Tom X X II Warszawa, 24 II 1978 Nr 5. W anda R i e d e l. [Z 4 rysunkami i 4 tabelami w tekście]

Transkrypt

1 POLSKA AKADEMIA NAUK INSTYTUT ZOOLOGII FRAGMENTA FAUNISTICA Tom X X II Warszawa, 24 II 1978 Nr 5 W anda R i e d e l Chruściki (T ric h o p te ra ) Pienin [Z 4 rysunkami i 4 tabelami w tekście] Fauna chruścików Pienin, w porównaniu do innych regionów naszego kraju, jest słabo poznana. Dotychczasowe, dość fragmentaryczne wiadomości pochodzą z prac D z i ę d z ie - l e w io z ą (1867, 1891, 1911, ), N o w ic k ie g o (1865, 1867, 1870), M a j e w s k ie g o (1885) i R i e d e l (1961). Do chwili obea ej wykazanych było 13 gatunków: Hydropsyche pellucidula, Cheumatopsyche lepida, Polycentropus flavomaculatus, P. multiguttatus, Ecclisopteryx guttulata, Limnephilus flavicornis, L. hirsutus, Potamophylax stellntus, Allogamus uncatus, Chaetopteryx villosa, Mystacides nigra, Sericostoma pedemontanum i Beraea pullata. Dwa z tych gatunków wymieniono pod nazwami synonimicznymi Polycentropus m ul tiguttatus C u r t. = P. irroratus, a Sericostoma pedemontanum McL. = S. personatum, zaś podany przeze mnie ( R ie d e l 1961) Potamophylax stellatus C u r t, odnosi się do P. nigricornis. Szczegółowe badania faunistyczne w Pieninach prowadzono w latach 1972 i W pracy wykorzystano również zbiory pracowników Instytutu Zoologii PAN zgromadzone w latach Stwierdzono występowanie 65 gatunków chruścików, z tej liczby 4 gatunki tylko w postaci larw. Nie znaleziono poprzednio stąd podawanych: Polycentropus irroratus, Limnephilus flavicornis, Allogamus uncatus, Chaetopteryx villosa i Mystacides nigra. W ykaz stan ow isk 1. Dunajec w Sromowcach Niżnych. 2. Dunajec przy ujściu Pienińskiego Potoku. 3. Brzeg Dunajca w Szczawnicy. 4. Kras brzeg Dunajca w górę biegu od skały Zawiesy. 5. Brzeg Dunajca w Krościenku stanowisko Zawiesy. 6. Starorzecze Dunajca w Krościenku. 7. Potok Krośnica, dopływ Dunajca w Krościenku. Odcinek na wysokości około m n.p.m. Dno kamieniste, koryto szerokości 4-6 m, dobrze nasłonecznione. Miejscami woda spływa kaskadą przez utworzone sztucznie progi do małych basenów.

2 248 W. Kiedel 2 8. Potok Krośnica we wsi Tyłka, wysokość 460 m, charakter stanowiska jak wyżej. 9. Potok Łonny, w lesie, częściowo ocieniony. W ypływa na wysokości około 600 m, uchodzi do pot. Krośnica na wysokości 440 m. 10. Potok Biały, wpada do pot. Krośnica we wsi Tylka. Płynie skrajem lasu, częściowo nasłoneczniony, miejscami tworzy małe rozlewiska. 11. Potok Pod W ysoki Dział, dopływ pot. Biały, częściowo zacieniony, dno kamieniste. 12. Mały, lewobrzeżny dopływ pot. Biały, w lesie, zacieniony, dno pokryte detrytusem. 13. Potok Kozłecki, dopływ Dunajca w Krościenku. Płynie nie zalesioną doliną, dobrze nasłoneczniony. 14. Potok Szczawny, dopływ Dunajca w Krościenku. 15. Potok Ociemny, wypływa na wysokości około 560 m, uchodzi do Dunajca na wysokości 420 m. W lesie, zacieniony, szerokość 1-2 m, dno kamieniste, detrytus. 16. Ujście pot. Ociemny. 17. Mały, kilkunastometrowy (odcinek źródliskowy) dopływ pot. Ociemny przy dolnej granicy lasu, zacieniony. 18. Mały strumyk w lesie przy skale Zawiesy. 19. Potok w drodze do Gródka nad Krościenkiem. Na wysokości m potok płynie w wąskim, ocienionym jarze. 20. Mały potok przy zielonym szlaku turystycznym z Krościenka na Czertezik. 21. Dopływ pot. Krośnica przy drodze z Krościenka na Toporzyska, w wąskim, zacienionym jarze; wysokość m. 22. Pieniński Potok, stanowisko w górnym biegu powyżej 620 m. 23. Pieniński Potok, odcinek w wąwozie, na wysokości około m. Dno kamieniste, miejscami głazy, zwalone pnie; szerokość koryta 2-3,5 m. 24. Źródło z niewielkim odpływem wpadającym do Pienińskiego Potoku, w wąwozie, poniżej 600 m; miejsce zacienione. 25. Dopływ Pienińskiego Potoku w jarze Pustelni, w lesie. Wysokość m, brzegi jaru i koryto potoku pokryte zbutwiałym i liśćmi i zmurszałymi pniami. 26. Potok Macelowy, dopływ Dunajca. Stanowisko w Wąwozie Gorczyńskim, koryto szerokości 2-3 m, dobrze nasłonecznione, dno kamieniste. 27. Potok Macelowy, odcinek środkowy. Na tym odcinku potok płynie rozległą, bezleśną doliną. Koryto szerokości 4-5,5 m, dobrze nasłonecznione, dno kamieniste. 28. Potok Kotłowy, dopływ pot. Macelowy. Płynie wśród pastwisk i pól w niewielkim, dobrze nasłonecznionym jarze. 29. Potok Sobczański, stanowisko w dolnym biegu na wysokości m, nasłonecznione. W potoku kamienie pokryte mchem i glonami. 30. Potok Sobczański w wąwozie. 31. Prawa odnoga Potoku Sobczańskiego, w lesie, wysokość m. 32. Lewa odnoga Potoku Sobczańskiego, miejscami nasłoneczniona, wysokość m. 33. Mały potoczek na południowym stoku Ostrej Skały. 34. Potok płynący przez Podzamcze w Czorsztynie, dopływ Dunajca. 35. Potok w dolinie Harczy Grunt, stanowisko na wysokości m. Koryto częściowo zacienione, dno kamieniste. 36. Lewa odnoga potoku w dolinie Harczy Grunt, wysokość m. 37. Potok Grajcarek w Szczawnicy, dopływ Dunajca. Dno kamieniste, dobrze nasłonecznione. 38. Potok Sopotnica, dopływ pot. Grajcarek; bieg dolny. 39. Potok Sopotnica, stanowisko w Sewerynówce, przy wodospadzie, dobrze nasłonecznione. 40. Lewa odnoga pot. Sopotnica. 41. Prawa odnoga pot. Sopotnica. 42. Potok Homole w Jaworkach.

3 3 Trichoptera Mały wyciek przy wejściu do wąwozu Homole w Jaworkach. 44. Źródło na łące nad Gródkiem, wysokość 520 m. 45. Źródło I nad doliną potoku Łoimy, z niewielkim odpływem, wysokość około 640 m. 46. Źródło II nad doliną potoku Lonny, poniżej stanowiska 45, na wysokości około 620 m. 47. Źródło na Toporzyskach nad Krościenkiem, wysokość 600 m. 48. Młaka na łące i kilkunastometrowy, zanikający odpływ, tuż nad stanowiskiem Źródło w dolinie potoku Ociemny przy dolnej granicy lasu, około 480 m n.p.m. 50. Młaka niedaleko ujścia pot. Ociemny, wysokość 440 m. 51. Źródło przy szlaku turystycznym z Krościenka na Wierch Ociemuy, poniżej Kurnikówki, wysokość 640 m. W Y K A Z I O M Ó W IE N IE G A T U N K Ó W Kolejnymi numerami opatrzono gatunki stwierdzone w czasie obecnych badań, gwiazdką(*) gatunki uprzednio notowane w Pieninach; i imagines, 1 larwy, p poczwarki. Ad lucern oznacza łączne połowy na światło (na ekran i samołówką). N azew nictwo, synoniinikę i układ system atyczny przyjęto według Limnofauna europaea. 1. Bhyacophila fasciata H a g. Stanowiska: i 9, 26 6 SS', 1 7, 9, 10, 11, 14, 15, 23, 26, 28, 29, 30, 34, 36, 39, 42; p - 7, Iłhyacophila nubila (Z e t t.). Stanowiska: i 1, 4, 5, 7, 16, 37, 38, 39, 42, SS, 7??; ł 7, 14, 30; p 7; Krościenko, ad lucern 351 SS, Bhyacophila obliterata McL. Stanowiska: i 38, 39 4 SS', p Bhyacophila philopotamoides McL. Stanowiska: i 15, 23, SS, 2 Krościenko, ad lucern 4 SS- 5. Bhyacophila polonica McL. Stanowiska: i 10, 12, 22, 26, 34, 35, 36, 42 9 S o i 1 10, 15; p 33, 34, 35; Krościenko, ad lucern 1 S- 6. Bhyacophila pubescens P ic t. Stanowiska: i 10, 23 6 SS, 1?; 1 23, Bhyacophila tristis P ict. Stanowiska: i 7, 9, 23, 26, 39, SS, 7??; 1-7, 9, 29, Glossosoma boltoni Cur t. Stanow isko: i 5 1 S- 9. Glossosoma conformis N ebo iss. Stanowisko: Krościenko, ad lucern 6 $?. 10. Agapetus laniger (P ic t.). Stanowiska: i 5 1 <3; p 15; Krościenko, ad lu cern 15 SS, 39 $?. 11. Agapetus ochripes Cu r t. Stanowiska: i 39 3 S 3, 6??; Krościenko, ad lucern 2 SS, 3 $$. 12. Hydroptila forcipata (E at.). Stanow isko: Krościenko, ad lucern 334 SS, Allotrichia pallicornis (E at.). Stanowisko: Krościenko, ad lucern Philopotamus ludificatus Mcl. Stanowiska: i 9, 22, SS, 7??; 1 9, Philopotamus montanus (D o n.). Stanowiska: i 9, 26, 42, 49 5 SS, 1? 16. Wormaldia occipitalis (P ic t.). Stanowiska: i 16, 18 5 SS, 1 $; llydropsyche fulvipes (Cu r t.). Stanowiska: i 10, 26 3 SS, 4??; Krościenko, ad lucern 79 SS, 5 $?. 18. Hydropsyche guttata P i c t. Stanowisko: Krościenko, ad lucern 5 SS, 2?$. *19. llydropsyche pellucidula (Cu r t.). Stanow iska: i 4, 5, 7, 14, 26 8 SS, 6 1 7, 8, 9, 10, 15, 27, 35; p 7; Krościenko, ad lucern 797 SS, 1186 $$. Ponadto larwy i poczwarki innych (powyższych!) gatunków rodzaju Hydropsyche P ic t., bliżej nie oznaczonych, ze stanowisk: 1 7, 9, 10, 11, 14, 23, 27, 28, 29, 35, 42; p 7, 39, 41. *20. Gheumatopsyche lepida (P ic t.). Stanowiska: i 5 1 $; 1 7, 8; Krościenko, ad lucern 1465 SS, 445 $$.

4 250 W. Eiedel Plectrocnem ia conspersa (Curt.). S t a n o w is k a : 1 9, 14, 15, 26; p 14; K r c ie n k o, a d lu c e r n 1 3, 4 $ $. *22. Polycentropus flarom acułatus ( P i c t. ). S t a n o w is k a : i 2, 3, 5, 7, , 11 $ $ ; 1 7; K r o ś c ie n k o, a d lu c e r n , 91? $. *. P olycentropus irroratus C u r t.? P o d a n y z P i e n in p r z e z D z i ę d z i e l e w i c z a ( ) ( p o d n a z w ą P. m ułtiguttatus). W c z a s ie o b e c n y c h b a d a ń n ie s t w ie r d z o n y. 23. C yrnus trim aculatus ( C u r t. ). S t a n o w i s k a : i 2, P sychom yia pusilła ( F a b r. ). S t a n o w i s k a : i 3, 5, 7, 1 5, , 3 2? $ ; 1 7 ; p 7 ; K r o ś c ie n k o, a d lu c e r n , Tinodes rostocki M c L. S t a n o w i s k a : i 9, 1 0, 1 3, 2 9, 3 1, 3 4, 3 5, , 3 0?? ; Tinodes waeneri ( L.). S t a n o w i s k o : i , 2 $ $ Ołigopłectrum macułatum ( F o v r c r. ). Stanow isko: K r o ś c ie n k o, a d lu c e r n 8 ^ < 2,9 $? D rusus annułatus ( S t e p h. ). S t a n o w i s k o : i 3 9 1? D rusus brunneus K l a p. S t a n o w i s k o : i $ D rusus discolor ( R a m b.). S t a n o w i s k a : 1 4 0, 4 1. * 3 1. E cclisopteryx guttulata ( P i c t. ). S t a n o w i s k o : K r o ś c ie n k o, a d lu c e r n 1 $ E cclisopteryx m adida ( M c L.). S t a n o w is k o : K r o ś c ie n k o, a d lu c e r n L im nephilus extricatus M c L. S t a n o w i s k o : K r o ś c ie n k o a d lu c e r n *. L im nephilus flavicornis ( F a b r. ). N o t o w a n y z P i e n in p r z e z N o w i c k i e g o (1865, 1870) i D z i ę d z i e l e w i c z a (1867), w t r a k c i e o b e c n y c h b a d a ń n ie z n a l e z i o n y L im nephilus fuscicornis R a m b. S t a n o w is k o : K r o ś c ie n k o, a d lu c e r n 1 3- *35. L im nephilus hirsutus (Pict.). S t a n o w i s k o : K r o ś c ie n k o, ad l u c e m L im nephilus ignavus M c L. S t a n o w i s k o : K r o ś c ie n k o, a d l u c e m TAmnephilus sparsus C u r t. S t a n o w i s k o : K r o ś c ie n k o, a d lu c e m c e m A nabolia nervosa ( C u r t. ). S t a n o w i s k o : P otam ophylax latipennis ( C u r t. ). S t a n o w is k a : i $ ; K r o ś c ie n k o, a d l u cj. * 4 0. Potam ophylax nigricornis ( P i c t. ). S t a n o w is k o : K r o ś c ie n k o p a r k a in c o p u la, a d lu c e m P arachiona picicornis ( P i c t. ). S t a n o w is k o : i cjc? Stenophylax perm istus M c L. S t a n o w i s k o : K r o ś c ie n k o, a d lu c e m 1 $ M icropterna testacea ( G m e l.). S t a n o w i s k o : K r o ś c ie n k o, a d lu c e m 1 *. A llogam us uncatus ( B r a u. ). Z P i e n i u n o t o w a n y p r z e z D z i ę d z i e l e w i c z a ( ), p r z e z e m n ie n ie s t w ie r d z o n y. *. Chaetopteryx villosa ( F a b r. ). W y m i e n i o n y p r z e z D z i ę d z i e l e w i c z a ( ), w c z a s ie o s t a t n i c h b a d a ń n ie z n a l e z i o n y Goera pilosa ( F a b r. ). S t a n o w i s k a : i 2, 3, 5, 7, $<S, 1 0? $ ; K r o ś c ie n k o, a d lu c e m 3 $<$, 7??. 45. L ithax niger H ag. Stanowisko: i 4 1 $; Siło p allipes ( F a b r. ). S t a n o w i s k a : i 15 7 <$<$; K r o ś c ie n k o, a d lu c e m 1 <$ Siło piceus ( B r a u. ). S t a n o w is k a : i 4 1 c? ; p 7 ; K r o ś c ie n k o, a d lu c e m 5 cjcj Siło nigricornis ( P i c t. ). S t a n o w i s k o : i Lepidostom a hirtum ( F a b r. ). S t a n o w is k o : K r o ś c ie n k o, a d lu c e m Crunoecia irrorata ( C u r t. ). S t a n o w i s k a : i 2 5, <?, 2?? A thripsodes albifrons ( L.). S t a n o w i s k a : i 3, 7 2 <$<$; K r o ś c ie n k o, a d lu c e r n 6 8 (?<?, $ $. 4 9?? A thripsodes annulicornis ( S t e p h. ). S t a n o w i s k o : K r o ś c ie n k o, a d lu c e m 2 <?<?. 53. A thripsodes alboguttatus (Hag.). S t a n o w is k o : K r o ś c ie n k o, a d lucem A thripsodes bilineatus ( L.). S t a n o w is k o : i 7 1 cj A thripsodes commutatus ( R o s t. ). S t a n o w i s k o : i 7 13 < A thripsodes dissim iłis ( S t e p i i. ). S t a n o w is k o : K r o ś c ie n k o, a d lu c e m >

5 o Trichoptera 251 *. M ystacides nigra (L.). Gatunek wymieniany z Pienin przez N o w i c k i e g o (1865, 1870) i D z i ę d z i e l e w i c z a (1867), w czasie ostatnich badań nie znaleziony Oecetis ochracea ( G u r t.). Stanowisko: Krościenko, a d lucern I d A dicella filicorn is ( P i c t. ). Stanowiska: i 33, 43, 44 1 d1, N oiidobia ciliaris (L.). Stanowiska: 1 9, 10, 15, 23, 36. * 6 0. Sericostom a personatum ( S p e n c e ). S t a n o w is k o : i 3 8 1?. Oznaczenie gatunkowe jedynej samicy nie jest całkiem pewne. Poprzednio ( R i e d e l 1961) złowiono jednego samca nad Potokiem Sobczańskim i podano go jako 8. pedem ontanum, którą obecnie zalicza się ( B o t o a n e a n u 1967) do bardzo zmiennego gatunku S. personatum. 61. Beraea m aurus ( C u r t. ). Stanowiska: i 16, 43, 44, 46, 47, 48, d<?, 7?? *62. Beraea pu llata ( C u r t. ). Stanowiska: i 4, 22, <$<$, Ernodes articularis ( P i c t.). Stanowiska: i 33, 44 5 ęjcb Ernodes vicina (McL.). Stanowiska: i 42, 49 2 <Jd> 1 9* 65. Odontocerum albicorne ( S c o p.). Stanowiska: 1 14, 23, 42; p % gatunkóty chruścików złowionych w Pieninach znanych jest w Polsce z wielu stanow isk w całym kraju. Gatunkiem nowym dla fauny Polski jest Allotrichia pallicornis (rys. 1, 2); obszar jej występowania obejm uje zachodnią Palearktykę. Glossosoma boltoni, rozmieszczona w Europie z w yjątkiem części w schodniej i południow o-w schodniej, została w czasie obecnych b a d a ń w y k a zana z Polski po raz pierwszy z całkowitą pewnością, na podstaw ie imago (rys. 3, 1); poprzednio była u nas notow ana z potoku R oztoka w T atrach (R ie d e l 1962, pod nazw ą G. vernale) jedynie na podstaw ie larw, k tó ry ch oznaczenia byw ają zawodne1. Rys. 1, 2. Allotrichia pallicornis (E a t o n ), koniec odwłoka d1: 1 od strony grzbietowej, 2 z boku. 2 1 Synonimika i interpretacja gatunków z rodzaju Glossosoma Cu r t is jest zagmatwana. Według Limnofkuna europaea (B o t o s a n e a n u 1967) G. vernale (P ic t e t, 1834) jest synynimem prawdziwej G. boltoni C u r t is, 1834, natom iast G. boltoni sensu M a cl a c h l a n et auct. jest synonimem G. conformis N e b o i s. Ponieważ dzieło M acl a c iil a n a stanowiło (i stanowi do dziś) dla większości trichopterologów podstawę do oznaczania chruścików, można przypuszczać, że niemal wszystkie dane o występowaniu G. boltoni, m. in. w Polsce (T o m a s z e w s k i 1965) odnoszą się w rzeczywistości do G. conformis; por. także S o w a i S z c z ę s n y Do G. conformis należy również okaz znad Potoku Gościejowskiego w Wiśle podany przeze mnie (R i e d e l 1972) jako G. boltoni.

6 252 W. Riedel 6 Rzadko spotykanym i na naszych terenach chruścikam i są: Rhyacophilav pubescens T atry ( R i e d e l 1962), łowiona również nad Pienińskim Potokiem w roku 1965 przez B. S z c z ę s n e g o (m ateriały nie publikowane), jest gatunkiem środkowoeuropejskim; Hydroptila forcipata Beskid Zachodni ( R i e d e l 1972), szeroko rozmieszczona w Europie; Drusus brunneus Bieszczady ( R i e d e l 1966, 1971, S z c z ę s n y 1966), gatunek karpacki, w ystępuje również w T atrach po stronie słowackiej (M a y e r 1939); Ernodes mcina Bieszczady ( R i e d e l 1966) i Babia Góra (S o w a i S z c z ę s n y 1970), gatunek górski o m ałym zasięgu (Alpy, Średniogórze Niem ieckie, K a rp a ty, Góry D ynarskie). Rys. 3, 4. Glossosoma boltoni Cu r t i s, koniec odwłoka 3 od strony brzusznej, 4 z boku. Z nielicznycli stanow isk w Polsce znane są także: Agapetus laniger S u dety Zachodnie, Beskid Zachodni i Bieszczady, Agapetus ochripes Beskid Zachodni (Babia Góra i okolice Muszyny) i Bieszczady, Oligoplectrum maculatum Pojezierze Pom orskie i Pojezierze Mazurskie (obecnie po raz pierwszy stw ierdzony w górach południowej Polski) oraz Micropterna testacea Sudety i Beskid Zachodni. F auna chruścików Pienin m a charakter fauny śreclniogórskiej, z niewielkim udziałem gatunków głównie wysokogórskich (10 %), nizinnych (13 %) i ubikw istycznych (6%). G atunki górskie w ystępują w Pieninach w wodach płynących o charakterze strum ieni i w źródłach. E lem enty nizinne są c h a ra k tery sty czn e dla dużych rzek (D unajec) i wód spokojnych. W iększość chruścików stw ierdzonych w Pieninach 14 g atu n k i, tj. 63%

7 Triclioptera 253 należy do fauny wód płynących. Gatunków typow ych dla strum ieni jest 31, z czego tylko 7 zam ieszkuje najwyższe strefy w górach Europy. Są nimi: R hyacophila fasciata, Rh. obliterała, Rh. polonica, Rh. tristis, Philopotamus montanus, Drusus discolor i Lithax niger. Z 13 gatunków charakterystycznych dla dużych rzek większość spotykanych jest również w potokach, jedynie Allotrichia pallicornis, Hydropsyche fulvipes, H. guttata i Athripsodes alboguttatus zam ieszkują rzeki szerokich i rozległych dolin, w górach wyjątkow o ( B o t o s A n e a n u 1967). G atunki źródeł stanow ią 15,5 %, przy czym zaliczane tu: Rhyacophila philopotamoides i Plectrocnemia conspersa łowiono nad potokam i i na światło, Rh. pubescens tylko nad i w nielicznych potokach. Przy źródłach notowano: Drusus annulatus, Parachiona picicornis, Grunoecia irrorata, Adicella filicornis, Beraea m aurus, B. p ullata, Ernodes articularis i E. vicina. G atunki charakterystyczne dla wód spokojnych stanow ią również 15,5% fauny. Zaliczane do tej grupy: Cyrnus trimaculatus, Tinodes waeneri, Limnophilus flavicornis, L. fuscicornis, L. hirsutus, L. ignavus, Anabolia nervosa, A th ripsodes annulicornis, A. dissimilis, Mystacides nigra, Oecetis ochracea preferują wody stojące, ale m ogą zasiedlać tak że rzeki a naw et strum ienie w m iejscach 0 spokojnej wodzie z roślinnością. Cyrnus trimaculatus łowiono nad Dunajcem, Tinodes waeneri w Wąwozie Sobczańskim a larwy Anabolia nervosa w potoku K rośnica. P ostacie dorosłe pozostałych gatim ków odław iano na światło, tru d no więc z całą pewnością stwierdzić, w jakich wodach w Pieninach w ystępują ich larw y. Nieliczna grupa, do której należą Polycentropus flavomaculatus, Limnephilus ertricatus, L. sparsus i Notidobia ciliaris, wykazuje dość szeroką Walencję ekologiczną ( B o t o s A n e a n u 1967). P olów im a g in es na św iatło Do połowów chruścików n a św iatło zastosow ano ek ran z lam pą rtęciow ą 1 samołówkę rtęciową. E kran i samołówkę umieszczono na balkonie budynku bazy terenowej w K rościenku przy ulicy Pienińskiej. Odłowy za pomocą ekranu prow adzono w latach 1972 i 1973 od m aja do w rześnia dość regularnie w godzinach , z w yjątkiem dni niesprzyjających, ulewnych deszczy i burz. Samołówką łowiono jedynie w lipeu 1972 roku. Łącznie zebrano na św iatło okazów; m ate ria ł przedstaw iono w tab elach I i II. N a św iatło zebrano 36 gatunków, tj. ponad 50% fauny w ykazanej z b a d a nego terenu, a 21 gatunków łowiono tylko tą m etodą. Przez cały sezon, od m aja do września, odławiano trzy gatunki: Rhyacophila nubila, Hydropsyclie pellucidula i Polycentropus flavomaculatus. Spotykano je także nad potokam i mniej więcej w tym sam ym czasie. Najliczniej przylatyw ały do światła Psychom yia pusilla, Hydropsyclie pellucidula, Cheumatopsyche lepida i Hydroptila forcipata-, wyraźnie dom inowała liczebnością P. pusilla (tab. II). U żadnego z tych czterech gatunków nie zaobserwowano w ciągu dnia tak masowego pojaw u.

8 254 W. Riedel 8 M aksimum liczebności imagines w pierwszym roku połowów przypada w lipcu. W miesiącu tym następnego roku nastąpił znaczny spadek ogólnej liczby złowionych owadów. U najliczniej odław ianych chruścików m aksim um liczebności zanotow ano bądź w obu lata ch połowów na początku sezonu letn iego (Psychomyia pusilla i Hydroptila forcipata), bądź też w roku 1972 n a początku, a w 1973 w drugiej połowie lata (Hydropsy che pellucidula i Cheumato psyche lepida). Długotrwałe deszcze w lipcu 1973 roku m iały niekorzystny wpływ na lot imagines, stąd znaczne różnice jakościowe i ilościowe w odłowach chruścików z kolejnych la t (tab. I i II). Tabela I. Liczba okazów i gatunków' chruścików łowionych na światło w poszczególnych miesiącach Miesiące Liczba okazów Liczba gatunków Liczba okazów Liczba gatunków V 28 4 _ VI VII VIII IX V - I X Tabela II. Zestawienie liczbowe osobników poszczególnych gatunków chruścików łowionych na światło (z rozbiciem na miesiące i lata) Gatunek V VI VII V III IX Ehyacophila nubila Glo oma tlm conformis H ydropsyche pellucidula P olycentropus flavom aculatus P sychom yia p u silla H ydroptila forcipata Bhyacophila philopotamoides Siło piceus Goera pilosa Athripsodes i 10 annulicornis

9 9 Trichoptera Gatunek V 1972 VI VII VIII IX Oligoplectrum maculatum Cheumatopsyche lepida Ecclisopteryx guttulata Agapetus ochripes Plectrocnemia conspersa ! 16 Agapetus laniger H ydropsy che fulvipes Athripsodes alboguttatus Athripsodes albifrons l 20 Athripsodes dissim ilis Allotrichia pallicorni Potauiophylax nigricornis 1-23 Hydropsyche guttata Silo pallipes Limnephilu8 sparsus 2-26 Limnephilu8 fuscicornis 1 - -! 2? Ecclisopteryx madida 1-28 Lepidostoma hirturn 1 I 29 Limnephilu8 extricatu8-5 i 30 Limnephilus hirsutus Limnephilus ignavus Bhyacophila polonica 1-33 Potamophylax latipennis 1-34 Stenophylax permistus 1-35 Micropterna I testacea Oecetis ochracea 1

10 Tabela III. Stosunek procentowy samców do samic gatunków najlicznej poławianych na światło (z rozbiciem na miesiące i lata) Gatunek Rok liczba okazów V VI VII V III IX % dd liczba okazów % dd liczba okazów % dd liczba okazów % dd liczba okazów Bhyacophila nubila Hydropsyche pellucidula Psychomyio pusilla Hydroptila forcipata Cheumatopsyche lepidn Polycentropus flavomaculatus Athripsodes albifrons A thripsodes dissim ilis % dd 256 W. Riedel o

11 11 Trichoptera Do św iatła częściej p rz y la tu ją samce, ich przew agę stw ierdzono u 23 g a tunków. Szczegółowa analiza najliczniej odław ianych gatunków nie ujaw nia sezonowych zm ian w stosunku procentow ym samców do samic (tab. III). U Rhyacophila nubila, Cheumatopsyche lepida i Athripsodes dissimilis przez cały okres utrzym uje się wysoka przewaga samców, u Psychomyia pusilla, Athripsodes albifrons i w zasadzie u Hydroptila forcipata liczniej przylatują samice; u pozostałych dwóch analizowanych gatunków stosunek liczbowy samców do sam ic w poszczególnych m iesiącach b y ł dość zm ienny. Badania ilościow e larw chruścików W roku 1973 pobrano próby ilościowe z potoku Krośnica w pobliżu Krościenka, w okolicy ujścia potoku Łonny. Krośnica ma na badanym odcinku 4-6 m szerokości, potok jest dobrze nasłoneczniony, o dnie wybrukowanym kamieniami. Brzegi niewysokie, podm ywane przez wartko płynącą wodę. Co kilkadziesiąt metrów wody potoku spływają kaskadą, nad sztucznie utworzonymi progami, do niewielkich basenów podprogowycli. Tylko przy brzegach, w miejscach o spokojnej wodzie, dno pokrywa cienka warstwa mułu i detrytusu z nielicznymi drobnymi kamieniami. Linia brzegowa i konfiguracja dna przy wysokim stanie wód ulega znacznym zmianom. P o b ran o cztery serie prób, w czerwcu i sierpniu. I seria w czerwcu obejm o wała 10 prób z miejsc przybrzeżnych, o słabym przepływie wody, przy średnich głębokościach cm (średnie wartości obliczano z kilku pom iarów dla każdej próby); larwy zbierano na odcinku około 10 m, z powierzchni 0,25 m 2 w każdej próbie. I I seria w czerwcu i I I I seria w sierpniu po 10 prób z dna kam ienistego w nurcie potoku; seria IV, w sierpniu, obejmowała 5 prób z tego samego środowiska w pobliżu wsi Tylka. W seriach prób I I IV wybierano do położonego na dnie czerpaka 10 kam ieni leżących obok siebie. P rz ed w ydobyciem kam ieni dokonywano pom iarów głębokości wody, po zebraniu larw m ierzono kam ienie posługując się trzem a przybliżonym i w ym iaram i dłu gość, szerokość i wysokość. Zarówno głębokości wody, jak i rozm iary kam ieni w seriach I I- I V nie w ykazyw ały isto tn y ch różnic. W czerwcu średnie głębokości wody wynosiły 5-19 cm, w sierpniu cm. Średnie rozm iary kam ieni, obliczone dla każdej z prób, w serii I I wynosiły: długość 9-12,5 cm, szerokość 5-8 cm, wysokość 3-4,5 cm; w seriach I I I i IV: długość 9-13 cm, szerokość 6,5-9 cm, wy sokość 2,5-4,5 cm. W m iejscach przybrzeżnych (seria I) znaleziono w czerwcu 273 larw y Anabolia nervosa. Liczba larw na powierzchni dna/0,25 m 2 wynosiła w ty m czasie od 8 do 64 okazów (średnie zagęszczenie larw: 27 osobników/0,25 m 2). W sierpniu tegoż roku nie spotkano larw tego g atu n k u. Z d n a kam ienistego w czerwcu zebrano 488 larw i 65 poczw arek chruścików a w sierpniu w tej samej liczbie prób (seria III) zaledwie 23 okazyr obu postaci. Z g atu n k ó w żyjących w po to k u K rośnica jedynie Anabolia nervosa, łowion a w spokojnych, przybrzeżnych m iejscach, jest charak tery sty czn a dla ni- 17

12 2 5 8 W. Riedel 12 W serii II stwierdzono następujące gatunki: Liczba okazów larw poczwarek łączni RhyacopMla nubila RhyacopMla sp Ilydropsyche sp Polycentropus flavomaculatus Psychomyia pusilla Siło sp Potamophylax sp Agapetus sp. 1-1 Cheumatopsyche lepida razem W serii III: RhyacopMla nubila RhyacopMla fasciata RhyacopMla tristis 1-1 RhyacopMla sp Hydropsyche sp razem W serii IV: RhyacopMla nubila RhyacopMla obliterata Hydropsyche sp. 1-1 Cheumatopsyche lepida 1-1 razem 12 % fauny chruścików 19, , zinnych wód stojących i leniwie płynących z roślinnością naczyniow ą; na obszarach górskich łowiona była w Bieszczadach w bajorkach, Osławicy i w dopływio Sanu (R i e d e l 1966). Pozostałe gatunki są typowe dla wód bieżących i ch arak tery sty czn e dla środowriska. kam ienistego na nurcie. U większości chruścików' żyjących w tym środowisku wylot imagines następuje w lipcu i sierpniu. Liczba gatunków i liczebność larw' w potoku jest większa w czerwcu, przed okresem w ylotu imagines. Pod koniec lata liczba gatunków m aleje a liczebność larw spada do 1 % w stosunku do czerwca. W sierpniu brak jeszcze nowej generacji larw większości gatunków ; łowiona w' tym czasie Ehyacophila nubila charakteryzuje się niejednoczesnym wylotem postaci dorosłych (od w iosny do jesieni m ożna łowić larw y, poczw arki i im agines). Przebieg zmian ilościowych i jakościowych od czerwca do końca sierpnia stw ierdzony w potoku K rośnica w ydaje się prawidłowy'. Można jed n ak p rz y puszczać, że nie tylko wylot imagines, ale i w'ezbrane wody potoku wskutek dużych opadów^ wr lipcu 1973 r. przyczyniły się do aż ta k niskiego stan u liczbowego larw chruścików w sierpniu. D om inujące w K rośnicy larw y Hydropsyche spp. i Ehyacophila spp. wy ko

13 13 Trichoptera rzystują szczeliny między kam ieniam i oraz boczne i spodnie ich powierzchnie. W porów naniu z fauną innych strum ieni górskich brak tu larw chruścików z rodzaju Drusus S t e p h., licznie wy stępujących w potokach tatrzańskich na górnych, odsłoniętych powierzchniach kam ieni, i Brachycentrus montanus K la p., charakterystycznego dla tegoż siedliska w dużych potokach bieszczadzkich. W miesiącach letnich chruściki te często dom inują w potokach górskich, natom iast w Pieninach brak ich w ogóle (B. montanus) lub są bardzo nieliczne (.Drusus spp.). CHARAKTERYSTYKA ZOOGEOGRAFICZNA Chruściki Pienin są reprezentowane przez gatunki europejskie 73 % fauny, palearktyczne 19 %, holarktyezne 6 %, jeden gatunek Lim nephilus fuscieornis je st elem entem euro syberyjskim. Do grupy gatunków holarktycznych należą: Oecetis oohracea, Mystacides nigra, Aihripsodes albifrons i A. annulioornis. Z gatunków' palearktycznych Hydropsyche pellucidula, H. guttata, Polycentropus flavomaculatus, Limnephilus flavicornis, L. spar sus i Lepidostoma hirtum w ystępują w całej Palearktyce, natom iast Ehyacophila obliterata, Allotrichia pallicornis, Philopotamus montanus, Cheumatopsyehe lepida, Psychomyia pusilla, Stenophylax perm istus i Athripsodes bilineatus są ograniczone do z a chodniej części P aleark ty k i. Zdecydowaną większość (51) stanow ią gatunki europejskie, w'śród których m ożna wyróżnić: 1. szeroko rozprzestrzenione w całej Europie 13 gatunków (19% fauny); 2. praw ie w yłącznie środkow oeuropejskie 19 gatunków (27%); 3. gatunki, których areał nie obejm uje całej Europy, bądź których granice w ystępow ania nie są jeszcze dobrze poznane 18 (26 %); 4. gatunki karpackie, z któ ry ch wr Pieninach stw ierdzono ty lk o jeden D rusus brunneus. Kiski udział elem entu karpackiego różni Pieniny od innych zbadanych pod względem trichopterologicznym części naszych K arpat. Dla porów nania podano poniżej zestawienie endemitów karpackich w ykazanych z T atr (łącznie po stronie polskiej i słowackiej), z Babiej G óry i z Bieszczadów: 1. A patania carpathica S c h m id 2. Drusus brunneus K l a p. 3. Drusus carpathicus Dz. 4. Drusus doehleri M a y e r 5. Bhadicoleptus alpestris sylvanocarpathicus B o t s. e t R i e d. 6. Potamophylax carpathicus (Dz.) 7. Potamophylax millenii ( K l a p.) 8. Acrophylax vernalis Dz. 9. Chionophylax czarnohoricus Dz Isoyamus aequalis K l a p. Tatry 0 Babia Góra Bieszczady

14 2 60 W. Riedel Allogamus lazarei Szcz. 12. Allogamus starmacld Szcz. 13. Allogamus talricus Szcz. 14. Ghaetopteryx polonica Dz. 15. Ghaetopteryx subradiata K l a p. 16 Psilopteryx psorosa carpaihica SCHMID 17. Annitella chomiacensis (Dz.) liczba gatunków w Tatrach notowany tylko po stronie słowackiej P orów nanie faun y P ienin z faun ą in n ych terenów górskich w P olsce Porównanie faunistyczne Pienin z Tatram i, Babią Górą, Bieszczadami i Sudetam i przeprowadzono w oparciu o informacje zaw arte w katalogu T o m a s z e w s k ie g o (1965) i w pracach M a y e r a (1939), R i e d e l (1966, 1971) oraz Sowa" i S z c z ę s n e g o (1970). W tabeli IV podano ogólną liczbę gatunków znanych z danego obszaru (cyfry wytłuszczone), liczbę gatunków wspólnych oraz w skaźnik podobieństw a faunistycznego (P) w yrażony w procentach, obliczony według wzoru w P = a b w x 100%, gdzie w liczba gatunków wspólnych dla porównywanych obszarów, a liczba gatunków jednego obszaru, b liczba gatunków drugiego obszaru. N ajbogatszą fauną chruścików charakteryzują się T atry (ujęte tu łącznie ze stroną słowacką); jest to zrozum iałe, bowiem zajm ują rozległy a przede w szystkim bardzo zróżnicowany obszar. Obfitość i wielka różnorodność wód bieżących, stawów, jezior i źródeł położonych na różnych wysokościach stw arza ogromne możliwości bytow ania wielu gatunkom chruścików. W T atrach w ystępuje 50% wszystkich gatunków znanych z Polski, w Pieninach natom iast tylko około 28 %. Tym bardziej interesujący jest brak w Tatrach 19 gatunków stw ierdzonych w Pieninach. Szczegółowa analiza ich rozmieszczenia geograficznego i wy m agań środowiskowych nie ujaw nia istotnych przyczyn tego braku. Są to: dw a gatunki holarktyczne, cztery palearktyczne, jeden eurosyberyjski a p o zostałe europejskie, z k tó ry c h jedynie Ernodes vicina w ystępuje w yspow o. Tabela IV. Podobieństwo fauny chruścików różnych obszarów górskich w Polsce \W sk a z n ik podobieństwa (w %) liczba gatunków wspólnych \ Pieniny Sudety Bieszczady Babia Góra Tatry Pieniny 70 32,2 44,5 32,2 34,2 Sudety ,7 38,6 39,4 Bieszczady ,8 37,7 Babia Góra ,7 Tatry

15 15 Trichoptera 261 Larwy ich żyją w strum ieniach i rzekach górskich (jednakże nie w najw yższych p artiach) a ty lk o dw a gatunki spotykane są w górach w yjątkow o. C ztery g a tunki charakterystyczne dla źródeł w ystępują również w Bieszczadach i na Babiej Górze a cztery z wód spokojnych częściej zam ieszkują tereny nizinne. Z tych 19 gatunków nie podawanych z T atr pięciu nie stwierdzono także w Sudetach, Bieszczadach ani na Babiej Górze. Można sądzić, że dla większości w arunki fizjograficzne i ekologiczne w T a tra c h nie stanow ią przeszkody w z a siedleniu ty ch gór. W skaźnik podobieństw a faunistycznego porów nyw anych obszarów górskich przekracza nieznacznie 50 % jedynie dla T atr i Babiej Góry. Oba regiony m ają najw ięcej gatunków typow o górskich i form endem icznych. Pieniny, w porównaniu do innych gór Polski, zajm ują obszar stosimkowo m ały i mało zróżnicow any pod względem wysokości i hydrografii. B ra k n a tu ralnych stawów, zaś drobne zbiorniki wód stojących związane z D unajcem m ają faunę bardzo ubogą. Głównym środowiskiem życia larw chruścików jest rzeka Dunajec, liczne potoki i źródła. Jakkolw iek należy oczekiwać dalszych znalezisk, uzupełniających listę gatunków, zwłaszcza wczesnowiosennych i późnojesiennych, to jednak ogólny charakter gór i w arunki ekologiczne ograniczają możliwość w ystępow ania wielu gatunków. B rak w P ieninach g atunków w y sokogórskich z rodzajów Acrophylax B e a u, i Chionophylax S ch m., gatunków reokrenowych z rodzaju Apatania K o l., nielicznie reprezentow any jest typowo europejski i górski rodzaj Drusus S t e p h. Spośród Ghaetopterygini, grupy, do której należy wiele form karpackich, z Pienin został w ykazany tylko Cliaetopteryx villosa, najbardziej lim nofilny g a tu n e k plem ienia, szeroko rozm ieszczony a rzadki w K arpatach ( B o t o ^ a n e a n u 1962, 1967). Ogólnie fauna chruścików P ienin w ykazuje najw iększe podobieństw o do fauny Bieszczadów. Uniwersytet Warszawski Instytut Zoologii Warszawa Krakowskie Przedmieście 26/28 PIŚMIENNICTW O B o to a n e a n u L Analyse zoogeographique de la faunę de trichopteres de Roumanie. Arch. Hydrobiol., Stuttgart, 58: B o t o s a n e a n u L Trichoptera. W Limnofauna europaea. Jena, pp D z ię p z ie l e w ic z J Wykaz owadów siatkoskrzydłych. Spraw. Kom. fizyogr., Kraków, 1: D z ię d z ie e e w ic z J Przegląd fauny krajowej owadów siatkoskrzydłych (Neuroptera Pseudoneuropiera). Spraw. Kom. fizyjogr., Kraków, 26: D z ię d z ie l e w ic z J Owady siatkoskrzydłe (N europteroidea) zebrane w zachodnich Karpatach w roku Spraw. Kom. fizyogr., Kraków, 45:

16 262 W. Riedel 16 D z ię d z ie l e w ic z J Owady siatkoskrzydłowate ziem Polski (Insecta neuropieroidea Poloniae terrarum). Rozpr. Wiad. Muz. Dzieduszyekich, Lwów, 3 (1917), 3-4: ; 4 (1918), 1-4: 1-72, tt. 1-2, M a j e w s k i E Owady żyłkoskrzydłe (Neuroptera polonica). System atyczny wykaz krajowych sieciarek i prasiatnic. Warszawa, VIII 322 pp. M a y e r K Trichopteren der Hohen Tatra. Vestn. cal. zool. Spoi., Praka, 6-7 : N o w ic k i M Insecta Haliciae Musei Dzieduszyckiani. Cracovia, 87 pp. N o w ic k i M Zapiski z fauny tatrzańskiej. Spraw. Kom. fizyogr., Kraków, 1: N o w ic k i M Zapiski faunicze. Spraw. Kom. fizyogr., Kraków, 4: R i e d e l W Materiały do znajomości rozmieszczenia chruścików (Trichoptera) Polski. Fragm. faun., Warszawa, 9: R i e d e l W Chruściki (Trichoptera) Tatr. Fragm. faun., Warszawa, 9: R i e d e l W Chruściki (Trichoptera) potoków Bieszczad. Fragm. faun., Warszawa, 13: , 5 ff., 13 tabel. R i e d e l W Uzupełnienie do znajomości chruścików (Trichoptera) Bieszczadów. Fragm. faun., Warszawa, 17: , 10 ff. R i e d e l W Materiały do znajomości rozmieszczenia chruścików (Trichoptera) w Polsce, II. Fragm. faun., Warszawa, 18: S o w a R., S z c z ę s n y B Widelnice (Plecoptera) i chruściki (Trichoptera) Babiej Góry. Ochrona Przyr., Kraków, 35: , 18 ff., 10 tabel. S z c z ę s n y B Nowe i rzadkie w faunie Polski gatunki chruścików (Trichoptera). Acta hydrobiol., Kraków, 8: , 6 ff. T o m a s z e w s k i C Chruściki Trichoptera. Katalog fauny Polski, X X V III. Warszawa, 104 pp. PE3HDME [3arjiaBM e: PyneHHMKH (Trichoptera) ITeHHHOB] B H a c T o a m e e B p e M a H 3 B e c T H o M3 I le H H H O B 70 b h a o b p y n e H H H K O B, H 3 h h x 65 K O H C T a- T H p O B a jih BO B p e M H H ac TO R lh H X M C C JieflO B ah U H ( b CIIHCKe BH A O B OHH o 6 o 3 H a H e H b I H O - M e p a M H, a ( j i o p M t i n 3 B e c T H L ie H 3 rie H H H O B p a H e e 3 B e3 A O H K a M H ). Allotrichia pallicornis B B J ia e T c a h o b l i m b h a o m a j i h (fra y H b i r io J ib ih H, a Glossosoma boltoni C u r tis ( n e c s e n s u M a c L a c h la n et a u c t.! ) B u e p B B ie K O H C T a m p o B a jim H a o ch O B a H H H H M a r o. n p n j i o b j i h HMaro, K p o M e c 6 o p a H e n o c p e A C T B e H H o 3 a M e H e H H b ix o c o 6 e i i, n p H M e H m ih 3KpaH h j io B y u ik y c p T y T H o ił j i a M n o f i. T a K H M o 6 p a 3 0 M 6 b u i o o t j i o b j i c h o c B b iu ie 5 0 % b h a o b. B j i o B a x H a c B e T ( o t M a n n o c e H T a O p b ) M a K C H M ym a h c j i c h h o c t h p y n e H H H K O B n p H n a ^ a j i n a m i o j i l. H a i i G o j i e e M H o r o H M C jie H H o it b j i c t h m h n e p n o A G b u ia Psychomyia pusilla, y K O T o p o ń H a n p o T n > K eh H H B c e r o c e 3 0 H a H a G j n o A a j ic u 6oJibuiH H n p o n e H T c a M O K, H em c a M if o B ; y G o jib iu H H C T B a b h a o b n a m e H a C B et n p H J ie T a jih c a M iib i. He o t m c t h a h H 3 M eh eh H H B n p O R e H T H O M C O O TH O H ieh H H CaM IJO B H C am O K B 3aBM CHM OCTM OT C e 3 0 H a. B (JiayHe IleHHHOB B C T peuaiot ca npeh M ym ect B eh H o b h a b i, j i h h h h k h KOTopbix xcwbyt b T exyh n x B o n a x h HCToHHHKax r o p cpea H eft b b i c o t b i, n p o n eh T B b icok orop H b ix b h a o b HeBbicoKHH. B h a b i x a p a x T ep H b ie pjin c t o h h h x b o a a o b h a h n a m e B c e r o c a h h h m h o Ha CBeT h j i h B c r p e n a j ih b 6 j i h 3 h T ek ynnx b o a - B s t o k r p y n n e ect b 6 o j ib m e B c e r o (J)opM xa- p am rep H b ix AJia h h 3 M c h h o c t h. H e6 o A b in o M n p o n eh T co ct a B ju n o T yghkbhctbi.

17 17 Trichoptera 263 B h a o b o h c o c T a B (})a y H Ł i n o T o x a K p o c H H u a, b k o t o p o m n p o A e J i a j m T a x x e k o j i h - M ectbehhbie M CCJieAOBaHHB, ACBOJIbHO THTTHHHblH p ek H notok OB, CAH ak O, n o c p a B - H e H in o c n o T O K a M H T a T p o B h B e m a A O B b K p o c H M u e o t c y T C T B y e T pan, r o p H b i x b h a o b. H a n 6 o jie e G o r a T y i o (J)ayHy K O H C T a T n p o B a jin b n o T o x e b H to H e. H a A H e xam eh H C T O M A O M H H M p y io T b 3 T o B p em H JiHHHHKH Hydropsyche s p p., b n p n G p e a c H t i x n a p r a n x B C T p e - H a w T c a H C K jn oh H T ejib H O Anabolia nervosa. M n c jie H H O C T b b m a o b m n n c jie H H O c T b j ih h h h o k 3H am H T ejib H O n a A a e T b a B r y c T e. n o cp a B H e H M K ) c H H b im H r o p a M M r i o j i b n i H b I le H M H a x B C T p e n a e T C H M e H b in e B c e r o b h a o b p y n e H H H K O B, a H a H Ó o j ib u ie e (jm y H H C T H H e c x o e c x o a c t b o n p o H B J ia e T C J i n o o t h o - in e H H K ) k (J )a y H e E e m a A O B. B I le H M H a x K O H C T a T H p o B a jih T o j ib K o o a h h 3 H A em H H ecxh H A J ifl K a p n a T b m a (Drusus brunneus); p e n ih T e j ib H o e 6 o jr b u m H C T B O c o c T a B J ia io T e B p o - n e iłc K H e b h a b i (73% (J m y H b i, H 3 K O T o p b ix 27% m o h c h o o n p e A e J im T b x a x c p e A H e e B p o n e ń - C K H e), n a jie a p K T H H e c K H H 3 J ie M e H T c o c T a B j u i e T 19% (J )a y H b i, a r o jia p x T M H e c x H H 6%. [Titel: Die K ócherfliegen (Trichoptera) der Pieninen] ZUSAMMENFASSUNG Aus den Pieninen sind gegenwartig 70 A rten der Kócherfliegen bekannt, darunter 65 wurden w ahrend der letzten Forschungen gefunden (im A rtenverzeichnis m it laufenden N um m ern versehen; die vorher aus dem Gebiet gemeldeten Form en w urden m it einem Sternehen bezeichnet). Allotrichia p allicornis ist neu fiir die F auna Polens und Glossosoma boltoni C u r t i s (nec sensu M a g L a c h la n et auct.!) w ird zum ersten Mai ais Im ago nachgew iesen. Fiir Sam meln der Yollkerfe auber dem Pirschfang wurde ein wei- Ber Schirm und ein Fanggerat m it Quecksilberdam pflam pę gebraucht. Diese M ethode erlaubte iiber 50% A rten zu erbeuten. In den Lichtfangen (vom Mai bis Septem ber) fiel die hóchste Zahlenstarke der Kócherfliegen auf Juli. Die zahlreichste Form der Sommerperiode w ar Psychomyia pusilla, bei der w ahrend der ganzen Saison m ehr W eibchen ais M annchen beobachtet wurden; bei den m eisten A rten flogen die M annchen ans Licht zahlreioher heran. Die Saisonanderungen des Prozentverhaltnisses zwischen den M annchen u n d W eibchen w urden n ich t b eobachtet. In der Kócherfliegenfauna der Pieninen uberwiegen A rten, derer Laryen fliebende Gewasser und Quellen des M ittelgebirges bewolmen, der Anteil der H ochgebirgsarten ist nicht grob. Die fiir das stehende Gewasser charakteristischen A rten wurden haufigst in einzelnen Exem plaren ans Licht gefangen oder in einer Nahe fliebendes Gewassers getroffen. In dieser Gruppe iiberwiegen die Tieflandsformen. Die U biquisten bilden hier nur einen kleinen Teil.

18 264 W. Ricdel 18 Der A rtbestand der Fauna des Baches Krośnica, in dem auch q u an titativ gesam m elt wurde, ist fiir die Bache und Fliisse recht typisch, jedoch im Yergleich m it den Bachen der T atra und des Bieszczady-Gebirges arm er an eine Rei he von Gebirgsarten. Die reichste Fauna wurde in Krośnica im Ju n i festgestellt, auf steinigem G rand dom inieren dann Larven von Hydropsyche spp. und in den U ferpartien kom m t ausschlieblich Anabolia nervosa vor. Die Zahl der Afrten und die Zahlenstarke der Larven nehm en im A ugust betrachtlich ab. Im Vergleich m it den anderen Gebirgsgegenden Polens haben die Pieninen die arm ste Fauna der Kocherfliegen und weisen die grbbte faunistische Ahnlichkeit m it Bieszczady-Gebirge auf. Das Vorkommen von n ur einer fiir die K arpaten endemischen A rt (Drusus brunneus) wurde hier festgestellt; die entschiedene M ehrheit bilden die europaischen A rten (73 % der ganzen F auna, davon 27 % kann m an als m itteleuropaisch bezeichnen), das palaarktische Elem ent bildet 19 % und das holarktische 6 % der Fauna. Redaktor pracy prof. dr A. Riedel