U Z A S A D N I E N I E

Transkrypt

1 U Z A S A D N I E N I E I. Przedmiot i cel regulacji Projekt rozporządzenia Ministra Przedsiębiorczości i Technologii w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy obsłudze żurawi wieżowych i szybkomontujących zawiera szczegółowe przepisy dotyczące zasad i warunków bezpiecznej pracy przy obsłudze tych żurawi (zwanych w dalszej części Uzasadnienia żurawiami ). Regulacja dotyczy pracy operatorów żurawi oraz innych osób pracujących bezpośrednio przy żurawiu tj. sygnalisty i hakowego. Do niedawna zasady bezpieczeństwa i higieny pracy operatorów żurawi regulowane były rozporządzeniem Ministrów Pracy i Opieki Społecznej oraz Zdrowia z dnia 20 marca 1954 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy obsłudze żurawi, które uchylone zostało w 2013 roku. W związku z licznymi sygnałami zgłaszanymi do Ministra Rozwoju i Finansów ze strony organizacji pracowniczych i związkowych reprezentujących sektor budowlany, a dotyczącymi braku przepisów bezpośrednio odnoszących się do problematyki bezpiecznej pracy przy obsłudze żurawi zaszła potrzeba opracowania nowej regulacji uwzględniającej zgłaszane w tej sprawie postulaty. W opinii środowiska operatorów żurawi brak szczegółowego uregulowania kluczowych dla bezpiecznej eksploatacji żurawia zagadnień skutkuje stale pogarszającymi się warunkami pracy, występowaniem niebezpiecznych zdarzeń i wypadków przy pracy, a także brakiem jednolitych praktyk oraz znacznym ograniczeniem możliwości kontroli warunków pracy. Ogólne przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy nie uwzględniają specyfiki pracy operatora żurawia. Rozwiązaniem wskazanego wyżej problemu jest wprowadzenie rozporządzenia regulującego zasady bezpieczeństwa i higieny pracy przy obsłudze żurawi. Głównym celem wprowadzenia tego aktu prawnego jest zapewnienie pracownikom obsługującym żurawie bezpiecznych warunków pracy, z uwzględnieniem specyfiki wykonywanego przez nich zawodu oraz zapewnienie podstawy prawnej do kontroli przestrzegania przepisów dotyczących warunków pracy tych osób. Cel ten możliwy jest do

2 spełnienia przez wprowadzenie nowej regulacji prawnej, ujednolicającej zasady bezpieczeństwa i higieny pracy przy obsłudze tych urządzeń. Podkreślenia wymaga tutaj okoliczność, że praca operatora żurawia wykonywana jest w szczególnie trudnych warunkach. Operator żurawia jest narażony na znaczne obciążenia fizyczne i psychiczne, w szczególności - zmienne warunki atmosferyczne, hałas, wibracje, czynniki chemiczne, pyły, praca na wysokości, wymuszona (pochylona) pozycja ciała, wykonywanie czynności powtarzalnych, dyskomfort fizjologiczny. Niezbędne jest w szczególności uregulowanie podstawowych zasad bezpiecznej eksploatacji żurawia oraz określenie procedury postępowania w przypadku wystąpienia sytuacji niebezpiecznej lub przeprowadzania wyjątkowo niebezpiecznych prac, takich jak transport ludzi przy użyciu żurawia, praca w warunkach kolizyjnych czy podnoszenie ładunku przez więcej niż jeden żuraw. Z uwagi na duże obciążenia psycho-fizyczne, występujące w pracy operatora żurawia, praca wszystkich operatorów żurawi, pracujących niezależnie od stosowanej formy zatrudnienia jest szczególnie niebezpieczna i wymagająca. Reasumując, należy stwierdzić, że obecne regulacje poruszające aspekty bezpieczeństwa i higieny pracy w odniesieniu do obsługujących żurawie są niewystarczające i nie wypełniają do końca luki prawnej, jaka powstała po uchyleniu rozporządzenia z 1954 r. II. Aktualny stan prawny Obecny stan prawny nie zawiera szczegółowych przepisów w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przy obsłudze żurawi. W 2013 roku rozporządzenie z 1954 r. zostało uchylone rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 1 marca 2013 r. Uchylone rozporządzenie z 1954 r. zawierało w szczególności regulacje w zakresie: 1) warunków, jakie musiał spełniać pracownik obsługujący żuraw; 2) czasu pracy osób obsługujących żuraw; 3) obowiązku i zasad prowadzenia książki kontroli żurawia; 4) obowiązków dźwigowego przy obsłudze żurawia; 5) reguł postepowania w przypadku wystąpienia sytuacji stwarzającej lub mogącej stwarzać zagrożenie; 6) sposobu porozumiewania się dźwigowego z ciężarowymi; 7) konserwacji stałej urządzenia; 8) nadzoru nad pracą dźwigowego;

3 9) urządzenia kabiny; 10) zabezpieczenia wejścia i galerii; 11) oświetlenia terenu pracy żurawia; 12) wzorów sygnalizacji dla podnoszenia i opuszczania ładunku; 13) instrukcji w zakresie obsługi żurawia obejmującej powinności dźwigowego, ciężarowego oraz pracowników przeładunkowych. Decyzję o uchyleniu tego rozporządzenia argumentowano jego przestarzałością oraz przeświadczeniem, że obowiązujące wówczas przepisy w pełni obejmowały swoim zakresem zagadnienia regulowane w uchylonym akcie. W uzasadnieniu do rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 1 marca 2013 r. wskazano, iż zapisy uchylonego rozporządzenia nie korespondowały z obecnym stanem techniki, jaki jest prezentowany przez producentów żurawi. Zrezygnowano z regulowania omawianej materii, gdyż uznano, że nie jest to konieczne z uwagi na unormowanie tych kwestii w powszechnie obowiązujących aktach prawnych. Na potwierdzenie powyższego przywołano inne aktualnie obowiązujące regulacje prawne, w których znajdują swoje odzwierciedlenie wymagania bezpieczeństwa pracy w odniesieniu do obsługi żurawi, wydane na podstawie: 1) ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, z późn. zm.), w szczególności rozporządzenia: - Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, - Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy, - Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie rodzajów prac wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej; 2) ustawy z dnia 21 grudnia 2000 r. o dozorze technicznym, w szczególności rozporządzenia: - Rady Ministrów z dnia 16 lipca 2002 r. w sprawie rodzajów urządzeń technicznych podlegających dozorowi technicznemu, - Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 października 2003 r.

4 w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego w zakresie eksploatacji niektórych urządzeń transportu bliskiego, - Ministra Gospodarki z dnia 18 lipca 2001 r. w sprawie trybu sprawdzania kwalifikacji wymaganych przy obsłudze i konserwacji urządzeń technicznych 3) ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności, w szczególności rozporządzenia: - Ministra Gospodarki z dnia 21 października 2008 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn, - Ministra Gospodarki z dnia 21 sierpnia 2007 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla sprzętu elektrycznego. Na podstawie analizy dokonanej przez środowisko pracownicze i organizacje związkowe związane z obsługą żurawi należy stwierdzić, że wyżej wymienione i aktualnie obowiązujące regulacje niestety nie wyczerpują w pełni przedmiotowej problematyki, tym samym w niewystarczający sposób oddają aktualny stan uwarunkowań pracy i wymagania wynikające z przepisów bhp, które związane są z obsługą żurawi. Dlatego zaszła konieczność opracowania nowego rozporządzenia uwzględniającego postulaty środowiska pracowniczego i organizacji związkowych wysuwane w kontekście wprowadzenia do obiegu prawnego szczegółowych przepisów dotyczących warunków pracy przy obsłudze żurawi w postaci nowej regulacji. III. Proponowane przepisy Dla zapewnienia bezpiecznych warunków pracy przy obsłudze żurawi konieczne jest wprowadzenie do obowiązującego porządku prawnego rozporządzenia, wydanego na podstawie Kodeksu pracy, regulującego zasady bezpiecznej eksploatacji tych urządzeń. Projekt tego rozporządzenia zawiera szczegółowe regulacje, które pozwolą ujednolicić przepisy w zakresie bezpiecznej pracy przy obsłudze żurawi. W projektowanym rozporządzeniu z uwagi na specyficzną pracę operatorów żurawi szczegółowo unormowano aspekty mające wpływ na bezpieczeństwo, które w niektórych przypadkach, pomimo uregulowania ich w innych przepisach, zostały w projektowanym rozporządzeniu uwzględnione bądź przywołane. Ograniczono się jednak do tych najważniejszych.

5 Należy zwrócić uwagę, że przedmiotowy projekt dotyczy urządzeń stosowanych w całej gałęzi gospodarki i nie odnosi się tylko do prac związanych z budownictwem. Ponadto praca na tego typu żurawiach jakimi są żurawie wieżowe i szybkomontujące, gdzie stanowisko operatora znajduje się na dużych wysokościach dochodzących do 120 m, jest szczególnie niebezpieczna i uciążliwa. Operatorzy żurawi pracują często w zaludnionych obszarach i w ciągach komunikacyjnych gdzie zapewnienie bezpieczeństwa obsługi żurawia jest bardzo ważne. W związku z tym zasadne jest doszczegółowienie w projektowanym akcie przepisów, które stanowić będą jasny i czytelny przekaz. Dla czytelności aktu wykonawczego projektowane rozporządzenie podzielone zostało na 3 rozdziały opisane poniżej. Rozdział 1. Przepisy ogólne Zakres rozdziału 1. obejmuje przepisy ogólne projektowanego rozporządzenia. W 1 określono obszar objętych regulacjami urządzeń jakimi są żurawie wieżowe i szybkomontujące. Ponadto przepis ust. 2 mówi o wyłączeniu ze stosowania przepisów niniejszego rozporządzenia żurawi, które pracują na stałych i ruchomych platformach wiertniczych. W 2 zdefiniowano pojęcia zastosowane w rozporządzeniu zaczynając od żurawi wieżowych i szybkomontujących a następnie określając definicje dla operatora żurawia, sygnalisty, hakowego, instrukcji żurawia oraz instrukcji bezpieczeństwa prac transportowych. Rozdział 2. Obsługa żurawia W rozdziale 2. określono regulacje dotyczące warunków obsługi żurawia. W 3 i 4 określono warunki jakie muszą spełniać operator żurawia, sygnalista i hakowy. Przywołano wymóg ukończenia 18 lat zarówno przez operatora żurawia, sygnalistę i hakowego a także obowiązek posiadania aktualnego orzeczenia lekarskiego o braku przeciwskazań do wykonywania pracy na wskazanych ww. stanowiskach pracy. W przypadku kandydata na operatora żurawia w 3 pkt 1 przywołano obowiązek posiadania zaświadczenia kwalifikacyjnego do obsługi żurawi uzyskanego na podstawie przepisów dotyczących trybu sprawdzania kwalifikacji wymaganych przy obsłudze i konserwacji urządzeń technicznych. W 5 ust. pkt 1-4 przywołano obowiązek zapoznania się przez operatora żurawia, sygnalistę i hakowego z ryzykiem zawodowym, instrukcjami bezpieczeństwa i higieny pracy

6 wynikającymi z przepisów ogólnych dot. bhp, instrukcją żurawia z zakresu obsługi żurawia oraz z instrukcją bezpieczeństwa prac transportowych. Ponadto w pkt 5 wprowadzono obowiązek zapoznania się przez operatora żurawia z procedurą ewakuacji operatora żurawia z kabiny żurawia. Obowiązek zapewnienia pracownikom dokumentacji wyszczególnionych w 5 ust. 1 (pkt. 1-5) spoczywa na pracodawcy. Ponadto obecne przepisy nie regulują obowiązku zapewnienia bezpiecznej drogi ewakuacyjnej z żurawia co powoduje, że w sytuacji zagrożenia życia lub zdrowia operatora służby ratownicze mają ograniczoną możliwość (lub brak możliwości) dotarcia do kabiny żurawia i ewentualnej ewakuacji operatora z tej kabiny. Konieczne było zatem opracowanie procedury ewakuacji operatora z kabiny żurawia. O obowiązku tym mowa jest w 5 ust. 1 pkt 5 rozporządzenia. Przepis zawarty w 6 rozdziela funkcje operatora żurawia, sygnalisty i hakowego na różne osoby co oznacza, że nie można wykonywać jednocześnie czynności dla ww osób. Konieczne było wprowadzenie wymogu zapewnienia łączności pomiędzy operatorem żurawia a sygnalistą. Przepis zawarty w 7 wymaga zrozumiałej komunikacji pomiędzy tymi osobami. Potrzeba uregulowania tych kwestii wynika przede wszystkim z pracy operatora żurawia na coraz większych wysokościach oraz utrudnionych w takiej sytuacji prawidłowych odczytów sygnałów ręcznych z dużych wysokości. W przypadku wystąpienia awarii urządzenia komunikacyjnego sygnalista ma obowiązek nawigowania operatora żurawia przy użyciu sygnałów ręcznych do czasu zakończenia rozpoczętej czynności, o czym mówi 7 ust. 2. Wzory sygnałów ręcznych mimo, że zostały określone w ogólnych przepisach bezpieczeństwa i higieny pracy to jednak z uwagi na bardzo ważne znaczenie znajomości tych sygnałów przez osoby obsługujące żuraw zasadnym było wskazanie ich w formie załącznika nr 1 w przedmiotowym rozporządzeniu o czym mówi 7 ust. 3. W 8-9 wprowadzono regulacje dotyczące czynności sygnalisty i hakowego, wskazując na kluczowe kwestie w zakresie prac tych osób, które mają wpływ na bezpieczeństwo przenoszenia ładunków przez operatora żurawia. Dodatkowo w 10 określono obowiązek stosowania przez sygnalistę i hakowego widocznych elementów odzieży lub wyposażenia pozwalających na odróżnienie tych osób od pozostałych pracowników. Pozwoli to operatorowi na łatwiejszy kontakt wzrokowy z tymi osobami.

7 Istnieje również potrzeba uregulowania przepisów w zakresie pracy w trudnych warunkach atmosferycznych, zwłaszcza przy pracach wykonywanych przy silnym wietrze. Przepisy te zostały określone w 11 ust. 1 pkt 7-8. Przy obsłudze żurawia wieżowego większe znaczenia ma przy tym nie sama prędkość wiatru, ale siła jego podmuchów. Stąd przepisy w projektowanym rozporządzeniu o treści przy prędkościach wiatru w porywach powyżej oznaczają jednocześnie siłę wiatru jak i jego porywy. Ponadto w 11 określono również inne czynności zabronione podczas obsługi żurawia. m.in. w pkt 14 określono minimalną i maksymalną temperaturę w kabinie żurawia która musi być zapewniona aby operator żurawia mógł pracować. W 12 i 13 określono regulacje w zakresie zasad postępowania w przypadku wystąpienia sytuacji niebezpiecznych, w szczególności w 13 wskazano m.in. sytuacje takie jak awaria, uszkodzenie żurawia bądź braku elementów konstrukcyjnych żurawia przy których należy wstrzymać prace. Obecnie postępowanie w tych sytuacjach w niewielkim zakresie normują instrukcje obsługi poszczególnych urządzeń. Konieczne było więc wprowadzenie i ujednolicenie procedur postępowania w przypadku tego rodzaju zdarzeń. W 14 uregulowano obowiązek prowadzenia książki dyżurów dla każdego żurawia. W książce dyżurów operator żurawia wpisuje wszelkie zdarzenia które mogą wystąpić przy obsłudze żurawia w szczególności wskazane w ust. 2. Niezbędne okazało się również określenie w projekcie rozporządzenia szczegółowych warunków wykonywania niezwykle niebezpiecznych manewrów, takich jak przenoszenie człowieka przy użyciu żurawia ( 15), praca w warunkach kolizyjnych ( 16) czy przenoszenie ładunku przez więcej niż jeden żuraw ( 17). W wprowadzono szczegółowe regulacje w tym zakresie. W 19 rozporządzenia określono iż czynności operatora żurawia (łącznie z wejściem i zejściem z żurawia) nie mogą być wykonywane dłużej niż 8 godzin na dobę. Kwestia ta wymagały uregulowania z uwagi na to, że praca wykonywane przez operatora żurawia ma bezpośredni wpływ na bezpieczeństwo pracy. W 20 uregulowano kwestie dotyczące wyposażenia kabiny żurawia mające bezpośredni wpływ na zmniejszenie uciążliwości pracy oraz zwiększenie bezpieczeństwa wykonywania tego typu prac. Ponadto uregulowano obowiązek zapewnienia odpowiednich warunków do wykonywania pracy operatorowi żurawia zgodnie z przepisami określonymi w

8 Ważną kwestią wpływająca na bezpieczeństwo, która została uregulowana w 21 jest sprawa oświetlenia terenu pracy żurawia i samego żurawia. W praktyce teren pracy żurawia rzadko jest prawidłowo oświetlony, a stosowane oświetlenie nie uwzględnia różnicy w postrzeganiu światła z ziemi i z wysokości kabiny żurawia. Postrzeganie światła różni się w zależności od odległości od jego źródła. Im ta odległość jest większa, tym widoczność maleje. Tak więc osoba, która pracuje na ziemi może mieć zapewnioną wystarczającą widoczność, a przy tych samych warunkach osoba, która pracuje 50 m wyżej nie ma odpowiedniej widoczności. W związku z powyższym konieczne było wskazanie m.in. w 21 ust. 2 obowiązku zapewnienia w każdym punkcie poboru ładunku oświetlenia o odpowiednim natężeniu które zapewnia operatorowi żurawia pracującemu na znacznych wysokościach właściwej widoczność. W 22 natomiast przewidziano obowiązek montażu dźwigu (windy) lub zapewnienia innej drogi ułatwiającej dotarcie do stanowiska pracy przy żurawiach o wysokości powyżej 80 m. Zamiast dźwigu dopuszcza się w tym przypadku zastosowanie pomostu łączącego budynek z żurawiem, usytuowanego na wysokości nie mniejszej niż 80 m. Takie zapisy są niezbędne dla wyeliminowania nadmiernego wysiłku operatora co może się wiązać z dodatkowym zagrożenie spowodowanym upadkiem w szczególności w okresie zimowym. Rozdział 3. Przepis końcowy W 23 określono termin wejścia w życie projektowanego rozporządzenia, który wyznaczony został na 3 miesiące od dnia ogłoszenia z wyjątkiem 20-21, które wejdą w życie po upływie 6 miesięcy oraz 22, które wejdzie w życie po upływie 12 miesięcy od dnia ogłoszenia. Wskazane w ww. przepisie daty wiążą się z koniecznością dostosowania żurawi do określonych rozporządzeniem przepisów. Załącznikiem do przedmiotowego projektu rozporządzenia są: 1) wzór sygnałów ręcznych jako zał. nr 1 (w skali szarości); Zakłada się, że proponowane przepisy wpłyną na poprawę bezpieczeństwa pracy przy obsłudze żurawi, co powinno przyczynić się na zmniejszenie wypadków przy pracy a co się z tym wiążę zmniejszenia strat finansowych z tym związanych. Jednocześnie przedsiębiorcy będą musieli ponieść koszty przy dostosowaniu niektórych przepisów w życie. Na podstawie przyjętych założeń dodatkowe koszty będą wynikały z zapewnienia wyposażenia kabiny w szczególności w urządzenie umożliwiające odczytanie wartości prędkości wiatru mierzonej na wysokości wysięgnika oraz w przypadku nie spełnienia określonej w rozporządzeniu

9 temperatury w kabinie żurawia również w urządzenie umożliwiające dostosowanie odpowiedniej temperatury. Będzie to działanie jednorazowe, które w dalszej perspektywie zwiększy konkurencyjność przedsiębiorców w tej branży. Termin wejścia w życie rozporządzenia zaplonowany został po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia z wyjątkiem przepisów dotyczących wyposażenia kabiny żurawia ( 20) i oświetlenia terenu pracy żurawia ( 21) które wejdą w życie po upływie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia oraz przepisu mówiącego o obowiązku dotarcia do kabiny żurawia usytuowanej na wysokości równej lub większej niż 80 m za pomocą windy lub innego urządzenia bądź zastosowanie pomostu łączącego budynek z żurawiem które wejdzie w życie po 12 miesiącach od dnia ogłoszenia. IV. Dodatkowe informacje Zgodnie z art. 5 ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa (Dz. U. z 2017 r. poz. 248) oraz na podstawie 52 uchwały nr 190 Rady Ministrów z dnia 29 października 2013 r. Regulamin pracy Rady Ministrów (M.P. z 2016 r. poz. 1006, z późn. zm.) projekt rozporządzenia, z chwilą przekazania do uzgodnień i konsultacji publicznych, zostanie udostępniony w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie podmiotowej Rządowego Centrum Legislacji, w zakładce Rządowy Proces Legislacyjny. Projekt rozporządzenia nie podlega przedstawieniu właściwym organom i instytucjom Unii Europejskiej, w tym Europejskiemu Bankowi Centralnemu, w celu uzyskania opinii, dokonania powiadomienia, konsultacji albo uzgodnienia. Projekt rozporządzenia jest zgodny z prawem Unii Europejskiej. Projekt rozporządzenia nie zawiera norm technicznych w rozumieniu przepisów 4 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie sposobu funkcjonowania krajowego systemu notyfikacji norm i aktów prawnych (Dz. U. poz. 2039, z późn. zm.), w związku z czym nie podlega notyfikacji zgodnie z trybem przewidzianym w tych przepisach.