CHRUŚCIKI T rich optera

Transkrypt

1 POLSKA AKADEMIA NAUK I N S T Y T U T Z O O L O G I C Z N Y KATALOG FAUNY POLSKI Catalogue faunae Poloniae Część XXVIII CHRUŚCIKI T rich optera O p ra c o w a ł CEZARY TOMASZEWSKI PAŃSTWOWE WYDAWNICTWO NAUKOWE WARSZAWA 1965

2 Plan podziału na części wydawnictwa «KATALOG FAUNY POLSKI» Część I Protozoa I I Porifera, Coelenterata III Turbellaria IV Monogenoidea, Trematoda V Cestoda VI Nemertini VII Nematoda VIII Nematomorpha, Gastrotricha, Kinorhyncha, Priapuloidea IX Rotatoria X A canthocephala XI Annelida XII Entomostraca XIII M alacostraca XIV Symphyla, Pauropoda, Diplopoda, Chilopoda *XV Apterygota X V I Ephemeroptera, Odonata, Plecoptera XVII Blattodea, Montodea, Orthoptera, Dermaptera XVIII Psocoptera XIX Mallophaga, Anoplura XX Thysanoptera,, XXI Homoptera XXII Heteroptera XXIII Coleoptera XXIV Strepsiptera XXV Neuroptera, Megaloptera, Raphidioptera XXVI Hymenoptera XXVII Mecoptera XXVIII Trichoptera XXIX Lepidoptera X X X Diptera *XXXI Aphaniptera XXXII Pseudoscorpionidea, Opiliones XXXIII Araneida XXXI W Acari,, XXXV Pentastomida, Pantopoda, Tardigrada XXXVI Mollusca XXXVII Bryozoa, Chaetognatha, Echinodermata, Tunicata XXXVIII Agnatha, Pisces XXXIX Amphibia, Reptilia» XL A ves» XLI Mammalia * Części wydane w całości о Części, z których wydano poszczególne zeszyty.

3 POLSKA AKADEMIA NAUK I N S T Y T U T Z O O L O G I C Z N Y KATALOG FAUNY POLSKI Catalogue faunae Poloniae część; XXVIII CHRUŚCIKI T r i с li o p t e L*a Opracował CEZARY TOMASZEWSKI PAŃSTWOWE WYDAWNICTWO NAUKOWE WARSZAWA 1965

4 KOLEGIUM REDAKCYJNE: doc. dr Wł. B a z y l u k, dr R. B ie la w s k i (sekretarz), prof. dr St. F e lik s ia k, mag. A. G o l j a n, prof. dr E. G r a b d a, prof. dr T. J a c z e w s k i (przewodniczący), doc. dr S. M. K lim a s z e w s k i, prof. dr K. K o w a l s k i, dr M. M r o c z k o w s k i, prof. dr J. N a s t, prof. dr L. К. P a w ło w s k i, prof. dr J. R a f a l s k i, dr A. R ie d e l, prof. dr Wł. R y d z e w s k i, dr Wł. S e r a f iń s k i, prof. dr St. S m r e c z y ń s k i, prof. dr J. S t a c h, m ag. Zb. S w ir s k i, prof, dr A. W r ó b le w s k i N r 5 «K atalogu fauny Polski» R ed a k to r części XXVIII doc. dr Wł. B a z y l u k PAŃSTWOWE WYDAWNICTWO NAUKOWE WARSZAWA 1965 Wydanie pierwsze. Nakład egz. Arkuszy wyd. 6,75. Arkuszy druk. 6,5 4- wkl. Papier druk. sat. kl. III. 80 g. 70x 100 Oddano do składania 14.V.64 r. Podpisano do druku 30.VI.65 r. D ruk ukończono w lipcu 1965 r. Zamówienie nr 266/64. Cena zł 21, E-78 W ARSZAW SKA D R U K A R N IA N A U K O W A W ARSZAW A ŚN IA D ECK ICH 8

5 ERRATA S tro n a Jest Powinno być 40 8 M a z o w ie ck a (M a je w s k i 1885, D r e s c h e r 1928); «Ś ląsk» ( H a g e n 1859, B r a u e r 1876); Ś ląsk D o ln y (S c h n e id e r 1885); M az o w ie ck a (M a je w s k i 1885); «Ś ląsk» ( H a g e n 1859, B r a u e r 1876); Ś ląsk D o ln y ( S c h n e id e r 1885, D r e s c h e r 1928); Katalog Fauny Polski, część XXVIII, nr 5.

6 CHRUŚCIKI TRICHOPTERA O p ra c o w a ł C e z a r y T o m a s z e w s k i TREŚĆ I. Wstęp... II. Przegląd g a tu n k ów... III. Tabela rozmieszczenia gatunków IV. Literatura... V. Indeks nazw systematycznych I. WSTĘP W piśmiennictwie dotyczącym chruścików (Trichoptera) Polski wykazano dotychczas ogółem 239 gatunków. Z tej liczby jednak za pewne można uważać występowanie w naszym kraju 236 gatunków. Natomiast trzy gatunki, Glossosoma vernale (P ict.), Sericostoma indivision M c L ach., Mystacides concolor Burm. i forma Rhyacophila dorsalis (C u rt.) f. obtusidens Mc L ach, budzą wątpliwości ze względów systematycznych. Podstawą do opracowania niniejszego katalogu były oprócz piśmiennictwa również zbiory chruścików przechowywane w Instytucie Zoologicznym Polskiej Akademii Nauk w Warszawie, Zakładzie Zoologii Systematycznej Polskiej Akademii Nauk w Krakowie i Muzeum Górnośląskim w Bytomiu. W zbiorach tych znaleziono trzy gatunki i dwa podgatunki nowe dla fauny Polski. Są to Leptocerus riparius A lb., Oligotricha lapponica (H ag.), Drusus muelleri M c L ach. oraz Halesus radiatus radiatus (C u rt.) i Ecclisopteryx guttulata dalecarlica K o l. Ogółem katalog obejmuje 239 gatunków (w tym 6 podgatunków i dwie formy), które wydają się pewne, ponadto jedną formę i trzy gatunki wątpliwe. Liczba znalezionych w granicach Polski gatunków chruścików na pewno nie jest ostateczna, gdyż istnieje możliwość znalezienia jeszcze nowych gatunków dla fauny naszego kraju, zwłaszcza na terenach, gdzie badania faunistyczne chruścików nie były dokładniej prowadzone. Do takich obszarów należą jeszcze Pojezierze Pomorskie, zachodnia część Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej, Nizina Mazowiecka, Podlasie, Wzgórza Trzebnickie, Wyżyna Lubelska, Roztocze, Nizina Sandomierska, Beskid Wschodni i Bieszczady. W piśmiennictwie spotyka się wiadomości o wystę 3

7 powaniu na tych terenach określonych gatunków chruścików, są to jednak w porównaniu z pracami dotyczącymi innych obszarów na ogół tylko wzmianki. Należy przypuszczać również, że znajdą się jeszcze nowe dla Polski gatunki, których obecność jest stwierdzana w krajach ościennych, zwłaszcza w Czechosłowacji i na zachodnich obszarach europejskiej części ZSRR. Możliwe jest jeszcze występowanie w Polsce według autora około 20 nie wykazanych dotąd gatunków. Liczba gatunków chruścików znalezionych na kuli ziemskiej wynosi według obliczeń autora około Zwiększa się ona jednak z roku na rok, głównie wskutek poszukiwań w Azji, gdzie odkrycie nowego dla nauki gatunku chruścika jest zjawiskiem prawie powszednim. Chruściki występujące w Polsce należą do 15 rodzin. Najliczniej reprezentowana jest rodzina Limnephilidae licząca 88 gatunków. Przedstawiciele tej rodziny zamieszkują rozmaite środowiska, od obszarów nizinnych do terenów górskich włącznie. Stosunkowo licznie jest reprezentowana również rodzina Leptoceridae obejmująca 34 gatunki. Po niej następuje rodzina Rhyacophilidae z 22 gatunkami. Pozostałe rodziny liczą do 14 gatunków, a rodzina Odontoceridae ma u nas tylko jednego przedstawiciela. Piśmiennictwo dotyczące chruścików Polski obejmuje 94 pozycje. Przeważają spisy faunistyczne. Najstarszą publikacją jest dzieło K lu k a (1780), w' którym autor wymienia 21 gatunków chruścików, lecz nie podaje miejsca ich znalezienia. Oprócz prac poświęconych wyłącznie chruścikom znajdujemy pozycje, gdzie owady te stanowią tylko pewną część ogólniejszych opracowań. Wiąże się to z tym, że chruściki jak i wszystkie inne owady o siatkowato użyłkowanych skrzydłach były początkowo zaliczane do rzędu Neuroptera (L innaeus 1758) i dopiero w pracach D zięd zielew ic z a (1919, 1920) wymienione zostały w osobnym rzędzie Trichoptera, mimo że taka koncepcja powstała (K irby 1813) i była przyjmowana (K o le n a ti 1848, 1859, M a c L a c h la n ) dużo wcześniej. Oprócz tego znajdujemy wiadomości o chruścikach w pracach ogólnobiologicznych lub ekologicznych, a także rybackich, jako o składnikach fauny pokarmowej ryb. Oddzielne opracowania faunistyczne chruścików ziem Polski spotykamy dopiero od r (U lm er 1913). Niektóre prace dotyczą określonego obszaru, inne znowu obszerniejszych terenów, geograficznie bardziej zróżnicowanych. Badania chruścików pobrzeża Bałtyku obejmowały wyłącznie tereny stykające się z Morzem Bałtyckim w Zatoce Gdańskiej, mianowicie Mierzeję Wiślaną, Mierzeję Helską, okolice Pucka i Gdańska. Z tej części pobrzeża wykazano dotychczas 34 gatunki chruścików (Brischke 1887, 1888, 1890, U lmer 1916). Nie mamy zatem wiadomości o tych owadach z pobrzeża wzdłuż Pojezierza Pomorskiego. Z Pojezierza Pomorskiego znamy stosunkowo dużą liczbę chruścików, mianowicie 96 gatunków. Dane te pochodzą z prac Siebolda (1851), Brischkego (1886), Enderleina (1908), U lmera (1909, 1913) i zbiorów byłego Muzeum w Szczecinie przechowywanych obecnie w Instytucie Zoologicznym Polskiej Akademii Nauk w Warszawie. Jakkolwiek liczba znalezionych tam gatunków jest stosunkowo dosyć wysoka, pochodzą one jednak tylko ze wschodniej części tego obszaru i z okolic 4

8 Szczecina. Środkowa część Pojezierza Pomorskiego od pobrzeża Bałtyku do Noteci nie została jeszcze zbadana. Na Pojezierzu Mazurskim badano chruściki dokładniej, gdyż wiadomości o nich mamy prawie z całej tej krainy. Obszerniejszymi spisami faunistycznymi chruścików, dotyczącymi tego obszaru są prace U lmera (1913), Szczepańskiej (1958) i Boto- çaneanu (1960). Liczba chruścików podanych przez S zczepańską dla Pojezierza Mazurskiego (130 gatunków) nie jest jednak zgodna z liczbą gatunków wynikającą z niniejszego katalogu (125 gatunków), gdyż autorka włączyła do swego wykazu chruściki wymienione przez U lmera (1913) z Sambii i przez R acięcką (1931) z obszaru wileńsko-trockiego w ZSRR. Badania na Nizinie Wielkopolsko-Kujawskiej obejmowały głównie środkową Wielkopolskę. Ponadto mamy wzmianki o chruścikach z Międzyrzecza i Głogowa oraz Jeziora Chodeckiego na Kujawach. Ogółem znaleziono na Nizinie Wielkopolsko-Kujawskiej 118 gatunków. Za pracę podsumowującą badania faunistyczne chruścików tego obszaru można uważać publikację Jaskowskiej (1961), w której autorka wymieniając poszczególne gatunki omawia także ich rozmieszczenie w Polsce. Pod tym względem jednakże znajdujemy tam sporo nieścisłości polegających głównie na wymienianiu obszarów, gdzie dane gatunki nie były przez przytaczanych autorów podawane. Tak np. Beraeodes minuta (L.) nie jest podawany przez U lmera (1916) z Zalewu Wiślanego, a gatunku Rhyacophila nubila (Zett.) nie wykazuje R acięcka (1934) z okolic Krakowa, lecz z Karpat Wschodnich w ZSRR i wiele innych. Z konfrontacji pracy Jaskowskiej (1961) z pracami D ziędzielewicza (1919, 1920) wynika ponadto, że autorka pomyliła wymieniany przez D ziędzielewicza Janów koło Lwowa w ZSRR z Janowem leżącym rzekomo gdzieś na podgórzu Karpat w Polsce. Oprócz tego podana charakterystyka rozmieszczenia gatunków w Polsce jest w wielu przypadkach niekompletna. Na Nizinie Mazowieckiej znaleziono dotychczas tylko 54 gatunki chruścików. Wiadomości o nich znajdujemy głównie w pracach M ajewskiego (1882, 1885), D ziędzielewicza (1919,1920) i R iedel (1961), Na ogół dotyczą one bliższych i dalszych okolic Warszawy. Na Podlasiu nie badano chruścików, a z Puszczy Białowieskiej 43 gatunki podaje U lmer (1925). Wiadomości o chruścikach Śląska Dolnego zawarte są przede wszystkim w pracach K olenatiego (1848, 1859), Schneidera (1852, f885) Brauera (1857, 1876), M ajewskiego (1882, 1885), Rostocka (1888) i N agela (1914). Są to spisy faunistyczne, w których w wielu przypadkach oprócz określenia «Śląsk» lub «Schlesien» nie podano żadnych miejscowości tak, że trudno ustalić rzeczywistą liczbę znalezionych na tym obszarze gatunków. Za pewne można uważać tylko 55 gatunków, natomiast 82 gatunki za prawdopodobnie tam znalezione, gdyż nie wykluczone, że mogły być łowione na Śląsku Górnym lub w Sudetach. Gatunki, które są w piśmiennictwie wymienione z określeniem «Śląsk» lub «Schlesien», podał autor w tabeli pod «Śląsk Dolny» z oznaczeniem jako «dane nie sprawdzone». Ze Wzgórz Trzebnickich nie mamy żadnych wiadomości o chruścikach. Ze 5

9 Śląska Górnego znamy 32 gatunki, z Sudetów Zachodnich 72, a z Sudetów Wschodnich 53 gatunki. Dane o chruścikach tych krain są podawane na ogół łącznie w licznych opracowaniach, między innymi Steina (1873, 1874), A rndta (1921), Paxa (1921), W. T omaszewskiego (1932), Paxa i M aschke (1935, 1936), M ichejdy (1954) i R iedel (1960, 1961). Z W yżyny Krakowsko-W ieluńskiej znamy 37 gatunków pochodzących z okolic Ojcowa i Krakowa (M ajewski 1882, 1885, D ziędzielewicz 1891, 1919, 1920, Pongräcz 1919) i Złotego Potoku (W aga 1857). Na Wyżynie Małopolskiej stosunkowo dokładniej były badane chruściki w północno-zachodniej części, a mianowicie na Wyżynie Łódzkiej (C. T omaszewski 1962a). Wcześniejsze wiadomości o chruścikach Wyżyny Małopolskiej spotykamy w pracy Pongrâcza (1919). Dotyczą one kilku tylko miejscowości południowej części wyżyny i Gór Świętokrzyskich. Z Wyżyny Małopolskiej znamy obecnie 91 gatunków, a z Gór Świętokrzyskich 19. Na Wyżynie Lubelskiej, Roztoczu i Nizinie Sandomierskiej badań faunistycznych chruścików nie prowadzono. Są tylko nieliczne wzmianki w pracach M ajewskiego (1882, 1885) i D ziędzielewicza (1919, 1920). Z Wyżyny Lubelskiej wykazano zaledwie 10 gatunków chruścików, z Roztocza 7, a z Niziny Sandomierskiej 16. Stosunkowo najlepiej opracowanymi krainami pod względem fauny chruścików są w Karpatach Beskid Zachodni i Tatry. Spisy faunistyczne chruścików Karpat z lat dawniejszych znajdują się w pracach N owickiego (1865, 1867, 1870), D ziędzielewicza (1867, 1891, 1895, 1911, 1919, 1920), M ajewskiego (1882, 1885), W ierzejskiego (1883), Schillego (1902), M inkiewicza (1914) i M ikulskiego (1931). Zostały one uzupełnione w latach ostatnich, zwłaszcza w odniesieniu do chruścików Tatr (K amler i R iedel 1960, R iedel 1960, 1961, 1962, С. T omaszewski 1961). D o obliczeń autora (С. T omaszewski 1961) dotyczących liczby gatunków chruścików znalezionych w polskich Karpatach i Tatrach wkradł się błąd (autor podaje 79 gatunków dla Karpat i 31 dla Tatr), który wymaga sprostowania, gdyż z niniejszego katalogu wynika, że z Beskidu Zachodniego wykazano 106 gatunków, z Beskidu W schodniego 38 gatunków, z Bieszczadów 9, z Pienin 13, a z Tatr 86. W Kotlinie Nowotarskiej chruścików nie zbierano. M im o że często wymieniane jest w piśmiennictwie leżące w tej kotlinie Zakopane, jednakże, jak wynika z prac, chruściki zbierano w pobliskich dolinach Tatr. Dotychczas stosowany był na ogół w obrębie rzędu Trichoptera układ systematyczny U lm era (1936). W niniejszym opracowaniu do tego układu wprowadzono szereg zmian w oparciu o prace R ossa (1946, 1947), Lepnievej (1956), N ielsen a (1957) i F isch era (1960, 1961). W obrębie rodzin Rhyacophilidae, Hydroptilidae i Philopotamidae zastosowano układ według F isch era (1960, 1961), a w rodzinie Limnephilidae według Schm ida (1955). Pozostałe rodziny ujęto według U lm era (1936). Gatunki nowe dla fauny Polski oznaczono dwiema gwiazdkami, a nowe stanowiska jedną gwiazdką. 6

10 II. PRZEGLĄD GATUNKÓW Ordo: TR1CH0PTERA KIRBY, Subordo: ANNULIPALPIA M ARTYNOV, Familia: RHYACOPHILIDAE Stephens, Subfamilia: Glossosomatinae U lmer, Genus: Glossosoma C urtis, Glossosoma boltoni C urtis, Glossosoma Boltoni C u r t is, Glossosoma fimbriata B r a u e r, Glossosoma fim briata: D z ię d z ie l e w ic z, 1867, N ó w ic k i, 1867, 1868, M a je w s k i, Glossosoma boltoni: T h ie n e m a n n, 1903, larw a, U lm e r, 1903a, 1909, S il f v e n iu s, 1905, larw a i p o c zw a rk a. N izina M azowiecka (Pongràcz 1919); Śląsk D olny: Sobótka (W. T omaszewski 1932); W yżyna Krakowsko-W ieluńska: Ojców (Pongràcz 1919); Sudety Zachodnie (M etzler 1928, W. Tomaszewski 1932, M ichejda 1954); Sudety W schodnie (M etzler 1928, W. T omaszewski 1932); Beskid Zachodni (Schille 1902, D ziędzielewicz 1911, 1919, R acięcka 1933); Beskid W schodni (D ziędzielewicz 1919); Tatry (D ziędzielewicz 1867, 1895, N owicki 1867, 1868, M ajewski 1885, R iedel 1962). Występuje prawie w całej Europie, notowany także z Japonii. Na pogórzu spotykany od końca kwietnia do połowy października, w górach natomiast od czerwca do września.. Glossosoma vernale (P ictet, 1834). Rhyacophila vernalis P ic t e t, Glossosoma vernale: S ilfv e n iu s, 1905, U l m er, 1909, L estage, 1921, larw a i p o c zw a rk a. Tatry: w potoku Roztoka (R ied el 1962). Rzadki, lecz szeroko rozmieszczony w Europie, na wschód sięga do Armenii. Występowanie w Polsce możliwe, lecz jeszcze nie udowodnione. W Tatrach znaleziono zaledwie kilka larw. Ich oznaczenie jest wątpliwe, gdyż larwy nie wszystkich gatunków tego rodzaju zostały opisane, a opis larwy Glossosoma vernale (P ict.) jest niedokładny. 7

11 Genus: Mystrophorella K loet et H inks, Mystrophorella intermedia (K la p â le k, 1892). Mystrophora intermedia K l a p â l e k, Mystrophora intermedia: M i k u l s k i, Beskid Zachodni (M ikulski 1931); Tatry (R iedel 1962). Rozmieszczony w północnej, środkowej i wschodniej Europie, notowany także z Kamczatki. Wśród gałęzi świerków, łowiony w lipcu. Subfamilia: Agapetinae M artynov, Genus: Pseudoagapetus M ac Lachlan, Pseudoagapetus irisons M a c L a c h la n, Beskid Zachodni: Myślenice (R acięcka 1933). Notowany z Półwyspu Pirenejskiego i Półwyspu Bałkańskiego. Poławiany w czerwcu. Genus: Synagapetus M ac Lachlan, Synagapetus iridipennis M a c L a c h la n, Synagapetus at er K l a pâ l e k, Synagapetus a ter: W. T o m a sz e w s k i, 1932, U l m e r, Synagapetus a ter: F isc h e r, 1915, larw a. «Śląsk» (U lmer 1936); Sudety Wschodnie (W. T omaszewski 1932). Wykazany z Francji, Szwajcarii, Niemiec, Austrii, Czechosłowacji i Węgier. Spotykany na terenach górskich w czerwcu. Genus: Agapetus C urtis, Agapetus fuseipes C urtis, Rhyacophila tomentosa P ic t et, Agapetus tomentosus: H a g e n, Agapetus fuseipes: U lm e r, 1903a, 1909, S il f v e n iu s, 1905, T h ie n e m a n n, 1905, N ielsen, 1942, larwa i poczwarka. «Śląsk» (H agen 1859, Brauer 1876, M ajewski 1885, R ostock 1888, U lmer 1909, N agel 1914); Sudety Zachodnie (Pax i M aschke 1936, M ichejda 1954); Sudety Wschodnie (W. T omaszewski 1932). Znany z całej Europy, północnej Afryki i Japonii. Występuje na terenach górskich i podgórskich, łowiony od maja do sierpnia. 6. Agapetus laniger (P ic te t, 1834). Rhyacophila lanigera P i c t e t, Agapetus laniger: U lm e r, 1902, 1903a, 1909, p o c zw a rk a.

12 Sudety Zachodnie (Pax i M aschke 1936); Beskid Zachodni (M ikulski 1931). Występuje w całej Europie. Poławiany w lipcu i sierpniu. 7. Agapetus comatus (P ictet, 1834). Rhyacophila comata P ic t e t, Agapetus comatus: K l a p â l e k, 1889, U lm e r, 1903a, 1909, S ilfv e n iu s, 1905, la rw a i p o c zw a rk a. Beskid Zachodni: okolice Muszyny (M ikulski 1931). Szeroko rozmieszczony w Europie. Ponadto podawany z Kaukazu i Japonii. Poławiany w lipcu. Subfamilia: Rhyacophilinae Stephens, Genus: Rhyacophila Pictet, Subgenus: Hyperrhyacophila D öhler, Prawdopodobnie do tego podrodzaju należy gatunek Rhyacophila tor rent ium P ictet, Rhyacophila torrentium P ictet, «Śląsk» (K olenati 1859); Tatry (N owicki 1867, M ajewski 1885, D ziędzie- lewicz 1891, 1895, 1919). Gatunek górski, wykazany z zachodniej i środkowej Europy, a także z Kaukazu oraz Tadżykistanu. Łowiony w czerwcu i sierpniu. Subgenus: Rhyacophila s. str. 9. Rhyacophila {Rhyacophila) dorsalis (C urtis, 1834). Philopotamus dorsalis C u r t i s, a) forma typica D öhler, Rhyacophila dorsalis: B r a u e r, 1876, M a j e w s k i, 1885, R o s t o c k, 1888, U l m e r, 1909, 1936, M i k u l s k i, Rhyacophila dorsalis: M ac L a c h l a n, 1865, M a c k e r e t h, 1954, larw a. «Śląsk» (B rauer 1876, M ajewski 1885, R ostock 1888, U lmer 1909, 1936); Beskid Zachodni (M ikulski 1931).?) forma obtusidens M ac Lachlan, Rhyacophila obtusidens M a c L a c h l a n, Rhyacophila obtusidens: J a s k o w s k a, Rhyacophila obtusidens: St r u c k, 1903, U l m er, 1909, T h ie n e m a n n, 1912, larw a, U l m e r, 1903a, la rw a i p o c zw ark a. Nizina Wielkopolsko-Kujawska: rzeka Wełna w Parkowie (Jaskowska 1961). 9

13 b) forma per similis M a c L a c h la n, Rhyacophila per similis M a c L a c h l a n, Rhyacophila per similis: R o s t o c k, 1888, U lm er, 1909, Rhyacophila vulgaris B r a u e r, 1857, пес P i c t e t, Rhyacophila vulgaris: H a g e n, «Śląsk» (H agen 1859, M ac Lachlan 1879, R ostock 1888, U lmer 1909, 1936). Szeroko rozmieszczony w Europie. Forma typica D öhl. występuje prawie w całej Europie, f. per similis M c Lach. ma zasięg ograniczony do terenów górskich, natomiast f. oblusidens M c Lach. wykazana została tylko z Pirenejów, Alp, Bałkanów i Turyngii w Niemczech. Występowanie tej formy w Polsce wymaga potwierdzenia, gdyż nie znaleziono jej na terenach górskich i podano tylko na podstawie larw, które nie zostały jeszcze dokładnie poznane i nie ma podstaw do rozróżniania ich jako form. Postacie doskonałe pojawiają się od czerwca do września. 10. Rhyacophila (Rhyacophila) nubila (Z etterstedt, 1840). Phryganea nubila Z etter sted t, Rhyacophila paupera H a g e n, Rhyacophila nubila: K l a pal e k, 1889, U l m e r, 1903a, S ilfv e n iu s, 1905, la rw a i p o c zw a rk a, S t r u c k, 1903, U l m e r, 1909, W e senberg-l u n d, 1911, larw a. Pojezierze Mazurskie (H agen 1859, M ac Lachlan 1879, U lmer 1909, 1913, D emel 1924a, R iedel 1961); Nizina W ielkopolsko-kujawska (M ejbaum 1955, Jaskowska 1961); «Śląsk» (H agen 1859, R ostock 1888, U lmer 1909); W yżyna Krakowsko-W ieluńska: Ojców (Pongräcz 1919); Sudety Zachodnie, Sudety W schodnie (W. T omaszewski 1932); Beskid Zachodni (Schille 1902, D ziędzie- lewicz 1911, 1919, M ikulski 1931, R acięcka 1933); Bieszczady (R iedel 1961); Tatry (R iedel 1962). Rozmieszczony w całej Europie z wyjątkiem Hiszpanii, na wschód sięga do Kaukazu. Pojawia się od czerwca do października. Larwy występują w strumykach górskich i rzeczkach nizinnych o wartkim prądzie. 11. Rhyacophila (Rhyacophila) septentrionis M ac L achlan, Rhyacophila septentrionis M a c L a c h l a n, Rhyacophila septentrionis'. K l a pal e k, 1893, U l m e r, 1903a, S ilfv e n iu s, 1905, L e stage, 1921, N ielsen, 1942, la rw a i p o c zw a rk a, St r u c k, 1903, U l m e r, 1909, W esenberg-l u n d, 1911, H ic k in, 1954, M a c k e r e t h, 1954, larw a. Pojezierze Pomorskie (U lmer 1909); Pojezierze M azurskie (U lmer 1913, D e mel 1924a); Nizina W ielkopolsko-kujawska (M ejbaum 1955, Jaskowska 1961); «Śląsk» (R ostock 1888, U lmer 1909, N agel 1914); Sudety Zachodnie (W. T o maszewski 1932, M ichejda 1954); Sudety W schodnie (M etzler 1928, W. Tomaszewski 1932, R iedel 1961); Beskid Zachodni (D ziędzielewicz 1911, 1919, M ikulski 1931, R acięcka 1933, R iedel 1961); Beskid W schodni (R iedel 1961); Tatry (K amler i R iedel 1960, R iedel 1962). Szeroko rozmieszczony w Europie. Poławiany od czerwca do października. Larwy żyją pod kamieniami w strumykach górskich i wartko płynących rzeczkach nizinnych. 10

14 12. Rhyacophila (Rhyacophila) obliterata M ac L achlan, Rhyacophila obliterata M a c L a c h l a n, Rhyacophila obliterata: M a c k e r e t h, 1954, larw a. «Śląsk» (Brauer 1876); Sudety Zachodnie (W. T omaszewski 1932); Beskid Zachodni (R acięcka 1933); Beskid Wschodni (R iedel 1961); Tatry (D ziędzielewicz 1895). Występuje w Europie na terenach górskich poniżej 1000 m n.p.m. i podgórskich. Łowiony od sierpnia do października. 13. Rhyacophila (.Rhyacophila) praemorsa M ac Lachlan, Rhyacophila praemorsa M a c L a c h l a n, «Ś lą sk» (R o sto c k 1888, U lm er 1909). Występuje w zachodniej i środkowej Europie. Spotykany na terenach górskich od lipca do października. 14. Rhyacophila (Rhyacophila) aurata Brauer, Rhyacophila aurata B r a u e r, «Śląsk» (Brauer 1876); Wyżyna Krakowsko-Wieluńska (M ajewski 1885, D ziędzielewicz 1919); Beskid Zachodni (D ziędzielewicz 1867, 1891, M ikulski 1931); Tatry (N owicki 1865, 1867, D ziędzielewicz 1867, 1891, 1895, 1919, M a jewski 1885). Wykazany ze środkowej i południowej Europy. Łowiony nielicznie na stokach górskich od czerwca do września. 15. Rhyacophila (Rhyacophila) vulgaris Pictet, Rhyacophila vulgaris P i c t e t, Rhyacophila vulgaris: U lm e r, 1903a. la rw a i p o c zw a rk a, U lm e r, 1909, T h ie n e m a n n, 1912, larw a. N izina W ielkopolsko-k ujawska (Jaskowska 1961); «Śląsk» (R ostock 1888, U lmer 1909); Śląsk D olny (Schneider 1885, W. T omaszewski 1932); W yżyna K rakowsko-w ieluńska (D ziędzielewicz 1867, 1891, 1895); Góry Świętokrzyskie (Pongracz 1919); Sudety Zachodnie (W. T omaszewski 1932, M ichejda 1954); Sudety W schodnie (W. T omaszewski 1932); Tatry (N owicki 1867, 1868, D ziędzielewicz 1891, 1895, 1919, R iedel 1962). Szeroko rozmieszczony w Europie z wyjątkiem Europy północnej. Spotykany od lipca do września. Prawdopodobnie do tego podrodzaju należą również gatunki wymienione w punkcie 16 i Rhyacophila hageni M a c L a c h la n, Rhyacophila Hageni M a c L a c h l a n, Rhyacophila hageni: M u r g o c i et I u n c u, 1954, la rw a i p o c zw a rk a. Sudety Zachodnie (M a c L achlan 1879, R ostock 1888, D ziędzielewicz 11

15 1895, U lmer 1909, 1936, W. Tomaszewski 1932); Beskid Zachodni (D ziędzie- lew icz 1919, R acięcka 1933); Tatry (D ziędzielewicz 1895, 1919, R iedel 1962). Występuje na terenach górskich Europy środkowej i Półwyspu Bałkańskiego. Pojawia się przy potokach o wartkim prądzie wody w lipcu i sierpniu. 17. Rhyacophila polonica M a c L a c h la n, Tatry (C. T omaszewski 1961). Wykazany z Karpat Wschodnich i Karpat Południowych. Łowiony przy potokach o bystrym prądzie i wodospadach od lipca do września. Subgenus: Hyporhyacophila D ö h le r, Rhyacophila (Hyporhyacophila) tristis P ic te t, Rhyacophila tristis P i c t e t, Rhyacophila umbrosa P i c t e t, Rhyacophila umbrosa: N o w ic k i, 1865, 1867, 1868, D z ię d z ie l e w ic z, Rhyacophila angularis P i c t e t, Rhyacophila angularis: M a je w s k i, Rhyacophila tristis: U lm e r, 1903a, T h ie n e m a n n, 1905, la rw a i p o c z w a rk a, S t r u c k, 1903, U lm e r, 1909, T h ie n e m a n n, 1912, larw a. «Śląsk» (M ac Lachlan 1879, R ostock 1888, U lmer 1909, N agel 1914); Sudety Zachodnie (Pax 1921, W. T omaszewski 1932, M ichejda 1954); Sudety W schod- dnie (W. T omaszewski 1932); Beskid Zachodni (Schille 1902, D ziędzielewicz 1911, 1919, R acięcka 1933); Beskid W schodni (D ziędzielewicz 1911, 1919); Tatry (N owicki 1865, 1867, 1868, D ziędzielewicz 1867, 1891, 1895, M ajewski 1885, K amler i R iedel 1960, R iedel 1962). Szeroko rozmieszczony w Europie, podawany także z Japonii. Gromadzi się przy wodospadach, łowiony od połowy czerwca do końca sierpnia. 19. Rhyacophila (Hyporhyacophila) aquitanica M a c L a c h la n, Rhyacophila aquitanica M a c L a c h l a n, Rhyacophila aquitanica: T h ie n e m a n n, 1905, la rw a i p o czw a rk a, U l m e r, 1909, T h ie n e m a n n, 1912, larw a. Sudety Wschodnie (R iedel 1960). Wykazany z Hiszpanii, Francji, Szwajcarii, Włoch, Niemiec, Austrii, Węgier i Rumunii. Spotykany na terenach górskich od maja do sierpnia. 20. Rhyacophila (Hyporhyacophila) pubescens P ic te t, Rhyacophila pubescens P ic t e t, Rhyacophila pubescens: G eijskes, 1936, larw a i p o c zw ark a. Tatry (R iedel 1962). Występuje na terenach górskich zachodniej, południowo-zachodniej i środkowej Europy. Łowiony od czerwca do sierpnia. 12

16 21. Rhyacophila (Hyporhyacophila) philopotamoides M ac Lachlan, Rhyacophila philopotamoides M a c L a c h l a n, Rhyacophila philopotamoides: T h ie n e m a n n, 1905, larw a i p o czw ark a, U lm e r, 1909, larw a. Beskid Zachodni (R acięcka 1933, R iedel 1961); Tatry (D ziędzielewicz 1895, K amler i R iedel 1960, R iedel 1962). Gatunek górski, występujący w Pirenejach, Wogezach we Francji, Westfalii, Sauerlandzie i Szwarcwaldzie w Niemczech, we Włoszech, w Czechosłowacji, Jugosławii, Albanii, Rumunii i na Węgrzech. W Karpatach rzadki; oprócz stanowisk podanych z Polski, wykazany z nielicznych miejscowości Beskidu Zachodniego Czechosłowacji, z Karpat Bukowińskich i Karpat Południowych. Łowiony od lipca do końca sierpnia. 22. Rhyacophila (subgenus?) glareosa M ac L achlan, Rhyacophila glareosa M a c L a c h l a n, Rhyacophila glareosa: Ris, 1889, U lm e r, 1903a, 1909, larw a. Tatry (D ziędzielewicz 1895, 1919, R iedel 1962). Rozmieszczony w środkowej Europie. Łowiony przy górnym biegu potoków górskich i przy wodospadach w lipcu i sierpniu. Familia: PHILOPOTAMIDAE Stephens, Genus: Philopotamus Stephens, Philopotamus ludificatus M ac Lachlan, Philopotamus ludificatus: U lm e r, 1902, W e s e n b e r g -L u n d, 1911, larw a, U lm e r, 1909, larw a i p o c z w a rk a. N izina W ielkopolsko-k ujawska (Jaskowska 1961); N izina M azowiecka: Puławy (Pongràcz 1919); Śląsk D olny (D rescher 1928); W yżyna Krakowsko-W ieluńska: Ojców (Pongràcz 1919); W yżyna M ałopolska (С. T omaszewski 1962a); Sudety Zachodnie (W. T omaszewski 1932, M ichejda 1954, R iedel 1961); Sudety W schodnie (W. T omaszewski 1932, R iedel 1961); Beskid Zachodni (Schille 1902, R acięcka 1933, R iedel 1961); Tatry D ziędzielewicz 1895, 1919, R iedel 1962). Gatunek europejski, spotykany na wysokościach do 1000 m n.p.m. od maja do sierpnia. Larwy występują w potokach górskich i rzeczkach nizinnych. Budują między kamieniami sieci łowne w kształcie wydłużonego woreczka. 24. Philopotamus montanus (D onovan, 1813). Phryganea mon tana D o n o v a n, Philopotamus scopulorum S te p h e n s, Philopotamus scopulorum : M a je w s k i, Philopotamus tigrinus B r a u e r, Philopotamus tigrinus: N o w ic k i, 1865, 1867, D z ię d z ie le w ic z, Philopotamus montanus: U lm e r, 1903a, 1909, S ilfv e n iu s, 1905, L e s ta g e, 1921, larw a i p o c z w a r k a, H ic k in, 1942, larw a. 13

17 Pojezierze Pom orskie (ex coll. Inst. Zool. P A N )*; «Śląsk» (B rauer 1876, N agel 1914); W yżyna Krakowsko-W ieluńska: Ojców (M ajewski 1885, Pongräcz 1919); Sudety Zachodnie (W. T omaszewski 1932); Sudety W schodnie (W. T o maszewski 1932, R iedel 1961); Beskid Zachodni (S chille 1902, D ziędzielewicz 1911, 1919, R acięcka 1933, R iedel 1961); Beskid W schodni (D ziędzielewicz 1919); Tatry (N owicki 1865, 1867, 1868, D ziędzielewicz 1867, 1891, 1895, M ajewski 1885). Występuje w całej Europie. Pojawia się przy potokach i rzekach o bystrym prądzie wody, od maja do września. 25. Philopotamus variegates (Scopoli, 1763). Phryganea variegata S c o p o li, «Śląsk» (B rauer 1876, M ajewski 1885, R ostock 1888, U lmer 1909); Sudety Zachodnie, Sudety W schodnie (Schneider 1885, W. T omaszewski 1932); Beskid Zachodni (Schille 1902, D ziędzielewicz 1911, M ikulski 1931, R iedel 1961); Beskid W schodni (D ziędzielewicz 1919); Tatry (N owicki 1868, W ierzejski 1883, M ajewski 1885, R iedel 1962). Gatunek górski, szeroko rozmieszczony w Europie. Spotykany od czerwca do sierpnia na wysokościach od 600 do 1500 m n.p.m. Genus: Wormaldia M ac L achlan, Wormaldia occipitalis (P ic tet, 1834). Hydropsyche occipitalis P i c t e t, Wormaldia occipitalis: N ielsen, 1942, larw a i p o c zw a rk a. «Śląsk» (B rauer 1876, M ajewski 1885); Sudety Zachodnie (W. T omaszewski 1932); Sudety Wschodnie (R ostock 1888, U lmer 1909, W. T omaszewski 1932); Beskid Zachodni (D ziędzielewicz 1911, 1919, R acięcka 1933); Tatry (D ziędzielewicz 1891, 1895). Szeroko rozmieszczony w Europie, na wschód sięga do Gór Turkiestańskich w Tadżykistanie. Łowiony od maja do września. 27. Wormaldia triangulifera M ac Lachlan, Wormaldia triangulifera: B o to s ä n e a n u, 1956, larw a i p o c zw a rk a. Beskid Zachodni (D ziędzielewicz 1911, M ikulski 1931); Bieszczady (R iedel 1961). Gatunek europejski, najczęściej spotykany w górach. Łowiony od lipca do wrześśnia. 28. Wormaldia subnigra M ac Lachlan, Wormaldia subnigra: S ilfv e n iu s, 1903, 1905, U l m er, 1903a, 1909, L estage 1921, larw a i p o c zw a rk a. Nizina Wielkopolsko-Kujawska (Jaskowska 1961); «Śląsk» (M a c L achlan 14

18 1878, R ostock 1888, U lmer 1909); Sudety Zachodnie, Sudety Wschodnie (W. T omaszewski 1932). Rozmieszczony w całej Europie, na południowy wschód sięga do Kaukazu. Podawany także z Japonii. Na wyżynach łowiony w czerwcu, w górach natomiast od połowy lipca do końca sierpnia. Genus: Dolophilus M ac Lachlan, Dolophilus copiosus M ac Lachlan, Beskid Zachodni (M ikulski 1931); Tatry (D ziędzielewicz 1891, 1895, 1919, R iedel 1962). Rozmieszczony na terenach górskich środkowej i południowej Europy. Spotykany w dolinach łąkowych przy strumykach w lipcu. 30. Dolophilus pullus M ac L achlan, Sudety Zachodnie (R ostock 1888, U lmer 1909, W. T omaszewski 1932); Beskid Zachodni (D ziędzielewicz 1911, 1919); Tatry (D ziędzielewicz 1889, 1891, 1895, 1911, 1919). Gatunek górski, zamieszkujący środkową Europę. Spotykany nielicznie przy źródłach w dolinach łąkowych w lipcu i sierpniu. Genus: Chimarra Stephens, Chimarra marginata (L inn aeu s, 1767). Phryganea marginata L in n a e u s, Chimarra marginata-. M a r l i e r, 1943, larw a i p o c zw a rk a. Śląsk Dolny (Schneider 1885); Wyżyna Krakowsko-Wieluńska: okolice Ojcowa (M ajewski 1882, D ziędzielewicz 1891). Rzadki, lecz szeroko rozmieszczony w Europie. Na południe sięga poprzez wyspy Morza Śródziemnego do Algierii. Poławiany w czerwcu i lipcu. Familia: HYDROPTILIDAE Stephens, Subfamilia: Ptilocolepinae M artynov, Genus: Ptilocolepus K oleńati, Ptilocolepus granulatus (P ic te t, 1834). Rhyacophila granulata P ic t e t, Ptilocolepus granulatus: T h ie n e m a n n, 1904, U lm e r, 1909, L e s ta g e, 1921, larw a i p o c zw a rk a, T h ie n e m a n n, 1905, p o c zw a rk a. «Śląsk» (M ac Lachlan 1879, R ostock 1888, U lmer 1909); Sudety Zachodnie (Pax 1921, W. T omaszewski 1932); Sudety Wschodnie (W. T omaszewski 1932). 15

19 Gatunek europejski, w północnej i wschodniej Europie rzadki. Poławiany od końca maja do lipca. Subfamilia: S t a c t obiinae Botoçaneanu, Genus: Stactobia M ac Lachlan, Stactobia fuscicornis (Schneider, 1845). Hydroptila fuscicornis S c h n e id e r, Stactobia fuscicornis: T h ie n e m a n n, 1905, p o c zw a rk a, U l m er, 1909, L estage, 1921, larw a i p o c zw a rk a, V a il l a n t, 1951, larw a. Beskid Zachodni (M ikulski 1931). Gatunek reprezentujący element submedyterański. Łowiony w lipcu. Subfamilia: Orthotrichiinae N ielsen, Genus: Orthotrichia Eaton, Orthotrichia angustella (M ac Lachlan, 1865). Hydroptila angustella M a c L a c h l a n, Pojezierze Mazurskie (M ac Lachlan 1880, R ostock 1888, U lmer 1909, 1913). Występuje w całej Europie. Nad jeziorami i rzekami o słabym prądzie wody, poławiany w miesiącach letnich. 35. Orthotrichia tetensi K olbe, Orthotrichia Tetensii K o l b e, Orthotrichia tetensii: U l m e r, 1903a, 1909, S il f v e n iu s, 1904, L estage, 1921, larw a i p o czw a rk a. Pobrzeże Bałtyku: Zalew Wiślany (U lmer 1916); Pojezierze Pomorskie (ex coll. Inst. Zool. PAN)*; Pojezierze Mazurskie (Szczepańska 1958, Botoçaneanu 1960, 1961); N izina W ielkopolsko-kujawska (M ejbaum 1955, Jaskowska 1961); Beskid Zachodni (M ikulski 1931). Szeroko rozmieszczony w Europie, notowany także z Sudanu i Japonii. Spotykany przy zbiornikach wód stojących lub słabo płynących, w lipcu i sierpniu. Genus: Ithytrichia Eaton, Ithytrichia lamellaris Eaton, Ithytrichia lamellaris: M o r t o n, 1888, larw a, U l m e r, 1903a, 1909, Silfv e n iu s, 1904, L estage, 1921, la rw a i p o c zw a rk a. Śląsk Dolny (H arnisch 1922). Rzadki, lecz szeroko rozmieszczony w Europie. Spotykany raczej na terenach nizinnych. W Polsce łowiono tylko larwy. Postać doskonała pojawia się w lipcu. 16

20 Subfamilia: Н у d r op tili пае Stephens, Genus: Agraylea C urtis, Agraylea multipunctata C urtis, Agraylea multipunctata: S ilfv e n iu s, 1904, U lm e r, 1909, L e s ta g e, 1921, larw a i p o c zw a rk a, T h ie n e m a n n, 1905, p o c zw ark a. Pobrzeże Bałtyku: Zalew Wiślany (U lmer 1916); Pojezierze Pomorskie (ex coll. Inst. Zool. PAN)*; Pojezierze Mazurskie (U lmer 1913, D emel 1923, S zczepańska 1958, Boto ane an u 1960, 1961); Nizina Wielkopolsko-Kujawska (Jakubisiakowa 1933a, R zóska 1935, Jaskowska 1961); Nizina Mazowiecka (C. T omaszewski 1962a). Holarktyczny. Nad jeziorami, stawami i rzekami o słabym prądzie wody, w miejscach bogatych w roślinność. Łowiony w lipcu i sierpniu. 38. Agraylea pallidula M ac Lachlan, Agraylea pallidula : U lm e r, 1903a, 1909, S ilfv e n iu s, 1904, L e s ta g e, 1921, larw a i p o c zw a rk a. Pojezierze Pomorskie (E nderlein 1908, U lmer 1909); Pojezierze Mazurskie (S zczepańska 1958, B otoçaneanu 1960, 1961); Nizina Wielkopolsko-Kujawska (Jaskowska 1961). Występuje prawie w całej Europie, wykazany także z Gór Turkiestańskich w Tadżykistanie i z północnego Iranu. Łowiony od maja do września. Genus: Hydroptila D alman, Hydroptila sparsa C urtis, Hydroptila sparsa: U lm e r, 1903a, 1909, S ilfv e n iu s, 1904, larw a i p o czw ark a. Pojezierze Pom orskie (S iebold 1851, U lmer 1913); Pojezierze Mazurskie (U lmer 1913, Botoçaneanu 1960, 1961); Śląsk D olny (Schneider 1885, W. T o maszewski 1932); Sudety Zachodnie (W. T omaszewski 1932); Beskid Zachodni (S chille 1902, D ziędzielewicz 1919). Występuje w całej Europie, ponadto w Afryce północnej. Na kwiatach rosnących przy brzegu zbiorników wodnych, łowiony w czerwcu, lipcu i październiku. 40. Hydroptila pulchricornis P ictet, H ydroptila pulchricornis: S ilfv e n iu s, 1904, la rw a, U lm e r, 1909, larw a i p o czw ark a. Pojezierze Pomorskie (E nderlein 1908, U lmer 1909, Szulczewski 1937); Pojezierze Mazurskie (B otoçaneanu 1960, 1961); Wyżyna Małopolska (C. T omaszewski 1962a). Szeroko rozmieszczony w Europie, na wschód sięga do Uralu. Na terenach jeziornych, poławiany w czerwcu i lipcu. 17

21 41. Hydroptila cornuta M o se ly, Pojezierze Mazurskie (B otoçaneanu 1960, 1961). Wykazany z północno-zachodniej, północnej i północno-wschodniej Europy. Nad rzekami, łowiony w sierpniu. 42. Hydroptila tineoides D alm an, Phrixocoma femoralis E a t o n, Hydroptila fem oralis: H a r n is c h, 1922, M ik u l s k i, 1931, S z c z e p a ń s k a, 1953, 1958, Вотоsa n e a n u, 1960, J a sk o w sk a, 1961, C. T o m a sz e w sk i, 1962a. Hydroptila fem oralis: S ilfv e n iu s, 1904, U l m er, 1909, la rw a i p o c zw a rk a. Pojezierze Mazurskie (S zczepańska 1953, 1958, Botoçaneanu 1960, 1961); N izina W ielkopolsko-kujawska (Jaskowska 1961); Śląsk D olny? (H arnisch 1922); W yżyna M ałopolska (C. T omaszewski 1962a); Beskid Zachodni (M ikulski 1931). H arnisch (1922) zaznacza, że nie ma pewności, czy larwy znalezione przez niego w Brzegu nad Odrą na Śląsku Dolnym należą do wymienionego gatunku. Gatunek europejski, wykazany także z Algierii. Wśród roślinności przebrzeżnej zbiorników wodnych, łowiony w sierpniu. Genus: Oxyethira Ea to n, Oxyethira costalis (C urtis, 1834). Hydroptila costalis C u r t is, Oxyethira costalis: U l m e r, 1903a, 1909, S ilfv e n iu s, 1904, L e st a g e, 1921, larwa i poczwarka, T h ie n e m a n n, 1905, poczwarka. Pojezierze Pomorskie (ex coll. Inst. Zool. PAN)*; Pojezierze Mazurskie (B rauer 1876, U lmer 1913, R zóska 1935, Szczepańska 1953, 1958, B oto äneanu 1960, 1961); Nizina Wielkopolsko-Kujawska (M ejbaum 1955, Jaskowska 1961); «Śląsk» (N agel 1914); Wyżyna Małopolska (C. T omaszewski 1962a). Występuje w całej Europie, na wschód sięga do Uralu. N a terenach jeziornych, poławiany od maja do września. 44. Oxyethira fagesi (G uin ard, 1879). Leiochiton Fagesii G u in a r d, Oxyethira fagesii: U l m e r, 1909, L esta g e, 1921, larw a i p o c zw a rk a. Pojezierze Mazurskie (S zczepańska 1958). Wykazany z zachodniej, środkowej i północno-wschodniej Europy. Na terenach jeziornych, łowiony w czerwcu i lipcu. 45. Oxyethira frici K lapâlek, Oxyethira Frići K l a pâ l e k, Oxyethira frić i: Silfv e n iu s, 1904, U l m e r, 1909, L estage,, 1921, la rw a i p o c zw a rk a, T h ie n e m a n n, 1905, p o c zw a rk a. 18

22 Pojezierze Mazurskie (Szczepańska 1958); Nizina Wielkopolsko-Kujawska (R zóska 1935); Wyżyna Małopolska (C. Tomaszewski 1962a). Występuje w środkowej, północnej i wschodniej Europie. Na terenach większych jezior, łowiony od kwietnia do października; najliczniej jesienią. Familia: POLYCENTROPIDAE U lmer, Subfamilia: Polycentropinae U lmer, Genus: Neureclipsis M ac L achlan, Neureclipsis bimaculata (L innaeus, 1761). Phryganea bimaculata L innaeus, Neureclipsis bimaculata: Silfv e n iu s, 1903, 1905, U l m er, 1903a, 1909, L estage, 1921, larw a i p o c zw a rk a. Pobrzeże Bałtyku (E n d erle in 1908, U lm er 1916); Pojezierze Pom orskie (Sie- b o ld 1851, U lm er 1913 oraz ex coll. Inst. Zool. P A N ); Pojezierze M azurskie (U lm er 1909, 1913, S zczep a ń sk a 1953, 1958, B otoçan ean u 1960, 1961); N izina W ielkopolsko-kujawska (Jakubisiakow a 1933a, Jask ow sk a 1961); N izina M azowiecka (P o n g r a c z 1919 oraz ex coll. Inst. Zool. P A N ); Śląsk D oln y (H a rn isc h 1922); Śląsk Górny (ex coli. M uz. Górnośl., Bytom )*; W yżyna M ałopolska (C. T om aszew ski 1962a); Góry Świętokrzyskie (P o n g r a c z 1919); R oztocze (D zię- d z i e l e w i c z 1919); Nizina Sandomierska (D z ię d z ie le w ic z 1891, 1919); Beskid Zachodni (M ik u lsk i 1931). Gatunek europejsko-syberyjski. Występowanie związane z wodami bieżącymi. Poławiany w maju i czerwcu. Genus: Plectrocnemia Stephens, Plectrocnemia conspersa (C u rtis, 1834). Philopotamus conspersus C u r t is, Plectrocnemia conspersa'. U l m e r, 1903a, 1909, S ilfv e n iu s, 1904, L estage, 1921, N ielsen, 1942, larw a i p o c zw a rk a, H ic k in, 1947, larw a. Pojezierze Pom orskie (ex coll. Inst. Z ool. P A N )*; N izina W ielkopolsko-k u jaw ska (R ostock 1888, Jaskowska 1961); N izina M azowiecka (M ajewski 1885); «Śląsk» (B rauer 1876, U lmer 1909); Śląsk D olny (W. T omaszewski 1932); Śląsk Górny (ex coli. M uz. G órnośl., Bytom )*; W yżyna Krakowsko-W ieluńska (Pongracz 1919); W yżyna M ałopolska (C. T omaszewski 1962a); Góry Świętokrzyskie (Pongracz 1919); Sudety Zachodnie (W. T omaszewski 1932, M ichejda 1954); Sudety W schodnie (W. T omaszewski 1932); Beskid Zachodni (D ziędzielewicz 1911, 1919); Beskid W schodni (D ziędzielewicz 1919); Tatry (K amler i R iedel 1960, R iedel 1962). Gatunek europejsko-syberyjski, występuje zwłaszcza na terenach wyżynnych. Poławiany od czerwca do września. 19

23 48. Plectrocnemia geniculata M ac Lachlan, Plectrocnemia geniculata: U lm e r, 1903a, 1909, la iw a i p o czw ark a. «Śląsk» (U lmer 1909); Wyżyna Małopolska (C. T omaszewski 1962a); Sudety Zachodnie (R ostock 1888, M ac Lachlan 1878, Pax i M aschke 1936, M ichejda 1954). Rozmieszczony w zachodniej i środkowej Europie. Występuje raczej na terenach Wyżynnych. Poławiany w lecie. 49. Plectrocnemia brevis M ac L achlan, Beskid Zachodni (D ziędzielewicz 1911, R acięcka 1933); Tatry (D ziędzie- lewicz 1895, R iedel 1962). Występuje w Europie raczej na terenach górskich, łowiony pojedynczo czerwca do sierpnia. od Genus: Polycentropus Curtis, Polycentropus flavomaculatus (P ictet, 1834). Hydropsyche flavomaculata P i c t e t, Polycentropus irroratus C u r t is, Plectrocnemia irrorata: N o w ic k i, 1865, 1867, 1870, D z ię d z ie le w ic z, 1867, M a je w s k i, Polycentropus flavomaculatus'. K l a p à l e k, 1889, U lm e r, 1903a, 1909, S ilfv e n iu s, 1904, 1905, L e s ta g e, 1921, la rw a i p o c zw a rk a, W e s e n b e r g -L u n d, 1908, H ic k in, 1952, larw a. Pojezierze Pomorskie (Siebold 1851, U lmer 1913 oraz ex coll. Inst. Zool. PAN ); Pojezierze Mazurskie (U lmer 1913, D emel 1923, 1924a, 1924b, Boto aneanu 1960, 1961, R iedel 1961); N izina W ielkopolsko-kujawska (M ejbaum 1955, Jaskowska 1961); N izina M azowiecka (Pongrâcz 1919); Śląsk D olny (H arnisch 1922, W. T omaszewski 1932); Śląsk Górny (ex coli. Muz. Górnośl., Bytom )*; W yżyna Krakowsko-W ieluńska (Pongrâcz 1919); W yżyna M ałopolska (C. Tomaszewski 1962a);G óry Świętokrzyskie (Pongrâcz 1919); Sudety Zachodnie, Sudety W schod- dnie (W. T omaszewski 1932); Beskid Zachodni (D ziędzielewicz 1911, 1919, M ikulski 1931, R acięcka 1933); Bieszczady (C. T omaszewski)*; Pieniny (N o wicki 1865, 1870, D ziędzielewicz 1867, 1919, M ajewski 1885); Tatry (N owicki 1865, 1867, D ziędzielewicz 1867, M ajewski 1885). Gatunek europejsko-syberyjski, poławiany od lipca do sierpnia. Larwy występują w strumykach górskich, rzeczkach nizinnych i litoralu większych jezior, na roślinach i kamieniach podwodnych. 51. Polycentropus multiguttatus C urtis, Pojezierze Pomorskie (U lmer 1909); Pojezierze Mazurskie (U lmer 1913); Beskid Zachodni (W ierzejski 1883, M ajewski 1885, Schille 1902, D ziędzielewicz 1891, 1911, 1919); Pieniny (D ziędzielewicz 1891); Tatry (D ziędzielewicz 1891, 1895). Gatunek europejski, spotykany na terenach górzystych w lipcu i sierpniu. 20

24 Genus: Holocentropus M ac L ach lan, Holocentropus dubius (Rambur, 1842). Philopotamus dubius R a m b u r, Holocentropus dubius: S ilfv e n iu s, 1904, U lm e r, 1909, L e s ta g e, 1921, larw a i p o c zw a rk a, W e s e n b e r g -L u n d, 1911, H ic k in, 1943, larw a. Pojezierze Pomorskie (ex coll. Inst. Zool. P A N )*; Pojezierze Mazurskie (R zóska 1935, Szczepańska 1958, Botoçaneanu 1960, 1961); Nizina W iełkopołsko-ku- jawska (Jaskowska 1961); «Śląsk» (M ac Lachlan 1878, R ostock 1888, U lmer 1909); Bieszczady (С. T omaszewski 1961). Szeroko rozmieszczony w Europie, łowiony w czerwcu. Larwy występują w jeziorach i stawach w miejscach płytkich. 53. Holocentropus picicornis (Stephens, 1836). Polycentropus picicornis St e p h e n s, Holocentropus picicornis: U l m er, 1903a, 1909, S ilfv en iu s, 1905, L estage, 1921, la rw a i p o c z w a r k a, W esenberg-l u n d, 1911, larw a, T h ien e m a n n, 1905, p o czw ark a. Pojezierze Mazurskie (Szczepańska 1958, Botoçaneanu 1960, 1961); N izina W ielkopolsko-kujawska (Jaskowska 1961); «Śląsk» (M ac Lachlan 1878, R ostock 1888, U lmer 1909, N agel 1914); Wyżyna M ałopolska (С. Tomaszewski 1962a). Gatunek europejsko-syberyjski, spotykany na terenach nizinnych i wyżynnych. Poławiany w lipcu i sierpniu. 54. Holocentropus stagnalis (A lbarda, 1864). Nyctiophylax stagnalis A l b a r d a, Holocentropus stagnalis: S ilfv en iu s, 1905, U lm er, 1909, L estage, 1921, larw a i p o c z w a rk a. Pojezierze Mazurskie (Szczepańska 1958); Nizina Wielkopolsko-Kujawska (Jaskowska 1961, C. Tomaszewski 1962a). Gatunek europejsko-syberyjski, spotykany na terenach jeziornych i torfowych. Pojawia się w miesiącach letnich. 55. Cyrnus trimaculatus (C u rtis, 1834). Genus: Cyrnus Stephens, Philopotamus trimaculatus C u r t is, Cyrnus trimaculatus: S ilfv e n iu s, 1905, U lm er, 1909, L e st a g e, 1921, larw a i p o c zw a rk a. Pojezierze Mazurskie (U lmer 1913, D emel 1923, R zóska 1935, Botoçaneanu 1960, 1961, R iedel 1961); N izina W ielkopolsko-kujawska (Jakubisiakowa 1933a, R zóska 1935, M ejbaum 1955, Jaskowska 1961); Puszcza Białowieska (U lmer 1925); «Śląsk» (N agel 1914); W yżyna M ałopolska (C. T omaszewski 1962a); Beskid Zachodni (D ziędzielewicz 1911, 1919, M ikulski 1931). Zamieszkuje całą Europę; występuje przeważnie na terenach wyżynnych i nizinnych. Poławiany od czerwca do sierpnia. Larwy występują na łąkach podwodnych na głębokościach do 4 m. 21

25 56. Cyrnus flavidus M a c L a c h la n, Cyrnus flavidus: S ilfv e n iu s, 1904, 1905, U lm e r, 1909, L e s ta g e, 1921, la rw a i p o czw ark a, M a c d o n a l d, 1950, larw a. Pojezierze Mazurskie (U lmer 1913, D emel 1923, R zóska 1935, Szczepańska 1953, 1958); Nizina Wielkopolsko-Kujawska (R zóska 1935, Jaskowska 1961, C. T omaszewski 1962a); Wyżyna Małopolska (C. Tomaszewski 1962a). Szeroko rozmieszczony w Europie, spotykany zwłaszcza na terenach jeziornych. Poławiany w maju i czerwcu. 57. Cyrnus crenaticornis (K o le n a ti, 1859). Tinodes (Hormocerus) crenaticornis K o l e n a t i, Pojezierze Pomorskie (ex coll. Inst. Zool. PAN)*; Pojezierze Mazurskie (U lmer 1913, B otoçaneanu 1960, 1961); Nizina Wielkopolsko-Kujawska (R ostock 1888, U lmer 1909, 1913, Jakubisiakowa 1933a). Występuje w Europie na terenach jeziornych. Poławiany od czerwca do sierpnia. 58. Cyrnus insolutus M a c L a c h la n, Cyrnus insolutus: S ilfv e n iu s, 1904, 1905, U lm e r, 1909, larw a i p o czw ark a. Pojezierze Mazurskie (Szczepańska 1958); Nizina Wielkopolsko-Kujawska (J askowska 1961, C. T omaszewski 1962a). Znany z północnej i środkowej Europy, występuje na terenach jeziornych. Poławiany w miesiącach letnich. Familia: ECNOMIDAE U lmer, Genus: Ecnomus M ac Lachlan, Ecnomus tenellus (Rambur, 1842). Philopotamus tenellus R a m b u r, Ecnomus tenellus: U lm e r, 1903a, 1909, L e s ta g e, 1921, la rw a i p o czw ark a. Pobrzeże Bałtyku (U lmer 1913); Pojezierze M azurskie (U lmer 1909, 1913, S zczepańska 1953, 1958, B otoçaneanu 1960, 1961); Nizina W ielkopolsko-k u jawska (Jaskowska 1961); Nizina M azowiecka (Pongräcz 1919). Szeroko rozmieszczony w świecie. Europa, Azja. Spotykany na terenach jeziornych w maju i czerwcu. Larwy budują na roślinach podwodnych kanaliki z wydzieliny gruczołów przędnych lub minują gąbki. Familia: PSYCH OM YIDAE K olenati, Genus: Psychomyia Latreille, Psychomyia pusilla (F abricius, 1781). Phryganea pusilla F a b r ic iu s, Psychomyia pusilla : U lm e r, 1909, L e s ta g e, 1921, la rw a i p o c zw a rk a. 22

26 Pojezierze M azurskie (U lmer 1913, Szczepańska 1958, Botoçaneanu 1960, 1961, R iedel 1961); N izina W ielkopolsko-kujawska (Jaskowska 1961); N izina M azowiecka (Pongräcz 1919); Śląsk D olny (D rescher 1928); W yżyna M ałopolska (Pongräcz 1919, C. T omaszewski 1962a); N izina Sandomierska (D ziędzielewicz 1919); Sudety W schodnie (W. T omaszewski 1932); Beskid Zachodni (Schille 1902, D ziędzielewicz 1911, 1919, M ikulski 1931); Beskid W schodni (D ziędzielewicz 1919). Występuje w Europie i Azji Mniejszej. Poławiany od maja do sierpnia. 61. Lype phaeopa (Stephens, 1836). Genus: Lype M ac Lachlan, Anticira phaeopa St e p h e n s, Lype phaeopa: B o to s ä n e a n u, 1952, H ic k in, 1954, larw a. Pojezierze Pom orskie (H agen 1868b oraz ex coll. Inst. Z ool. P A N ); Pojezierze Mazurskie (Botoçaneanu 1960, 1961); N izina W ielkopolsko-kujawska (H agen 1868b); «Śląsk» (H agen 1868b, Brauer 1876, M ajewski 1885); W yżyna M ałopolska (Pongräcz 1919). Rozmieszczony w północnej, środkowej i wschodniej Europie. Poławiany od sierpnia do września. 62. Lype reducta (H ag en, 1868). Psychomya reducta H a g e n, 1868b. Lype reducta: H ic k in, 1950, larw a. Pobrzeże Bałtyku (U lmer 1916); Pojezierze Mazurskie (R iedel 1961); «Śląsk» (H agen 1868b, R ostock 1888, U lmer 1909); Wyżyna Małopolska (Pongräcz 1919). Występuje w północnej, środkowej i wschodniej Europie. Łowiony w pobliżu wód bieżących od czerwca do września. 63. Tinodes waeneri (Linnaeus, 1758). Genus: Tinodes L each, Phryganea waeneri L in n a e u s, Tinodes waeneri: U l m e r, 1903a, 1909, S ilfv e n iu s, 1905, L estage, 1921, H ic k in, 1950, larw a. Pojezierze Mazurskie (U lmer 1913, D emel 1923, 1924b, Szczepańska Botoçaneanu 1960, 1961); Nizina Wielkopolsko-Kujawska (Jakubisiakowa 1933a, Jaskowska 1961); Wyżyna Małopolska (C. Tomaszewski 1962a); Beskid Zachodni (Schille 1902, D ziędzielewicz 1919). Rozprzestrzeniony w całej Europie. Najliczniej spotykany nad większymi jeziorami. Łowiony w lipcu i sierpniu. 64. Tinodes rostocki M ac L achlan, Tinodes Rostocki M a c L a c h l a n, Tinodes rostocki: U lm e r, 1903a, 1909, S ilfv e n iu s, 1905, L estage, 1921, la rw a i p o c zw a rk a. 23