą również sytuacji, w których posiadacze pojazdów nie wyrejestrowują pojazdu, np. po jego demontażu (złomowaniu) i dopiero skierowanie do nich wezwania powoduje dopełnienie wszelkich formalności z tym związanych. Prowadzona przez UFG kontrola przyczynia się, zatem również do porządkowania bazy CEP. Na skutek występowania ww. problemów, kontrole prowadzone na podstawie nałożenia na siebie danych z ww. baz nie przynoszą zakładanych, szybkich efektów w postaci przychodów. Dlatego też, Fundusz kontynuuje prace w zakresie udoskonalenia i usprawnienia przedmiotowych działań kontrolnych, w celu bardziej efektywnego wykorzystania wyników porównania danych z ww. baz (np. poprzez określanie nowych algorytmów weryfikacji danych). Efektem tych działań, już w roku 2010 powinny być wyższe przychody z tytułu opłat, uszczelnienie systemu kontroli spełnienia obowiązku ubezpieczenia oraz zmniejszenia liczby nieubezpieczonych pojazdów ruchu drogowego. Ponadto, Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny ma nadzieję, że nowelizacja ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, UFG i PBUK pozwoli na wypracowanie szczególnych zasad rachunkowości dla UFG, Obecnie, bowiem obowiązujące przepisy zarówno Statutu Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego, jak i Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 15 listopada 2001 roku w sprawie szczególnych zasad rachunkowości dla niektórych 4

5 jednostek niebędących spółkami handlowymi, nieprowadzących działalności gospodarczej, nie przystają do charakteru zadań realizowanych przez Fundusz. W roku 2010 ważnym zadaniem dla Funduszu w związku ze zbliżającym w 2011 r. jubileuszem 20-lecia działalności Funduszu na polskim rynku ubezpieczeniowym, będzie przygotowanie pierwszego kompleksowego opracowania książkowego dotyczącego różnorakich zagadnień związanych z funkcjonowaniem instytucji funduszu gwarancyjnego w sektorze ubezpieczeń w Polsce i na świecie. Dziękuję za rozmowę. Rozmawiała: Violetta Fotyga 5