Jakość powietrza w Polsce. Raport TNS Polska dla. Jakość powietrza w Polsce

Transkrypt

1 Raport TNS Polska dla

2 Spis treści 1 O badaniu Aneks 19 Wyniki badania 7 2

3 Raport przygotowany został na zlecenie Ministerstwa Środowiska przez Zespół Badań Społecznych w TNS Polska. Projekt sfinansowany został ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. 3

4 1 O badaniu

5 Informacje o badaniu Termin badania: listopada 2015 roku. Próba: ogólnopolska, reprezentatywna próba 1022 mieszkańców Polski w wieku 15 i więcej lat. Technika: wywiady bezpośrednie wspomagane komputerowo (CAPI). % Zasadniczo prezentowane na wykresach wyniki są przedstawione w wartościach procentowych (chyba że opis wykresu wskazuje coś innego). Udziały procentowe zaokrąglone są do liczb całkowitych. Oznacza to, że w niektórych przypadkach, tj. w pytaniach jednoodpowiedziowych, wyniki mogą nie sumować się do 100%. 5

6 Charakterystyka respondentów Płeć Wiek Wykształcenie mężczyzna kobieta lat lat 39 lat podstawowe / gimnazjum zasadnicze zawodowe lat lat 60 lat i więcej średnie / pomaturalne licencjat / wyższe 6

7 2 Wyniki badania

8 Proszę wskazać 3 czynniki, które Pana(i) zdaniem, są głównym zagrożeniem dla jakości powietrza: (możliwość wskazania max. 3 odpowiedzi) emisje zanieczyszczeń z samochodów osobowych i ciężarowych działalność przemysłu emisje zanieczyszczeń z gospodarstw domowych emisje zanieczyszczeń z produkcji energii elektrycznej i ciepła Zanieczyszczenie powietrza jest postrzegane jako jeden z najważniejszych problemów środowiska w Polsce zaraz za problemem śmieci uważa tak 39% Polaków.* Według większości Polaków głównymi zagrożeniami dla jakości powietrza są emisja zanieczyszczeń z samochodów osobowych i ciężarowych (62%) oraz działalność przemysłu (61%). Podobnie było w 2014 roku wtedy zdaniem Polaków najważniejszymi powodami złej jakości powietrza w naszym kraju były: emisja dużych obiektów energetycznego spalania, fabryk itp. oraz emisja z transportu samochodowego. W bieżącym roku trzecim najczęściej wskazywanym zagrożeniem jest emisja zanieczyszczeń z gospodarstw domowych (40%), a czwartym emisje zanieczyszczeń z produkcji energii elektrycznej i ciepła (%). Pozostałe przykłady zagrożeń są wskazywane zdecydowanie rzadziej. naturalne zanieczyszczenia (np. pożary lasów, procesy biologiczne, wybuchy wulkanów) emisje zanieczyszczeń z innych krajów\regionów emisje zanieczyszczeń z gospodarstw rolnych % badanych ma problemy z udzieleniem jednoznacznej odpowiedzi i mówi: nie wiem/trudno powiedzieć. Częściej są to 20-latkowie niż -latkowie (10% wobec 4%) oraz osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym niż średnim i pomaturalnym (8% wobec 4%). Warto zauważyć, że osoby z wykształceniem podstawowym zdecydowanie rzadziej niż pozostali wskazują, że jednym z głównych zagrożeń jakości powietrza jest emisja zanieczyszczeń z gospodarstw domowych (29% wobec 40% dla ogółu). O tym zagrożeniu częściej niż w innych częściach Polski mówią natomiast mieszkańcy regionu południowego (50% wobec 40% dla ogółu). nie wiem, trudno powiedzieć 6 Mieszkańcy wsi dwukrotnie częściej niż mieszkańcy miast wskazują na emisję zanieczyszczeń z gospodarstw rolnych (22% wobec 11%). *Dane te pochodzą z raportu TNS Polska dla Ministerstwa Środowiska: Badanie świadomości i zachowań ekologicznych mieszkańców Polski. Badanie trackingowe - pomiar: październik

9 Za jaką część zanieczyszczeń powietrza odpowiadają według Pana(i) poszczególne źródła? 88% ogrzewanie domów emisje z pojazdów 28 przemysł 38 Wiemy już, jakie według Polaków są najważniejsze zagrożenia dla jakości powietrza. Jednak, za jaką część zanieczyszczeń powietrza naprawdę odpowiadają poszczególne źródła i jaka część Polaków ma tego świadomość? Zadaniem respondentów było dopasowanie odpowiedniego udziału procentowego do źródła zanieczyszczeń. Prawidłowe odpowiedzi to: 6% 38 ogrzewanie domów 88% emisje z pojazdów 6% przemysł 2% 2% 39 17% Polaków prawidłowo dopasowało wszystkie trzy wartości procentowe do źródeł zanieczyszczeń % Polaków nie udało się prawidłowo dopasować ani jednej wartości procentowej do źródeł zanieczyszczeń Jedna trzecia Polaków (%) prawidłowo zaznacza, że ogrzewanie domów odpowiada za 88% zanieczyszczeń powietrza. Nieco więcej osób 38% poprawnie odpowiada, że emisje samochodów emitują 6% zanieczyszczeń powietrza. Najmniej respondentów potrafi prawidłowo oszacować, za jaki udział procentowy zanieczyszczeń powietrza jest odpowiedzialny przemysł niewiele ponad jedna czwarta Polaków (%). Reasumując, samych prawidłowych odpowiedzi udziela co szósty zapytany (17%). 9

10 Wiedza na temat źródeł zanieczyszczeń powietrza a cechy społecznodemograficzne Polaków mężczyzna kobieta lat lat -39 lat lat lat 60 lat i więcej podstawowe zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne wyższe dobra średnia zła do 1500 zł zł zł zł wieś miasto do 20 tys. miasto tys. miasto tys. miasto 500 tys. + północny wschodni zachodni centralny południowy płeć wiek wykształcenie ocena sytuacji materialnej dochód gospodarstwa domowego wielkość miejscowości zamieszkania prawidłowe dopasowanie wszystkich trzech wartości jedna nieprawidłowa odpowiedź i więcej region Wiek, płeć, wykształcenie i dochód gospodarstwa domowego nie różnicują odpowiedzi respondentów w kwestii wiedzy na temat tego, w jakim stopniu ogrzewanie domów, emisja pojazdów oraz przemysł mają wpływ na zanieczyszczenie powietrza. Osoby, które oceniają swoją sytuację materialną jako złą częściej nie potrafią poprawnie przyporządkować odpowiedniego udziału procentowego do źródła zanieczyszczeń. Podobnie jest z mieszkańcami wsi częściej niż mieszkańcom miast brakuje im na ten temat wiedzy. Jeśli chodzi o udział osób, które potrafiły poprawnie dopasować wszystkie odpowiedzi, to na tle mieszkańców różnych regionów Polski szczególnie pozytywnie wyróżniają się mieszkańcy regionu południowego (24% wobec 17% dla ogółu). 10

11 Proszę wskazać 2 rodzaje paliw/napędów do samochodów, które Pana(i) zdaniem są najbardziej niekorzystne dla jakości powietrza: (możliwość wskazania max. 2 odpowiedzi) benzyna 67 W opinii zdecydowanej większości Polaków paliwa/napędy, które wpływają najbardziej niekorzystnie na jakość powietrza, to benzyna (67%) i diesel (64%). Przy czym należy zaznaczyć, że są to najpopularniejsze formy paliw/ napędów na rynku. diesel 64 Pozostałe przykłady paliw/ napędów z listy czytanej przez ankietera są wymieniane zdecydowanie rzadziej gaz (15%), biopaliwo (5%), napęd hybrydowy (3%). gaz biopaliwo napęd hybrydowy Co dziewiąty Polak (11%) nie ma na ten temat jednoznacznej opinii. Częściej są to osoby, które oceniają swoją sytuację materialną jako złą lub średnią niż dobrą. Co więcej, również kobiety częściej niż mężczyźni, a także osoby w wieku 50 i więcej lat częściej niż - i 40- latkowie nie czują się kompetentni w tym temacie i odpowiadają nie wiem/trudno powiedzieć (16% wobec 7%). Tę odpowiedź częściej wybierają również osoby, które nie potrafią prawidłowo przyporządkować odpowiedniego udziału procentowego do źródła zanieczyszczeń w poprzednim pytaniu niż te, które umiały poradzić sobie z tym zadaniem (13% wobec 6%). nie wiem, trudno powiedzieć 11 Mężczyźni częściej niż kobiety wskazują na diesel (68% wobec 61%). Rzadziej robią to natomiast osoby z wykształceniem podstawowym niż pozostali (55% wobec 64% dla ogółu). O tym, że to benzyna jest paliwem najbardziej niekorzystnym dla jakości powietrza częściej przekonani są mieszkańcy największych miast w Polsce (powyżej 500 tys. ludności) 77% wobec 67% dla ogółu. O szkodliwości benzyny dla jakości powietrza częściej są również przekonani mieszkańcy regionu południowego niż centralnego (71% wobec 62%). 11

12 Proszę wskazać 3 sposoby ogrzewania gospodarstw domowych, które Pana(i) zdaniem są najbardziej szkodliwe dla jakości powietrza: (możliwość wskazania max. 3 odpowiedzi) węgiel kamienny drewno 73 W opinii Polaków najbardziej szkodliwym dla jakości powietrza sposobem ogrzewania gospodarstw domowych jest przede wszystkim węgiel kamienny uważa tak blisko trzy czwarte zapytanych (73%). Z tym wynikiem węgiel kamienny dystansuje w sposób zdecydowany pozostałe paliwa jak np. drewno (%), gaz ziemny (15%) czy gaz ciekły (14%). gaz ziemny gaz ciekły biomasa % Polaków ma trudności z wyrażeniem konkretnej opinii na ten temat. Ponownie, tak jak w przypadku paliw do samochodów, tak i tym razem, to kobiety częściej niż mężczyźni udzielają odpowiedzi: nie wiem/ trudno powiedzieć (18% wobec 10%). Również respondenci, którzy oceniają swoją sytuację materialną częściej niż ci, którzy oceniają ją jako dobrą, częściej udzielają tej właśnie odpowiedzi (15% wobec 10%). ciepło sieciowe energia elektryczna 10 8 Osoby z wykształceniem wyższym częściej niż respondenci z wykształceniem podstawowym i średnim lub pomaturalnym wskazują na szkodliwość spalania śmieci (6% wobec 1%). pompa ciepła energia słoneczna 5 4 Mieszkańcy największych miast w Polsce (powyżej 500 tys. ludności) częściej niż pozostali wskazują na drewno jako z najbardziej szkodliwych sposobów ogrzewania gospodarstw domowych (45% wobec % dla ogółu). spalanie śmieci nie wiem, trudno powiedzieć 2 14 Węgiel kamienny jest szczególnie często uznawany jako najbardziej szkodliwe paliwo stosowane do ogrzewania gospodarstw domowych wśród mieszkańców regionu południowego uważa tak aż 82% ankietowanych mieszkających w województwach: dolnośląskim, małopolskim, opolskim i śląskim (wobec 73% dla ogółu). 12

13 Proszę wybrać rozwiązania, które był(a)by Pan(i) skłonny(a) zrealizować/ zaakceptować w celu ograniczenia emisji zanieczyszczeń do powietrza: (możliwość wskazania wielu odpowiedzi) częstsze korzystanie z transportu publicznego, jazda na rowerze lub poruszanie się pieszo w mieście ograniczenie ruchu samochodów w centrum miasta zmiana systemu ogrzewania we własnym domu\mieszkaniu Większość Polaków byłaby skłonna zaakceptować jakąś formę rozwiązań, które mają na celu ograniczenie emisji zanieczyszczeń do powietrza. Żadne z proponowanych rozwiązań nie zyskało jednak aprobaty większości. Najwięcej osób jedna trzecia zaakceptowałoby częstsze korzystanie z transportu publicznego, jazdę na rowerze lub przemieszczanie się pieszo w mieście (%), ograniczenie ruchu samochodów w centrum miasta (%) i zmianę systemu ogrzewania w swoim domu/mieszkaniu (%). zrezygnowanie z używania samochodu w poruszaniu się w przestrzeni miejskiej wymiana domowego sprzętu AGD\RTV na nowszy, o lepszej efektywności energetycznej wymiana samochodu na nowszy z niższą emisją zanieczyszczeń Niespełna jedna piąta zapytanych (16%) ma trudności z ustosunkowaniem się do poszczególnych rozwiązań i nie wie, czy byłaby skłonna zrealizować lub zaakceptować któreś z nich. Częściej odpowiedzi nie wiem udzielają: osoby z wykształceniem podstawowym (%) i zasadniczym zawodowym (20%), badani, którzy oceniają swoją sytuację materialną jako złą (21%) lub średnią (18%), a także mieszkańcy terenów wiejskich (21%) i miast o liczbie ludności tys. mieszkańców (19%). dodatkowe opłaty za wjazd samochodem do centrum miasta wzrost cen energii elektrycznej spowodowany produkowaniem jej z odnawialnych źródeł nie wiem, trudno powiedzieć Płeć nie różnicuje odpowiedzi respondentów w tym temacie. Nieco inaczej jest z wiekiem. Wśród 40-latków odsetek respondentów opowiadających się za ograniczeniem ruchu samochodów w centrum miasta jest zdecydowanie większy niż wśród pozostałych grup wiekowych (45% wobec % dla ogółu). Co zrozumiałe, mieszkańcy wsi rzadziej niż mieszkańcy miast gotowi by byli do częstszego korzystania z transportu publicznego (% wobec % dla ogółu). 13

14 Trzy najczęściej akceptowane rozwiązania a cechy społeczno-demograficzne odsetek wskazań w poszczególnych grupach częstsze korzystanie z transportu publicznego, jazda na rowerze lub poruszanie się pieszo w mieście płeć mężczyzna kobieta wiek lat lat lat lat lat 60 lat i więcej wykształcenie podstawowe zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne wyższe 38 ocena sytuacji materialnej dobra średnia zła dochód gospodarstwa domowego do 1500 zł zł zł zł wielkość miejscowości zamieszkania wieś miasto do 20 tys. 40 miasto tys. miasto tys. 41 miasto 500 tys region północny wschodni zachodni centralny południowy ograniczenie ruchu samochodów w centrum miasta mężczyzna kobieta lat lat -39 lat lat lat 60 lat i więcej podstawowe zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne wyższe dobra średnia zła do 1500 zł zł zł zł wieś miasto do 20 tys. miasto tys. miasto tys. miasto 500 tys. + północny wschodni zachodni centralny południowy zmiana systemu ogrzewania we własnym domu/mieszkaniu mężczyzna kobieta lat lat -39 lat lat lat 60 lat i więcej podstawowe zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne wyższe dobra średnia zła do 1500 zł zł zł zł wieś miasto do 20 tys. miasto tys. miasto tys. miasto 500 tys. + północny wschodni zachodni centralny południowy

15 Proszę wskazać 3 sposoby rozwiązywania problemów związanych z zanieczyszczaniem powietrza, które Pana(i) zdaniem są najbardziej skuteczne: (możliwość wskazania max. 3 odpowiedzi) stosowanie restrykcyjnych kontroli np. działalności przemysłowej, zanieczyszczeń z samochodów ograniczanie ruchu samochodów w zanieczyszczonych miastach egzekwowanie istniejących przepisów dotyczących zapewniania wysokiej jakości powietrza zapewnienie większego dostępu do węgla wysokiej jakości zapewnienie powszechnego dostępu do informacji o konsekwencjach zanieczyszczenia powietrza wprowadzenie (surowszych) kar za przekraczanie dopuszczalnego poziomu emisji wprowadzenie nowych - surowszych przepisów dotyczących jakości powietrza Na podstawie odpowiedzi respondentów nie można wskazać jednego lub choćby dwóch rozwiązań problemów związanych z zanieczyszczeniem powietrza, które cieszyłyby się największą akceptacją społeczną. Odsetki odpowiedzi respondentów rozkładają się niemal równomiernie między sześć z ośmiu proponowanych rozwiązań z listy odsetki wskazań dla poszczególnych odpowiedzi wahają się między 24% a 29%. Pozostałe dwa rozwiązania uzyskały nieco mniejszy odsetek wskazań 21% dla wprowadzenia nowych, surowszych przepisów dotyczących jakości powietrza i 19% dla zwiększenia opodatkowania działalności przemysłowej o wysokiej emisji zanieczyszczeń do powietrza. 14% Polaków nie umie powiedzieć, które rozwiązania byłyby ich zdaniem najbardziej skuteczne w przezwyciężaniu problemów związanych z zanieczyszczeniem powietrza. Częściej są to osoby z wykształceniem podstawowym (22%) lub zasadniczym zawodowym (17%), jak i badani, którzy oceniają swoją sytuację materialną jako złą (20%) lub średnią (15%) niż dobrą, oraz mieszkańcy wsi niż miast (16% wobec 13%). zwiększenie opodatkowania działalności przemysłowej o wysokiej emisji zanieczyszczeń do powietrza nie wiem, trudno powiedzieć Kobiety częściej niż mężczyźni uważają, że skutecznym rozwiązaniem byłoby ograniczanie ruchu samochodów w zanieczyszczonych miastach (32% wobec %). -latkowie i osoby w wieku 60 i więcej lat częściej niż 40-latkowie wskazują na zapewnienie powszechnego dostępu do informacji o konsekwencjach zanieczyszczenia powietrza. 15

16 Trzy najczęściej akceptowane rozwiązania problemów związanych z zanieczyszczaniem powietrza a cechy społeczno-demograficzne odsetek wskazań w poszczególnych grupach stosowanie restrykcyjnych kontroli np. działalności przemysłowej, zanieczyszczeń płeć mężczyzna kobieta 28 wiek lat lat lat lat lat 60 lat i więcej wykształcenie podstawowe zasadnicze zawodowe 32 średnie i pomaturalne wyższe ocena sytuacji materialnej dobra średnia zła dochód gospodarstwa domowego do 1500 zł zł zł zł wielkość miejscowości zamieszkania wieś 29 miasto do 20 tys. 24 miasto tys. 28 miasto tys. miasto 500 tys. + region północny wschodni zachodni centralny południowy 22 ograniczanie ruchu samochodów w zanieczyszczonych miastach mężczyzna kobieta lat lat -39 lat lat lat 60 lat i więcej podstawowe zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne wyższe dobra średnia zła do 1500 zł zł zł zł wieś miasto do 20 tys. miasto tys. miasto tys. miasto 500 tys. + północny wschodni zachodni centralny południowy egzekwowanie istniejących przepisów dotyczących zapewniania wysokiej jakości powietrza mężczyzna kobieta lat lat -39 lat lat lat 60 lat i więcej podstawowe zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne wyższe dobra średnia zła do 1500 zł zł zł zł wieś miasto do 20 tys. miasto tys. miasto tys. miasto 500 tys. + północny wschodni zachodni centralny południowy

17 Jak Pan(i) myśli, mając na myśli kolejne pokolenia, jakie powinny być, priorytety w zakresie ochrony powietrza? Proszę wybrać 3 najważniejsze według Pana(i) obszary, na których należy się skoncentrować: (możliwość wskazania max. 3 odpowiedzi) odnawialne źródła energii efektywność energetyczna energetyka atomowa 58 Ponad połowa Polaków sądzi, że w trosce o przyszłe pokolenia, priorytetem w zakresie ochrony powietrza powinny być inwestycje w odnawialne źródła energii (58%), a w drugiej kolejności dbanie o efektywność energetyczną (%). W badaniu przeprowadzonym w 2014 roku Polacy również najczęściej mówili o odnawialnych źródłach energii jako o działaniu, które powinno się stosować w celu poprawy jakości powietrza w naszym kraju (48%).* W bieżącym roku dość liczna grupa jedna czwarta Polaków jest zdania, że należałoby się skoncentrować na energetyce atomowej (%), wychwytywaniu i przechwytywaniu dwutlenku węgla (%) oraz na niekonwencjonalnych paliwach kopalnych jak np. gaz łupkowy (%). wychwytywanie i przechowywanie dwutlenku węgła niekonwencjonalne paliwa kopalne, takie jak gaz łupkowy konwencjonalne paliwa kopalne - węgiel nie wiem, trudno powiedzieć Co ósmy zapytany (12%) nie ma opinii na ten temat. Częściej odpowiedzi nie wiem/ trudno powiedzieć udzielają kobiety niż mężczyźni (15% wobec 10%), osoby w wieku 60 i więcej lat (18% wobec 12% dla ogółu) niż młodsze, respondenci z wykształceniem podstawowym (20%) lub zasadniczym zawodowym (16%) niż lepiej wykształceni, a także ci, którzy oceniają swoją sytuację materialną jako złą (20%) lub średnią (13%) niż dobrą. Mieszkańcy regionów: północnego (32%), centralnego (%) i południowego (%) częściej niż mieszkańcy regionu wschodniego (16%) i zachodniego (17%) sądzą, że z myślą o kolejnych pokoleniach warto by było skoncentrować się na energetyce atomowej. Za tym priorytetem częściej opowiadają się również osoby z wykształceniem średnim i pomaturalnym (29%) oraz wyższym (29%) niż osoby z wykształceniem podstawowym (18%). Podobnie jest w przypadku niekonwencjonalnych paliw kopalnych. Odnawialne źródła energii częściej wskazują natomiast mieszkańcy regionów: wschodniego (67%), centralnego (63%) i południowego (60%) niż mieszkańcy pozostałych regionów. *Dane te pochodzą z raportu TNS Polska dla Ministerstwa Środowiska: Badanie świadomości i zachowań ekologicznych mieszkańców Polski. Badanie trackingowe - pomiar: październik

18 Dwa najczęściej wskazywane priorytety w zakresie ochrony powietrza a cechy społeczno-demograficzne odsetek wskazań w poszczególnych grupach odnawialne źródła energii efektywność energetyczna płeć mężczyzna kobieta wiek lat lat -39 lat lat lat 60 lat i więcej wykształcenie podstawowe zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne wyższe ocena sytuacji materialnej dobra średnia zła dochód gospodarstwa domowego do 1500 zł zł zł zł wielkość miejscowości zamieszkania wieś miasto do 20 tys. miasto tys. miasto tys. miasto 500 tys. + region północny wschodni zachodni centralny południowy mężczyzna kobieta lat lat -39 lat lat lat 60 lat i więcej podstawowe zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne wyższe dobra średnia zła do 1500 zł zł zł zł wieś miasto do 20 tys. miasto tys. miasto tys. miasto 500 tys. + północny wschodni zachodni centralny południowy

19 3 Aneks

20 Nazwy regionów i województwa Regiony i województwa: północny pomorskie, zachodniopomorskie wschodni lubelskie, podkarpackie, podlaskie, warmińsko-mazurskie zachodni kujawsko-pomorskie, lubuskie, wielkopolskie centralny łódzkie, mazowieckie, świętokrzyski południowy dolnośląskie, małopolskie, opolskie, śląskie 20

21 Informacje kontaktowe Dorota Kachaniak Research Executive Associate Joanna Skrzyńska Account Manager TNS Polska ul. Wspólna Warszawa 21