POLSKIE TOWARZYSTWO NUMIZMATYCZNE ODDZIAŁ WARSZAWSKI IM. KAROLA BEYERA

Transkrypt

1 POLSKIE TOWARZYSTWO NUMIZMATYCZNE ODDZIAŁ WARSZAWSKI IM. KAROLA BEYERA WARSZAWA WRZESIEŃ 2015 STYCZEŃ 2016

2 PLAN ODCZYTÓW I TERMINARZ ZEBRAŃ ODDZIAŁU WARSZAWSKIEGO PTN W OKRESIE WRZESIEŃ 2015 STYCZEŃ września Mennictwo cesarzowej Sabiny dr Krzysztof Jarzęcki (Oddział PTN w Toruniu) 14 września zebranie kolekcjonerskie 21 września zebranie kolekcjonerskie 5 października Początki mennicy warszawskiej za panowania Stanisława Augusta mgr Rafał Janke (Kraków) 12 października zebranie kolekcjonerskie 19 października zebranie kolekcjonerskie 1 listopada zachęcamy do odwiedzenia grobów naszych znanych numizmatyków. (Krótka lista tych osób wraz z lokalizacją ich grobów w załączeniu) 9 listopada Aktywność mennicza Wschowy w XV i XVI wieku (zapomniany skarb ze Święciechowy) Ryszard Kozłowski (Oddział PTN w Warszawie) 16 listopada zebranie kolekcjonerskie 23 listopada zebranie kolekcjonerskie 2

3 7 grudnia Monety Bolesława Kędzierzawego w świetle rewelacyjnego skarbu z Dąbrowy Górniczej-Łośnia prof. dr hab. Stanisław Suchodolski (Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego) 14 grudnia zebranie opłatkowe 21 grudnia zebranie kolekcjonerskie 12 stycznia Order świętego Stanisława rocznicowe reminiscencje prof. dr hab. Krzysztof Filipow (Oddział PTN w Białymstoku) 18 stycznia spotkanie kolekcjonerskie 25 stycznia spotkanie kolekcjonerskie Spotkania Oddziału Warszawskiego PTN odbywają się w trzy pierwsze poniedziałki miesiąca. Odczyty rozpoczynają się o godzinie 17.00, natomiast zebrania kolekcjonerskie o godzinie Zapraszamy wszystkich miłośników numizmatyki na zebrania odczytowe. WSTĘP WOLNY! Uczestnictwo w zebraniach kolekcjonerskich osób nienależących do Towarzystwa wymaga odnotowania u przewodniczącego zebrania (Prezesa Oddziału). Zebrania odbywają się w siedzibie biura Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego przy ul. Jezuickiej 6/8 w Warszawie. 3

4 7 września 2015 Mennictwo cesarzowej Sabiny Vibia Sabina była blisko spokrewniona z cesarzem Trajanem (98-117). Jako nastolatka została wydana za mąż za Publiusza Eliusza Hadriana, późniejszego cesarza ( r.). Szlachetne pochodzenie połączyła z cechami indywidualnymi nieprzeciętną urodą i inteligencją, co czyniło ją postacią nietuzinkową. Była pierwszą kobietą, której monety bito w niespotykanej dotychczas skali. Obecny stan wiedzy na temat jej mennictwa jest jednak nieadekwatny do ilości źródeł, którymi dysponujemy. W trakcie wykładu zostaną omówione monety i medaliony Sabiny wraz z propozycją ich nowej chronologii i interpretacji. Przedstawiona zostanie między innymi analiza stylistyczna jej fryzur. Mennictwo Sabiny zostanie przedstawione zarówno w kontekście monet jej męża, jak również monet mennictwa innych rzymskich cesarzowych oraz znalezisk monet. dr Krzysztof Jarzęcki 4

5 5 października 2015 POCZĄTKI MENNICY WARSZAWSKIEJ ZA PANOWANIA STANISŁAWA AUGUSTA Stanisław August Poniatowski w 1764 roku wstępując na tron obiecał w Pactach Conventach utworzenie w Polsce mennicy oraz danie narodowi polskiemu monety, która nie tylko zewnętrznie będzie najpiękniejszą w Europie, ale także wewnętrznie będzie przewyższała wszystkie inne monety kursujące na terenie kraju. Już 10 stycznia 1765 roku powołano Komisję Menniczą, która natychmiast zabrała się do tworzenia nowego systemu monetarnego. Wśród projektów wykorzystania mennic w Toruniu, Elblągu i Gdańsku, pojawiła się myśl otworzenia mennicy w Warszawie. Kilka miesięcy później tj. w lipcu, zakupiono pałac oraz przyległy do niego plac pojezuicki w celu wybudowania mennicy Jego Królewskiej Mości. 10 lutego 1766 roku Komisja Skarbowa wydała uniwersał o nowo wychodzącej monecie srebrnej z mennicy warszawskiej. Oficjalnie data 10 lutego 1766 została przyjęta za datę założenia mennicy warszawskiej, a na pamiątkę tego wydarzenia dzień 10 lutego postanowiono obchodzić jako święto mennicze dzień mincerza. Jednak czy faktycznie mennica w pełni funkcjonowała w lutym 1766 roku? Czy dzień 10 luty powinien być przyjęty za datę założenia mennicy warszawskiej? Z jakimi problemami borykała się Komisja Mennicza oraz sama mennica? mgr Rafał Janke 5

6 1 listopada 2015 W DNIU ŚWIĘTA ZMARŁYCH NIE ZAPOMNIJMY O GROBACH NASZYCH ZMARŁYCH NUMIZMATYKÓW! Karol Beyer, cmentarz ewangelicki, E, 3, 13 Mieczysław Czerski, cmentarz bródnowski, 6-S-II, 32 Józef Jodkowski, cmentarz powązkowski, 132, 2, 16 Kazimierz de Julien, cmentarz powązkowski, e, 8, 4 Ryszard Kiersnowski, cmentarz powązkowski, /11 Janusz Kurpiewski, cmentarz w Grabowie Stanisław Wawrowski, cmentarz północny, SVII-6, 8, 9 Edward Safuta, cmentarz wawrzyszewski, 4D, 8, 6 Anna Szemiothowa, cmentarz parafialny w Grodzisku Maz. Władysław Terlecki, cmentarz powązkowski, 154a-3-9 Bolesław Onak, cmentarz w Grabowie, al. 12, grób 16 Feliks Czapla, cmentarz północny, S-2, II, S.2.3. Kazimierz Blicharz, cmentarz wilanowski, al. XIV Aleksandra Krzyżanowska, cmentarz wawrzyszewski Kazimierz Zbichorski, cmentarz wawrzyszewski 6

7 9 listopada 2015 Aktywność mennicza Wschowy w XV i XVI wieku (zapomniany skarb ze Święciechowy) Współcześnie Wschowa jest małym, 14 tysięcznym miasteczkiem, stolicą powiatu położonego w województwie lubuskim. Zachowana stara zabudowa śródmieścia zaświadcza o latach świetności i interesującej historii miasta. Prawa miejskie otrzymała przed 1273 rokiem. Ówczesne położenie, na pograniczu Śląska i Wielkopolski sprzyjało silnemu rozwojowi ekonomicznemu. Obdarzona wieloma przywilejami, najpierw przez władców śląskich i wielkopolskich, a następnie przez królów polskich dynamicznie się rozwijała, stając się w XVI wieku obok Warszawy, Krakowa i Poznania jednym z najbogatszych miast Królestwa Polskiego. Wschowa w 1493 roku Obok produkcji znanych w świecie wyrobów włókienniczych, Wschowa była znana z emisji miejskich i królewskich pieniędzy. Brak wielu dokumentów menniczych powoduje, że działalność ta jest marginalizowana przez numizmatyków i nie doczekała się do tej pory kompleksowego opracowania w literaturze. 7

8 Podobnie jak w przypadku lokacji miasta, nie ma pewności kiedy i od kogo Wschowa otrzymała pierwszy przywilej menniczy. Trwają spory, czy działalność mennicza była prowadzona przed 1404 rokiem, kiedy to w Łęczycy król Władysław II Jagiełło nadał miastu przywileje. Przyznany wtedy przywilej menniczy, nakazywał bić denary zgodnie z wartością obowiązującą na Śląsku 12 sztuk na grosz, ale zgodnie z nowym wzorcem po jednej stronie orzeł piastowski, a po drugiej podwójny krzyż jagielloński. Wschowa z przywileju Króla skorzystała, a z czasem na denarach pojawił się szczególny, jedyny w polskiej numizmatyce, orzeł piastowski z pierścieniem w dziobie. Równocześnie w krzyżu jagiellońskim między krótszymi jego ramionami, umieszczono dwa pierścienie. Herb ten z czasem stał się herbem miejskim. Mogło to nastąpić w latach , po zrównaniu praw Wschowy z prawami obowiązującymi w Królestwie Polskim i złożeniu w Kościanie hołdu królowi Władysławowi II Jagielle. Aktywność menniczą Wschowa prowadziła aż do końca panowania Jana Kazimierza. Analiza skarbu 237 monet, znalezionego w Święciechowie (ok. 20 km od Wschowy) w 1981 roku, pozwala spojrzeć na historię mennictwa wschowskiego z okresu XV i I połowy XVI wieku na nowo. Ocena ikonograficzna 75 denarów wschowskich znajdujących się w Muzeum Regionalnym w Kościanie wskazuje, że we Wschowie od 1404 do 1550 roku, za panowania każdego panującego króla, działała mennica i emitowała denary, a w latach również denary i półgrosze królewskie. mgr Ryszard Kozłowski 8

9 7 grudnia 2015 Monety Bolesława Kędzierzawego w świetle rewelacyjnego skarbu z Dąbrowy Górniczej-Łośnia Monety Bolesława Kędzierzawego ( ), drugiego syna Bolesława Krzywoustego, będzie można lepiej poznać dzięki rewelacyjnemu odkryciu, jakiego dokonali archeolodzy w Dąbrowie Górniczej-Łośniu. Na terenie wczesnośredniowiecznej huty natrafili oni na wielki skarb monet i placków srebrnych 1. Ukryty został po 1162 r., a zawierał blisko tysiąc monet Bolesława Kędzierzawego. Najliczniejsze (427 szt.) były monety typu 1. Na awersie noszą one przedstawienie księcia na tronie z mieczem na kolanach a na rewersie relikwiarz z głową św. Wojciecha, patrona państwa i dynastii. W typie 2 (316 szt.) na jednej stronie widać postać stojącego księcia z proporcem i tarczą w rękach. Na drugiej zaś znów występuje Bolesław, ale w towarzystwie swego brata Mieszka III. Obaj siedzą za stołem i współtrzymają jabłko panowania, jako symbol razem sprawowanych rządów. Na monetach typu 3 (186 szt.) przedstawiono postać siedzącego na tronie Fryderyka Barbarossy. Jest to wynik hołdu, jaki w 1157 r. Kędzierzawy był zmuszony złożyć cesarzowi. Najmniej liczne (3 szt.) były monety typu 4. Domyślamy się, że skarb trafił do ziemi w początkach ich emitowania. Noszą one scenę najbardziej niezwykłą: trzech książąt siedzi za dobrze zastawionym stołem. Po środku widzimy seniora Bolesława Kędzierzawego, a po bokach młodszych braci. Jest to symbol zgodnie sprawowanej władzy, jako przeciwstawienie wcześniej prowadzonych walk bratobójczych. 1 D. Rozmus, S. Suchodolski, J. Tokaj, Wczesnośredniowieczny skarb hutnika z Dąbrowy Górniczej-Łośnia. Monografia. Część 1, Dąbrowa Górnicza 2014 (Wyd. Muzeum Miejskie Sztygarka ). 9

10 Monety Bolesława trzech najmłodszych typów w tym skarbie już nie wystąpiły. Są one stosunkowo rzadkie i wciąż mało zbadane. Nie ma nawet pewności czy wszystkie rzeczywiście wybił Kędzierzawy. Na monetach tych pojawiają się przedstawienia zupełnie nowe: książę na koniu (typ 5), gryf dawniej utożsamiany z orłem (typ 6) i wreszcie orzeł (typ 7). typ 1 typ 2 typ 3 prof. dr hab. Stanisław Suchodolski 10

11 12 stycznia 2016 Order świętego Stanisława rocznicowe reminiscencje W maju 2015 r. obchodziliśmy 250. rocznicę utworzenia Orderu Świętego Stanisława Biskupa i Męczennika. Jego twórcą był król Stanisława August Poniatowski ostatni monarcha Rzeczypospolitej. Order ustanowiony został jako drugi z kolei, po Orderze Orła Białego, jako nagroda szczególnego względu dla poddanych. Oczywiście dotyczyła ona jedynie szlachetnie urodzonych. Pierwsza dekoracja odbyła się dzień po ustanowieniu orderu 8 maja 1765 r. chciano w ten sposób zyskać przychylność części arystokracji niechętnie nastawionej do króla. Obok celu politycznego był też aspekt filantropijny, który miał być realizowany poprzez opłaty orderowe na rzecz Szpitala Dzieciątka Jezus. Po upadku Rzeczypospolitej order został reaktywowany w Księstwie Warszawskim, a następnie w Królestwie Polskim. Po upadku Powstania Listopadowego włączono go do systemu orderowego Cesarstwa Rosyjskiego. Został zruszczony i zatracił swój polski, narodowy charakter. Nie odnowiono go w niepodległej II Rzeczypospolitej, a jego elementy włączono symbolicznie w nowy polski order Polonia Restituta, który nadawany jest do chwili obecnej. prof. dr hab. Krzysztof Filipow 11

12 NOWOŚCI WYDAWNICZE Podskarbiówki i liczmany Rzeczypospolitej Obojga Narodów i z Rzeczpospolitą powiązane 80,- Warszawski Pamiętnik Numizmatyczny 3 45,- 12