ruch wydawniczy w liczbach

Transkrypt

1 ruch wydawniczy w liczbach P E R I O D Y K I

2 Spis treści Wstęp 2. Polska produkcja periodyków 3. Polska produkcja periodyków w roku 2017 tytuły w roku 2017 według częstotliwości Polska produkcja periodyków w roku 2017 według kategorii tematycznych 5. Polska produkcja periodyków w roku 2017 według typów formalno-funkcjonalnych Polska produkcja periodyków w roku 2017 według miejsca wydania Polska produkcja periodyków 8. Podsumowanie 9. Tablice statystyczne w roku 2017 według języka wydania Spis wykresów i tabel Spis tablic statystycznych

3 1. Wstęp Ruch Wydawniczy w Liczbach. Periodyki to publikacja, w której przedstawiamy dane statystyczne dotyczące tytułów1 periodyków opublikowanych na terenie Rzeczypospolitej Polskiej w jednym roku kalendarzowym. W aktualnym wydaniu raportu uwzględniamy wszystkie gazety i czasopisma, których wydania z 2017 roku Biblioteka Narodowa otrzymała w formie papierowej nie później niż do końca maja Jak co roku wyjątek został zrobiony dla pism pojawiających się najrzadziej, głównie roczników. W ich przypadku uwzględniliśmy także numery nadesłane po terminie zamknięcia poprzedniej bazy wydania z roku Gdybyśmy nie przyjęli takiej zasady, to ze względu na długi cykl wydawniczy wielu roczników i fakt, że często publikowane są one ze znacznym opóźnieniem, powstałaby sytuacja, w której część tytułów o tej częstotliwości na stałe wypadłaby ze statystyki wydawnictw. 1 Wyjaśnienie powodów ograniczenia podawanych danych statystycznych do informacji tyczących jedynie tytułów periodyków, bez uwzględniania ich nakładów, można znaleźć w Ruchu Wydawniczym w Liczbach 2014, [dostęp: ].

4 2. Polska produkcja periodyków w roku 2017 tytuły W 2017 roku Biblioteka Narodowa odnotowała 7481 tytułów periodyków. Jest to liczba znacząco większa niż w kilku ostatnich latach. W roku 2016 było ich 7154, w ciągu roku przybyło więc 327 tytułów, co oznacza, że ogólna liczba periodyków wzrosła o 5%. Jest to wciąż mniej niż w rekordowym pod tym względem roku 2012 (wtedy naliczyliśmy 7827 tytułów), ale też znacząco więcej niż w 2014 kiedy obserwowaliśmy z kolei gwałtowny spadek ich liczebności (było ich wtedy jedynie 6796). Wniosek, że liczby te wskazują na to, iż rok 2017 był wyjątkowo dobry dla rynku periodyków drukowanych, byłby jednak zdecydowanie przedwczesny. Należy mianowicie zauważyć, że przybyło pism bardzo specyficznych. Pod względem częstotliwości ukazywania się wyłącznie roczników i pism nieregularnych, a pod względem typologii funkcjonalnej czasopism naukowych. Reasumując, naddatek ten tworzą głównie periodyki naukowe o najniższych częstotliwościach. Można dodać, że głównie takie, które zostały przesłane do Biblioteki Narodowej z opóźnieniem. Odnotowany obecnie wzrost ich liczby może oznaczać zwiększenie regularności wydań tego typu czasopism jest to jednak kwestia ograniczona do jednego tylko, bardzo specyficznego segmentu wydawnictw periodycznych. Nie przybyło za to w omawianym roku, a nawet nieco ubyło, pism o wyższych częstotliwościach. Tworząca tło dla naszych wyników ogólna sytuacja na rynku prasy papierowej także nie wydaje się nadmiernie optymistyczna. Należy zwłaszcza zwrócić uwagę na zmniejszające się w Polsce nakłady gazet i czasopism. Z analiz Macieja Hoffmana wynika, że od 2010 do 2017 roku wielkość nakładu globalnego obniżyła się z 2447,7 mln do 1551,7 mln egzemplarzy2. Spadają także nakłady prasy papierowej na świecie. Rośnie za to nieustająco znaczenie informacyjnych platform internetowych3. 2 Dane przygotowane przez Macieja Hoffmana, prezesa Stowarzyszenia Dziennikarzy i Wydawców Repropol. 3 Tak pokazują dane globalne z ostatnich kilku lat, por. World Press Trends 2018: Facts and Figures. Global newspaper industry revenues,

5 Wykres 2.1. Liczba tytułów periodyków publikowanych w Polsce w latach RUCH WYDAWNICZY W LICZBACH TOM 66: 2017 P E R I O D Y K I and-figures [dostęp: ]; 40% global internet users read news online, reveals WAN-Ifra s World Press Trends Report 2016 survey, -online-reveals-wan-ifra-world-press-trends-report-2016-survey [dostęp: ]; także dla przykładu choćby Wielkiej Brytanii por.: Print ABC s. Seven UK national newspapers losing print sales at more than 10 percent year on year, -national-newspapers-losing-print-sales-at-more-than-10-per-cent-year-on-year/ [dostęp: ].

6 3. Polska produkcja periodyków w roku 2017 według częstotliwości W roku 2017 wzrosła liczba pism o najniższych częstotliwościach, a zmalały nieco zbiory periodyków o częstotliwościach wyższych. Zmiana ta jest tym wyraźniejsza, że wśród przysyłanych do Biblioteki Narodowej czasopism te o niższych częstotliwościach zdecydowanie przeważają, przy czym największe grupy stanowią w roku 2017, jak i w poprzednich latach miesięczniki (23%) i kwartalniki (25%). Bardzo skromna jest liczba dzienników (0,6%), a udział pism ukazujących się częściej niż raz na miesiąc rzadko przekracza 10% całego zbioru. W 2017 roku liczba dzienników zmniejszyła się o 4 tytuły (czyli o 8%), tygodników o 40 tytułów (co także dało 8%), a dwutygodników o 19 tytułów (czyli 9%). Zwraca za to uwagę nieco większy niż przeciętnie udział w całym zbiorze periodyków o najniższej częstotliwości, czyli roczników. Stanowią one obecnie 12,5% wszystkich pism, co oznacza wzrost aż o 50% (o 321 tytułów) w stosunku do poprzedniego roku. Przybyło także pism ukazujących się nieregularnie (obecnie 15,3% całości, wzrost o 153 tytuły, czyli o 15%). Zjawisko to związane jest, jak już wspomniano, z przesłaniem do Biblioteki Narodowej znaczniejszej niż przeciętnie liczby spóźnionych periodyków o tych częstotliwościach. Roczniki i pisma nieregularne często przekazywane są z opóźnieniem, co wynika nie tylko z opieszałości w wysyłaniu egzemplarzy obowiązkowych, ale także z opóźnień w samym procesie wydawniczym. Wydaje się, iż w roku 2017 zaobserwować można tendencję wśród wydawców periodyków tego typu do porządkowania procesu wydawniczego oraz staranniejszego wywiązywania się z zobowiązań wobec narodowej książnicy. Wśród periodyków o najniższych częstotliwościach ukazywania się oraz nieregularnych znajduje się szczególnie wiele czasopism naukowych. Stanowią one 65% roczników, 62% półroczników, 47% pism nieregularnych i 38% kwartalników. W zbiorze periodyków o średnich częstotliwościach znajdziemy z kolei znaczną liczbę pism fachowych. Tworzą one 17% kwartalników, 28% dwumiesięczników, 24% miesięczników. W przypadku wyższych częstotliwości większe znaczenie z kolei zyskują pisma urzędowe lokalne (19% miesięczników, 17% dwutygodników) oraz lokalne (50% dwutygodników, 50% tygodników, 69% dzienników). Zbiór dzienników wypełniają, obok pism lokalnych, tytuły prasowe (19%) oraz pojedyncze pisma sportowe i fachowe.

7 Tabela 3.1. Proporcje periodyków różnych częstotliwości w latach (w %) 7 Lata Periodyki Dzienniki 0,6 0,7 0,6 0,7 0,6 Tygodniki 5,1 5,9 5,9 7,0 6,0 Dwutygodniki 3,2 3,4 3,1 3,0 3,0 Miesięczniki 24,8 25,0 23,8 24,1 22,8 Dwumiesięczniki 10,7 9,3 9,6 10,0 9,3 Kwartalniki 28,6 25,2 25,3 26,5 25,1 Półroczniki 7,3 5,5 5,6 6,3 5,5 Roczniki 11,6 10,0 10,4 8,6 12,5 Nieregularniki 8,1 15,0 15,7 13,8 15,3 RUCH WYDAWNICZY W LICZBACH TOM 66: 2017 P E R I O D Y K I

8 4. Polska produkcja periodyków w roku 2017 według kategorii tematycznych Odnotowane w 2017 roku zmiany w tematycznym składzie periodyków w stosunku do roku poprzedniego są minimalne. Można zauważyć, że obecnie nieco mniejszy jest udział pism socjologicznych (o 2 p.p.) oraz nieco większy (o 1 p.p.) tytułów z dziedziny historii. Kategorią tematyczną, do której co roku zalicza się największą liczbę publikowanych w Polsce periodyków, jest dział socjologia i statystyka. W roku 2017 zakwalifikowane do niej pisma tworzyły 30% całego zbioru. Wyjątkowo duże rozmiary tej kategorii wynikają z faktu, że zawiera ona gazety i czasopisma ogólnoinformacyjne, dostarczające aktualnych informacji o wydarzeniach z różnych dziedzin życia, przeznaczone dla szerokiej i zróżnicowanej publiczności, czyli znajduje się tu większość pism, które w ramach typologii funkcjonalnej określane są jako prasa oraz pisma lokalne i urzędowe lokalne. Do działu tego zaliczamy również część pism o szerokiej i zróżnicowanej tematyce, ale kierowanych do konkretnych specyficznych grup czytelników kobiet, mężczyzn, dzieci i młodzieży, cudzoziemców, przedstawicieli mniejszości narodowych, a także znaczną część periodyków o stylu życia. Znajdują się tu też czasopisma naukowe i popularnonaukowe dotyczące socjologii i statystyki jako specyficznych dziedzin wiedzy, ich liczba jednak nie jest wielka (one same stanowiłyby jedynie 2% wszystkich tytułów). Drugi tematyczny zbiór periodyków o znacznych rozmiarach to pisma zakwalifikowane do działu ogólnego (w 2017 roku stanowiły 7,4%). Na ten dość szeroki i niejednorodny dział tematyczny składają się naukowe i popularnonaukowe czasopisma łączące informacje z kilku dziedzin wiedzy (4,4% wszystkich periodyków), pisma poświęcone tematyce związanej z książkami, zwłaszcza bibliotekom oraz rynkowi wydawniczemu (1%), pisma kulturalne łączące informacje z różnych dziedzin kultury (0,9%), pisma informatyczne (0,7%) oraz związane z muzeami i muzealnictwem (0,4%). Kolejne spore grupy periodyków znajdują się w działach tematycznych dotyczących religii i teologii (7%), nauk medycznych i ochrony zdrowia (7%), polityki i ekonomii (6%), inżynierii, techniki, przemysłu, handlu i rzemiosła (6%), historii i biografistyki (5%), prawa, administracji i opieki społecznej (4%), szkolnictwa i dokształcania nauczycieli (4%). Warto wskazać te kategorie tematyczne, w przypadku których dominującą czy szczególnie znaczącą rolę odgrywają periodyki przynależne do poszczególnych typów

9 funkcjonalnych. Można na przykład wymienić znaczną liczbę kategorii, gdzie dominują periodyki naukowe. Należą do nich filozofia i psychologia (91%), matematyka (87%), nauki przyrodnicze (66%), psychologia i filozofia (65%), zarządzanie i organizacja (65%), geografia (62%), historia i biografistyka (58%), literaturoznawstwo (58%), nauki medyczne i ochrona zdrowia (55%), prawo, administracja i opieka społeczna (52%). Można też wskazać takie kategorie tematyczne, które w szczególnie dużym stopniu wypełniane są przez czasopisma fachowe. Dotyczy to zwłaszcza czasopism z zakresu inżynierii, techniki, przemysłu, handlu i rzemiosła (53%), rolnictwa, leśnictwa i rybołówstwa (49%), ekonomii i polityki (42%), planowania przestrzennego i architektury (42%), prawa i administracji (36%), edukacji i dokształcania nauczycieli (32%), zarządzania i organizacji (32%). Inne kategorie tematyczne o wyrazistym profilu funkcjonalnym to te poświęcone gospodarstwu domowemu, na które w ponad połowie (52%) składają się periodyki poradnikowe, oraz tematyce historycznej w 28% wypełniają ją czasopisma popularnonaukowe. 9 RUCH WYDAWNICZY W LICZBACH TOM 66: 2017 P E R I O D Y K I

10 5. Polska produkcja periodyków w roku 2017 według typów formalno-funkcjonalnych W naszej analizie publikowanych w Polsce periodyków, obok ich podziału według tematyki, uwzględniamy również typologię formalno- -funkcjonalną czyli kategoryzację ze względu na to, dla jakiego czytelnika dane pismo jest przeznaczone oraz jaki rodzaj użytku (wiedzy, przyjemności, rozrywki itd.) może on z niego czerpać. W stosunku do poprzedniego roku wart uwagi jest wzrost liczby czasopism naukowych (o 374 tytuły), poradnikowych (o 31 tytułów) i urzędowych lokalnych (o 43 tytuły), a spadek liczby periodyków lokalnych (o 104 tytuły), fachowych (o 23 tytuły) i edukacyjnych (o 18 tytułów). Zmiany te są znaczące, ale nie rewolucyjne, a udział poszczególnych typów periodyków w całym zbiorze pozostaje mniej więcej stały. Największą ich część w roku 2017, podobnie jak w poprzednich latach, tworzyły pisma naukowe (31% wszystkich tytułów, o 4 p.p. więcej niż przed rokiem). Nieco mniejsze, ale także znaczne, są zbiory pism fachowych (15%, o 1 p.p. mniej niż przed rokiem), lokalnych (13%, o 2 p.p. mniej niż przed rokiem) i urzędowych lokalnych (11%). Wartą wspomnienia część wszystkich periodyków tworzą też pisma religijne (5%), kulturalne (4%), urzędowe (4%) i poradnikowe (4%). Prasa. Podstawowym wyróżnikiem kategorii statystycznej prasa jest jej tematyczna wieloaspektowość, położenie dużego nacisku na zagadnienia polityczne i odnoszenie się do bieżących wydarzeń. Znajdziemy tu dzienniki informujące o aktualnych wydarzeniach z kraju i ze świata, tygodniki opinii, a także pisma przedrukowe (jak np. Angora ). Nie wchodzą w skład omawianej kategorii statystycznej dzienniki o zasięgu lokalnym i regionalnym, a także pisma tematyczne, np. sportowe czy gospodarcze. W roku 2017 odnotowaliśmy 32 tytuły prasowe, czyli o jeden więcej niż przed rokiem. Przesunięcia w składzie tytułów tej kategorii, jakie zachodzą z roku na rok, nie są zbyt wielkie. Wśród pism, które zniknęły z rynku w 2016 roku można wymienić ABC. Tygodnik Aktualny, Bezkompromisowy, Ciekawy pismo, które przetrwało zaledwie dwa lata. W tym samym czasie przestano też publikować jako gazetę papierową Uważam Rze. Pojawiło się za to założone przez byłych pracowników tego tytułu pismo pt. Polska Bez Cenzury. Z kolei W Sieci zmieniło nieznacznie tytuł i publikowane jest obecnie jako Sieci.

11 Proporcje częstotliwości, w jakich pojawiają się tytuły prasowe, także nie zmieniły się istotnie od poprzedniego badania. W roku 2017 było wśród nich: 9 dzienników, 14 tygodników, 4 dwutygodniki, 2 miesięczniki, 1 kwartalnik i 2 pisma nieregularne. Pisma zaliczane do kategorii prasa publikowane są głównie w Warszawie swoje redakcje w stolicy ma 75% periodyków tego rodzaju. Wykres 5.1. Periodyki według typów formalno-funkcjonalnych w latach Dla cudzoziemców Dla kobiet lub mężczyzn Dla dzieci i młodzieży Mniejszości narodowe Edukacyjne Fachowe Kulturalne Naukowe Styl życia 11 RUCH WYDAWNICZY W LICZBACH TOM 66: 2017 P E R I O D Y K I Paradokumentalne Podróżnicze Popularnonaukowe Poradnikowe Prasa Religijne Społeczno-polityczne Sportowe Urzędowe Urzędowe lokalne i lokalne Inne

12 12 RUCH WYDAWNICZY W LICZBACH TOM 66: 2017 P E R I O D Y K I Periodyki lokalne i urzędowe lokalne. Periodyki lokalne to wszystkie pisma (także dzienniki) o zasięgu gminnym, powiatowym bądź regionalnym, które przedstawiają aktualne wydarzenia i problemy ważne dla danego regionu. Można powiedzieć, że chodzi tu o odpowiedniki na poziomie lokalnym takich pism ogólnopolskich, które znalazły się w kategorii prasa. Do kategorii tej nie włączamy bezpośrednio pism o zasięgu lokalnym publikowanych przez organa samorządu terytorialnego, czyli urzędowych lokalnych. Wyodrębnienie ich powodowane jest faktem, że mają one zwykle pewną specyficzną, wyróżniającą je funkcję stanowią trybunę dla prezentacji i dokonań władz samorządowych. Ponieważ jednak poza tym periodyki urzędowe lokalne odgrywają zwykle role zbliżone do pozostałych pism lokalnych to znaczy zawierają aktualne wiadomości polityczne, kulturalne i społeczne z terenu objętego zasięgiem pisma uznaliśmy, że warto oba te typy pism omówić w tym samym podrozdziale. W 2017 roku odnotowaliśmy 978 czasopism lokalnych i 821 urzędowych lokalnych. Liczba czasopism lokalnych była niższa niż w poprzednim badaniu (wówczas były to 1082 tytuły spadek o 10%) i nieco niższa niż w roku 2015 (wtedy 1012). Przybyło za to pism urzędowych lokalnych. W roku 2016 było ich 778. Można dodać, że ich liczba konsekwentnie rośnie od kilku lat. W 2015 roku naliczyliśmy 683 takie tytuły, w 2014 zaledwie 585. Podobnie jak w poprzednich latach pisma lokalne i urzędowe lokalne różnią się częstotliwością ukazywania się na rynku wydawniczym. Wśród pism lokalnych znajduje się stosunkowo znaczna liczba dzienników (33 tytuły, 3% pism lokalnych), a największą grupę stanowią tygodniki (38% pism lokalnych). Znaczna jest także liczba miesięczników (28%). Pisma publikowane przez samorządy lokalne charakteryzują się średnio niższą częstotliwością: są to głównie miesięczniki (40% pism urzędowych lokalnych) i kwartalniki (28%). 76% pism urzędowych lokalnych pojawia się z częstotliwością pomiędzy raz na miesiąc a raz na kwartał. Tabela 5.1. Liczba tytułów periodyków lokalnych i urzędowych lokalnych w roku 2017 w podziale na województwa z uwzględnieniem liczby mieszkańców poszczególnych województw (cd.) Województwa Liczba mieszkańców Lokalne % Urzędowe lokalne % Lokalne i urzędowe lokalne % Całość ,00% ,00% ,00% Mazowieckie ,94% ,52% ,01% Śląskie ,72% 98 11,91% ,73% Wielkopolskie ,44% 88 10,81% ,56% Małopolskie ,96% 76 9,36% 144 8,00% Dolnośląskie ,47% 55 6,68% 128 7,12% Łódzkie ,30% 43 5,22% 86 4,78% Pomorskie ,76% 48 5,83% 114 6,34% Lubelskie ,91% 51 6,20% 99 5,50% Podkarpackie ,91% 43 5,22% 91 5,06% Kujawsko-pomorskie ,71% 38 4,62% 84 4,67%

13 Tabela 5.1. Liczba tytułów periodyków lokalnych i urzędowych lokalnych w roku 2017 w podziale na województwa z uwzględnieniem liczby mieszkańców poszczególnych województw (cd.) 13 Województwa Liczba mieszkańców Lokalne % Urzędowe lokalne % Lokalne i urzędowe lokalne Zachodniopomorskie ,12% 26 3,16% 76 4,22% Warmińsko-mazurskie ,81% 29 3,52% 76 4,22% Świętokrzyskie ,87% 40 4,86% 68 3,78% Podlaskie ,07% 29 3,52% 59 3,28% Lubuskie ,25% 26 3,16% 48 2,67% Opolskie ,76% 28 3,40% 55 3,06% Liczba czasopism lokalnych oraz urzędowych lokalnych wydawanych w poszczególnych województwach wyraźnie powiązana jest z liczbą mieszkańców4 (współczynnik korelacji: 0,92 dla pism lokalnych, 0,95 dla urzędowych lokalnych). Nieco skromniej niż wynikałoby z liczby mieszkańców wypada pod względem liczby takich pism, podobnie jak w poprzednich latach, województwo łódzkie. Tabela 5.2. Liczba mieszkańców poszczególnych województw w odniesieniu do liczby publikowanych w nich periodyków w 2017 roku Województwa Liczba mieszkańców na jeden periodyk lokalny Liczba mieszkańców na jeden periodyk urzędowy lokalny % Liczba mieszkańców na jeden periodyk lokalny lub urzędowy lokalny Mazowieckie RUCH WYDAWNICZY W LICZBACH TOM 66: 2017 P E R I O D Y K I Śląskie Wielkopolskie Małopolskie Dolnośląskie Łódzkie Pomorskie Lubelskie Podkarpackie Kujawsko-pomorskie Zachodniopomorskie Warmińsko-mazurskie Świętokrzyskie Podlaskie Lubuskie Opolskie Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2017 r., Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2017, -terytorialnym-w-2017-r-,7,14.html [dostęp: ].

14 14 RUCH WYDAWNICZY W LICZBACH TOM 66: 2017 P E R I O D Y K I Periodyki społeczno-polityczne. Przez periodyki społeczno-polityczne rozumieć należy pisma, które opisują zjawiska polityczne, społeczne i kulturalne, czyniąc to jednak w odróżnieniu od prasy w sposób pomijający relacjonowanie bieżących wydarzeń. Wydawnictwa te zawierają eseje, teksty krytycznoliterackie, analizy społeczno- -ekonomiczne, recenzje, tłumaczenia. Często mają rozpoznawalny profil ideowy. W 2017 roku odnotowaliśmy 60 tego rodzaju czasopism, co jest liczbą podobną jak w roku 2016, ale większą niż w poprzednich latach (49 tytułów w roku 2015, 44 w 2014). Wśród tytułów z 2017 roku 16 ma rozpoznawalny charakter prawicowy, a 20 lewicowy lub liberalny. Pozostałe trudniej zakwalifikować jednoznacznie do konkretnej opcji politycznej. W stosunku do poprzedniego roku tytułów prawicowych nieco ubyło (o 3 tytuły), a lewicowych i liberalnych z kolei nieznacznie przybyło (o 2 tytuły od roku 2016 i o 6 od 2015). Wśród pism prawicowych, które nie pojawiły się na naszej liście w roku 2017, znalazły się np. Nowa Awangarda. Pismo Obozu Wielkiej Polski oraz Szturm. Miesięcznik Narodowo-Radykalny. Z kolei pisma lewicowe i liberalne, które przybyły w roku 2017, to: Nasze Czasopismo, Głos Wolnych i Przegląd Ateistyczny. Ponad 1/3 (35%, o 6 p.p. więcej niż przed rokiem) periodyków społeczno-politycznych to pisma publikowane w sposób nieregularny. Stosunkowo znaczna jest wśród nich także liczba kwartalników (20%) i miesięczników (20%). Nieco ponad połowa tych tytułów (52%) publikowana jest w województwie mazowieckim. Wyróżniają się również nieco województwa wielkopolskie (10%) i małopolskie (8%). Wśród wydawców pism społeczno-politycznych można znaleźć fundacje, stowarzyszenia czy organizacje obywatelskie, takie jak np. Stowarzyszenie Obywatele Obywatelom, Kampania Przeciw Homofobii, Fundacja Republikańska, Instytut Obywatelski. Periodyki naukowe. Periodyki naukowe to recenzowane pisma poświęcone jednej bądź wielu dyscyplinom badawczym, gromadzące artykuły opatrzone pełnym aparatem naukowym. Wydawane są zazwyczaj przez uczelnie wyższe, instytuty naukowe, instytucje kultury, wydawnictwa uczelniane i towarzystwa naukowe. Publikacje tego typu zawierają zwykle także recenzje, przyczynki, dyskusje, a czasem również informacje o działalności instytucji naukowych. Wiele z nich, choć nie wszystkie, znajduje się na liście czasopism punktowanych, prowadzonej przez ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego. W 2017 roku naliczyliśmy 2308 czasopism naukowych. Jest to znacznie więcej niż w latach i podobna liczba, jak w rekordowym roku W stosunku do stanu z roku 2016 liczba czasopism naukowych wzrosła aż o 19%. Trzeba jednak zaznaczyć, że zwiększyła się głównie liczba pism o najniższej częstotliwości roczników i pism nieregularnych. Roczniki w 2017 roku stanowiły 26% całego zbioru (w roku 2016 tylko 18%), pisma nieregularne 23% (w %). Liczba kwartalników, półroczników, dwumiesięczników i miesięczników pozostała podobna jak rok wcześniej lub nawet nieznacznie się zmniejszyła. To nagłe poszerzenie się zbioru pism o najniższej częstotliwości zostało spowodowane przede wszystkim przesłaniem do Biblioteki Narodowej

15 większej niż zwykle liczby spóźnionych numerów roczników i pism nieregularnych. Obecny wzrost może więc okazać się tylko chwilowym efektem swoistego remanentu wydawniczego. Może jednak także być sygnałem zwiększania się dyscypliny czasowej w publikowaniu czasopism naukowych o najniższej częstotliwości i/lub dostarczaniu ich do narodowej książnicy, co niewątpliwie wyjaśnią kolejne lata5. Wśród periodyków, których egzemplarze Biblioteka Narodowa otrzymała w 2017 roku, 71% mogło pochwalić się punktami przyznawanymi przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Jest to nieco mniej niż w latach ubiegłych (na przestrzeni ostatnich trzech badań było to 74 75%), co oznacza zapewne, że wśród spóźnionych pism otrzymanych obecnie więcej było czasopism niepunktowanych niż punktowanych. Podobnie jak w poprzednich latach większy udział czasopism punktowanych odnotowuje się w przypadku periodyków mających przynajmniej dwuletnią historię regularnych wydań. Wśród tytułów, których aktualne numery Biblioteka Narodowa otrzymała zarówno w roku 2016, jak i 2017 udział czasopism punktowanych wynosi 78%. Proporcje poszczególnych działów tematycznych, do których zaliczamy czasopisma naukowe, nie uległy w 2017 roku znaczącym zmianom. 12% periodyków naukowych znalazło się w dziale ogólnym, przy czym można dodać, że tak klasyfikowanych jest kilka typów czasopism: pisma łączące wiedzę z różnych dziedzin nauki (stanowią 8,5% wszystkich czasopism naukowych), pisma o tematyce bibliologicznej (1,4%), dotyczące bibliotek i rynku wydawniczego (1,4%), informatyczne oraz dotyczące muzealnictwa (po 1%). Pisma medyczne stanowią w 2017 roku 12% czasopism naukowych, po 9% tytuły dotyczące historii i biografistyki oraz ekonomii i polityki, po 7% z zakresu prawa i administracji oraz inżynierii, techniki, przemysłu, handlu i rzemiosła. W stosunku do roku poprzedniego przybyło zwłaszcza pism z zakresu historii i biografistyki (o 80 tytułów), z działu ogólnego (o 61 tytułów), z ekonomii i polityki (31 tytułów), edukacji i kształcenia nauczycieli (31 tytułów) oraz teologii (30 tytułów). Udział pism punktowanych nie wygląda tak samo w przypadku zbiorów periodyków z różnych działów tematycznych. Najmniej czasopism punktowanych znalazło się wśród periodyków z działu ogólnego (54%), z dziedziny historii i biografistyki (56%), muzyki, filmu, teatru i widowisk (59%), a najwięcej odnotowaliśmy ich w takich działach tematycznych, jak: gry i sport (92%), rolnictwo, leśnictwo i rybołówstwo (86%), geografia (85%), literaturoznawstwo (84%), filozofia i psychologia (83%), matematyka (83%), prawo i administracja (82%). 15 RUCH WYDAWNICZY W LICZBACH TOM 66: 2017 P E R I O D Y K I 5 Można dodać, że liczba pism otrzymanych w 2017 roku przez Bibliotekę Narodową jest zbliżona do tej, jaką wskazał w swoim raporcie Emanuel Kulczycki (u niego 2303), co potwierdzałoby trafność obu wyliczeń i zarazem wskazywało na dość solidne wywiązywanie się przez wydawców pism naukowych z zobowiązań wobec BN. Różnica pomiędzy obydwoma zbiorami pism polega przede wszystkim na tym, że Biblioteka Narodowa notuje znacznie więcej nieregularników. Może to jednak wynikać po prostu z bardziej surowego oceniania przez osoby katalogujące w BN regularności pojawiania się pisma. Por. E. Kulczycki (2018), Stan praktyk publikacyjnych polskich czasopism naukowych w 2017 roku, -grudzien-2017-r/ [dostęp: ].

16 16 RUCH WYDAWNICZY W LICZBACH TOM 66: 2017 P E R I O D Y K I Więcej niż połowa (56%) periodyków naukowych w roku 2017 to pisma łączące język polski i obcy, 29% pisma publikowane w całości po polsku, a 15% obcojęzyczne. W stosunku do 2016 roku naliczyliśmy o 2 p.p. mniej periodyków wydanych w całości w języku polskim i o 2 p.p. więcej dwujęzycznych. Liczba pism obcojęzycznych pozostała bez zmian. Największy odsetek pism obcojęzycznych odnotowujemy w przypadku czasopism z dziedziny matematyki stanowią one 70% wszystkich naukowych pism matematycznych. Stosunkowo sporo jest ich w przypadku sportu i gier (38%), nauk przyrodniczych (35%), zarządzania i organizacji (26%), geografii (25%), inżynierii, techniki, przemysłu, handlu i rzemiosła (20%). Najmniejszy udział czasopism obcojęzycznych występuje w przypadku teologii (3%), sztuk plastycznych (4%), prawa, administracji i opieki społecznej (6%), planowania przestrzennego i architektury (8%), historii i biografistyki (8%). Wśród czasopism obcojęzycznych 78% stanowią pisma punktowane, wśród łączących język polski i obcy 75%, a wśród publikowanych wyłącznie w języku polskim 60%. W województwie mazowieckim opublikowanych zostało w 2017 roku 32% pism naukowych, 12% w małopolskim. Wśród istotnych wydawców periodyków naukowych można wymienić: Wydawnictwa Uniwersytetu Łódzkiego, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Via Medica, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Skłodowskiej-Curie, Wydawnictwo Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego. Wykres 5.2. Liczba pism naukowych w latach Periodyki popularnonaukowe. Jako periodyki popularnonaukowe traktujemy pisma zawierające teksty o charakterze popularyzatorskim, nieobarczone aparatem naukowym bądź obudowane nim w niewielkim stopniu. Teksty pisane są przystępnym językiem, a ich odbiorcami mają być osoby bez specjalistycznego przygotowania. Można dodać, że periodyki zaliczane do tej kategorii mogą mieć dwojaki charakter. Część z nich to pisma popularyzujące wiedzę z określonych dziedzin nauki, zwykle o zasięgu ogólnopolskim.

17 Drugą część zbioru stanowią periodyki poświęcone wielorakim zagadnieniom związanym z wybranym miastem, okolicą, regionem, raczej o zasięgu lokalnym. Te ostatnie stanowią ok. 40% wszystkich pism popularnonaukowych. W 2017 roku Biblioteka Narodowa otrzymała aktualne numery 221 czasopism popularnonaukowych. Była to liczba zbliżona do tej, z jaką mieliśmy do czynienia w 2016 (210 tytułów) i 2015 roku (227 tytułów), liczebność tej kategorii periodyków pozostaje więc w ostatnich latach stabilna. Nieco mniej stabilne są natomiast proporcje periodyków popularnonaukowych o różnej częstotliwości. W roku 2017 bardziej wyraźna niż rok wcześniej była dominacja pism ukazujących się stosunkowo rzadko. Największe zbiory periodyków popularnonaukowych stanowiły roczniki (24%, wzrost o 9 p.p.) i kwartalniki (23%, podobnie jak w badaniu sprzed roku). Skromniejszy niż w 2016 roku okazał się za to udział miesięczników (18%, spadek o 4 p.p.). Pisma nieregularne stanowiły 17% (wzrost o 3 p.p.). Można dodać, że niższe częstotliwości występują zwłaszcza w przypadku pism popularnonaukowych o charakterze lokalnym ponad połowa z nich to roczniki, 1/5 pisma nieregularne, a zbioru dopełniają głównie półroczniki i kwartalniki. Wśród pism popularnonaukowych szczególnie eksponowane miejsce zajmują periodyki historyczne. W roku 2017 było to 100 tytułów. Stanowiły 45% zbioru (o 3 p.p. więcej niż rok wcześniej). Ponad połowa z nich (54 tytuły) to pisma poświęcone historii określonego regionu Polski, miasta czy gminy. Drugą dużą grupę periodyków popularnonaukowych stanowią czasopisma zaliczone do działu ogólnego (18%) i są to głównie periodyki łączące w sobie wiedzę z kilku dziedzin nauki, zwłaszcza z nauk humanistycznych i społecznych. Stosunkowo znaczny jest też udział pism popularyzujących wiedzę z nauk przyrodniczych (7%). Pisma popularnonaukowe w 43% wydawane są w województwie mazowieckim, w 9% w małopolskim, w 7% w śląskim, w 6% w wielkopolskim. Warto zaznaczyć, że ogólnopolskie pisma tego rodzaju powstają w województwie mazowieckim w aż 60%. Wydawnictwami publikującymi stosunkowo największą liczbę pism popularnonaukowych są Polskapresse (6 tytułów głównie historyczne dodatki do zasadniczych wydań swoich pism) oraz Amconex (również 6 tytułów). 17 RUCH WYDAWNICZY W LICZBACH TOM 66: 2017 P E R I O D Y K I Periodyki kulturalne. Periodyki kulturalne poświęcone zjawiskom zachodzącym w kulturze mogą mieć charakter pism wieloaspektowych, omawiających różne zjawiska kulturowe, bądź ograniczać się do pojedynczych dyscyplin artystycznych. Czasopisma kulturalne nie podlegają rygorystycznej recenzji naukowej, a publikowane w nich teksty nie są obarczone aparatem naukowym lub obudowane nim jedynie w niewielkim stopniu. Periodyki tego rodzaju mogą zawierać eseje, recenzje i artykuły dotyczące poszczególnych dziedzin kultury, przeglądy bieżących wydarzeń kulturalnych, a także dzieła różnych dyscyplin sztuki. W 2017 roku Biblioteka Narodowa otrzymała 310 bieżących numerów czasopism kulturalnych nieznacznie mniej niż rok wcześniej (323 w roku 2016) i nieznacznie

18 18 RUCH WYDAWNICZY W LICZBACH TOM 66: 2017 P E R I O D Y K I więcej niż dwa lata wcześniej (297 w roku 2015). Wśród tytułów tego rodzaju, podobnie jak w latach poprzednich, najwięcej znajdziemy kwartalników (35% czasopism kulturalnych), miesięczników (23%) oraz pism nieregularnych (16%). Większość pism kulturalnych to periodyki wielotematyczne, zamieszczające informacje i komentarze dotyczące różnych działów kultury i dziedzin życia społecznego, pewna część z nich jednak ma charakter bardziej wyspecjalizowany. Pisma literackie, publikujące poświęcone literaturze eseje i recenzje i/lub same utwory literackie, stanowią 22% periodyków z tej grupy, 10% to tytuły poświęcone muzyce, widowiskom, teatrowi i filmowi, 6% sztukom plastycznym i fotografii. Najwięcej pism kulturalnych ukazuje się w województwie mazowieckim, jego przewaga nie jest jednak wielka (26%). Oprócz mazowieckiego, ze względu na liczbę publikowanych pism tego rodzaju wyróżniają się tylko nieznacznie województwa małopolskie (13%) i śląskie (10%). Stosunkowo duże rozproszenie pism kulturalnych wynika przede wszystkim z faktu, że zaliczono do tej kategorii wiele periodyków o charakterze lokalnym. Są to zwykle pisma wielotematyczne, omawiające rozmaite wydarzenia kulturalne mające miejsce w danym regionie. W województwie stołecznym koncentrują się periodyki o wyraźnie określonym profilu tematycznym (literackie, poświęcone muzyce czy sztukom plastycznym). Publikuje się tam 50% pism literackich, 40% poświęconych sztukom plastycznym i fotografii oraz 36% pism dotyczących muzyki, widowisk, teatru i filmu. Periodyki fachowe. Do grupy periodyków fachowych zaliczamy pisma dostarczające informacji niezbędnych do wykonywania konkretnej pracy i ułatwiających rozwój zawodowy. Wydawnictwa te nie są skierowane do czytelników amatorsko interesujących się określonym zagadnieniem i nie mają charakteru poradniczego. Publikowane w nich artykuły pisane są językiem fachowym i nie upraszczają swojego przekazu. Czasopisma fachowe to kategoria zbliżona do używanej w poprzedniej kategoryzacji typologicznej kategorii czasopism zawodowych (gdy porównujemy zmiany zachodzące na rynku wydawniczym w dłuższych przedziałach czasowych, kategorie te traktujemy jako sobie równoważne). Liczba periodyków fachowych w ostatnich latach nieznacznie maleje. W roku 2017 było ich 1130, podczas gdy w , a w Wśród tytułów pism fachowych przesłanych do Biblioteki Narodowej w 2017 roku 37% stanowiły miesięczniki, 28% kwartalniki, 17% dwumiesięczniki. Ogromna większość z nich publikowana była więc z częstotliwością pomiędzy raz na miesiąc a raz na kwartał. Są to proporcje podobne jak uzyskane w badaniu przed rokiem. Podobne jak w 2016 roku pozostały także proporcje tematyczne periodyków fachowych. 22% zbioru stanowiły pisma z zakresu inżynierii, techniki, przemysłu, handlu i rzemiosła, 17% to periodyki, które dotyczą ekonomii i polityki oraz administracji i zarządzania, 10% rolnictwa, leśnictwa i rybołówstwa, 9% prawa, administracji i opieki społecznej, 9% nauk medycznych i zdrowia publicznego, 8% edukacji i dokształcania nauczycieli.

19 W województwie mazowieckim publikowanych jest 51% pism fachowych, 12% w wielkopolskim, 9% w śląskim, 6% w małopolskim. Wydawnictwa, które wydają najwięcej czasopism fachowych, to: Wiedza i Praktyka (63 tytuły), Forum Media Polska (24 tytuły), Elamed (22 tytuły), Sigma Not (15 tytułów), Infor (13 tytułów), Wydawnictwo Forum (8 tytułów) i Presscom (7 tytułów). Periodyki poradnikowe. Periodyki poradnikowe stanowią pisma przeznaczone dla osób zainteresowanych jakąś dziedziną życia, ale nieposiadających fachowej wiedzy i niewykonujących zawodu z nią związanego. Język zamieszczanych w nich artykułów jest stosunkowo przystępny. Często czytelnicy tego rodzaju pism uważają opisywaną w nich tematykę za swoje hobby. Liczba czasopism poradnikowych w ostatnich latach powoli rośnie. W roku 2017 Biblioteka Narodowa otrzymała 325 tytułów pism tej kategorii, podczas gdy rok wcześniej 294, a dwa lata wcześniej 284. Wśród periodyków poradnikowych znajdujemy głównie pisma ukazujące się z częstotliwością pomiędzy raz na miesiąc a raz na kwartał (38% miesięczniki, 24% kwartalniki, 19% dwumiesięczniki). Stosunkowo znaczna jest też liczba czasopism publikowanych nieregularnie (12%). Są to proporcje zbliżone do tych z lat poprzednich. Dwie największe grupy tematyczne wśród periodyków poradnikowych stanowią pisma z zakresu nauk medycznych i zdrowia publicznego (26%) oraz gospodarstwa domowego (20%). Znaczna jest także liczba tytułów dotyczących techniki, przemysłu, handlu i rzemiosła (10%). Te ostatnie to głównie pisma motoryzacyjne oraz dotyczące budownictwa. Ponad połowa pism poradnikowych publikowana jest w województwie mazowieckim. Nieznacznie wyróżnia się również województwo wielkopolskie powstaje tam 12% takich pism. Wydawnictwa publikujące stosunkowo dużą liczbę tego rodzaju periodyków to: Burda (22 tytuły), AVT Korporacja (13 tytułów), Murator (9 tytułów), BPV Polska (8 tytułów), Bauer (8 tytułów), Astrida (8 tytułów), Phoenix Press (7 tytułów), Axel Springer (6 tytułów), Agora (6 tytułów), Wiedza i Praktyka (5 tytułów). Wśród wydawców nowych tytułów można wymienić: Astridę (4 tytuły), Wiedzę i Praktykę (4 tytuły), Bauera (4 tytuły), wydawnictwo Ringier Axel Springer (3) i Burdę (3). 19 RUCH WYDAWNICZY W LICZBACH TOM 66: 2017 P E R I O D Y K I Periodyki dla kobiet. Pisma dla kobiet to te periodyki, w przypadku których wyraźnie wskazana jest adresatka płci żeńskiej. W roku 2017 do tej kategorii zostało zakwalifikowanych 61 tytułów. Należy zaznaczyć, że omawiana kategoria nie obejmuje wszystkich czasopism czytanych głównie czy niemal wyłącznie przez kobiety. Nie zaliczyliśmy do niej pism określających się przede wszystkim poprzez tematykę, a nie płeć odbiorcy, nawet jeśli dane dotyczące czytelnictwa prasy wskazują na to, że mają one publiczność niemal wyłącznie kobiecą. W przypadku tego raportu za bardziej istotny uznaliśmy sposób określania się samego pisma niż dane dotyczące publiczności (które zresztą mogą się zmieniać w miarę zmiany wzorców kulturowych). Dla pełniejszego ujęcia tematu warto jednak dodać, że do prasy czytanej przede wszystkim przez kobiety, oprócz

20 20 RUCH WYDAWNICZY W LICZBACH TOM 66: 2017 P E R I O D Y K I czasopism tu uwzględnionych, należą także pisma poradnikowe dotyczące gospodarstwa domowego, czasopisma o celebrytach i obyczajowe czasopisma paradokumentalne6. W 2017 roku Biblioteka Narodowa otrzymała 55 pism dla kobiet. Było to nieznacznie mniej niż w latach poprzednich (w roku , a w ). Największą grupę pism tego rodzaju stanowią miesięczniki (44%), a reszta zbioru dzieli się mniej więcej równomiernie pomiędzy częstotliwości niższe (15% dwumiesięczniki, 11% kwartalniki) i wyższe (13% tygodniki i dwutygodniki, łącznie). Podobny jest też udział pism nieregularnych (13%). Ogromna większość periodyków przeznaczonych dla kobiet publikowana jest w województwie mazowieckim (44 tytuły, czyli 80% pism tego rodzaju). Po kilka tytułów powstaje w województwach: dolnośląskim (4 tytuły), śląskim (3 tytuły) i wielkopolskim (2 tytuły). Największym wydawcą tego rodzaju periodyków w roku 2017 był Bauer (13 tytułów), 5 tytułów opublikowało Edipresse Polska, 4 tytuły Agora, 3 Burda, 3 Hearst- -Marquard Publishing. Periodyki dla mężczyzn. Przez periodyki dla mężczyzn należy rozumieć pisma adresowane bezpośrednio do nich. Zawierają zazwyczaj informacje o męskiej modzie, sporcie, motoryzacji, specyficznych dla mężczyzn problemach zdrowotnych i emocjonalnych czy też zagadnieniach seksualnych. W roku 2017 odnotowaliśmy 11 tytułów pism dla mężczyzn. Rok wcześniej było ich 12, a dwa lata wcześniej 10. Liczba ta pozostaje więc z roku na rok podobna. Wśród pism dla mężczyzn w 2017 roku znalazło się 6 o charakterze zbliżonym do periodyków o stylu życia, poruszających różnorodną tematykę: społeczną, kulturalną, sportową, medyczną itp., 3 skupiały się na tematyce erotycznej, a 1 na motoryzacyjnej. Pisma dla mężczyzn publikowane są głównie w województwie mazowieckim (8 tytułów). Dwa tytuły powstają w województwie dolnośląskim, a jeden w śląskim. Periodyki dla dzieci. Periodyki dla dzieci to wszelkiego rodzaju pisma niezależnie od ich tematyki i funkcji przeznaczone dla odbiorców do 12 roku życia. Znajdą się więc wśród nich zarówno tytuły o charakterze edukacyjnym i popularnonaukowym, jak i te o walorach czysto rozrywkowych. W 2017 roku w bazie Biblioteki Narodowej odnotowaliśmy aktualne numery 72 periodyków dla dzieci. Jest to nieco mniej niż w ostatnich latach (90 tytułów w 2016 roku, 80 w 2015). W 70% publikowane są w województwie mazowieckim. Najważniejsi wydawcy czasopism dla dzieci to Egmont Polska (26 tytułów w roku 2017) i Media Service Zawada (17 tytułów). Oba wydawnictwa koncentrują uwagę na pismach związanych z popularnymi serialami i filmami dla dzieci. Periodyki przez nie wydawane można 6 Takie zależności pokazują badania czytelnictwa, zob. np. O. Dawidowicz-Chymkowska, D. Michalak, Stan czytelnictwa w Polsce w 2012 roku. Transmisja kultury pisma, Warszawa 2015.

21 potraktować jako jeden z elementów tzw. produktu totalnego, czyli bogatego zestawu wytworów (film, książka, komiks, czasopismo, gadżety, zabawki itp.) związanych z określonym fikcyjnym światem. Połowa czasopism dla dzieci to miesięczniki, 22% dwumiesięczniki, 14% kwartalniki. Zdecydowana większość z nich (79%) publikowana jest w województwie mazowieckim. Nieco wyróżnia się także województwo śląskie ukazuje się tam 7% tytułów tego rodzaju. Periodyki dla młodzieży. Jako periodyki dla młodzieży zakwalifikowane zostały pisma przeznaczone dla osób w wieku mniej więcej lat, z wyłączeniem kierowanych do tej grupy wiekowej czasopism edukacyjnych. W 2017 roku odnotowaliśmy 27 tytułów pism dla młodzieży, więcej niż w roku 2016 (wtedy 20 tytułów), a nieco mniej niż w 2015 (30 tytułów). 55% wszystkich pism dla młodzieży w roku 2017 stanowiły miesięczniki i dwumiesięczniki, mniej było dwutygodników (15%) i pism nieregularnych (19%). Pisma dla młodzieży publikowane są głównie w województwie mazowieckim (67%). Wyróżniają się także województwa małopolskie (7%) i zachodniopomorskie (7%). Wydawcami publikującymi największą liczbę tytułów tego rodzaju są Egmont Polska (7 tytułów) i Bauer (6 tytułów). Periodyki o stylu życia. Periodyki o stylu życia (life style) to pisma prezentujące sposoby zaspokajania potrzeb i pragnień, korzystania z dóbr materialnych i dóbr kultury zgodnie z określonym, preferowanym na łamach danego pisma, modelem życia. Publikacje należące do tej kategorii poruszają zwykle tematy związane z: kuchnią, podróżami, sztuką, wzornictwem, architekturą, pasjami, czasem wolnym, kulturą. W roku 2017 w bazie Biblioteki Narodowej znalazło się aż 97 czasopism o stylu życia, więcej niż w roku 2016 (92 tytuły) i 2015 (89 tytułów). Kategoria ta w ostatnich latach zatem wydaje się powoli rosnąć. Czasopisma te bywają przeznaczone dla określonych grup ludzi, np. dla młodych rodziców czy dla mieszkańców wybranego miasta, spora liczba tytułów (7) skierowana jest też do seniorów. Zdarza się także, że periodyki z tej grupy mają konkretną, dominującą tematykę, np. dotyczącą sportu, urządzania wnętrz czy kulinariów. Od pism poradnikowych czy kulturalnych różni je sposób prezentacji danego tematu, np. wybór określonych mebli czy potraw przedstawiany jest mniej z punktu widzenia praktycznego, a bardziej jako element określonego sposobu życia. Pisma lifestylowe to przede wszystkim kwartalniki (32%), miesięczniki (28%) i dwumiesięczniki (21%), czyli aż 4/5 z nich pojawia się z częstotliwością między raz na miesiąc a raz na kwartał. Publikowane są w 41% w województwie mazowieckim, w 13% w wielkopolskim, w 9% w śląskim. Nie ma wydawców, którzy mieliby w ofercie znaczną liczbę tytułów tego rodzaju więcej niż jeden oferują jedynie Bauer (3 tytuły) i Burda (2 tytuły). 21 RUCH WYDAWNICZY W LICZBACH TOM 66: 2017 P E R I O D Y K I

22 22 RUCH WYDAWNICZY W LICZBACH TOM 66: 2017 P E R I O D Y K I Periodyki sportowe. Periodyki sportowe to pisma poświęcone zagadnieniom związanym ze sportem, pełniące funkcje informacyjne lub poradnicze. Tytuły te mogą koncentrować się na jednej lub kilku dyscyplinach sportowych bądź też mieć charakter przekrojowy. Podejmowana w nich tematyka dotyczyć może bieżących wydarzeń sportowych, informacji z życia zawodników, porad treningowych czy wiadomości z życia środowisk i organizacji sportowych. Do kategorii tej zaliczyć należy także publikacje związane z myślistwem, wędkarstwem i turystyką kwalifikowaną (np. spływami kajakowymi). Nie przynależą natomiast do tej grupy pisma naukowe poświęcone tego rodzaju tematyce oraz pisma fachowe (np. czasopisma dla trenerów poszczególnych dyscyplin sportowych). W roku 2017 Biblioteka Narodowa otrzymała aktualne wydania 90 tytułów tego rodzaju, a zatem tyle samo co rok wcześniej i o 7 tytułów mniej niż dwa lata wcześniej. Podobnie jak w latach poprzednich największą grupę pism sportowych w 2017 roku stanowiły periodyki publikowane przez regionalne koła łowieckie (17 tytułów). Znaczna jest także liczba pism dotyczących sportów motorowych (9 tytułów), rybołówstwa (8 tytułów), żeglarstwa (6), kulturystyki i fitnessu (6), kolarstwa (5), biegania (4), tenisa (3), szachów i brydża (3), chodzenia po górach i jaskiniach (3), piłki nożnej (2). Odnotowaliśmy tylko 7 czasopism poświęconych ogólnie tematyce sportowej, nieograniczających się do określonych dyscyplin. Wśród nich znajdują się dwa pisma o największej częstotliwości dzienniki Przegląd Sportowy i S p o r t. Pisma sportowe to w 34% miesięczniki, w 29% kwartalniki, w 16% dwumiesięczniki, podobnie więc jak pisma o stylu życia 4/5 z nich pojawia się pomiędzy raz na tydzień a raz na kwartał. W województwie mazowieckim wydawanych jest 38% pism tego rodzaju, 13% w wielkopolskim, 11% w małopolskim, 10% w dolnośląskim. Warto wspomnieć o nowych pismach sportowych, jakie pojawiły się w 2017 roku, np. Divers 24, Aktywni. Swim, Bike, Run czy Magazyn Tenisowy C Mon. Periodyki podróżnicze. Periodyki podróżnicze to pisma zawierające relacje i fotografie z podróży, opisy i zdjęcia krajoznawcze, praktyczne porady dla podróżujących, a często także artykuły o charakterze popularnonaukowym. Tytuły tego rodzaju zazwyczaj starają się przybliżyć czytelnikowi poszczególne miejsca i regiony, podkreślić ich wyjątkowość i ewentualnie zachęcić do podróży. Potencjalnymi odbiorcami czasopism tworzących tę kategorię są turyści i osoby zainteresowane geografią regionalną. W roku 2017 odnotowaliśmy 21 tytułów czasopism podróżniczych. Jest to więcej niż przed rokiem (w 2016 roku było ich 16) i stosunkowo podobnie jak w latach (wtedy 19). Nieco mniejsza jest jednak niż w 2016 roku liczba pism tego rodzaju ukazujących się z dość znaczną częstotliwością. W obecnym badaniu są wśród nich cztery miesięczniki i jeden dwumiesięcznik. Miesięczniki to: National Geographic. Polska, Podróże. Magazyn Turystyczny, Poznaj Swój Kraj i Poznaj Świat, a dwumiesięcznik: Travel

23 Polska. Bezpłatny Magazyn o Podróżach. Zabrakło natomiast pisma Voyage. Magazyn o Podróżach. Pisma podróżnicze o największej częstotliwości to zarazem także periodyki o najszerszej tematyce obejmującej różne regiony Polski i świata. Pisma podróżnicze o niższych częstotliwościach półroczniki (4 tytuły), kwartalniki i roczniki (po 3 tytuły) oraz nieregularne (6 tytułów) to z kolei głównie periodyki koncentrujące uwagę na poszczególnych regionach Polski, publikowane najczęściej przez różne oddziały PTTK (9 tytułów) lub przez koła przewodników (2) czy towarzystwa krajoznawcze (np. Towarzystwo Tatrzańskie). Są wśród nich jedynie dwa czasopisma, których tematyka przekracza granice Polski Kontynenty oraz poświęcony Skandynawii Zew Północy. 52% pism podróżniczych (w tym wszystkie miesięczniki) ukazuje się w województwie mazowieckim. Periodyki edukacyjne. W roku 2017 odnotowaliśmy 61 pism edukacyjnych. Jest to liczba znacząco niższa niż w 2016 (79 tytułów) i 2015 roku (90 tytułów). Ich liczba w ostatnich latach wydaje się wyraźnie opadać. Ta dość szeroka kategoria typologiczna łączy w sobie publikacje trojakiego rodzaju. Po pierwsze, znajdują się tu czasopisma edukacyjne dla młodzieży szkolnej (publikacje zawierające porady dotyczące procesu edukacyjnego, przygotowania do egzaminów, wyboru ścieżki kształcenia i kariery). W roku 2017 było to 16 tytułów, czyli o 5 mniej niż rok wcześniej. Wśród nich najwięcej jest miesięczników (37%) i kwartalników (31%). 41% z nich ukazało się w województwie mazowieckim, a wydawnictwem, które wyróżniło się liczbą opublikowanych tytułów tego typu była Aga-Press (3 tytuły). Drugi typ periodyków edukacyjnych stanowią pisma do nauki języków obcych, a więc publikacje służące do samodzielnej nauki języka obcego i poznawania lektury oryginalnych bądź spreparowanych tekstów w oryginale. W roku 2017 tworzyły zbiór 7 tytułów, z czego 3 były dwumiesięcznikami, a 4 kwartalnikami. Wszystkie zostały opublikowane w poznańskim wydawnictwie Colorful Media. Wreszcie trzeci typ pism zaliczanych do kategorii edukacyjnych to czasopisma studenckie (pisma przeznaczone dla studentów określonej uczelni, zawierające informacje o ścieżkach kariery, zasadach studiowania, imprezach studenckich, różnego rodzaju porady). Tego rodzaju czasopism w 2017 roku otrzymaliśmy 38, czyli o 13 mniej niż w roku 2016 i o 25 mniej niż w Ich liczba wyraźnie więc zmniejszyła się w ostatnich latach. Miesięczniki stanowiły 32% z nich, tyleż samo pisma nieregularne, a 18% kwartalniki. Pisma te wychodzą na wielu różnych uczelniach w kraju, nie ma więc wyraźnej przewagi pojedynczych województw. W województwie mazowieckim publikuje się ich nieco więcej niż w innych (18%), nie jest to jednak znacząca różnica. 23 RUCH WYDAWNICZY W LICZBACH TOM 66: 2017 P E R I O D Y K I Periodyki paradokumentalne. Periodykami paradokumentalnymi nazwaliśmy tytuły zawierające opowieści dotyczące rzeczywistych lub/i fabularyzowanych i aranżowanych

24 24 RUCH WYDAWNICZY W LICZBACH TOM 66: 2017 P E R I O D Y K I wydarzeń z życia osobistego osób szerzej nieznanych (true stories), bądź też z miejsc przestępstw kryminalnych i prowadzonych w ich sprawie śledztw. Charakterystyczną cechą tego rodzaju pism jest balansowanie na granicy fikcji i reportażu. W roku 2017 odnotowaliśmy 44 tytuły periodyków paradokumentalnych, czyli bardzo podobnie jak rok wcześniej (45) i nieco więcej niż w poprzednich latach (37 w 2015, 32 w 2014). Miesięczniki (45%) i dwumiesięczniki (23%) stanowią 2/3 wszystkich pism tego typu. Tytułów pojawiających się częściej niż raz na miesiąc tygodników i dwutygodników jest ok. 10%. Olbrzymia większość czasopism z tej kategorii oferuje opowieści o charakterze obyczajowym i romansowym ( Okruchy Życia, Cienie i Blaski, Sekrety Serca, Sukcesy i Porażki ). Mniejszość stanowią pisma z historiami kryminalnymi (9 tytułów), takie jak np. Reporter. Magazyn Kryminalny, Super-Detektyw, Detektyw. Tylko dla Dorosłych. Pojawiają się także pisma z opowieściami z udziałem sił nadnaturalnych (2 tytuły). Ponad połowa wszystkich pism paradokumentalnych publikowana jest w województwie mazowieckim (57%), a niemal wszystkie pozostałe w dolnośląskim (41%). Wśród wydawców mających swoje siedziby w województwie mazowieckim można wymienić wydawnictwa: Edipresse (12 tytułów), Bauer (5 tytułów) oraz Axel Springer Polska (3 tytuły). W województwie dolnośląskim znajduje się natomiast Phenix Press, które wydaje aż 17 tytułów paradokumentalnych. Periodyki o celebrytach. Przez periodyki o celebrytach rozumieć należy publikacje poświęcone informacjom z życia osób uważanych za przynależne do tej grupy. Opatrzone są zazwyczaj dużą liczbą zdjęć, nie posiadają też jednoznacznie zdefiniowanego płciowo kręgu odbiorców. W 2017 roku w bazie Biblioteki Narodowej znalazło się 14 tytułów czasopism tego rodzaju. Jest to liczba bardzo podobna jak w latach ubiegłych (13 tytułów w roku 2016, 14 w 2015). Były wśród nich między innymi: Gala, Party, Show, Twoje Imperium, Viva. Periodyki o celebrytach charakteryzują się dość dużą częstotliwością ukazywania się. W roku 2017 były to głównie tygodniki (6 tytułów) i dwutygodniki (6 tytułów). Znalazły się także dwa miesięczniki. Wydawcy tego rodzaju prasy to głównie: Bauer (5 tytułów), Edipresse (3 tytuły) i Axel Springer (2 tytuły). Periodyki religijne. Periodyki religijne to zarówno pisma wydawane przez oficjalne instytucje przynależne do Kościołów i innych związków wyznaniowych (np. pisma diecezjalne), jak i te o tematyce religijnej, afiliowane deklaratywnie przy którymś z wyznań, nawet jeśli niepowiązane z nim instytucjonalnie. Publikacjami takimi są na przykład: Tygodnik Powszechny, Więź, Znak, Niedziela, Gość Niedzielny, Midrasz. Chodzi o pisma mające na celu przede wszystkim przekazywanie informacji związanych z kultem religijnym oraz przedstawianie wydarzeń na świecie zgodnie z religijnym