Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI

Transkrypt

1 Systemy Inkubacji Jamesway Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI MANOPSCACIPO Revison 1.1

2 Jamesway Incubator Company Inc. 30 High Ridge Court Cambridge, Ont., Canada N1R 7L3 tel: (519) fax: (519) for customer service: Niniejsza publikacja i jej zawartość są własnością Jamesway Incubator Company Inc. Kopiowanie w całości lub w części, w jakikolwiek sposób, bez zezwolenia Jamesway Incubator Company Inc. jest zabronione Jamesway Incubator Company Inc.

3 Spis treści 1. Wprowadzenie do ACI Wprowadzenie Koncepcja systemów jednonakładowych Zalety jednonakładowego systemu ACI firmy Jamesway Bio-bezpieczeństwo Elastyczność Optymalna wylęgowość i jakość piskląt Opis jednonakładowego systemu inkubacji Opcje wielkości i pojemności aparatów jednonakładowych ACI Opcje wielkości i pojemności klujników jednonakładowych ACI Opis elementów jednonakładowego ACI System sterujący Sentry Panel sterowania Hub światłowodowy Zespół sterujący aparatu Panel sterowania operatora i lampki stanu Czujnik temperatury i wilgotności System Sentry w hali - Opcjonalny System wentylacji, ogrzewania i chłodzenia ECU zespół klimatyzacji Zespół klimatyzacji Doprowadzenie wody Przesłony Komora wentylacyjna klujników System obracania jaj Sprężone powietrze Wózki fermowe, lęgowe i klujnikowe Wózki fermowe System transportu jaj SST Urządzenie do automatycznego nakładu jaj Wózki lęgowe Wózki klujnikowe Tace lęgowe Klujnikowe wózki platformowe i kosze klujnikowe Akcesoria Alarm pomocniczy Wózek do tac lęgowych Wózek do magazynowania tac lęgowych Bateryjny tester obwodów elektrycznych Termometr cyfrowy Miernik prędkości przepływu powietrza Tester wózków lęgowych Tester wody Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 3

4 2. Wymagania jednonakładowego ACI Wymagania wentylacyjne Magazyn jaj Optymalne parametry w hali lęgowej jednonakładowego ACI Optymalne parametry w hali klujnikowej jednonakładowgo ACI Pomieszczenie do wybierania piskląt i myjnia Magazyn piskląt Magazyn czysty Wymagania dotyczący wody System wody chłodzącej Zalecenia dotyczące wody grzewczej Woda do nawilżaczy Wymagania elektryczne Standard Wymagania dotyczące powietrza Sprężone powietrze Profile jednonakładowych ACI Profile Brojlery i kury mięsne hodowlane Nioski Procedury robocze Procedury Zasady postępowania z jajami Przyjmowanie i magazynowanie jaj Nakładanie jaj na wózki lęgowe Metody nakładania jaj na wózki lęgowe Przygotowanie Metoda 1: Z wózków fermowych na wózki lęgowe Metoda 2: Nakładanie ręczne Metoda 3: Nakładanie zautomatyzowane Nakładanie nakładu pełnego Nakładanie nakładu częściowego Końcowa inspekcja wózków z jajami Uruchomienie Lewa, czy prawa ręka? Kontrola przed uruchomieniem Pierwsze uruchomienie Procedury nakładu Wstawianie wózków do aparatu Włączenie aparatu Zasady procedur nakładu i przekładu jaj Przekład jaj z wózków lęgowych do koszy klujnikowych Metoda 1: Ręczna Zakończenie przekładu Mycie i odkażanie aparatów Wylęg piskląt Wybieranie piskląt Metoda 1: Ręczna Metoda 2: Półautomatyczna i automatyczna Mycie i odkażanie klujników Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 4

5 5. Rutynowa konserwacja Konserwacja Harmonogram konserwacji Codzienna Cotygodniowa Po każdym przekładzie/myciu Co trzy miesiące Harmonogram konserwacji aparatów i klujników ACI Rozwój zarodków i rozwiązywanie problemów lęgowych Rozwój zarodka Embriologia kury, najważniejsze etapy rozwoju zarodkowego Przed zniesieniem jaja Pomiędzy zniesieniem a inkubacją Podczas inkubacji Analiza odpadów powylęgowych Opóźniony wylęg piskląt Całkowicie rozwinięty zarodek z dziobem poza komorą powietrzną Całkowicie rozwinięty zarodek z dziobem w komorze powietrznej Wczesne nakluwanie piskląt Pisklęta zamarłe po nakluciu skorupy Nieprawidłowe ułożenia zarodków Pisklęta oklejone (białko przyklejone do piskląt) Pisklęta oklejone (białko przyklejone do puchu) Pisklęta z przyklejonymi resztkami jaj Eksplodowanie jaj Jaja czyste Pierścień krwisty (zamieranie zarodków w 2-4 dniu) Zammmieranie zarodków w 2 tygodniu inkubacji Zbyt mała komora powietrzna Zbyt duża komora powietrzna Zbyt wczesny wylęg Zbyt małe pisklęta Zbyt duże pisklęta Różnice pomiędzy tacami w wylęgu lub jakości piskląt Miękkie pisklęta Odwodnione pisklęta Zmacerowane pisklęta Pępowina niezagojona, sucha Pępowina niezagojona, wilgotna o nieprzyjemnym zapachu Pisklęta nie wstają Pisklęta kalekie Wykrzywione palce Rozjeżdżanie się nóg Krótki puch Nieotwarte oczy Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 5

6 7. Dodatki Dodatek I: Menu konfiguracji panela operatora Dostęp do tych funkcji: Wybór opcji z Menu dostępnych funkcji: Uruchomienie funkcji kalibracji: Kalibracja Zachowywanie nowych ustawień Alarms Setpoints Użycie funkcji Setpoints Dodatek II: Instrukcja obsługi czujnika dwutlenku węgla Instalacja Zmiana Epromu Używanie czujnika dwutlenku węgla Machine State To Change Setpoints Edycja profilu Carbon Dioxide Setup Koncentracja gazu do kalibracji Alarm wysokiego poziomu dwutlenku węgla Minimalne otwarcie przesłon dla bezpieczeństwa Safety Damper Starts At Day Setpoint Control Hysteresis Damper Duty Cycle Change Calibration Kalibracja punktu zerowego Kalibracja zakresu czujnika Carbon Dioxide Units Alarmy Panel wyświetlacza operatora Dostęp do tego ekranu Kalibracja czujnika dwutlenku węgla Dodatek III: Znaczenie transportu jaj i piskląt Zakażnie bakteryjne Kontrola temperatury Unikanie szoków termicznych Wilgotność względna Ruch Transport piskląt jednodniowych Kontrola temperatury i wilgotności Zapewnienie wystarczającej wentylacji Przygotowanie do transportu powietrznego Dodatek IV: Zapewnienie pisklętom jednodniowym najlepszego startu Przyjęcie piskląt Śmiertelność w okresie pisklęcym Higiena i zdrowie Kontrola biegunek Woda przed paszą Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 6

7 Dodatek V: Higiena w zakładzie wylęgowym: koncepcje, rozwiązania i ocena Programy kontroli jakości Minimalizacja zakażeń Prewencja przy projektowaniu Zabiegi chemiczne Dodatek VI: Praktyczne wytyczne higieny w zakładzie wylęgowym w celu zapewnienia jakości103 Dla każdego obiektu ustalić skuteczny program Skuteczność środków higieny i środków dezynfekcji Rutynowy monitoring procesu Program monitoringu zakładu wylęgowego krytycznych punktów kontroli Rozwiązywanie powstałych problemów Określenie prawdziwych wyników Dodatek VII: Postępowanie z odpadami z zakładu wylęgowego Systemy usuwania odpadów System podciśnieniowy Co robić z odpadami Dobra karma dla zwierząt domowych Dodatek VIII: Przewodnik analizy jaj w zakładzie wylęgowym Analiza jaj świeżych Analiza podczas świetlenia Analiza powylęgowa Procedura analizy Określanie zamarłych zarodków Określanie zapłodnienia Prowadzenie dokładnych zapisów Słownik Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 7

8 Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 8

9 1.Wprowadzenie do ACI koncepcja systemów jednonakładowych zalety opis wielkości i pojemności opis elementów Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 9

11 Wprowadzenie do ACI Koncepcja systemów jednonakładowych Jednonakładowy system inkubacji ACI (Advanced Concepts in Incubation) firmy Jamesway zapewnia bardzo efektywne lęgi oraz wysoką jakość piskląt. W jednonakładowym systemie inkubacji z definicji wszystkie jaja są równocześnie nakładane do aparatu lęgowego i wszystkie są równocześnie z niego wybierane, z wyraźną przerwą w pracy aparatu pomiędzy nakładami, zgodnie z zasadą wszystko pełne-wszystko puste. Firma Jamesway stworzyła jednonakładowy system inkubacji ACI jako uzupełnienie istniejącego wielonakładowego systemu inkubacji Jamesway, w celu zaspokojenia technologicznych i genetycznych wymagań drobiarstwa. Ten wyrafinowany system łączy w sobie najwyższy poziom technologiczny komponentów i sterowania z prostą obsługą i konserwacją. Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 11

12 Zalety jednonakładowego systemu ACI firmy Jamesway Bio-bezpieczeństwo Temperatura i wysoka wilgotność powietrza wymagane podczas inkubacji zapewniają również idealne warunki wzrostu bakterii. Aparaty jednonakładowe ACI mogą być dokładnie myte i odkażane po każdym nakładzie, bez przerywania procesu inkubacji. Tak wysoki poziom czystości nie tylko podnosi jakość piskląt, lecz również obniża wczesną śmiertelność na fermie. Zakażenie, jakie może się zdarzyć, ogranicza się do partii jaj znajdującej się w aparacie i można je zwalczać w czasie pobytu jaj w aparacie lub po ich wybraniu. Elastyczność Bez problemów można różnicować parametry lęgu, czas nakładu i dokonywać nakładów częściowych. W okresach mniejszego popytu aparat może być wyłączony. Zasada wszystko pełne wszystko puste w jednonakładowym systemie ACI oraz w pełni programowalne sterowanie umożliwiają zróżnicowanie czasu przekładu jaj. Optymalna wylęgowość i jakość piskląt Jednonakładowe systemy inkubacji ACI zostały stworzone do inkubacji dużych ilości jaj w warunkach bardzo zbliżonych do warunków zapewnianych przez kwokę, np podwyższony poziom CO 2. W naturze warunki stwarzane jajom przez kwokę stopniowo zmieniają się w czasie inkubacji. Przy zastosowaniu jednonakładowego systemu ACI firmy Jamesway, te naturalne warunki mogą być z łatwością utrzymywane i kontrolowane. Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 12

13 Opis jednonakładowego systemu inkubacji Temperatura w aparacie, ilość świeżego powietrza i wilgotność są dostosowywane i programowane dla każdej partii jaj (patrz: Programy lęgu jednonakładowych ACI). Wózki na kołach są umieszczane po obu stronach zespołu klimatyzacji ECU. Zespół klimatyzacji (ECU) spełnia funkcje wentylacji, ogrzewania, chłodzenia i regulacji wilgotności. Świeże powietrze pobierane jest z frontu aparatu a wylot powietrza znajduje się z tyłu. Wentylatory cyrkulacyjne, wraz z automatycznie sterowanymi przesłonami wlotu i wylotu powietrza utrzymują optymalne warunki środowiska dla każdej partii jaj. Dzięki specyficznemu obiegowi powietrza w jednonakładowym aparacie ACI do utrzymania optymalnej temperatury i wilgotności wystarczy tylko jeden punkt pomiarowy. Warunki w aparacie są mierzone przez czujniki temperatury i wilgotności, umieszczone centralnie ponad jajami, informacje te są przesyłane do sterownika Sentry, który reguluje prawidłowe działanie aparatu. Wózki lęgowe są wtaczane do aparatu przez drzwi znajdujące się po obu stronach ECU. Po inkubacji jaja są przekładane do klujnika, gdzie pozostają aż do wylęgu. Po zakończeniu wylęgu pisklęta są wybierane z klujnika i po przeprowadzeniu wymaganych zabiegów dostarczane na fermę. Powietrze świeże Regulowane środowisko aparatu ECU zapewnia jakość powietrza Czujniki temperatury i wilgotności (Czujnik CO 2 opcionalny) odczytują parametrów w aparacie Sentry ECU Powietrze klimatyzowane Powietrze powracające Powietrze wyprowadzane Masa jaj Profile Sterownik aparatu Podstawowe wymagania aparatu: Czujnik temperatury i wilgotności. Sterownik aparatu. Panel operatora. Jeśli jeden z tych komponentów nie działa, aparat nie uruchomi się. Rola wyświetlacza Sentry i hubów optycznych Są komponentami sieci. Pozwalają na sterowanie wszystkich podłączonych aparatów z centrali. Wyświetlacz Sentry to interface sieci i wspólne wejście do funkcji operacyjnych każdego aparatu. Czy aparat może funkcjonować bez wyświetlacza Sentry i hubów optycznych? Tak, ale tylko po uprzednim zaprogramowaniu. Bez działającego wyświetlacza Sentry i hubów optycznych nie będzie sieci, a więc i prostej metody sterowania aparatami. Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 13

14 Opcje wielkości i pojemności aparatów jednonakładowych ACI Serie aparatów dużych Głębokość: 2851 mm Wysokość:2515 mm Szerokość pod.:5372 mm Pojemność pod.: 55,440 to 60,480 JAMESWAY Serie aparatów średnich Głębokość: 2851 mm Wysokość: 2515 mm Szerokość pod.: 4026 mm Pojemność pod.: 34,560 to 40,320 JAMESWAY Serie aparatów małych Głębokość: 2851 mm Wysokość: 2515 mm Szerokość pod.: 2959 mm Pojemność pod.: 17,280 to 20,160 JAMESWAY Serie aparatów bardzo małych Głębokość: 1752 mm Wysokość: 2515 mm Szerokość pod.: 2959 mm Pojemność pod.: 8,640 to 10,080 JAMESWAY Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 14

15 Opcje wielkości i pojemności klujników jednonakładowych ACI Serie klujników średnich Długość: 2851 mm Wysokość: 2515 mm Szerokość pod,: 4026 mm Pojemność pod.: 25,092 to 30,240 JAMESWAY Serie klujników małych Długość: 2851 mm Wysokość: 2515 mm Szerokość pod.: 2959 mm Pojemność pod.: 17,280 to 20,160 JAMESWAY Serie klujników bardzo małych Długość: 1752 mm Wysokość: 2515 mm Szerokość pod.: 2959 mm Pojemność pod.: 8,640 to 10,080 JAMESWAY Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 15

17 TEMPERATURE SETPOINT ACTUAL FANS LIGHTS ALARM BYPASS TURN HUMIDITY ALARM CANCEL Opis elementów jednonakładowego ACI System sterujący Sentry System ten zapewnia kompleksowe sterowanie aparatu. Panel wyświetlacza połączony jest światłowodem z zespołem sterującym, składającym się z wilgotnościomierza i platynowego czujnika temperatury. Nastawione parametry są utrzymywane przez odpowiednią regulację wilgotności i temperatury. Czujniki temperatury i wilgotności do dokładnej oceny środowiska w aparacie. ROOM SENTRY JAMESWAY Sentry hali jest urządzeniem monitorującym temperaturę i wilgotność. Zakresy alarmu wysokiej i niskiej temperatury oraz wilgotności mogą być zaprogramowane w Sentry hali. Mechaniczny Damska Na panelu operatora znajdują się przełączniki potrzebne dla funkcji aparatu. Hala lęgowa Hala klujnikowa Elektryczny Woda Warsztat Magazyn Męska Jadalnia Biuro Sterownik aparatu reguluje środowisko w aparacie. Każdy jest połączony oddzielnym przewodem z hubem optycznym. Magazyn jaj Magazyn czysty Hala mycia/ wybierania Magazyn Hala pisklęca Główny wyświetlacz Sentry Panel wyświetlacza Sentry pozwala operatorowi na przegląd danych wymaganych dla funkcjonowania zakładu. Huby optyczne pozwalają na podłączenie wielu aparatów. Każdy komponent łączy się oddzielnym przewodem. Kabel optyczny łączy wszystkie systemy informacyjne. System komputerowy Hatchcom pozwala na równoczesne wykonywanie wielu zadań bez wpływu na sprzęt monitorujący inkubację. Włączenie Hatchcom do systemu jest opcjonalne. Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 17

18 TERM. COLOUR 1 RED 2 YELLOW 3 BLUE 4 BLACK 5 ORANGE PB 4839 Panel sterowania Panele sterowania systemu Sentry powinny być strategicznie rozmieszczone w zakładzie wylęgowym. Do sieci można podłączyć dowolną ilość paneli, dla funkcjonowania sieci wymagany jest przynajmniej jeden. Dostęp do każdego aparatu możliwy jest z każdego panela sterowania. Zapewnia to możliwość pełnego monitoringu i sterowania zakładu wylęgowego z każdego panela sterowania podłączonego do sieci. Wszystkie funkcje kontrolne i robocze aparatu są dostępne z panelu sterowania, jego menu pozwala operatorowi na zmianę nastawień aparatu, wyłączenie alarmu, wejście do wykresów graficznych, zmianę parametrów alarmu, wprowadzenie profilu, etc. Tylko jeden panel może być ustawiony jako Panel Główny. Panel Główny steruje siecią. W lewej górnej części jego ekranu znajduje się słowo Master. Z panela tego dostępne są niektóre funkcje, niedostępne z innych paneli, np włączenie i wyłączenie hasła dostępu. Wyświetlacz Światło alarmu Port drukarki Klawiatura Hub światłowodowy Hub światłowodowy jest węzłem przekazywania danych w sieci. Każdy hub posiada 10 portów. Zazwyczaj dwa z nich są zarezerwowane dla komunikacji momiędzy hubami. Pozostałych osiem służy do podłączenia zespołów sterujących, paneli sterowania, etc. Kabel optyczny służy do przekazywania danych w sieci i łączy ze sobą huby, aparaty, panele sterowania, i inne opcjonalne akcesoria. Schemat połączeń światłowodów umieszczony na wewnętrznej stronie pokrywy skrzynki. FIBRE OPTIC HUB POWER SUPPLY WIRING (ACDC or Condor POWER SUPPLY) LINE VOLTAGE /240 CONNECT TOGETHER 3+4 LINE CONNECTION Zasilanie elektryczne Skrzynka światłowodów zamknięta Bezpiecznik Hub światłowodowy Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 18

19 Zespół sterujący aparatu Każdy aparat wyposażony jest w zespół sterujący. Zespół ten służy do sterowania i monitorowania warunków w aparatach i klujnikach. Wszystkie urządzenia robocze i sterujące są podłączone do zespołu sterującego. Transformator Zasilanie elektryczne Moduł sterownika aparatu Moduł czujnika Moduł wyłącznika zasilania Panel sterowania operatora i lampki stanu Konfigurację panela sterowania operatora omówiono na str 85 w dodatkach. POWER ALARM ALARM BY-PASS To ZIELONE światło wskazuje że zasilanie jest włączone. Światło mruga kiedy aparat jest wyłączony. To CZERWONE światło wskazuje stan alarmu. To BURSZTYNOWE światło wskazuje że alarm jest w trybie pominięcia. Wyłącznik oświetlenia wnętrza Wyłącznik wentylatorów (ZIELONY) włącza wentylatory i przełącza aparat w tryb działania. Wyłącznik obracania pozwala Na ręczne obracanie jaj, (tylko aparaty lęgowe). Przycisk wyłącznika awaryjnego jest zabezpieczeniem aparatu. Pozwala na szybkie wyłączenie aparatu. TEMPERATURE HUMIDITY SET POINT ACTUAL FANS LIGHTS ALARM BYPASS TURN ALARM CANCEL Wyświetla temperaturę i wilgotność, nastawioną i aktualną. Wyłączenie odblokowuje alarm dźwiękowy. Ten wyłącznik posiada klucz. Po wyjęciu klucza alarm nie może być na stałe zablokowany bez użycia klucza. Pozwala na wyłączenie alarmu dźwiękowego na krótki czas. Jeśli przyczyna nie zostanie usunięta, alarm włączy się ponownie. Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 19

20 Czujnik temperatury i wilgotności Platynowy czujnik temperatury do pomiaru temperatury wewnątrz jednonakładowego aparatu ACI. Półprzewodnikowy czujnik wilgotności do pomiaru wilgotności względnej. Przewody sterujące łączą sterownik aparatu z czujnikami temperatury i wilgotności. Czujnik temperatury Mierzy temperaturę otoczenia wewnątrz aparatu. Sufit Czujnik wilgotności mierzy procent wilgotności względnej. Założyć osłonę ochronną na czujnik wilgotności podczas mycia aparatu. Po umyciu zdjąć. System Sentry w hali- opcjonalny System sterujący Sentry hali może być niezależny lub włączony światłowodem do sieci Sentry. Sentry hali wyposażony jest w platynowy termometr oporowy i elektroniczny miernik wilgotności. Uruchamia on alarm natychmiast po powstaniu problemów z temperaturą lub wilgotnością. Zakresy alarmów można regulować na lokalnym panelu sterowania, lub zdalnie na innych panelach, jeśli system jest włączony do sieci. TEMPERATURE HUMIDITY ROOM SENTRY JAMESWAY Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 20

21 System wentylacji, ogrzewania i chłodzenia ECU zespół klimatyzacji Zespół klimatyzacji zapewnia optymalny przepływ klimatyzowanego powietrza. Wentylatory cyrkulacyjne umieszczone w ECU przemieszczają powietrze do góry, ponad wózkami, następnie poprzez masę jaj i ponownie do ECU pod wymiennik ciepła (spirale), zapewniając klimatyzowanie powietrza przed jego przepływem przez masę jaj. Wylot powietrza. Wlot powietrza. Zespół klimatyzacji (ECU). Cztery wentylatory cyrkulacyjne. Wylot powietrza. Skrzynka napędu przesłon kontroluje wlot i wylot powietrza zgodnie z profilem. Wlot powietrza. Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 21

22 ECU zespół klimatyzacji Wentylatory w obudowie Wentylatory mogą być 4 lub 5 łopatowe cykli lub cykli RPM - 1/3 H.P volt A. - Te energooszczędne wentylatory zapewniają przepływ powietrza przez aparaty ACI. Wentylatory 1 i 4 obracają się zgodnie z kierunkiem ruchu zegara, 2 and 3 w kierunku przeciwnym, tłocząc powietrze do góry. Prawy i lewy zespół spiral zapewniają cyrkulację gorącej i zimnej wody dla funkcji ogrzewania i chłodzenia aparatu ACI. Ilość zwojów w spiralach jest różna w zależności od wielkości aparatu ACI. Zespoły wentylatorów są zawieszone dla ułatwienia mycia. Zespół silnika bębna nawilżacza obraca bęben rozpraszający wodę w celu podniesienia wilgotności. Skrzynka połączeniowa Złączki zaworów do podłączenia gorącej i zimnej wody zasilającej ECU. Zespół kanałów łączy ECU z otworem przesłony wlotu powietrza. Zespół zaworu pływakowego reguluje poziom wody w zespole zbiornika nawilżacza w celu utrzymania właściwej wilgotności. Zespolona rama z ruchomymi kołami ułatwia mycie. Zespół zbiornika nawilżacza zapewnia wodę do nawilżania. Zespół bębna nawilżania obraca się pobierając wodę ze zbiornika nawilżania i rozpraszając ją. Panel boczny zamyka zespół ECU. Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 22

23 Doprowadzenie wody Woda chłodząca doprowadzona do każdego aparatu powinna mieć 18 C a woda grzewcza 60 C. Maksymalny przepływ przez aparat wynosi 11,4 l/min. różnica ciśnień w aparacie wynosi 68,9 82,7 kpa przy 11,4 l/min. Jamesway zaleca recyrkulacyjny system chłodzenia, z zastosowaniem pompy i urządzenia chłodzącego o wydajności pokrywającej pełne zapotrzebowanie. Dla boilera i pompy Jamesway zaleca system recyrkulacyjny w pełni pokrywający zapotrzebowanie. Ciśnienie wody do nawilżania wynosi poniżej 448 kpa. Wymagania dotyczące wody przedstawiono na str 37. Podłączenie zimnej wody Zawór elektromagnetyczny Podłączenie gorącej wody out out in in Rozdzielacz wody Front aparatu Zawory kontrolne Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 23

24 Przesłony Dopływ powietrza jest regulowany przez system przesłon w celu utrzymania optymalnych poziomów O 2 i CO 2 przez cały czas cyklu inkubacji. Przesłona wlotu dla świeżego powietrza. Umieszczona na dole środkowego panelu frontowego. Sterowanie przesłon reguluje otwieranie i zamykanie przesłon wlotu i wylotu, utrzymując ich zaprogramowane pozycje dla każdej partii jaj. Składa się ono z zespołu silnika przesłon, zespołu plastikowego bloku napędowego i magnesów oraz drukowanej płytki elektrycznej (czujniki pozycji przesłon). Przesłona wylotu - Aparat: umieszczona w centrum tylnego panelu sufitowego. Klujnik: w centrum tylnego panelu ściennego na górze. Skrzynka napędu przesłon reguluje wielkość otworów poboru i wylotu powietrza w zależności od informacji przekazanej przez sterownik aparatu. Komora wentylacyjna klujników Komora wentylacyjna Opcje 1. Komora górna do sufitu 2. Komora górna 3. Komora równej wysokości Posadzka komory powinna mieć spadek w kierunku kanału. Kanał powinien być zlokalizowany w końcu przeciwnym do drzwi wejściowych. Spadek ułatwia mycie. Drzwi wejściowe Uwaga: Jest to tylko ilustracja poglądowa. Szczegóły można znaleźć w Przewodniku projektowania zakładów wylęgowych jednonakładowych lub u przedstawiciela firmy Jamesway Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 24

25 System obracania jaj Sprężone powietrze Sprężone powietrze potrzebne jest do działania znajdujących się na wózkach lęgowych urządzeń do obracania jaj. Zapotrzebowanie wynosi m 3 /hr przy 448 kpa na wózek na godzinę. Opcjonalny zawór do rozbudowy, zaślepiony Zawór do każdego aparatu, do konserwacji Korek odwodnienia Zespół regulatora i filtra Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 25

26 Wózki fermowe, lęgowe i klujnikowe Wózki fermowe Jaja mogą być na fermie nakładane na wózki fermowe i na nich transportowane do zakładu wylęgowego i magazynowane do nakładu, kiedy przekłada się je na wózki lęgowe. Wszystkie wózki fermowe są ocynkowane i wyposażone w trwałe koła nylonowe. Zapewnia to ich odporność na korozję i ułatwia mycie. System transportu jaj SST W porównaniu z transportem tradycyjnym system transportu jaj SST firmy Jamesway umożliwia podwojenie ilości jaj przewożonych z fermy do zakładu. Boczne blokujące prowadnice plastikowych tac są pewnie utrzymywane w specjalnych szynach odlanych w plastikowych paletach wielokrotnego wykorzystania. Po załadowaniu palet tace są zabezpieczane do transportu przez owinięcie plastikiem, który po przewiezieniu do zakładu jest łatwo zdejmowany. Bezpieczny transport jest zapewniony również dzięki pompowanym powietrznym poduszkom umieszczanych pomiędzy paletami a ścianami pojazdu, oraz pomiędzy paletami na długości pojazdu. System ten zapewnia zmniejszenie ilości stłuczeń i stłuczeń świetlnych jaj podczas transportu. Tace są wykonane z elastycznego polipropylenu delikatnie amortyzującego i chroniącego jaja przed stłuczeniem. Materiał ten jest też wysoko nieprzyjazny dla mikroorganizmów i łatwy do mycia i odkażania, co zmniejsza możliwość wystąpienia chorób. Każda taca SST mieści 84 jaja i może być używana do wszystkich wózków lęgowych i fermowych firmy Jamesway. Dostępne są dwa rozmiary palet; trójkolumnowa (5,544 jaj) i sześciokolumnowa (11,088 jaj). Urządzenie do automatycznego nakładu jaj Urządzenie do automatycznego nakładu przeznaczone jest do współpracy z systemem transportu SST. Urządzenie to może rozładowywać tace z jajami z palet i nakładać je na wózki lęgowe z wydajnością jaj na godzinę. Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 26

27 Wózki lęgowe Każdy wózek zbudowany jest w 30 % ze stali cynkowanej elektrolitycznie a w 70 % ze stali galwanizowanej, i jest wyposażony w pneumatyczne cylindry do obracania jaj, poliuretanowe przewody powietrzne, wskaźniki położenia jaj z przełącznikami rtęciowymi i 4 odlewane koła plastikowe. Wózek może mieścić różną ilość jaj, w zależności od typu i wielkości użytych tac. Wózki lęgowe mogą być używane jako wózki fermowe. Jaja mogą być nakładane na wózki lęgowe na fermie i pozostawać na nich aż do przekładu do klujnika. Tace na jaja Numer części Ilość jaj na tacy Ilość tac na wózku Łączna ilość jaj na wózku PB ,320 PB ,040 PB3179B ,040 PB ,620 PB ,040 PB ,040 Wózki klujnikowe Standardowym wyposażeniem Klujników ACI są wózki platformowe i kosze plastikowe (patrz: str 29). Przedstawione tu wózki stalowe ocynkowane i tace są wyposażeniem opcjonalnym. Typ wózka Maksymalne wymiary zewnętrzne tac głęb. szer. wys. Wózek fermowy 1172 mm 683 mm 1917 mm 30 klujnikowy 1259 mm 749 mm 1825 mm 30 lęgowy 1254 mm 997 mm 2054 mm 30 Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 27

28 Tace lęgowe Tace są wykonane z elastycznego polipropylenu delikatnie amortyzującego i chroniącego jaja przed stłuczeniem. Materiał ten jest też wysoko nieprzyjazny dla mikroorganizmów i łatwy do mycia i odkażania, co zmniejsza możliwość wystąpienia chorób. Tace dostępne są w różnych rozmiarach w zależności od potrzeb zakładu, typu wózków lęgowych i koszy klujnikowych. PB5077 AB6774 Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 28

29 Klujnikowe wózki platformowe i kosze Dostępne są modele jedno- i dwukolumnowe wózków. Wszystkie są ocynkowane i wyposażone w trwałe koła plastikowe, dzięki czemu są odporne na korozję i łatwe do mycia. Kosze klujnikowe wykonane są z polietylenu, dzięki czemu są sztywne, lekkie i stabilne. Jasny kolor pozwala na szybką wizualną ocenę czystości. Kosze można ustawiać w kolumnach po 15. Pozwala to na ustawienie 15 koszy na wózku pojedynczym 30 koszy na wózku podwójnym. Typ wózka Maksymalne wymiary zewnętrzne koszy głęb szer wys* Kolumna podwójna (kurczęta) 1270 mm 813 mm 1784 mm 30 Kolumna pojedyncza (kurczęta) 1270 mm 406 mm 1784 mm 15 Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 29

30 Akcesoria Alarm rezerwowy Alarm ten, oparty na tradycyjnym termostacie rtęciowym jest drugim, niezależnym systemem monitorowania, zabezpieczającym aparaty ACI na wypadek przegrzania lub awarii podstawowego sytemu alarmowego. Zielone i czerwone światła LED wskazują na stan obwodów. Wyłącznik Test służy do sprawdzania działania świateł LED i przekaźnika alarmu. Nie testuje obwodów. Skrzynka sterownicza Termostat Skrzynka połączeniowa Wyłącznik Rest wyłącza alarm. Alarm pomocniczy jest drugim systemem monitorowania wyżzej od normalnej temperatury w aparacie lub klujniku. Termostaty rtęciowe stosowane są jako czujniki temperatury. Zalecane termostaty: dla aparatów F dla klujników F. Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 30

31 Wózek do tac lęgowych Na wózku tym mieści się jeden komplet* tac. Używany jest przy przekładzie do transportu pustych tac do myjni lub magazynu. W zasadzie potrzebny jest tylko w zakładach wykonujących przekład ręczny. *(36 / 42 jaja 360 tac, po 60 w przedziale) Wózek do magazynowania tac lęgowych Dla jednego kompletu* tac potrzebne są dwa takie wózki. Używany jest przy przekładzie do transportu pustych tac do myjni lub magazynu. W zasadzie potrzebny jest tylko w zakładach wykonujących przekład ręczny. *(77/ 84 jaj 90 tac, 30 kolumnie, 3 kolumny) Bateryjny tester obwodów elektrycznych Tester wózków lęgowych Termometr cyfrowy Tester wody Miernik prędkości przepływu powietrza Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 31

33 2. Wymagania jednonakładowego ACI wymagania wentylacyjne wymagania elektryczne wymagania dotyczące powietrza Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 33

35 Wymagania wentylacyjne Najnowocześniejsze współczesne zakłady wylęgowe stosują system HVAC (Ogrzewanie, wentylacja i klimatyzacja). Typ i stopień skomplikowania systemu w dużym stopniu zależą od warunków klimatycznych i ekonomicznych. Zaleca się dostarczanie świeżego powietrza o odpowiedniej temperaturze, wilgotności i ciśnieniu przed front aparatów lęgowych i klujników. To klimatyzowane powietrze pobierane jest przez aparat poprzez wyposażony w przesłonę otwór wlotowy ulokowany w dolnej połowie kolumny pomiędzy drzwiami aparatu. Zazwyczaj zużyte powietrze z aparatów usuwane jest bezpośrednio na zewnątrz zakładu przez wylot w tylnej części sufitu. Aparaty mogą być również podłączone do wspólnego przewodu wylotowego z wymuszoną wentylacją lub wyposażone w indywidualne wyloty przez dach budynku, bez wymuszonej wentylacji. Coraz popularniejsze i zazwyczaj najlepsze są korytarze wentylacyjne z wentylatorem i regulowanym ciśnieniem. Wyloty powietrza z klujników powinny uchodzić do komory za klujnikami. Wyprowadzenie powietrza z tej komory, czy korytarza kurzowego może być naturalne lub wymuszone. Pomieszczenie to powinno być wyposażone w otwarty kanał ściekowy, ułatwiający mycie. Jeśli nie można zastosować tego systemu, każdy klujnik może mieć indywidualny wylot na zewnątrz budynku. Kanały wylotowe muszą mieć otwory umożliwiające łatwe mycie. Magazyn jaj Magazyn jaj Warunki ogólne Temperatura optymalna, term. suchy F C Wilgotność względna % % Unikać bezpośredniego napływu zimnego powietrza na jaja i utrzymywać minimalną prędkość cyrkulującego powietrza. Jest to niezbędne aby zapobiec odwodnieniu jaj. Przy przechowywaniu jaj powyżej 7 dni zaleca się obniżenie temperatury. Optymalne parametry w hali lęgowej jednonakładowego ACI Hala lęgowa Warunki ogólne Temperatura minimalna, term. suchy 70 F 21 C Temperatura maksymalna, term. suchy 85 F 29 C Temperatura optymalna, term. suchy 73 F 23 C Wilgotność względna 50 % Hala lęgowa Ilość świeżego powietrza na 1 aparat Komory duże m 3 /h Komory średnie m 3 /h Komory małe m 3 /h Komory bardzo małe m 3 /h Różnica ciśnień do otoczenia 1,2 do 3,7 Pa Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 35

36 Optymalne parametry w hali klujnikowej jednonakładowego ACI Komora klujnikowa Warunki ogólne Temperatura minimalna, term. suchy 70 F 21 C Temperatura maksymalna, term. suchy 85 F 29 C Temperatura optymalna, term. suchy 73 F 23 C Wilgotność względna, %RH 50 % Hala klujnikowa Ilość świeżego powietrza na 1 klujnik Komory średnie m 3 /h Komory małe m 3 /h Komory bardzo małe m 3 /h Różnica ciśnień do otoczenia 1,2 to 3,7 Pa Pomieszczenie do wybierania piskląt i myjnia Dla komfortu pracowników i piskląt pomieszczenie to powinno być klimatyzowane. Ponieważ pomieszczenie to jest jednym z najbrudniejszych w zakładzie, zazwyczaj panuje w nim ciśnienie negatywne w stosunku do reszty zakładu. Różnicę ciśnień osiąga się dzięki zastosowaniu wentylatora wyciągowego o odpowiedniej wydajności. Hala wybierania/myjnia Warunki ogólne Temperatura optymalna, term. suchy F C Magazyn piskląt Bardzo ważne jest zapewnienie świeżo wyklutym pisklętom odpowiedniej wentylacji, czyli dostarczenie odpowiedniej ilości powietrza z zewnątrz oraz jego ogrzanie lub schłodzenie. Pisklęta muszą być zaopatrzone w tlen, dlatego decydujące jest dostarczenie wszystkim pisklętom niezbędnej ilości powietrza, przy utrzymaniu minimalnej prędkości jego przepływu. Hala pisklęca Warunki ogólne Temperatura optymalna, term. suchy F C Wilgotność względna, % RH % % Ilość świeżego powietrza na kurcząt 510 m 3 /h Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 36

37 Magazyn czysty Jest to najczyściejsze pomieszczenie w zakładzie. Służy do czasowego przechowywania sprzętu po umyciu. Powinno w nim panować nadciśnienie w stosunku do reszty zakładu. Niezbędna jest też wymiana powietrza o odpowiedniej wydajności, aby umożliwić suszenie sprzętu. Wymagania dotyczące wody Magazyn czysty Warunki ogólne Temperatura optymalna, term. suchy şf C Woda doprowadzana jest do aparatów ACI trzema niezależnymi systemami: woda chłodząca, woda grzewcza i woda do nawilżania. Uwaga: W celu obliczenia potrzebnej wydajności systemu chłodzenia i ogrzewania dla Państwa aparatów i klujników ACI prosimy kontaktować się z przedstawicielem firmy Jamesway. 1. System wody chłodzącej (dla aparatów i klujników) Jamesway zaleca recyrkulacyjny system chłodzenia, z zastosowaniem pomp i urządzenia chłodzącego o wydajności pokrywającej pełne zapotrzebowanie. System wody chłodzącej Warunki ogólne Temperatura optymalna 65 F 18 C Optymalny przepływ przez aparat 11,4 l/min. Spadek ciśnienia w aparacie 69-82,7 kpa przy 11,4 l/min. 2. Zalecenia dotyczące wody grzewczej (dla spiralnych wymienników ciepła, ECU) Jamesway zaleca system recyrkulacyjny w pełni pokrywający zapotrzebowanie (piec i pompy). Uwaga: Przy przechowywaniu jaj dla utrzymania optymalnej temperatury stosować 13 C. Woda grzewcza Warunki ogólne Temperatura optymalna przy ECU 140 F 60 C Optymalny przepływ przez aparat 11,4 l/min. Spadek ciśnienia w aparacie 69-82,7 kpa przy11,4 l/min. Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 37

38 3. Woda do nawilżaczy (naczynie ewaporacyjne z rotacyjnym bębnem sitowym) Woda do nawilżania Wymagania Zużycie na komorę 4.73 l/h Ciśnienie 448 kpa Temperatura hali 70 F 21 C Wilgotność w hali 40 % Temperatura w aparacie 100 F 38 C Wilgotność w aparacie 55 % Śr. zew. przepływ powietrza 297 m 3 Woda do nawilżania powinna spełniać podane powyżej parametry. Wymagania elektryczne Standard Jeden bezpiecznik 20 A na każdym przewodzie zasilającym. Przy zastosowaniu dwóch bezpieczników, muszą one być mechanicznie połączone. Całkowity pobór prądu podłączonych urządzeń wynosi 7,6 A przy 230 V, pobór rozruchowy wynosi 9 A. Wliczono w to 4 silniki jednofazowe 230 V, 0,44 kw. Wymagania dotyczące powietrza Sprężone powietrze Sprężone powietrze potrzebne jest do urządzeń obracających jaja na wózkach lęgowych. Zapotrzebowanie wynosi m 3 przy kpa na jeden wózek na godzinę. Całkowite zapotrzebowanie oblicza się mnożąc powyższą wielkość przez całkowitą liczbę wózków w aparacie. Uwaga: Przy doborze sprążarki należy wziąć pod uwagę ilość aparatów, w których jednocześnie następuje obrót jaj. Wymagane sprężone powietrze dla urządzeń obracania jaj Aparat lęgowy Wózki m 3 /komora m 3 /h Komora duża ,019 Komora średnia ,679 Komora mała ,339 Komora bardzo mała ,169 Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 38

39 3. Profile jednonakładowych ACI wytyczne dla kur mięsnych wytyczne dla niosek Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 39

41 Programy lęgu aparatów jednonakładowych ACI - Profile Dostosowanie warunków lęgu do poszczególnych stad pozwala poprawić ich wyniki lęgu. W jednonakładowych aparatach ACI można zaprogramować specyficzne ustawienia, co pozwala na regulację warunków środowiskowych. Wymienione tu programy odnoszą się do przeciętnych stad i powinny być stosowane jako wytyczne. programy należy dostosowywać do każdej konkretnej sytuacji (rasa, wiek stada, okres przechowywania jaj, etc.). Brojlery i kury mięsne hodowlane Aparat ACI dla kurcząt 1 - Profil przykładowy 1 Dni Temperatura Wilgotność Przesłony w cyklu F C %RH % 0,00 100,2 37,9 70,0 0 0,50 100,2 37,9 70,0 0 3,00 100,2 37,9 70,0 0 4,00 99,8 37,7 70,0 0 6,00 99,8 37,7 70,0 0 9,00 99,7 37,6 65,0 5 10,00 99,6 37,6 65,0 5 11,00 99,5 37,5 61,0 8 12,00 99,4 37,4 58, ,00 99,3 37,4 58, ,50 99,2 37,3 54, ,00 99,1 37,3 52, ,50 99,0 37,2 50, ,00 98,9 37,2 49, ,50 98,8 37,1 48, ,00 98,7 37,1 47, ,00 98,6 37,0 46, ,00 98,6 37,0 46, ,50 98,6 37,0 46,0 40 Uwaga: Na pierwszych 10 dni inkubacji należy ręcznie wyłączyć alarm wysokiej wilgotności. W procesie inkubacji istotną rolę odgrywa utrata wody przez jaja. W powyższym przykładzie przesłona jest zamknięta do 9 dnia. W konsekwencji wysoka wilgotność w aparacie powoduje zmniejszenie utraty wody przez jaja w pierwszych 9 dniach. W pozostałych dniach inkubacji jaja muszą utracić taką ilość wody, aby jej całkowita utrata była odpowiednia. Uwaga: Wartości przedstawione w powyższym przykładzie mogą być stosowane wyłącznie jako orientacyjne. Program ten nie jest dostosowany do lokalizacji, rasy, wieku stada, ani czasu przechowywania jaj. Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 41

42 Aparat ACI dla kurcząt 1 - Profil przykładowy 2 Dni Temperatura Wilgotność Przesłony w cyklu F C %RH % 0,00 100,0 37,8 70,0 0 0,50 100,0 37,8 70,0 0 3,00 100,0 37,8 70,0 0 4,00 99,7 37,6 70,0 0 6,00 99,7 37,6 70,0 0 9,00 99,7 37,6 65,0 5 10,00 99,7 37,6 65,0 5 11,00 99,6 37,6 61,0 8 12,00 99,5 37,5 58, ,00 99,4 37,4 58, ,50 99,2 37,3 54, ,00 99,0 37,2 52, ,50 98,9 37,2 50, ,00 98,8 37,1 49, ,00 98,7 37,1 49, ,00 98,6 37,0 48, ,00 98,6 37,0 48,0 40 Uwaga: Na pierwszych 10 dni inkubacji należy ręcznie wyłączyć alarm wysokiej wilgotności. W procesie inkubacji istotną rolę odgrywa utrata wody przez jaja. W powyższym przykładzie przesłona jest zamknięta do 9 dnia. W konsekwencji wysoka wilgotność w aparacie powoduje zmniejszenie utraty wody przez jaja w pierwszych 9 dniach. W pozostałych dniach inkubacji jaja muszą utracić taką ilość wody, aby jej całkowita utrata była odpowiednia. Klujnik ACI dla kurcząt 1 - Profil przykładowy 1 Dni Temperatura Wilgotność Przesłony w cyklu F C %RH % 0,00 98,8 37, ,00 98,8 37, ,00 98,8 37, ,50 98,5 36, ,63 98,5 36, ,75 98,5 36, ,88 98,5 36, ,00 98,3 36, ,13 98,1 36, ,25 98,0 36, ,38 98,0 36, ,50 98,0 36, ,63 98,0 36, ,75 97,8 36, ,88 97,6 36, ,00 97,6 36, Uwaga: Wartości przedstawione w powyższym przykładzie mogą być stosowane wyłącznie jako orientacyjne. Program ten nie jest dostosowany do lokalizacji, rasy, wieku stada, ani czasu przechowywania jaj. Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 42

43 Klujnik ACI dla kurcząt 1 - Profil przykładowy 2 Dni Temperatura Wilgotność Przesłony w cyklu F C %RH % 0,00 98,5 36, ,00 98,5 36, ,00 98,5 36, ,63 98,5 36, ,75 98,5 36, ,88 98,5 36, ,00 98,5 36, ,13 98,4 36, ,25 98,3 36, ,63 98,3 36, ,88 98,1 36, ,00 98,0 36, ,13 98,0 36, Klujnik ACI dla kurcząt 1 - Profil przykładowy 3 Dni Temperatura WilgotnośćPrzesłony w cyklu F C %RH % 0,00 98,8 37,1 48, ,00 98,8 37,1 48, ,50 98,8 37,1 50, ,00 98,5 36,9 52, ,50 98,4 36,9 56, ,00 98,3 36,8 62, ,10 98,2 36,8 67, ,20 98,1 36,7 67, ,30 98,0 36,7 68, ,40 97,8 36,6 68, ,50 97,4 36,3 67, ,60 97,3 36,3 62, ,70 97,2 36,2 60, ,80 97,2 36,2 58, ,90 97,2 36,2 56, ,00 97,2 36,2 56,0 80 Uwaga: Wartości przedstawione w powyższym przykładzie mogą być stosowane wyłącznie jako orientacyjne. Program ten nie jest dostosowany do lokalizacji, rasy, wieku stada, ani czasu przechowywania jaj. Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 43

44 Aparat ACI dla kurcząt 1 - Profil przykładowy 1 Dni Temperatura Wilgotność Przesłony w cyklu F C %RH % 0,00 100,4 38,0 70,0 0 0,50 100,4 38,0 70,0 0 2,00 100,4 38,0 70,0 0 3,00 100,2 37,9 70,0 0 3,50 100,1 37,8 70,0 0 5,00 100,0 37,8 65,0 5 8,50 99,9 37,7 65,0 5 10,00 99,8 37,7 61,0 8 11,00 99,7 37,6 58, ,00 99,6 37,6 58, ,00 99,5 37,5 54, ,50 99,4 37,4 52, ,00 99,3 37,4 50, ,50 99,2 37,3 49, ,00 99,1 37,3 48, ,00 99,0 37,2 47, ,00 99,0 37,2 46, ,00 99,0 37,2 46, ,00 99,0 37,2 46,0 40 Uwaga: Na pierwszych 10 dni inkubacji należy ręcznie wyłączyć alarm wysokiej wilgotności. W procesie inkubacji istotną rolę odgrywa utrata wody przez jaja. W powyższym przykładzie przesłona jest zamknięta do 5 dnia. W konsekwencji wysoka wilgotność w aparacie powoduje zmniejszenie utraty wody przez jaja w pierwszych 5 dniach. W pozostałych dniach inkubacji jaja muszą utracić taką ilość wody, aby jej całkowita utrata była odpowiednia. Uwaga: Wartości przedstawione w powyższym przykładzie mogą być stosowane wyłącznie jako orientacyjne. Program ten nie jest dostosowany do lokalizacji, rasy, wieku stada, ani czasu przechowywania jaj. Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 44

45 Aparat ACI dla kurcząt 1 - Profil przykładowy 2 Dni Temperatura Wilgotność Przesłony w cyklu F C %RH % 0,00 100,4 38,0 70,0 0 1,00 100,4 38,0 70,0 0 2,00 100,2 37,9 70,0 0 3,00 100,0 37,8 70,0 5 4,00 100,0 37,8 70,0 5 5,00 100,0 37,8 65,0 5 6,00 99,8 37,7 65,0 10 8,00 99,8 37,7 61,0 10 9,00 99,6 37,6 58, ,00 99,6 37,6 58, ,00 99,4 37,4 54, ,00 99,2 37,3 52, ,00 99,0 37,2 50, ,50 98,8 37,1 49, ,00 98,6 37,0 49, ,00 98,6 37,0 48, ,00 98,6 37,0 48,0 45 Uwaga: Na pierwszych 10 dni inkubacji należy ręcznie wyłączyć alarm wysokiej wilgotności. W procesie inkubacji istotną rolę odgrywa utrata wody przez jaja. W powyższym przykładzie przesłona jest zamknięta do 3 dnia. W konsekwencji wysoka wilgotność w aparacie powoduje zmniejszenie utraty wody przez jaja w pierwszych 3 dniach. W pozostałych dniach inkubacji jaja muszą utracić taką ilość wody, aby jej całkowita utrata była odpowiednia. Uwaga: Wartości przedstawione w powyższym przykładzie mogą być stosowane wyłącznie jako orientacyjne. Program ten nie jest dostosowany do lokalizacji, rasy, wieku stada, ani czasu przechowywania jaj. Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 45

46 Klujnik ACI dla kurcząt 1 - Profil przykładowy 1 Dni Temperatura Wilgotność Przesłony w cyklu F C %RH % 0,00 99,2 37, ,00 99,2 37, ,00 99,0 37, ,50 98,9 37, ,88 98,9 37, ,00 98,9 37, ,13 98,7 37, ,25 98,6 37, ,38 98,6 37, ,50 98,5 36, ,63 98,5 36, ,75 98,5 36, ,88 98,2 36, ,00 98,0 36, ,13 97,9 36, ,25 97,8 36, Klujnik ACI dla kurcząt 1 - Profil przykładowy 2 Dni Temperatura Wilgotność Przesłony w cyklu F C %RH % 0,00 99,0 37, ,00 99,0 37, ,00 98,8 37, ,75 98,6 37, ,88 98,6 37, ,00 98,6 37, ,13 98,5 36, ,25 98,5 36, ,38 98,5 36, ,50 98,4 36, ,63 98,3 36, ,75 98,3 36, ,88 98,3 36, ,00 98,2 36, ,13 98,1 36, ,25 98,0 36, ,38 98,0 36, ,50 98,0 36, Uwaga: Wartości przedstawione w powyższym przykładzie mogą być stosowane wyłącznie jako orientacyjne. Program ten nie jest dostosowany do lokalizacji, rasy, wieku stada, ani czasu przechowywania jaj. Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 46

47 4. Procedury robocze zasady postępowania z jajami przyjmowanie i magazynowanie jaj nakładanie jaj z wózków fermowych na wózki lęgowe uruchomienie procedury nakładu zasady procedur nakładu i przekładu jaj przekład jaj z wózków lęgowych do koszy klujnikowych mycie i odkażanie aparatu jaja wylęgowe mycie i odkażanie klujników Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 47

49 Procedury Zasady postępowania z jajami Od zbioru jaja należy układać ostrym końcem w dół.. Podczas transportu należy utrzymywać w miarę możliwości równą temperaturę aby nie dopuścić do kondensacji wody i unikać szoków termicznych, szczególnie podczas załadunku i rozładunku. Przyjmowanie i magazynowanie jaj Jaja przyjmuje się z rampy w skrzynkach i/lub na wózkach fermowych i umieszcza w magazynie jaj, aż do czasu nakładu. Magazyny jaj, włącznie z systemem HVAC należy codziennie sprzątać i odkażać. Uwaga: Pojemność magazynu jaj powinna pozwalać na przechowywanie jednotygodniowej nadwyżki. Zalecana temperatura magazynowania dla 1 do 6 dni wynosi 65 F do 68 F (18 C to 20 C). Dla uniknięcia utraty wody należy utrzymywać 75 % to 80 % wilgotności względnej. Jaja nie mogą być narażone na silny przepływ powietrza gdyż nawet przy wysokiej wilgotności względnej powoduje on dużą utratę wody. Jeśli jaja będą przechowywane powyżej 7 dni, należy obniżyć temperaurę, jednak nie poniżej 58 F (14 C). Wilgotność względna powinna pozostać na poziomie %. Jeżeli jaja są przechowywane powyżej 7 dni, korzystne jest ich obracanie. Przetaczanie wózka fermowego. Patrz gdzie idziesz! Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 49

50 Nakładanie jaj na wózki lęgowe Po obliczeniu ilości jaj do nałożenia, przenieść jaja z magazynu jaj do hali nakładu. Wprowadzić wózki lęgowe Jamesway z myjni do hali nakładu. (W zależności od wielkości aparatu przygotować 2 do 12 wózków.) Jeśli stosowane są wózki fermowe, przesunąć tace z wózków fermowych na lęgowe (dokładne objaśnienie w rozdziale: Metoda 1: z wózków fermowych na wózki lęgowe, na następnej stronie.) Jeśli jaja na fermie układane są na tacach systemu Jamesway, wyjąć tace z jajami z kartonów i umieścić na wózkach lęgowych. (dokładne objaśnienie w rozdziale: Metoda 2: nakładanie ręczne, na następnej stronie.) Usunąć kartony. Wózki fermowe i plastikowe wytłaczanki przemieścić do myjni. Dokładnie umyć i odkazić. Czyste plastikowe wytłaczanki wracają na rampę przyjmowania jaj, a stamtąd na fermy. Nakładanie jaj z wózków fermowych na wózki lęgowe Metody nakładania jaj na wózki lęgowe Przygotowanie Podczas wstępnego podgrzewania i monitorowania aparatu przygotować 2 do 12 wózków lęgowych (w zależności od pojemności aparatu). Wszystkie wózki powinny być uprzednio dokładnie umyte i odkażone. W stacji testowej wózków podłączyć ich przewody powietrzne i sprawdzić prawidłowość obracania jaj. Regulowane ciśnienie powietrza powinno wynosić kpa. Nakład jaj należy wykonywać w pomieszczeniu o temperaturze 65 F (18 C) do 68 F (20 C). Sworzeń Uwaga: Przed przetaczaniem wózka lęgowego sprawdzić, czy jest założona blokada obracania. Blokada zapobiega obracaniu jaj podczas przetaczania i musi być założona. Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 50

51 Metoda 1: Z wózków fermowych na wózki lęgowe Wózki fermowe są dziś powszechnie używane w transporcie i magazynowaniu jaj. Jaja bezpośrednio z gniazd są zbierane na plastikowe tace, układane na wózkach fermowych, na których są przewożone do zakładu wylęgowego. Tace układać od dołu do góry, kolejno poziomami, aby zachować stabilność wózka. Do nałożenia jaj z wózka fermowego na lęgowy zestawić wózki tak, aby ich odpowiadające sobie poziomy były w jednej linii, naprzeciw siebie. W tej pozycji przesuwać po jednej tacy z wózka fermowego na lęgowy, lub używając popychacza przesuwać naraz całe poziomy tac. Rozpocząć od najwyższej lewej tacy i posuwać się w dół. Wózki fermowe zapełnia się od dołu do góry, całymi poziomami. Metoda 2: Nakładanie ręczne Jeśli jaja przewożone są z fermy na tacach w kartonach, nakład musi być wykonany ręcznie. Umieścić na stole metalową paletę do nakładu. Ustawić karton jaj w pobliżu stołu, na wygodnej wysokości. Przenosić z kartonu tace, trzymając je za odpowiednie wycięcia lub otwory. Po ułożeniu tac na palecie, unieść ją ostrożnie i wsunąć na wózek lęgowy. Przytrzymując kciukiem tace z jajami wyciągnąć z wózka paletę. Powtarzać powyższe czynności do całkowitego napełnienia wózka. Nakładanie jaj z wózków fermowych na lęgowe Rozpocząć od najwyższej lewej tacy i posuwać się w dół. Przy nakładzie ręcznym, rozpocząć od góry i zapełniać kolejno kolumnami. Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 51

52 Metoda 3: Nakładanie zautomatyzowane Do nakładania jaj na tace można używać ssawki. Należy stosować się do instrukcji obsługi jej producenta. Nakładanie nakładu pełnego Ustawić obok siebie 2 do 12 wózków, w zależności od wielkości aparatu. Nakładane rozpoczynać od góry lewej kolumny wózka lęgowego. Nakładać jaja coraz niżej, aż do zapełnienia pierwszej kolumny. Kontynuować nakład, rozpoczynając od góry prawej kolumny. Nakładać od góry do dołu. Po zapełnieniu pierwszego wózka, układać jaja w ten sam sposób na kolejnych przygotowanych wózkach. Nakładać po 1 kolumnie. Rozpoczynać od lewego górnego poziomu i nakładać coraz niżej. Nakładanie nakładu częściowego Jeśli do aparatu ACI nakładamy nakład częściowy, należy rozłożyć go możliwie równomiernie. Pełne wózki umieszcza się w pobliżu ECU, puste przy ścianach. W miarę możliwości unikać nakładów mniejszych niż połowa pojemności aparatu. Tą stroną do ECU. Przykłady: Średni aparat ACI mieści 8 wózków, po cztery po obu stronach ECU. Pojemność wózka wynosi jaj. 1) Nakład jaj: Można napełnić prawie 6 wózków, jednak dla równomiernego rozłożenia napełnia się 4 wózki a pozostałe jaja układa się na kolejnych 4 wózkach (na każdym 1 kolumna około 12 tac). Puste tace umieszcza się na górze. 2) Nakład jaj: Cztery wózki pełne i cztery załadowane częściowo, po 8 do 9 tac umieszczonych w jednej kolumnie, w dolnej części każdego z nich. Tą stroną do ściany zewnętrznej. Nakładanie nakładu częściowego, jak w przykładzie 1 pozostałe jaja.. Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 52

53 Końcowa inspekcja wózków z jajami Po zapełnieniu wszystkich wózków sprawdzić, czy wszystkie tace są prawidłowo umieszczone na ramkach. Upewnić się, czy wszystkie tace są wsunięte do końca, gdyż ma to wpływ na prawidłowe obracanie jaj. Tace nie mogą wystawać przed przednią cześć ramek. Gdyby tak się stało, pręty urządzenia obracającego jaja będą uderzały w tace, powodując ich uszkodzenie i rozbicie jaj. Wsunąć dokładnie do końca Sprawdzić pozycję wszystkich tac Sprawdzić obracanie jaj na wózkach przed umieszczeniem ich w aparacie, przy podanym poniżej ciśnieniu. Jeśli system obracania na wózkach działa prawidłowo przy takim ciśnieniu, nie powinny występować problemy z obracaniem w aparatach. Jeden wózek stosować ciśnienie kpa. Kilka wózków stosować wyższe ciśnienie kpa. Ustawić tace w poziomie przed przetoczeniem wózków do aparatu. W celu ustawienia tac w poziomie na chwile odwrócić podłączenie przewodów powietrznych lub obrócić ręcznie. Wykonać test prawidłowego obracania Poziom Pełny obrót w lewo Pełny obrót w prawo Założyć blokadę obracania, aby podczas przetaczania wózka tace nie obracały się. Sworzeń Założenie blokady obracania zapobiega przypadkowemu obróceniu. Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 53

54 Uruchomienie Po każdej nowej instalacji aparatu lub klujnika Jamesway, technik firmy Jamesway uruchomi każde urządzenie aby sprawdzić prawidłowość jego funkcjonowania. Procedurę uruchomiania należy powtórzyć po każdym myciu i odkażaniu aparatu i klujnika, zgodnie z opisem w tabeli konserwacji. Uwaga: Po zakończeniu instalacji technik powinien uruchomić sprzęt i sprawdzić prawidłowość jego funkcjonowania. W przypadku wątpliwości skorzystać z procedur i metod sprawdzania komponentów w rozdziale o konserwacji, niniejszego przewodnika. Lewa, czy prawa ręka? Wiele instrukcji w niniejszym przewodniku odwołuje się do lewej i prawej strony, dlatego wszyscy operatorzy i pracownicy muszą w ten sam sposób określać te kierunki. W celu określenie lewej, czy prawej strony, stanąć przodem do urządzenia i spojrzeć w jego kierunku. W tej pozycji Twoja lewa strona jest lewą stroną aparatu, a Twoja prawa strona jest jego prawą stroną. Kontrola przed uruchomieniem Kiedy cały sprzęt jest dokładnie umyty i odkażony, można przystąpić do uruchomienia aparatu. Otworzyć skrzynkę sterowania. Sprawdzić płytki, upewniając się, że nie są zanieczyszczone, szczególnie opiłkami metalu. Sprawdzić wnętrze aparatu. Powinno być czyste i niezaśmiecone. Stanąć przed frontem, przodem do aparatu aby określić stronę lewą i prawą. Uwaga: Przed włączeniem upewnić się, czy wszyscy pracownicy są oddaleni od wentylatorów i urządzeń do obracania. Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 54

55 Pierwsze uruchomienie Przed pierwszym użyciem aparatu lub po dłuższym okresie jego przestoju, zaleca się sprawdzenie aparatu, przeprowadzając poniższe czynności kontrolne. Uwaga: Po sprawdzeniu należy pozostawić aparat włączony i ustawiony na temperaturę inkubacji na minimum 24 godziny. 1. Włączyć zasilanie aparatu. 2. Na ekranie Machine State wyświetlacza Sentry sprawdzić, czy aparat działa normalnie. Ten ekran pokazuje alarm komunikacyjny, etc. Przy aktywnym alarmie komunikacyjnym nie można sprawdzić na wyświetlaczu, czy aparat funkcjonuje prawidłowo. Odczyty temperatury i wilgotności na wyświetlaczu nie są uaktualniane. Środowisko: Sprawdzić temperaturę i wilgotność, porównać z pomiarem kontrolnym. Status: sprawdzić wszystkie funkcje. Pozycja przesłon: sprawdzić działanie. Alarmy: sprawdzić prawidłowość działania. 3. Wszelkich zmian nastawów dokonywać na ekranie Change Setpoint. Uwaga: Sprawdzić wszystkie funkcje na przynajmniej 24 godziny przed pierwszym nakładem do nowego aparatu. Ten ekran pokazuje włączenie nawilżaczy, gdy temperatura osiągnie wartość nastawioną. Przesłona się zamyka. Ten ekran pokazuje włączenie chłodzenia, gdy temperatura przekracza nastawioną. Przesłona się otwiera. Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 55

56 Procedury nakładu W zależności od rasy i wieku stada wylęg następuje po 21 dniach plus minus 4-6 godzin po nałożeniu jaj. Przed nałożeniem jaj, sprawdzić nastawiony profil. Czy jest on zgodny z typem nakładanych jaj? Wstawianie wózków do aparatu Otworzyć drzwi. Wyłączyć wentylatowy (jeśli są włączone). Zdjąć próg. Sprawdzić, czy ECU (zespół klimatyzacji) jest prawidłowo umiejscowiony. Wyciągać wózki od przodu lub od tyłu. Patrz, gdzie idziesz! Uwaga: Podczas podłączania przewodów powietrznych nie włącza się alarm. Upewnić się, że pracownicy nie trzymają palców na wózkach, gdyż przy włączeniu obracania mogłoby dojść do urazów. Wtoczyć wózki pojedynczo, zapełniając wszystkie miejsca po obu stronach. Najpierw wstawić wózki przy ścianach. Podłączyć przewody powietrzne, sprawdzić, czy wszystkie są dobrze umocowane. Podłączyć przewody powietrzne wózków przy ścianach z przewodami na suficie, zgodnie z kolorami. Przewody połączyć z przewodami tego samego koloru następnego wózka. Przewody wózków przy ECU łączy się z przewodami na suficie nad ECU. Podłączyć przewody wskaźnika obracania. Przewody wózków stojących najbliżej ścian bocznych podłączyć do przewodu na suficie. Wtyczki męskie łączyć z gniazdami żeńskimi sąsiedniego wózka. Przewód wózka najbliższego ECU podłączyć do przewodu na suficie, nad ECU. Łączenie przewodów powietrznych Łączenie przewodów wskaźnika obracania Wcisnąć przycisk ręcznego obracania na panelu sterowania, aby uaktywnić zawór powietrza. Nastąpi wtedy obrót tac o 90. Jest to dodatkowy sprawdzian prawidłowego podłączenia przewodów powietrznych. (Zadziała alarm). Poziom Pełny obrót w lewo Pełny obrót w prawo Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 56

57 Włączenie aparatu Sprawdzić, czy na panelu sterowania są prawidłowo nastawione wartości początkowe temperatury i wilgotności. Włączyć wentylatory przez jednokrotne wciśnięcie przełącznika wentylatorów na froncie aparatu. Poczekać parę sekund na uruchomienie wentylatorów. Sprawdzić obracanie. Wcisnąć przełącznik Turn na panelu operatora. Przed obróceniem na kilka sekund włączy się sygnał ostrzegawczy. Po zakończeniu obrotu sprawdzić wyświetlacz. TURN VALVE powinien wskazywać ON, gdy RACK LOCATION wskazuje LEFT. TURN VALVE powinien wskazywać OFF, gdy RACK LOCATION wskazuje RIGHT, ( Patrz Typowy ekran startowy ), gdy wózki są obrócone w przeciwnych kierunkach. Wcinąć ponownie przycisk obracania aby wózki powróciły do pozycji początkowej. Typowy ekran startowy Uwaga: Lewą połowę aparatu należy traktować jako wskaźnik prawidłowości obracania. Uwaga: Podczas podłączania przewodów powietrznych nie włącza się alarm. Upewnić się, że pracownicy nie trzymają palców na wózkach, gdyż przy włączeniu obracania mogłoby dojść do urazów. Uwaga: Jeśli stosuje się profile z niniejszego przewodnika, podczas pierwszych 10 dni alarm wysokiej wilgotności powinien być wyłączony. Na wyświetlaczu sieci Sentry należy sprawdzić poniższe punkty, aby upewnić się, że aparat funkcjonuje prawidłowo: Alarmy systemu; Niska Temp. i Niska Wilg. - mrugający. Status systemu; pozycja przesłony, ogrzewanie, wentylatory. Odczyty temperaury i wilgotności. Światło alarmowe na froncie aparatu - mrugające. Nastawiona temperatura. Nastawiona wilgotność. To jest typowy ekran po nałożeniu jaj i rozpoczęciu inkubacji. Pominięcie alarmów jest włączone, program - profil #1 jest włączony, alarmy niskiej temperatury i niskiej wilgotności nie są skasowane. Pominięcie alarmów na określony okres np jeśli aparat potrzebuje 6 godzin na osiągnięcie parametrów nastawionych, należy na 6 godzin pominąć alarmy niskiej temperatury, niskiej i wysokiej wilgotności. Uaktywnić alarmy przez obrócenie klucza. Światło alarmu wyłącza się (szczegóły podano w przewodniku do wyświetlacza Sentry). Uwaga: Sprawdzić kalibrację po osiągnięciu przez aparat temperatury i jej ustabilizowaniu. Zaleca się kontrolę aparatu po każdym nakładzie za pomocą termometru o sprawdzonej dokładności. Uwaga: W przypadku wyłączenia prądu, drzwi aparatu muszą zostać otwarte, w celu zapobieżenia przegrzaniu jaj. Jeśli jaja są w 14 lub późniejszym dniu inkubacji, wystawić wózki z aparatu. Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 57

58 Zasady procedur nakładu i przekładu jaj Przy jednonakładowych aparatach ACI można stosować wiele metod, jeśli przestrzega się pewnych zasad. Bardzo ważne jest, aby jaja były pogrupowane i oznaczone od fermy, aż do wylęgu. Po wstawieniu jaj do magazynu należy zadecydować, kiedy będą one nałożone do aparatu. Zgrupować razem cały nakład, oznaczając każdy wózek. Ponumerować wszystkie wózki, zgodnie z ich pozycją w aparacie. Zanotować pozycję każdego wózka na karcie nakładu. W czasie przekładu należy zachować lokalizację i identyfikację jaj. Po rozpoczęciu przekładu, należy go wykonać bez opóźnień. Uważać, aby nie uszkodzić jaj. Z aparatu wyjmować po jednym wózku. Określić nową pozycję jaj w klujniku. Przełożyć jaja. Po przełożeniu jaj na wózki klujnikowe ich lokalizacja i identyfikacja muszą być zanotowane do wylęgu piskląt. Zapamiętać: Podczas przekładu ostrożnie postępować z jajami. Nie przekładać jaj do mokrych koszy klujnikowych. Podczas przekładu nie uderzać koszami o stół. Nie wstrząsać i nie przechylać koszy na wózkach. Po rozpoczęciu przekładu nie przerywać go, aż do zakończenia ostatniego wózka. Nie pozwolić, aby jaja podczas przekładu nadmiernie sie ochłodziły. Nie wyjmować najpierw wszystkich jaj z jednej strony aparatu, a później z drugiej strony. Nie wytaczać wózków bez uprzedniego wypoziomowania. Nie przewracać jaj zbyt szybko podczas przekładu. Przewracać płynnym, delikatnym ruchem obrotowym. Upewnić się, że wszystkie wózki są prawidłowo ustawione w klujniku. Uwaga: Szczególnie ważne jest zachowanie równomiernego przepływu powietrza przez aparat i klujnik podczas wykonywania przekładu. Nie wyjmować najpierw wszystkich jaj z jednej strony aparatu, a dopiero później z drugiej strony, gdyż może to spowodować zaburzenia przepływu powietrza i przegrzanie. Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 58

59 Duży aparat jednonakładowy ECU Przekład do dwóch (2) średnich jednonakładowych klujników ACI. ECU ECU LUB do trzech (3) małych jednonakładowych klujników ACI. ECU ECU ECU Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 59

60 Przekład jaj z wózków lęgowych do koszy klujnikowych Metoda 1: Ręczna Ręczna metoda przekładu jaj wymaga dwóch pracowników. Przekład powinien trwać dość krótko, aby jaja nadmiernie się nie wychłodziły. Wytoczyć z klujnika wózek z pustymi koszami. Osoba A stoi pomiędzy wózkiem lęgowym a stołem do przekładu, osoba B stoi pomiędzy stołem a wózkiem klujnikowym. Osoba A wsuwa paletę do przekładu pod najwyższą tacę prawej kolumny i wyjmuje jaja z wózka lęgowego (patrz ilustracja przebiegu przekładu). Osoba A ustawia paletę z jajami na stole. W tym czasie osoba B zdejmuje z wózka plastikowy kosz klujnikowy i umieszcza go na stole. Metoda wyjmowania jaj z wózka lęgowego. Rozpocząć od górnej tacy prawej kolumny i posuwać się w dół. Wyjąć wszystkie tace prawej kolumny przed przejściem do lewej. Obejrzeć jaja i usunąć stłuczki. Klujnik Kosze klujnikowe Paleta Wiadro stół Magazynowa taca jaj (pusta) Umieszczanie palety na stole Typowe ustawienie Oglądanie jaj - usuwanie stłuczek Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 60

61 Osoby A i B nakrywają koszem klujnikowym paletę z tacą lęgową. Przytrzymując jedną ręką kosz klujnikowy od góry a drugą ręką paletę od dołu, obracają całość wraz z jajami delikatnym, płynnym ruchem obrotowym. Zbyt szybkie obrócenie może powodować uszkodzenia. Nakryć koszem tace z paletą. Po odwróceniu jaj, delikatnie ustawić kosz na stole. Nie uderzać koszem o stół, aby nie rozbić jaj. Obracanie kosza, jaj i palety Osoba A usuwa paletę, podczas gdy osoba B usuwa tace i układa je na wózkach do tac lęgowych. Usuwanie tac i palety Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 61

62 Osoba A unosi kosz z przełożonymi jajami i umieszcza go po prawej stronie na pustym wózku klujnikowym. Nie uderzać koszami o wózek, aby nie uszkodzić jaj. Następnie osoba A bierze następny kosz i umieszcza go na stole. Kontynuować wyjmowanie tac z jajami od góry do dołu. (Patrz ilustracja na str 60). Tace klujnikowe z jajami ustawiać w prawej kolumnie wózka. Ustwić całą kolumnę przed rozpoczęciem kolejnej. Po przełożeniu wszystkich jaj wstawić wózek klujnikowy do klujnika i zamknąć drzwi klujnika. Usunąć pusty wózek lęgowy z miejsca przekładu i wyprowadzić z aparatu kolejny wózek. Ustawić je przed frontem klujnika, pozostawiając możliwie najwięcej miejsca do pracy i łatwy dostęp do drzwi klujnika. Kosze klujnikowe ustawia się najpierw po prawej stronie. W prawej kolumnie znajdą się jaja z prawej kolumny wózka lęgowego. W lewej kolumnie będą jaja z lewej kolumny wózka lęgowego. Powtarzać powyżej opisany proces aż do przełożenia wszystkich jaj. Zakończenie przekładu Włączyć wentylatory. Założyć progi. Zamknąć drzwi klujnika. Kiedy klujnik osiągnie nastawioną temperaturę i wilgotność, uaktywnić alarm. Dla sprawdzenia alarmu wyłączyć na chwilę wentylatory. Alarm powinien zadziałać. Można też wcisnąć przycisk ALARM CANCEL i przytrzymać, aż do zadziałania alarmu. TEMPERATURE HUMIDITY SET POINT ACTUAL 98.5 F 98.4 F 58 % RH 58 % RH FANS LIGHTS ALARM BYPASS Po przełożeniu jaj do wszystkich klujników na panelu sterowania sprawdzić, czy ich programy -profile są aktywne i klujniki funkcjonują prawidłowo (szczegóły podano w przewodniku do wyświetlacza Sentry). TURN ALARM CANCEL Po zakończeniu przekładu, puste wózki lęgowe muszą być umyte i odkażone przed ponownym nałożeniem jaj. Po osiągnięciu przez klujnik nastawionej temperatury i wilgotności uaktywnić alarm. Uwaga: Sprawdzać kalibrację klujnika co dwa tygodnie (co 4 wylęgi). Używać termometru o sprawdzonej dokładności. Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 62

63 Mycie i odkażanie aparatów Umyć i odkazić aparat po każdym przekładzie. Uwaga: Przed myciem aparatu odłączyć go od prądu. Wyłączyć zasilanie. Osłonić czujniki wilgotności i dwutlenku węgla (jeśli są) dostarczonymi pokrywami. (W starszych urządzeniach zdjąć ISM i założyć pokrywę na wtyczkę. Przed myciem wnętrza aparatu wodą dokładnie oczyścić ISM szmatką namoczoną w roztworze odkażającym). ECU można wyjąć lub pozostawić na miejscu. Progi umieścić w miejscu wygodnym do ich umycia. Podnieść silniki do pozycji pionowej. W starszych urządzeniach odblokować drzwi kanału sufitowego, jeśli taki jest. Zdjąć osłony z ECU. Umieścić w miejscu wygodnym do mycia. Odłączyć przewody wodne od zbiornika nawilżania. Wyjąć zatyczkę. Pozwolić wyciec wodzie. Ręcznie usunąć większe zanieczyszczenia, jak resztki jaj, które eksplodowały. Dokładnie umyć cały aparat i ECU wodą pod ciśnieniem. Opłukać i wytrzeć wodę z aparatu. Zastosować roztwór odkażający. Założyć osłony, kanał, zatyczkę, przewody wodne, i zdjąć pokrywy z czujników. W starszych aparatach zdjąć pokrywy z przewodów i podłączyć do ISM. Zamotować ISM. Przed nakładem pozostawić aparat do wyschnięcia. Dokładnie umyć aparat i jego zawartość Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 63

64 Wylęg piskląt Podczas pobytu jaj w klujniku notować temperaturę i wilgotność dwa razy dziennie. Sprawdzić wylęg 12 godzin przed czasem wybierania. W tym czasie nie powinno być więcej niż % wylężonych piskląt, z czego 10 % powinno być mokrych lub zaraz po wylęgu. Uwaga: W przypadku wyłączenia prądu drzwi klujnika muszą być otwarte aby zapobiec przegrzaniu piskląt. W razie potrzeby wystawić wózki z klujnika. Pisklęta wyjąć z klujnika 6 godzin po zakończeniu wylęgu, aby zapobiec odwodnieniu. Wybieranie piskląt Istnieją różne metody wybierania piskląt, od ręcznego, przez półautomatyczne, aż do w pełni zautomatyzowanego. Metoda 1: Ręczna Wyłączyć alarm. Wyłączyć wentylatory, otworzyć drzwi, zdjąć próg i wytoczyć wózek z klujnika. Przy wybieraniu piskląt zdjąć pokrywę z jednej kolumny. Zakończyć wybieranie z tej kolumny przed rozpoczęciem następnej. Założyć próg, zamknąć drzwi i włączyć wentylatory. Ustawić wózek przed frontem klujnika lub w pomieszczeniu do wybierania. Zdjąć pokrywę z górnego kosza plastikowego. Zdjąć najwyższą tacę z jednej kolumny i ustawić na stole. Zdejmowanie koszy klujnikowych Przełożyć pisklęta z kosza klujnikowego do pojemnika. Po wybraniu wszystkich piskląt z kosza klujnikowego ustawić kosz ze skorupami i niewylężonymi jajami na pustym wózku. Wyjmować coraz niższe tace. Po wybraniu wszystkich piskląt z pierwszej kolumny przejść do następnej. Po wybraniu wszystkich piskląt z pierwszego wózka, ustawić następny wózek przed klujnikiem i powtórzyć proces. Delikatnie przekładać pisklęta Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 64

65 Metoda 2: Półautomatyczna i automatyczna Kierować się instrukcją producenta. Po wybraniu piskląt wykonuje się na nich określone zabiegi, pakuje i transportuje na fermę. Aby nie dopuścić do upadków, należy zapewnić odpowiednią wentylację. Temperatura i wilgotność muszą być kontrolowane. Zastosować roztwór odkażający. Założyć osłony, kanał, zatyczkę, przewody wodne, i zdjąć pokrywy z czujników. W starszych aparatach zdjąć pokrywy z przewodów i podłączyć do ISM. Zamotować ISM. Przed nakładem pozostawić aparat do wyschnięcia. Ważne: Dalsze informacje na temat prawidłowego postępowania z jajami i pisklętami można znaleźć w Dodatku III, Znaczenie transportu jaj i piskląt oraz Dodatku IV, Zapewnienie pisklętom jednodniowym najlepszego startu. Mycie i odkażanie klujników Myć i odkażać klujniki po każdym wylęgu. Uwaga: Przed myciem odłączyć klujnik od prądu. Wyłączyć zasilanie. Ręcznie usunąć większe zanieczyszczenia Osłonić czujniki wilgotności i dwutlenku węgla (jeśli są) dostarczonymi pokrywami. (W starszych urządzeniach zdjąć ISM i założyć pokrywę na wtyczkę. Przed myciem wnętrza aparatu wodą dokładnie oczyścić ISM szmatką namoczoną w roztworze odkażającym). ECU można wyjąć lub pozostawić na miejscu. Progi umieścić w miejscu wygodnym do ich umycia. Podnieść silniki do pozycji pionowej. W starszych urządzeniach odblokować drzwi kanału sufitowego. Zdjąć osłony z ECU. Umieścić w miejscu wygodnym do mycia. Odłączyć przewody wodne od zbiornika nawilżania. Wyjąć zatyczkę. Pozwolić wyciec wodzie. Ręczne mycie koszy wężem ciśnieniowym. Wszystkie kosze, palety do przekładu, tace i wózki muszą być po każdym użyciu dokładnie umyte i odkażone. Ręcznie usunąć większe zanieczyszczenia, jak resztki jaj, które eksplodowały. Dokładnie umyć cały aparat i ECU wodą pod ciśnieniem. Opłukać i wytrzeć wodę z aparatu. Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 65

67 5. Rutynowa konserwacja codzienna cotygodniowa po każdym przekładzie/ myciu co 3 miesiące co 6 miesięcy Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 67

69 Konserwacja Harmonogram konserwacji Codzienna Na ekranie Machine State wyświetlacza sieci Sentry sprawdzić temperaturę, wilgotność oraz pozycję przesłon i porównać je z wartościami nastawionymi. Sprawdzić funkcje aparatu. Sprawdzić numer profilu i dzień w cyklu. Wizualnie sprawdzić automatyczne urządzenie odwadniające podłączone do filtra regulatora sprężonego powietrza w aparacie. Można to wykonać podczas pomiaru ciśnienia sprężonego powietrza. Jeśli wewnątrz urządzenia gromadzi się woda, elementy odwodnienia mogą być niesprawne i wymagać wymiany. Sprawdzić obracanie jaj używając przewodu z ciśnieniem kpa. Jeżeli występują przetarcia lub załamania przewodów, trzeba je odnaleźć i naprawić. Sprawdzić czujniki obracania i ich przewody, używając bateryjnego testera obracania. Wibracje wentylatorów. Wytoczyć ECU z aparatu i podłączyć do zasilania 220 V lub wejść do aparatu przy włączonych wentylatorach i sprawdzić, czy wentylatory nie wibrują nadmiernie. Jeśli nie można łatwo odczytać tabliczki znamionowej, oznacza to, że wentylatory nadmiernie wibrują. Wyłączyć wentylatory, odłączyć wadliwy silnik i włączyć je ponownie. Jeśli wibracje ustały, wymienić wadliwy silnik lub śmigło wentylatora. Uwaga: Wentylatory muszą się całkowicie zatrzymać przed ponownym włączeniem, w innym przypadku niektóre z nich mogą się obracać w przeciwnym kierunku. Wszystkie wentylatory powinny tłoczyć powietrze do góry. Jeśli wentylator obraca się w kierunku przeciwnym, trzeba go wyłączyć, zdemontować i naprawić (może być uszkodzony kondensator). Cotygodniowa Korek odwodnienia Regulator ciśnienia powietrza Odwodnienie zbiornika sprężarki. Wszystkie sprężarki posiadają zawór odwadniający umieszczony pod zbiornikiem ciśnieniowym. Otworzyć zawór aż uchodzące powietrze będzie wolne od wody. Węże elastyczne ECU i wodne. Sprawdzić szczelność. Bęben nawilżacza. Sprawdzić, czy bęben nawilżacza obraca się po naciśnięciu i przytrzymaniu przycisku Turn na panelu sterowania operatora. Bęben powinien obracać się swobodnie. Uwaga: Wyłączyć zasilanie przed odłączeniem lub wymianą silnika. Po każdym przekładzie/myciu Uszczelki drzwi i progów. Sprawdzić uszczelki drzwi. Wymienić uszczelki brakujące, uszkodzone i zużyte. Dobre uszczelnienie jest konieczne dla prawidłowego krążenia powietrza. Wózki. Po umyciu wózków lęgowych nasmarować łożyska. Wystarczy jedna lub dwie dawki ze smarownicy. Większa ilość powoduje wyciekanie smaru przez gumowe uszczelnienia. Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 69

70 Konserwacja co trzy miesiące Wykonywać ją wyłącznie przy pustym aparacie. Sprawdzić Skrzynkę sterowania. Otworzyć skrzynkę sterowania i sprawdzić płytki Sentry, połączenia przewodów i przekaźników zwracając uwagę na wyraźne uszkodzenia, jak odbarwienia izolacji oraz miejsca przypalone i zaczernione. Zwrócić szczególną uwagę na końcówki, połączenia i styki przekaźników. Odłączyć zasilanie skrzynki sterowania i oczyścić jej wnętrze odkurzaczem. Po odkurzeniu sprawdzić, czy płytki i wtyczki są dobrze osadzone. Uwaga: Jeśli nie odłączono zasilania, kontrolę należy przeprowadzać szczególnie ostrożnie. Sprawdzić system przesłon. Pokrętło na skrzynce napędu przesłony wskazuje kiedy przesłona jest zamykana lub otwierana. Na wyświetlaczu Sentry włączyć ekran Change Setpoint i zmienić pozycję przesłony, wejść na aparat i sprawdzić, czy przesłona odpowiednio reaguje. Jeśli przesłona nie porusza się, może być potrzebna wymiana silnika. Jeśli pokrętło na skrzynce napędu obraca się, a przesłona się nie porusza, wymienić plastikowy blok napędowy na gwintowanym pręcie napędu przesłony. Sprawdzić prędkość obrotową silnika napędu. Powinna ona wynosić 6 RPM. Sprawdzić, czy prowadnice przesłon wlotu i wylotu powietrza są czyste i w żadnym miejscu nie są wygięte, sprawdzić przy tym, czy obie są otwarte w takim samym stopniu. Patrz również: Dodatek V, Higiena w zakładzie wylęgowym: koncepcje, rozwiązania i ocena, Dodatek VI, Praktyczne wytyczne higieny w zakładzie wylęgowym w celu zapewnienia jakości i Dodatek VII, Postępowanie z odpadami z zakładu wylęgowego. Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 70

71 Harmonogram konserwacji aparatów i klujników ACI Wszystkie poniższe punkty powinny zostać sprawdzone według harmonogramu. Wszystkie odczyty powinny zostać odnotowane i porównane z optymalnymi. Stan i działanie wszystkich urządzeń powinno zostać ocenione dostateczne lub niedostateczne. Ocena niedostateczna obejmuje nieprawidłowe działanie, nadmierne zużycie, zabrudzenie i/lub inne problemy. Urządzenia w stanie niedostatecznym powinny zostać wymienione i/lub oczyszczone przed ponownym użyciem. Punkty do sprawdzenia Harmonogram Aparaty lęgowe, Po każdym przekładzie/ myciu Klujniki, Co miesiąc *oznaczanie tygodniowe Aparaty i klujniki, Co 3 miesiące Aparaty i klujniki, Co 6 miesięcy A) Kalibracja temperatury 1. Odczyt wyświetlacza F lub C 2. Odczyt kontrolny F lub C 3. Wartość nastawiona F lub C B) Kalibracja wilgotności 1. Wartość nastawiona RH F TW lub C TW 2. Odczyt wyświetlacza RH F TW lub C TW 3. Odczyt kontrolnyrh F TW lub C TW C) Sprężone powietrze 1. Odczyt 2. Zebrana woda? 3. Zbiornik - odwodnienie D) Ogólnie aparat 1. Prawidłowość uszczelnienia drzwi 2. Prawidłowość zamykania drzwi 3. Stan uszczelki drzwi 4. Stan uszczelki progu 5. Uszczelnienia spoin wszystkie połączenia 6. Pozycja zerowa przesłony 7. Prawidłowość działania przesłony. Patrz str Silnik przesłony, 6 rpm 9. Proste prowadnice przesłony 10. Równe otwarcie przesłon 11. Przewody wodne 12. Złącza przewodów wodnych 13. Przewody powietrzne 14. Złącza przewodów powietrznych 15. Przewody obracania 16. Stan czujnika temperatury 17. Czujnik wilgotności 18. Pokrywa czujnika wilgotności 19. Czujnik CO 2 (opcjonalnie) Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 71

72 Punkty do sprawdzenia Harmonogram Aparaty lęgowe, Po każdym przekładzie/ myciu Klujniki, Co miesiąc Aparaty i klujniki, Co 3 miesiące Aparaty i klujniki, Co 6 miesięcy 20. Pokrywa czujnika CO Szyny i prowadnice ECU 22. Przewód ECU E) Zespół klimatyzacji (ECU) 1. Stan wentylatorów (wibracje?) 2. Obroty wentylatorów 3. Skrzynka połączeniowa 4. Gniazdo połączeniowe 5. Spirale grzewcze i chłodzące 6. Złącza spiraly grzewczych i chłodzących 7. Bęben nawilżacza 8. Silnik nawilżacza 9. Zbiornik wody i zawór pływakowy 10. Koła- smarowanie 11. Łożyska - smarowanie F) Sterowanie Wyłączyć zasilanie skrzynki sterowniczej! Przy niewyłączonym zasilaniu może dojść do porażenia elektrycznego. Uwaga: Dla prawidłowego działania skrzynki sterowniczej jest absolutną koniecznością, aby była ona czysta i wolna od wszelkich zanieczyszczeń, (szczególnie metalowych), i wilgoci. Płytki, przekaźniki złącza i przewody odbarwiają się przy przegrzaniu. Przegrzanie najczęściej jest skutkiem złego kontaktu. Ewentualne problemy powinny zostać naprawione. 1. Skrzynka sterownicza oczyścić, odkurzyć, jeśli trzeba 2. Skrzynka sterownicza sprawdzić, czy jest sucha 3. Zespół pokrywy, przekaźniki i połączenia 4. Płyta oczyścić, odkurzyć, jeśli trzeba 5. Stan płyty 6. Dobre umocowanie styków płyty 7. Stan okablowania 8. Zespół wodny i stan zaworu Panel operatora (OIP) 9. wyświetlacz LCD OIP 10. wyłącznik wentylatora OIP 11.Wyłącznik obracania OIP 12.Wyłącznik pominięcia alarmu OIP 13.Kasowanie alarmu OIP 14.Wyłącznik awaryjny OIP 15. Lampka stanu - zasilanie (zielona) Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 72

73 Punkty do sprawdzenia Harmonogram Aparaty lęgowe, Po każdym przekładzie/ myciu Klujniki, Co miesiąc *oznaczanie tygodniowe Aparaty i klujniki, Co 3 miesiące Aparaty i klujniki, Co 6 miesięcy 16. Lampka stanu - alarm (czerwona) 17. Lampka stanu pominięcie alarmu (bursztynowa) G) Wózki i platformy Uwaga:Przy sprawdzaniu wózków i systemu obracania zwrócić uwagę na nadmierne zużycie, załamania i przetarcia wszystkich części. Należy sprawdzić szczelność cylindra pneumatycznego i podłączeń oraz zużycie przewodów.. 1. Wózki i platformy - umyć 2. Kółka i łożyska - nasmarować 3. Stan wózków lub platform 4. Stan systemu obracania 5. Stan cylindra pneumatycznego i jego połączeń 6. Stan skrzynki czujnika obracania i przewodów Doprowadzenie wody (Patrz strony 34 i 35.) Uwaga: Parametry zimnej i ciepłej wody doprowadzonej do ECU powinny być sprawdzane i mieścić się w dopuszczalnych granicach. Aby mieć pewność, że parametry wody są właściwe, należy ją sprawdzać testerem wody. Patrz str 31. Uwaga: Podczas testu zachować ostrożność przy manipulacji z przewodami gorącej wody, ich połączeniami i testerem. Upewnić się, że podczas tej procedury panele boczne ECU są założone. Jeśli panele nie są założone, dolna część wentylatorów jest odkryta H) Procedura testu doprowadzenia gorącej wody 1. Temperatura na wejściu F lub C 2. Temperatura na wyjściu F lub C 3. Różnica temperatur F lub C 4. Ciśnienie na wejściu kpa 5. Ciśnienie na wyjściu kpa 6. Różnica ciśnień kpa 7. Wielkość przepływu litry/min Odłączyć przewód doprowadzający gorącą wodę od ECU i podłączyć go do dolnego przewodu testera. Górny przewód testera podłączyć do ECU. Nastawić temperaturę na niższą od aktualnej. Włączyć wentylatory. Odczekać, aż temperatura wzrośnie i ustabilizuje się. Zanotować temperaturę na wejściu, ciśnienie i przepływ. Wyłączyć wentylatory, odłączyć tester i ponownie podłączyć przewód doprowadzający do ECU. Odłączyć przewód wyjścia gorącej wody od ECU i podłączyć do górnego przewodu testera. Dolny przewód testera podłączyć do ECU. Jeśli trzeba, nastawić temperaturę na niższą od aktualnej. Włączyć wentylatory. Odczekać, aż temperatura wzrośnie i ustabilizuje się. Zanotować temperaturę na wyjściu, ciśnienie i przepływ. Wyłączyć wentylatory, odłączyć tester i ponownie podłączyć przewody aparatu do ECU. Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 73

74 Punkty do sprawdzenia Harmonogram Aparaty lęgowe, Po każdym przekładzie/ myciu Klujniki, Co miesiąc Aparaty i klujniki, Co 3 miesiące Aparaty i klujniki, Co 6 miesięcy J) Procedura testu doprowadzenia zimnej wody 1. Temperatura na wejściu F lub C 2. Temperatura na wyjściu F lub C 3. Różnica temperatur F lub C 4. Ciśnienie na wejściu kpa 5. Ciśnienie na wyjściu kpa 6. Różnica ciśnień kpa 7. Wielkość przepływu litry/min Odłączyć przewód doprowadzający zimną wodę od ECU i podłączyć go do dolnego przewodu testera. Górny przewód testera podłączyć do ECU. Nastawić temperaturę na wyższą od aktualnej. Włączyć wentylatory. Odczekać, aż temperatura spadnie i ustabilizuje się. Zanotować temperaturę na wejściu, ciśnienie i przepływ. Wyłączyć wentylatory, odłączyć tester i ponownie podłączyć aparat do ECU. Odłączyć przewód wyprowadzający zimną wodę od ECU i podłączyć go do górnego przewodu testera. Dolny przewód testera podłączyć do ECU. Jeśli trzeba, nastawić temperaturę na wyższą od aktualnej. Włączyć wentylatory. Odczekać, aż temperatura spadnie i ustabilizuje się. Zanotować temperaturę na wyjściu, ciśnienie i przepływ. Wyłączyć wentylatory, odłączyć tester i ponownie podłączyć aparat do ECU. K) Doprowadzenie wody do nawilżania 1. Ciśnienie przy ECU kpa L) Punkty kontroli napięcia (Sterownik aparatu) Napięcie należy sprawdzać w razie potrzeby, na przykład przy analizie problemów. 1. Przewód zasilający płytę PTA410 Przewód zerujący jest koloru zielono/żółtego. Czarny - zerujący [-12 V DC] Czerwony - zerujący [+12 V DC] Zielony - zerujący [+5 V DC] 2. Silniki wentylatorów M1 TB10-6 do TB10-11 [220 V AC] M2 TB10-7 do TB10-11 [220 V AC] M3 TB10-8 do TB10-11 [220 V AC] M4 TB10-9 do TB10-11 [220 V AC] 5. Transformator TB6-1 do TB6-2 [120 V AC] 6. Otwieranie przesłony TB6-4 do TB6-3 [120 V AC] 7. Zamykanie przesłony TB6-5 do TB6-3 [120 V AC] 8. Zawór elektromagnetyczny obracania jaj TB6-6 do TB6-3 [120 V AC] 9. Zawór elektromagnetyczny gorącej wody TB6-8 do TB6-9 [120 V AC] 10.Zawór elektromagnetyczny zimnej wody TB6-11 do TB6-9 [120 V AC] 3. Silnik bębna nawilżacza M5 TB10-10 do TB10-11 [220 V AC] 4. Oświetlenie wewnętrzne TB10-13 do TB10-14 [110 lub 220 V AC] Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 74

75 6. Rozwój zarodków i rozwiązywanie problemów lęgowych embriologia kury analiza odpadów powylęgowych Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 75

77 Rozwój zarodka i rozwiązywanie problemów lęgowych Embriologia kury, rozwój zarodka w czasie inkubacji Przed zniesieniem jaja: Zapłodnienie Podział i wzrost żywych komórek Różnicowanie się komórek na grupy o specyficznych funkcjach (gastrulacja) Pomiędzy zniesieniem jaja a inkubacją: Brak wzrostu, stadium nieaktywnego życia embrionalnego Podczas inkubacji Dzień 1 Dzień 7 Dzień 14 Dzień 20 Normalna wielkość komory powietrznej w różnych stadiach inkubacji. Dzień 1 Rozwój pola jasnego i pola ciemnego blastodermy Główne fazy rozwoju widoczne pod mikroskopem: 18 godzin, Widoczny zawiązek jelita pierwotnego 19 godzin, Początek tworzenia pęcherzyków mózgowych 20 godzin, Widoczna struna grzbietowa 21 godzin, Początek tworzenia mózgu i cewki nerwowej Dzień 2 22 godziny, Początek formowania głowy 23 godziny, Widoczne wysepki krwiotwórcze 24 godziny, Początek formowania oczu Zarodek zaczyna obracać się na lewą stronę Na woreczku żółtkowym widoczne naczynia krwionośne Główne fazy rozwoju widoczne pod mikroskopem: 25 godzin, Początek formowania żył i serca 30 godzin, Wyraźnie wyodrębnione pęcherzyki mózgowe 2, 3 i 4 oraz serce, które zaczyna bić 35 godzin, Początek formowania pęcherzyków usznych Dzień 3 36 godzin, Pojawienie się zaczątku owodni 46 godzin, Formowanie gardła Początek formowania nozdrzy, skrzydeł, nóg i omoczni Dzień 4 Owodnia całkowicie otacza zarodek Początek formowania języka Zarodek całkowicie oddzielony od woreczka żółtkowego i obrócony na lewą stronę Dzień 5 Omocznia przebija się przez owodnię Uformowany żołądek i przedżołądek Formowanie się gruczołów płciowych różnicowanie płci Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 77

78 Dzień 6 Początek formowania dzioba i wyrostka pisklęcego Dzień 7 Zasadnicze różnicowanie nóg i skrzydeł Rozpoczynają się ruchy zarodka Zaczątki palców na nogach i skrzydłach Tułów coraz większy na skutek rozwoju narządów wewnętrznych Dzień 8 Dzień 9 Początek tworzenia się piór Zarodek nabiera ptasiego wyglądu Widoczna jama gębowa Dzień 16 Łuski, pazury i dziób twardnieją i rogowacieją Zarodek całkowicie pokryty piórami Białko prawie zużyte, rośnie rola odżywcza żółtka Dzień 17 Dziób obraca się w kierunku komory powietrznej, ubywa płynu owodniowego i zarodek rozpoczyna przygotowanie do klucia Dzień 18 Prawie zakończony wzrost zarodka Dzień 19 Woreczek żółtkowy wciągany przez pępowinę do jamy ciała Zarodek zajmuje większość objętości jaja, z wyjątkiem komory powietrznej Dzień 10 Dziób zaczyna twardnieć Pory w skórze widoczne gołym okiem Palce całkowicie oddzielone Dzień 12 Palce nóg całkowicie uformowane Widoczne pierwsze pióra Dzień 13 Widoczne łuski i pazury Ciało prawie całkowicie pokryte piórami Dzień 20 Woreczek żółtkowy całkowicie wciągnięty do jamy ciała Zarodek staje się pisklęciem, przebija owodnię, zaczyna oddychać powietrzem z komory powietrznej Omocznia przestaje funkcjonować i zaczyna wysychać Dzień 21 Pisklę się kluje Dzień 14 Zarodek obraca się głową w kierunku tępego końca jaja Dzień 15 Jelito cienkie wciągnięte do jamy ciała Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 78

79 Analiza odpadów powylęgowych W prowadzeniu zakładu wylęgowego analiza odpadów powylęgowych jest przydatnym narzędziem, które dostarcza ważnych informacji o problemach na fermie i w zakładzie wylęgowym. Poniżej wyszczególniono problemy, które mogą wystąpić i ich możliwe przyczyny. 1. Opóźniony wylęg piskląt Możliwe przyczyny: Zróżnicowana temperatura hali Duże jaja Jaja długo przechowywane Niewłaściwy termometr Zbyt niska temperatura, 1-19 dzień Zbyt niska wilgotność, 1-19 dzień Zbyt niska temperatura w zakładzie wylęgowym 5. Pisklęta zamarłe po nakluciu skorupy Możliwe przyczyny: Niewłaściwe żywienie stada rodzicielskiego Geny letalne Choroba stada rodzicielskiego Jaja odwrotnie nałożone Jaja o cienkiej skorupie Jaja nieobracane przez pierwsze 2 tygodnie Zbyt późny przekład jaj Niewłaściwy obieg powietrza, dzień Zbyt wysoka zawartość CO 2, dzień Niewłaściwa temperatura, 1-19 dzień Zbyt wysoka temperatura, dzień Zbyt niska wilgotność, dzień 2. Całkowicie rozwinięty zarodek z dziobem poza komorą powietrzną Możliwe przyczyny: Niewłaściwe żywienie stada rodzicielskiego Zbyt wysoka temperatura, 1-10 dzień Zbyt wysoka wilgotność, 19 dzień 6. Nieprawidłowe ułożenia zarodków Możliwe przyczyny: Niewłaściwe żywienie stada rodzicielskiego Jaja odwrotnie nałożone Jaja o jednakowych końcach Niewłaściwe obracanie jaj 3. Całkowicie rozwinięty zarodek z dziobem w komorze powietrznej Możliwe przyczyny: Niewłaściwe żywienie stada rodzicielskiego Zły obieg powietrza w aparacie lęgowym Zbyt wysoka temperatura, dzień Zbyt wysoka wilgotność, dzień Jakość skorupy 7. Pisklęta oklejone (białko przyklejone do piskląt) Możliwe przyczyny: Zbyt późny przekład jaj Zbyt wysoka temperatura, dzień Zbyt niska wilgotność, dzień Nieodpowiednie kolektory puchu 4. Wczesne nakluwanie piskląt Możliwe przyczyny: Zbyt wysoka temperatura, 1-19 dzień Zbyt niska wilgotność, 1-19 dzień Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 79

80 8. Pisklęta oklejone (białko przyklejone do puchu) Możliwe przyczyny: Jaja zbyt długo przechowywane Zbyt wolny ruch powietrza, dzień Niwłaściwe powietrze w aparacie lęgowym Zbyt wysoka temperatura, dzień Zbyt wysoka wilgotność, dzień Nieodpowiednie kolektory puchu 9. Pisklęta z przyklejonymi resztkami jaj Możliwe przyczyny: Żywienie Zbyt wysoka wilgotność Zbyt niska temperatura 10. Eksplodowanie jaj Możliwe przyczyny: Bakteryjne zakażenie jaj Brudne jaja Jaja niewłaściwie umyte Infekcja w aparacie lęgowym 11. Jaja czyste Możliwe przyczyny: Jaja niezapłodnione Niewłaściwe przechowywanie jaj Za dużo gazowania jaj Bardzo wczesne zamieranie zarodków Niedojrzałe koguty Stosunek ilościowy samców do samic Otłuszczenie kur Pasożyty Żywienie Zbytnie zagęszczenie stada 12. Pierścień krwisty (zamieranie zarodków w 2-4 dniu) Możliwe przyczyny: Dziedziczność Choroba stada rodzicielskiego Jaja zbyt długo przechowywane Nieostrożne obchodzenie się z jajami wylęgowymi Zbyt wysoka temperatura w aparacie lęgowym Zbyt niska temperatura w aparacie lęgowym Temperatura przechowywania jaj Zakażenie Jakość skorupy Młody wiek stada Żywienie Wilgotność Gazowanie Niewystarczające obracanie jaj 13. Zamieranie zarodków w 2 tygodniu inkubacji Możliwe przyczyny: Niewłaściwe żywienie stada rodzicielskiego Choroba w stadzie rodzicielskim Nieschłodzenie jaj przed nałożeniem Zbyt wysoka temperatura w aparacie lęgowym Zbyt niska temperatura w aparacie lęgowym Przerwy w dopływie energii elektrycznej Brak obracania jaj Zbyt dużo CO 2 w powietrzu (niewystarczająca wentylacja) Genetyka Zakażenie Jakość skorupy Wilgotność Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 80

81 14. Zbyt mała komora powietrzna Możliwe przyczyny: Niewłaściwe żywienie stada rodzicielskiego Duże jaja Zbyt wysoka wilgotność, 1-19 dzień 15. Zbyt duża komora powietrzna Możliwe przyczyny: Małe jaja Zbyt niska wilgotność, 1-19 dzień 16. Zbyt wczesny wylęg Możliwe przyczyny: Małe jaja Porównanie jaj kur typu Leghorn z mięsnymi Nieodpowiedni termometr Zbyt wysoka temperatura, 1-19 dzień Zbyt niska wilgotność, 1-19 dzień 17. Zbyt małe pisklęta Możliwe przyczyny: Jaja zniesione podczas upalnej pogody Małe jaja Cienka, porowata skorupa jaj Zbyt niska wilgotność, 1-19 dzień 19. Różnice pomiędzy tacami w wylęgu lub jakości piskląt Możliwe przyczyny: Jaja różnych linii hodowlanych Jaja różnej wielkości Zróżnicowany okres przechowywania jaj Choroba lub stres niektórych stad Niewłaściwe rozprowadzenie powietrza i ciepła w aparacie lęgowym 20. Miękkie pisklęta Możliwe przyczyny: Złe warunki sanitarne w aparacie lęgowym Zbyt niska temperatura, 1-19 dzień Zbyt wysoka wilgotność, dzień 21. Odwodnione pisklęta Możliwe przyczyny: Jaja zbyt cześnie nałożone Zbyt niska wilgotność, dzień Pisklęta zbyt długo pozostawione w klujniku po wylęgu 22. Zmacerowane pisklęta Możliwa przyczyna: Złe warunki sanitarne w aparacie lęgowym 18. Zbyt duże pisklęta Możliwe przyczyny: Duże jaja Zbyt wysoka wilgotność, 1-19 dzień 23. Pępowina niezagojona, sucha Możliwe przyczyny: Niewłaściwe żywienie stada rodzicielskiego Zbyt niska temperatura, dzień Duże wahania temperatury w aparacie lęgowym Zbyt wysoka wilgotność, dzień Nieobniżona wilgotność po zakończonym wylęgu Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 81

82 24. Pępowina niezagojona, wilgotna o nieprzyjemnym zapachu Możliwe przyczyny: Zapalenie pępka Złe warunki sanitarne w zakładzie wylęgowym i aparatach 30. Nieotwarte oczy Możliwe przyczyny: Zbyt wysoka temperatura, dzień Zbyt niska wilgotność, dzień Nadmiar puchu w klujniku Nieodpowiednie kolektory puchu 25. Pisklęta nie wstają Możliwe przyczyny: Niewłaściwe żywienie stada rodzicielskiego Niewłaściwa temperatura, 1-21 dzień, przegrzanie Zbyt wysoka wilgotność, 1-19 dzień Niewystarczająca wentylacja, 1-21 dzień 26. Pisklęta kalekie Możliwe przyczyny: Niewłaściwe żywienie stada rodzicielskiego Odchylenia temperatury, 1-21 dzień Nieprawidłowe ułożenie zarodków 27. Wykrzywione palce Możliwe przyczyny: Niewłaściwe żywienie stada rodzicielskiego Niewłaściwa temperatura, 1-19 dzień 28. Rozjeżdżanie się nóg Możliwe przyczyny: Zbyt gładkie tace klujnikowe 29. Krótki puch Możliwe przyczyny: Niewłaściwe żywienie stada rodzicielskiego Wysoka temperaura Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 82

83 7. Dodatki menu konfiguracji panela operatora instrukcja obsługi czujnika dwutlenku węgla znaczenie transportu jaj i piskląt zapewnienie pisklętom jednodniowym najlepszego startu higiena w zakładzie wylęgowym: koncepcje, rozwiązania i ocena praktyczne wytyczne higieny w zakładzie wylęgowym postępowanie z odpadami z zakładu wylęgowego przewodnik analizy jaj w zakładzie wylęgowym Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 83

85 Dodatek I: Menu konfiguracji panela operatora Jeśli zastosowano Panel operatora PTA537 z wyświetlaczem LCD oraz oprogramowanie sterowania aparatu PTA453 wersja 1.27 lub późniejsza, dostępne są następujące funkcje: Kalibracja czujników, Przegląd alarmów, oraz Regulacja nastawów. Dostęp do tych funkcji: 1. Uaktywnić przełącznik ALARM BYPASS i 2. Równocześnie wcisnąć przyciski TURN i ALARM CANCEL. W pierwszej linii wyświetlacza ukaże się CALIBRATION?. W drugiej linii ukażą się dostępne opcje Menu. Wybór opcji z Menu dostępnych opcji: Opcje wybieramy przy użyciu następujących przycisków panela: TURN wybór pozycji lewej Lights wybór pozycji środkowej ALARM CANCEL wybór pozycji prawej W czasie, gdy aktywne jest Menu, normalne funkcje tych przycisków są zawieszone, np naciśnięcie przycisku LIGHTS nie włączy światła wewnątrz aparatu gdy aktywne jest Menu. Jeśli zostaną równocześnie wciśnięte przyciski TURN i ALARM CANCEL przy zdezaktywowanym przycisku ALARM BYPASS, na wyświetlaczu ukaże się drugi ekran informacyjny, pokazujący adres aparatu, profil, dzień cyklu i inne informacje w zależności od typu aparatu. Przejście w normalny tryb odczytu temperatury i wilgotności następuje po ponownym wciśnięciu tych samych przycisków. Uruchomienie funkcji kalibracji: Pierwszą funkcją menu jest CALIBRATION? Jako dostępne opcje Menu ukażą się YES EXIT NO. Uruchomienie funkcji kalibracji: Wcisnąć przycisk TURN i wybrać YES, lub Wcisnąć ALARM CANCEL i wybrać NO aby przejrzeć inne funkcje. Ukaże się funkcja ALARMS?. Po ponownym wybraniu NO ukaże się SETPOINTS?. Po ponownym wybraniu NO powracamy do Calibration Menu. Wybrać EXIT aby powrócić do normalnego trybu odczytu temperatury i wilgotności. Uwaga: W dowolnym czasie można wyjść z Menu wciskając przycisk ALARM BYPASS. Kalibracja Po wybraniu Menu kalibracji, pojawi się pytanmie, czy kalbrować temperaturę, czy wilgotność. Wcisnąć TURN aby kalibrować temperaturę, lub Wcisnąć ALARM CANCEL aby kalibrować wilgotność. W obu przypadkach używać przycisku TURN ( + ) do zwiększanaia wartości oraz przycisku ALARM CANCEL ( - ) do zmniejszania wartości. Przytrzymanie wciśniętego przycisku powoduje szybszą zmianę wartości. Odczyty również rosną i opadają w miarę zmiany odczytów czujników. Kiedy odczyty będą zgodne z termometrem lub termometrem elektronicznym, wcisnąć przycisk LIGHTS w celu kontynuacji. Zachowanie nowych ustawień Wcisnąć TURN (Yes) aby zmienić ustawienia, lub Wcisnąć ALARM CANCEL (No) aby pozostawić ustawienia niezmienione. Można też wyłączyć ALARM BYPASS aby wycofać zmiany. Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 85

86 Uwaga: Kalibracja zawsze wykonywana jest w maszynach wybranych na głównym panelu sterowania. Jeśli w maszynie zastosowano czujnik wilgotności a kalibracja odbywa się przy pomocy termometru wilgotnego (lub odwrotnie), kalibracja temperatury musi być wykonana przynajmniej 5 minut wcześniej ponieważ w obliczaniu wilgotności względnej wykorzystywany jest odczyt temperatury. Metoda przeliczeń może również zwiększać błąd. Alarms Ta funkcja pozwala na przegląd aktywnych alarmów. Na wyświetlaczu cyklicznie ukazują się kolejne alarmy, aż do wyjścia z tego ekranu. Uwaga: Jeśli zmieni się nastawienie wilgotności w stopniach na termometrze wilgotnym, wybór pożądanej wartości może nie być możliwy, gdy następuje duża zmiana na termometrze suchym. Najpierw zmienić nastawienie termometru suchego, potem termometru wilgotnego. Jeśli znacznie zmieni się nastawienie termometru suchego, aktualny odczyt termometru wilgotnego może znaleźć się poza dozwolonym zakresem, co powoduje wyświetlenie alarmu NOVRAM/RTC FAILURE i zastosowanie nastawów domyślnych. Alarm ten wyłączy się po zmianie nastawienia termometru wilgotnego na wartość dozwoloną. Na końcu zawsze sprawdzać, czy aparat pracuje z właściwymi nastawieniami. Przycisku ALARM CANCEL można użyć do aktywacji alarmów. Pojawi się pytanie o pominięcie alarmu. Wcisnąć TURN (Yes) aby pominąć alarm. Wcisnąć ALARM CANCEL (No) aby włączyć alarm. Uwaga: Włączone alarmy nie będą widoczne aż do powrotu w stan alarmu. Funkcja pominięcia alarmu jest dostępna w wersji progrmu 1.28 i późniejszych. Setpoints Ta funkcja pozwala na ustawienie temperatury, wilgotności i ustawienia przesłon. Jest ona ekwiwalentem funkcji CHANGE SETPOINT na wyświetlaczu Sentry, więc jeśli profil jest aktywny, będzie on anulowany. Użycie funkcji Setpoints Procedura użycia tej funkcji jest podobna do kalibracji. Użyć przycisku TURN ( + ) do zwiększania wartości. Użyć przycisku ALARM CANCEL ( -) do jej zmniejszania. Wartości będą się zwiększać lub zmniejszać tylko do dozwolonego minimum lub maksimum. Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 86

87 Dodatek II: Instrukcja obsługi czujnika dwutlenku węgla Instalacja Przewód czujnika dwutlenku węgla jest podłączony jak pokazano poniżej: Kolor przewodu Sterownik aparatu Płyta czujnika Biały TB1-28 J2-5 Brązowy TB1-29 J2-4 Zielony TB1-30 J2-3 Czerwony TB1-31 J2-1 Czarny TB1-32 J2-2 Stan aparatu - Machine State Na tym ekranie wyświetlany jest odczyt dwutlenku węgla z czujnika. W menu wyświetlacza wybiera się sposób wyświetlania odczytu, w częściach milionowych (ppm) lub % koncentracji gazu. Odczyt poziomu dwutlenku węgla nie spada poniżej 0.01% (100 ppm). Odczyt 0 wskazuje na problemy z czujnikiem. W aparatach ACI przesłony mogą być sterowane na podstawie odczytu dwutlenku węgla. Gdy aktywne jest nastawienie poziomu dwutlenku węgla, zastępuje ono ustawienie przesłon. Po ustawieniu dwutlenku węgla, funkcja auto ustawienia pozycji przesłon jest niedostępna. Zmienić eprom sterownika apartu i wyświetlaczy Sentry na wersję 1.30 lub późniejszą. Eprom sterownika aparatu ma numer PTA453 i znajduje się na płycie PTA410. Eprom panelu sterowania ma numer PTA452 i znajduje się na płycie PTA411. Sposób wymiany epromu Odłączyć zasilanie od aparatu lub panelu sterowania. Ostrożnie wyjąć stary chip z gniazda. Wstawić nowy chip do gniazda, z wycięciem zorientowanym tak, jak w starym chipie. Przy aktualizacji oprogramowania z wersji poniżej 1.30, zrekonfigurować sieć aby panel sterowania rozpoznał nowe oprogramowanie. W innym przypadku nie będzie można włączyć funkcji setup czujnika dwutlenku węgla. Używanie czujnika dwutlenku węgla Sterownik aparatu automatycznie rozpoznaje czujnik dwutlenku węgla w każdym aparacie sterowanym przez Sentry. Zdjąć osłonę ochronną z zespołu, aby czujnik prawidłowo działał. Zawsze podczas mycia aparatu zakładać osłonę ochronną, co zapobiega uszkodzeniu sensora. Zmiana nastawień W aparatach ACI odczyt dwutlenku węgla można wprowadzić na pole przesłon. Dozwolony zakres wynosi 300 do ppm, lub 0.03 do 1.0 % CO 2. Po przesunięciu kursora w górę lub w dół, wyświetlana jest wprowadzona wartość, w jednostkach wybranych na ekranie preferencji. Wprowadzane wartości muszą być wielokrotnością 100 ppm (0.01%), program w razie potrzeby automatycznie zaokrągla wartości w dół. W celu wejścia do normalnego ustawienia przesłon wprowadzić liczbę całkowitą pomiędzy 0 a 100. Przy aktywnym nastawieniu poziomu dwutlenku węgla aparat reguluje poziom CO 2 oprzez otwieranie i zamykanie przesłon. Edycja Profilu Wprowadzanie programu lęgu W profilach może być zaprogramowane sterowanie przesłon na podstawie poziomu CO 2. Jeśli w pole przesłon wprowadzona zostanie wartość z powyższego zakresu, aparat utrzymuje nastawiony poziom dwutlenku węgla. Profil - program może zawierać połączenie normalnych nastawień przesłon i nastawień poziomu dwutlenku węgla w dowolnym porządku. Sterownik aparatu rozróżnia je automatycznie na podstawie formatu wprowadzonej liczby. Podczas kopiowania profilów trzeba uważać, aby nie wprowadzić profilu z nastawionym poziomem dwutlenku węgla do aparatu bez czujnika CO 2, w takim przypadku w aparacie bez czujnika wyświetli sią alarm NOVRAM/RTC. Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 87

88 Nastawienie dwutlenku węgla Funkcja ta znajduje się w menu Setup aparatu. Przy pomocy pól dialogowych można zmienić dowolne z podanych poniżej parametrów. Koncentracja gazu do kalibracji Podczas kalibracji czujnika należy wprowadzić do aparatu koncentrację gazu użytego do kalibracji zakresu (górny punkt dwuetapowej kalibracji). Wartość ta: Domyślnie do 0.48% (4800 ppm). Można zmienić na dowolną wartość w zakresie 0.10 do 1.00% (1000 do ppm). Do kalibracji czujnika dwutlenku węgla używać certyfikowanych gazów kalibracyjnych. Alarm wysokiego poziomu dwutlenku węgla To pole określa, przy jakim odczycie dwutlenku węgla włączy się alarm. Dozwolonym zakresm jest 0.10 do 1.25 % (1000 do ppm). Alarm ten nie może być zaprogramowany na ekranie Alarm setup. Ma on stałe opóźnienie jednej minuty przed włączeniem alarmu. Aby wyłączyć alarm wysokiego poziomu dwutlenku węgla, ustawić jego wartość na maksimum. Minimalne otwarcie przesłon dla bezpieczeństwa Parametr ten zabezpiecza aparat przed całkowitym zamknięciem przesłon w przypadku wystąpienia nienormalnych warunków lub awarii czujnika.. Zakres tego parametru to 0 do 100% otwarcia. Ustawienie to jest aktywne tylko gdy: Aparat wykorzystuje nastawienie poziomu dwutlenku węgla. Dzień profilu w cyklu jast większy lub równy najbliższemu parametrowi poniżej. Safety Damper Starts At Day Parametr ten określa w którym dniu profilu w cyklu zaczyna działać minimalne otwarcie przesłon dla bezpieczeństwa. Dozwolony zakres wynosi 0 do 50 dni. Ustawienie to jest aktywne tylko wtedy, gdy aparat wykorzystuje nastawienie poziomu dwutlenku węgla. Setpoint Control Hysteresis Jeśli aparat wykorzystuje nastawienie poziomu dwutlenku węgla: Przesłony zaczną się otwierać, kiedy aktualny odczyt przekroczy nastawienie w górę o określoną wartość. Przesłony zamykają się, kiedy aktualny odczyt przekroczy nastawienie w dół o określoną wartość. Przy niższej wartości tego parametru otwarcie przesłon jest regulowane częściej. Dozwolony zakres wynosi 0.01 do 0.10% (100 do 1000 ppm). Damper Duty Cycle Parametr ten reguluje dozwolony czas otwarcia lub zamknięcia przesłony w okresie 1 minuty. Wyraża się w % 1 minuty. Na przykład, jeśli jest nastawiony na 25%, przesłona będzie ustawiać się przez 15 sekund, zatrzyma się na 45 sekund i uruchomi się ponownie. Będzie się to powtarzać, aż do powrotu aktualnego odczytu dwutlenku węgla do okna histerezy. Zwiększanie tej wartości pozwala na szybszą regulację przesłon w celu regulacji poziomu dwutlenku węgla, może jednak powodować jego większą niestabilność. Obniżenie tej wartości utrzymuje bardziej stabilny poziom dwutlenku węgla kosztem wolniejszej reakcji na jego duże zmiany. Change Calibration zmiana kalibracji Funkcja ta służy do kalibracji czujnika dwutlenku węgla. Ukaże się znajomy ekran kalibracji temperatury i wilgotności. Wcisnąć przycisk Enter, niezmieniając żadnej wartości. Na kolejnym ekranie pojawią się dwie nowe opcje: Kalibracja punktu zerowego. Kalibracja punktów zakresu czujnika. Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 88

89 Kalibracja punktu zerowego Upewnić się, że przez przewód kalibracji czujnika przez około 30 sekund przepływa 300 ml/min czystego azotu. Wybrać CALIBRATE CO 2 ZERO. Wcisnąć przycisk ENTER. Kalibracja zakresu czujnika Upewnić się, że zakres koncentracji gazu na ekranie Carbon Dioxide jest właściwie zaprogramowany. Upewnić się, że certyfikowany gaz kalibracyjny CO 2 przepływa przez przewód kalibracyjny czujnika. Wybrać CALIBRATE CO 2 SPAN. Wcisnąć przycisk ENTER. Zaleca się sprawdzanie kalibracji czujnika przynajmniej raz w miesiącu. Uwaga: Nie próbować kalibrować czujnika gdy nieprzepływa przez niego gaz kalibracyjny, odczyty będą nieprzewidywalne do czasu ponownej prawidłowej kalibracji. Carbon Dioxide Units Ta funkcja, znajdująca się w menu pozwala użytkownikowi na wybór jednostek koncentracji dwutlenku węgla: części milionowych (ppm) lub %. Alarmy Pojawiają się dwa nowe alarmy związane z dwutlenkiem węgla: HIGH CARBON DIOXIDE wyświetla się, gdy aktualny odczyt przekracza nastawienie Alarmu wysokiego dwutlenku węgla ustawionego na ekranie Carbon dioxide setup. CARBON DIOXIDE SENSOR wyświetla się gdy: Aparat korzysta z nastawienia poziomu dwutlenku węgla. Czujnik wysyła błędny sygnał lub aparat nie odpowiada. Gdy nastawienie dwutlenku węgla nie jest aktywne odczyt 0 ppm wskazuje na awarię czujnika. Te dwa alarmy nie mogą być nastawione na ekranie Alarm setup, mają one stałe opóźnienie 1 minuty. Panel wyświetlacza operatora Wyświetlacz na froncie aparatu wyświetla aktualne nastawienie dwutlenku węgla. Dostęp do tego ekranu: Przełączyć przycisk ALARM BYPASS w pozycję off. Równocześnie wcisnąć i zwolnić przyciski TURN i ALARM CANCEL. Pojawi się kolejny ekran. Ponownie wcisnąć i zwolnić przyciski TURN i ALARM CANCEL aby przejść do ekranu dwutlenku węgla. Wcisnąć te dwa przyciski jeszcze raz, aby powrócić do normalnego ekranu wyświetlającego temperaturę i wilgotność. Kalibracja czujnika dwutlenku węgla Włączyć przycisk Alarm Bypass. Wcisnąć i zwolnić przyciski TURN i ALARM CAN- CEL. Pojawi się menu funkcji. na pytanie CALIBRATION? wybrać YES Wcisnąć centralny przycisk w celu kalibracji CO 2. Wyświetlacz wskazuje teraz aktualny odczyt dwutlenku węgla. Upewnić się, że gaz kalibracyjny przepływa w ilości 300 ml/min. Wcisnąć odpowiednio ZERO lub SPAN. Uwaga: Nie próbować kalibrować czujnika gdy nieprzepływa przez niego gaz kalibracyjny, odczyty będą nieprzewidywalne do czasu ponownej prawidłowej kalibracji. Nowy aktualny odczyt po kalibracji ukaże się po około 10 sekundach. Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 89

91 Appendix III: Znaczenie transportu jaj i piskląt Ron Meijerhof, Centre for Applied Poultry Research, Het Spelderholt, Beerbergen, The Netherlands Niezbędna czynność transportu jaj i piskląt do i z zakładu wylęgowego jest procesem wymagającym dużej delikatności. Dlatego dobrze jest zapoznać się z czynnikami determinującymi optymalne warunki transportu. W nowoczesnej produkcji drobiarskiej transport jest ważnym zagadnieniem. Przy przewożeniu brojlerów do zakładu ubojowego uważany jest za czynnik krytyczny. Proces transportu jaj wylęgowych z fermy reprodukcyjnej do zakładu wylęgowego i piskląt jednodniowych z zakładu wylęgowego na fermę tuczu również może mieć wpływ na wyniki produkcyjne. Warunki transportu są szczególnie ważne gdy fermy reprodukcyjne i fermy tuczu są bardzo oddalone od zakładu wylęgowego, choć transportowi na mniejsze odległości należy również poświęcić uwagę. Aby określić optymalne warunki transportu, należy znać wymagania jaj i piskląt i wiedzieć, jaki wpływ mają na nie warunki klimatyczne. Zakażenie bakteryjne Proces transportu, mający znaczny wpływ na wyniki produkcyjne występuje bezpośrednio po zniesieniu jaja w gnieździe. W momencie zniesienia jajo jest wilgotne, ciepłe a skorupa mniej lub bardziej krucha. Po zniesieniu jajo wysycha i schładza się a skorupa staje się mocniejsza. Pod wpływem procesu schładzania treść jaja się kurczy tworząc podciśnienie, na skutek czego do wnętrza jaja wciągane jest powietrze. Jeśli w tym czasie na powierzchni jaja znajdują się mikroorganizmy, ryzyko zakażenia jest oczywiste. Zakażenie bakteryjne ma szkodliwy wpływ na wylęgowość i jakość piskląt. Z tego powodu ściółka w gniazdach musi być jak najczyściejsza i należy unikać nakładania jaj ściółkowych. Kontrola temperatury Jaja po zebraniu są przez parę dni magazynowane na fermie, a następnie transportowane do zakładu wylęgowego. Przy dwukrotnym w ciągu tygodnia odbiorze jaj z fermy przeważnie stosuje się temperaturę przechowywania C. Podczas transportu ważne jest utrzymanie możliwie najbardziej wyrównanej temperatury, co zapobiega kondensacji (poceniu się jaj), które występuje gdy zimne jaja umieści się w ciepłym środowisku, szczególnie przy wysokiej wilgotności względnej. Podczas lata kondensacja może wystąpić, gdy jaja przechowywane są w środowisku kontrolowanym a nie są klimatyzowane samochody do transportu jaj. Kondensacja czasem występuje również podczas nakładu jaj, szczególnie gdy są one przechowywane na wytłaczankach kartonowych, na których jaja zmieniają temperaturę bardzo wolno. Może się zdarzyć, że jaja w centrum pojemnika zachowują temperaturę zimnego magazynu nawet po transporcie i kilkugodzinnym przechowywaniu w innej temperaturze. Unikanie szoków termicznych Kontrola klimatyczna jest ważna również w zimie, ponieważ należy unikać większych szoków termicznych. Pojazdy transportowe są powszechnie wyposażone w klimatyzację, jednak podczas ładowania i rozładowywania, szczególnie na fermie reprodukcyjnej często popełniane są błędy. Temperatura jaj zmienia się bardzo szybko, szczególnie przy dużym ruchu powietrza. Dlatego podczas załadunku jaj w zimie, szczególnie podczas wiatru, pojemniki z jajami nie powiny pozostawać długo na zewnątrz. Przy złych warunkach pogodowych zaleca się okrywanie pojemników pastikowymi osłonami. Osłony te usuwa się dopiero po transporcie aby jaja mogły przystosować się do nowej temperatury. Stosowanie takich osłon nie jest jednak zalecane podczas słonecznej pogody gdyż bezpośrednie działanie promieni słonecznych powoduje nagły wzrost temperatury bezpośrednio pod osłoną. Wilgotność względna Zazwyczaj jaja wylęgowe przechowuje się przy wysokiej wilgotności względnej aby zapobiec utracie wody. W normalnych warunkach utrzymywanie wysokiej wilgotności podczas transportu nie jest konieczne, ponieważ utrata wody w krótkim czasie transportu jest mała. W tej sytuacji wysoka wilgotność może mieć nawet wpływ negatywny ponieważ zwiększa ryzyko kondensacji, a w jej wyniku zakażenia, gdy w magazynie jaj jest zimniej niż w samochodzie. Nawet podczas transportu jaj na duże odległości lub transportem powietrznym podwyższanie wilgotności zazwyczaj nie jest potrzebne. Ruch Teoretycznie drgania jaj podczas transportu mają negatywny wpływ na wylęgowość. We wcześniejszych doświadczeniach donoszono o zależności pomiędzy ruchami podczas transportu a pewnymi zaburzeniami embrionalnymi. W nowoczesnych samochodach transportowych wpływ ten jest jednak mały lub go niema jeśli kierowca jest wykwalifikowany a Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 91

92 załadunek i rozładunek wykonywany ostrożnie. Również ilość stłuczek jest bardzo mała gdy jaja są odpowiednio pakowane i transportowane. Transport piskląt jednodniowych Po wybraniu z klujnika i czynnościach manipulacyjnych pisklęta są pakowane po 50 lub 100 sztuk do pojemników kartonowych lub plastikowych i transportowane na fermę. Transport taki na ograniczone odległości odbywa się najczęściej samochodami. Oczywiste jest, że przy wzroście odległości i czasu transportu powinny rosnąć wymagania dotyczące warunków transportu. Pomimo, że w wielu krajach ogranicza się transport piskląt do kilku godzin, zdaża się, że czas ten przekracza 24 godziny, na przykład przy transporcie stad rodzicielskich. W optymalnych warunkach pisklęta mogą przetrwać transport powyżej 48 godzin bez wyraźnego zwiększenia śmiertelności, dzieki energii uzyskiwanej z woreczka żółtkowego. W pierwszych dniach woreczek żółtkowy zaopatruje pisklę we wszystkie potrzebne składniki pokarmowe. Doświadczenia wykazały, że przetrzymanie piskląt przez 24 godziny bez paszy i wody może nawet poprawić użytkowość, prawdopodobnie dlatego, że ptaki mają więcej czasu na wykorzystanie składników pokarmowych z woreczka żółtkowego. Przetrzymanie piskląt przez 48 godzin lub dłużej powoduje niewielki spadek użytkowości, chociaż śmiertelność nadal istotnie nie rośnie. Dwa zasadnicze czynniki mające negatywny wpływ na jakość piskląt podczas transportu to przegrzanie i odwodnienie. Wskazuje to, że wentylacja i czynniki klimatyczne jak temperatura i wilgotność muszą być dokładnie rozważone. Kontrola temperatury i wilgotności Optymalna temperatura podczas transportu wynosi 24 do 26 C. Jest to temperatura o wiele niższa niż w kurniku, w pojemnikach dla piskląt, pomiędzy ptakami jest jednak odpowiednia do transportu. Przegrzanie może mieć szczególnie negatywny wpływ na pisklęta. Jak wcześniej wspomniano, ważne jest unikanie odwodnienia i na pierwszy rzut oka podwyższenie wilgotności w samochodzie wydaje się być praktyczną metodą zapobiegania mu. W rzeczywistości metoda ta jest nieskuteczna gdyż wilgotność w pojemnikach jest raczej wysoka ze względu na wydzielanie wilgoci przez pisklęta oraz ograniczoną wentylację i podniesienie wilgotności zewnętrznej nie poprawia sytuacji. Podniesienie wilgotności przy transporcie piskląt w kartonach może mieć szczególnie negatywny skutek, ponieważ kartony stają się miękkie, zimne i mogą się załamywać. Dlatego w praktyce wilgotność w samochodach transportowych często nie jest kontrolowana. Odwodnienie może nastąpić przy zbyt intensywnej wentylacji. Pierwszym krokiem w celu uniknięcia odwodnienia jest zapobieganie przegrzaniu. Przed długim transportem pisklęta często podczas czynności manipulacyjnych otrzymują wodę w injekcji. Zapewnienie wystarczającej wentylacji Prawdopodobnie największym problemem podczas transportu jest zapewnienie pisklętom wystarczającej wentylacji. W pojemnikach zawierających 50 lub 100 piskląt produkowana jest znaczna ilość ciepła i zużywana znaczna ilość tlenu. Ustawienie kolumn pojemników w wystarczającej odległości od siebie sprzyja dostatecznemu przepływowi powietrza, pozostawiając zagadnienie utrzymania pożądanej temperatury. Ekonomika zmusza nas jednak do zwiększania ilości piskląt w samochodzie, a więc bliższego ustawienia pojemników. Wynikiem tego jest ograniczenie wentylacji pomiędzy kolumnami i wewnątrz nich oraz zwiększone całkowite zapotrzebowanie na wentylację. W tej sytuacji bardzo ważne jest poświęcenie wystarczającej uwagi zapewnieniu pisklętom wystarczającej wentylacji. Rozpoczyna się to od wyboru pojemników pozwalających na wystarczający przepływ powietrza i dopilnowaniu, aby nacięte otwory w kartonach zostały wypchnięte podczas pakowania. Nieoptymalne warunki transportu nie zawsze powodują zwiększenie śmiertelności w transporcie lecz pogarszają start piskląt a przez to ich wyniki. Samochód powinien być tak skonstruowany, aby zapewnić wszystkim pisklętom wystarczającą wentylację. Można to osiągnąć przez umieszczenie w nim kanałów wentylacyjnych dostarczających dpowiednich ilości powietrza w konkretne miejsca. Należy również rozważyć kierunek ustawienia kolumn pojemników w samochodzie. Aby uniemożliwić kolumnom przesuwanie sie podczas transportu i zaburzenie właściwego przepływu powietrza, kolumny muszą być na podłodze unieruchomione. Samochód powinien być też wyposażony w system alarmowy ostrzegający kierowcę o wyłączeniu systemu wentylacji i wzroście temperatury. Jeśli samochód nie ma odpowiedniego systemu wentylacji a temperatura zewnętrzna jest wysoka, należy zmniejszyć ilość piskląt w pojemnikach. Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 92

93 Przygotowanie do transportu powietrznego Dokładne pakowanie piskląt do transportu powietrznego jest szczególnie ważne a wykorzystanie przestrzeni ma tu znaczenie krytyczne. Jest to specjalna sytuacja z dokładnie określonymi sposobami ustawienia pojemników na paletach. Kolejnym ważnym aspektem transportu lotniczego jest punktualność. Aby pisklęta nie czekały godzinami na lotnisku, kierownicy zakładów wylęgowych planują ich wylęg i transport możliwie najbliżej planowanego czasu odlotu. Trudno jest uporać sie z nieoczekiwanymi strajkami, odwołanymi lotami, opóźnieniami i korkami na ulicach gdy planuje się datę i godzinę wylęgu z ponad trzytygodniowym wyprzedzeniem. Szczególnie ważne jest korzystanie z lotów bezpośrednich, unikając niekontrolowanych przeładunków na lotniskach, podczas których palety z pisklętami mogą być pozostawione na słońcu lub w zimnie. Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 93

95 Dodatek IV: Zapewnienie pisklętom jednodniowym najlepszego startu Dr. V Raghavan, Sin Heng Chan Berhad, Malaysia Optymalizacja procesu lęgu ma decydujący wpływ na jakość produkowanych piskląt jednodniowych. Dla utrzymania jakości pisklęta potrzebują dobrego startu czyli przyjęcia na fermę, warunków w okresie pisklęcym, unikania stresów, żywienia i prowadzenia stada. Celem jest osiągnięcie lepszych wyników ekonomicznych i niższych kosztów produkcji. Pierwsze dni w życiu piskląt są bardzo ważne. Wymagają one wtedy pełnej uwagi i najlepszej opieki ze strony hodowcy, w innym przypadku pojawią się problemy w późniejszym okresie. Zapewnienie pisklętom najlepszych warunków startu pomoże im wyrosnąć na najlepsze brojlery lub nioski towarowe czy reprodukcyjne. Wszelkie zaniedbania mogą okazać się kosztowne, gdyż drobiarstwo jest produkcją drogą i czasochłonną. Wszelkie opóźnienia w dostosowaniu poszczególnych przedsiębiorstw jeszcze bardziej pogłębią problem. Jakość piskląt często jest obiektem uwagi w przemyśle drobiarskim ponieważ często kojarzy się wyniki terenowe z gorszą jakością piskląt. W poszczególnych krajach nie ma standardowych procedur oceny jakości piskląt a występujące problemy są często niedoceniane. Pisklę dobrej jakości musi spełnić następujące kryteria: Czyste, suche i wolne od zanieczyszczeń i zakażeń. Czyste, jasne oczy. Wolne od deformacji. Całkowicie zagojona pępowina, czysta i wysuszona. W okolicach pępka nie mogą występować pozostałości woreczka żółtkowego ani wysuszonych błon. Ciało jędrne w dotyku. Brak oznak stresu dyszenia na skutek upośledzenia układu oddechowego. Czujne, zainteresowane otoczeniem, reagujące na dźwięk. Prawidłowa budowa nóg, nie spuchnięte skoki, brak zmian skórnych, etc. Dziób dobrze uformowany, nie miękki. Proste palce. Ocenić odwodnienie przez sprawdzenie skóry na skokach i na grzbiecie. Sucha i zbyt luźna skóra jest oznaką odwodnienia. Obok oceny fizycznej można również dokonać oceny mikrobiologicznej niewielkiej ilości piskląt. Test ten wykonuje się na posiewach z woreczka żółtkowego a jego wynik przedstawia się jako negatywny, 1+ lub 2+. Do badania w kierunku aspergilozy pobiera się z badanych piskląt prawe płuco i umieszcza w agarze dekstrozowym do kultur grzybowych. Do badania w kierunku salmonelli pobiera się odpowiedną część jelita. Przyjęcie piskląt Datę dostawy piskląt podaje zakład wylęgowy. Należy przygotować się na ich przyjęcie. Sprawdzić, czy cały kurnik oraz sprzęt, jak kwoki, karmidła, poidła są odpowiednio zdezynfekowane. Upewnić się, czy osłony są na miejscu a ściółka jest czysta i sucha. Po przybyciu piskląt rozpoczyna się ich okres pisklęcy. Określenie to odnosi się do okresu życia piskląt od wylęgu do wieku 6-8 tygodni, kiedy należy chronić je przed surowymi warunkami środowiskowymi, Wszystko zaczyna się od prawidłowego prowadzenia stada rodzicielskiego Podstawa jakości piskląt leży w jakości stada rodzicielskiego. Stado rodzicielskie musi pochodzić z wolnego od chorób stada prarodzicielskiego, musi być prowadzone zgodnie ze standardem masy ciała i z dobrym wyrównaniem. Musi być ono poddane wszystkim wymaganym szczepieniom, przy jak najmniejszym stresie, aby umożliwić wytworzenie wysokiej odporności. Nie należy wymuszać wcześniejszego rozpoczęcia nieśności przez zwiększanie dawek paszy, aby nie spowodować zatuczenia prowadzącego do słabej wytrzymałości nieśności. Dawki paszy zwiększać tylko wraz ze wzrostem nieśności. Prawidłowe żywienie stada rodzicielskiego ma podstawowe znaczenie dla wylęgowości i jakości piskląt. W klimacie gorącym należy zwrócić większą uwagę na podwyższenie poziomu witamin. Podczas całego życia stada antybiotyki należy stosować oszczędnie i tylko wtedy, kiedy jest to absolutnie niezbędne. W 25 tygodniu w stadzie nie powinno być więcej niż 9,5% kogutów przy kurnikach z kontrolowanym środowiskiem i 11% przy kurnikach otwartych. Nadmiar kogutów i zbyt częste krycie kur powodują wypadnięcia kul żółtkowych i w następstwie zapalenia otrzewnej i problemy z jakością piskląt. Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 95

96 drapieżnikami i innymi problemami. Kurczęta są stałocieplne, co oznacza, że utrzymują stałą temperaturę ciała (w przeciwieństwie do zwierząt zmiennocieplnych, które zmieniają swoją temperaturę w zależności od temperatury środowiska). System regulacji temperatury piskląt nie jest jeszcze rozwinięty, przez co są one wrażliwe na chłód i wiatr. Dlatego potrzebny jest system dostarczający ciepło, aż do czasu, kiedy same będą mogły regulować temperaturę swojego ciała i staną się niezależne od temperatury zewnętrznej. Wychów naturalny polega na wychowie piskląt przez kwokę i nadal jest szeroko rozpowszechniony w rejonach, gdzie stosuje się chów drobnotowarowy. Kwoka zapewnia ogrzanie piskląt i ochronę przed chłodem przez osłanianie ich skrzydłami. Sposób ten nie sprawdza się w chowie wielkotowarowym, ponieważ kwoka może opiekować się ograniczoną liczbą piskląt, w przypadku jej zachorowania choroba przenosi się na pisklęta, pisklęta w tym systemie łatwo zarażają się pasożytami zewnętrznymi. Wychów sztuczny, z pomocą sztucznego ogrzewania jest więc konieczny. Jego zaletą jest jednoczesny wychów dużej liczby piskląt, możliwość regulacji temperatury i możliwość prowadzenia go w dowolnej porze roku. Wykorzystywane są różne rodzaje kwok elektrycznych, gazowych i na gorące powietrze. Odpowiednia temperatura pomaga pisklętom w resorbcji woreczka żółtkowego i chroni je od chłodu. Reguluje również system trawienia pokarmu przez pisklęta. Pomieszczenia dla piskląt powinny być dobrze przewietrzane, i chronić pisklęta przed wiatrem i zimnem. Powinny one być przygotowane na 5-7 dni przed przybyciem piskląt. Powinny być dokładnie zdezynfekowane, cały sprzęt przed zamontowaniem również powinien być dokładnie zdezynfekowany. Posadzka powinna być pokryta cienką warstwą (2,5 to 5 cm) czystego, miękkiego i suchego materiału ściółkowego, który powienien wchłaniać wilgoć z odchodów piskląt. Śmiertelność w okresie pisklęcym Nie wszystkie pisklęta przeżywają okres pisklęcy. Jest kilka przyczyn występowania upadków piskląt. Może to być wyczerpanie (wysoka temperatura, słaba wentylacja, wysokie natężenie światła), stres transportowy, zjadanie ściółki, zaklejony stek (jakość piskląt, zaburzenia jelitowe) lub infekcja woreczka żółtkowego (sprawdzić w zakładzie wylęgowym). Po transporcie umieścić pojemniki z pisklętami bezpośrednio w odchowalni. Otworzyć pojemniki i umieścić pisklęta pod kwoką. Sprawdzić temperaturę początkową kwoki, powinna ona wynosić około 32 C. Pisklęta będą pod wpływem stresu transportowego, dlatego należy podawać im tylko czystą wodę pitną z elektrolitami lub glukozą. Puste kartony po pisklętach należy spalić. Temperaturę pod kwokami należy regulować w zależności od pory roku i wieku. W pierwszym tygodniu powinna ona wynosić 33 C, następnie obniża się ją 2,7 C co tydzień, aż do 7 tygodnia życia. Od tego czasu utrzymuje się stałą temperaturę C. Codziennie notować temperaturę termometru zawieszonego na poziomie piskląt. Higiena i zdrowie Dla zachowania zdrowia piskląt najważniejsze jest utrzymanie wysokiej higieny jest to jak polisa ubezpieczeniowa. Zdrowe stada reprodukcyjne i higieniczne prowadzenie zakładu wylęgowego znacznie przyczyniają się do produkcji zdrowych piskląt. Przy utrzymaniu wysokiego standardu higieny również na fermie, pisklęta wspomagane szczepieniami i opieką lekarską mogą nieprzerwanie rosnąć i osiągać wysokie wyniki produkcyjne. Higiena nie oznacza tylko wyboru odpowiedniego środka dezynfekcyjnego. Jest to całościowa koncepcja utrzymania najwyższych standardów czystości. W ostatnich 25 latach zdobyto olbrzymią wiedzę w zakresie walki z chorobami drobiu. Podstawowe znaczenie ma położenie największego nacisku na zapobieganie chorobom a nie na ich leczenie. Jeśli na fermie wystąpi przełamanie choroby, może ona być trudna do zatrzymania. Nie zawsze łatwe jest rozpoznanie początku choroby, diagnoza jej przyczyny i podjęcie działań w kierunku jej zwalczenia. Leczenie może być bardzo drogie a metody masowego podawania leków powodują podawanie ich zarówno stadom zdrowym jak i chorym, co jest zjawiskiem niepożądanym i zwiększającym obciążenia finansowe. Jeśli w stadzie wystąpi choroba, niezbędne jest jak najszybsze podjęcie działań leczniczych. Dokładna codzienna obserwacja może pomóc we wczesnym wykryciu problemu. Należy obserwować wygląd kurcząt, zachowanie, spożycie paszy i wody oraz ilość upadków. Kontrola biegunek Biegunki są poważnym problemem, szczególnie u piskląt brojlerów w pierwszych 10 dniach życia. Predysponują one pisklęta do infekcji, przez nadmierną wilgotność ściółki, obecność amoniaku, etc. Często hodowcy muszą wymieniać ściółkę. Występowanie biegunek powodują: czynniki infekcyjne, pasożyty i toksyny, żywienie i warunki na fermie. Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 96

97 Trzeba robić wszystko, aby nie dopuścić do nadmiernego zawilgocenia ściółki (suchy materiał ściołowy, wentylacja i ogrzewanie, zmiana poziomu soli w paszy, zastosowanie poideł kropelkowych, sprawdzenie jakości wody). Można rozważyć zastosowanie dodatku do paszy różnych środków obniżających wilgotność ściółki, jak zeolit, bentonit. Kolejnym zagadnieniem jest kontrola różnych form stresu. Czynniki stresujące, jak pakowanie, przycinanie dziobów, szczepienie, transport można zminimalizować poprzez dłuższe przetrzymanie piskląt w zakładzie wylęgowym, aby miały czas się uspokoić, zamiast natychmiast wysyłać je na fermę. Pisklęta należy transportować wieczorem lub innej chłodnej porze dnia. Woda przed paszą Przez pierwsze 4 godziny po przybyciu piskląt na fermę nie podawać im paszy lecz tylko czystą wodę z elektrolitami lub specjalnymi płynnymi składnikami odżywczymi. Pisklęta muszą odpocząć i przezwyciężyć stres. Pierwszą paszę podawać w postaci sypkiej lub kruszonej. Do 2-3 tygodnia życia każde pisklę powinno mieć minimum 5 cm dostępu do paszy. Prawidłowe żywienie piskląt przyczynia się do ich wyrównanego wzrostu. Dla dobrego wzrostu i produkcji pasza musi być odpowiednio zbilansowana i pokrywać zapotrzebowanie na wszystkie składniki żywieniowe oraz być wolna od toksyn. Przyczyną zaklejania steków może być zła jakość piskląt lub zaburzenia przewodu pokarmowego. Nie odrywać przyklejonego kału może to spowodawać uszkodzenia piskląt i pobudzać do kanibalizmu. Oczyścić zabrudzone okolice mokrą ściereczką lub wacikiem, zetrzeć i zdezynfekować łagodnym środkiem, np nadmanganianem potasu. Zbyt małe i mocno zaklejone pisklęta wyselekcjonować. Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 97

99 Dodatek V: Higiena w zakładzie wylęgowym: koncepcje, rozwiązania i ocena M.K. Eckman, Ph.D. Professor and Avian Pathologist, ACES Department of Poultry Science, Auburn University, Alabama, USA W nowoczesnych zakładach wylęgowych produkujących pisklęta brojlery powszechne jest zróżnicowanie programów higieny, procedur wyboru środków higieny i ich zastosowań. Pewne podstawowe koncepcje, zasadnicze zasady i budowa urządzeń są jednak charakterystyczne dla dobrych programów. Nierzadko w zakładzie wylęgowym 70% nakładu pracy poświęca się na różne rodzaje działań związanych z higieną. Dla kontrastu, koszt środków higieny, niezależnie od ich rodzaju (tzn dezynfekcyjnych, detergentów, etc.) ocenia się tylko na 5% kosztów całego programu higieny. Ze względu na to, że koszt środków higieny w całym programie higieny jest niewielki, dużą uwagę należy poświęcić zakupowi najlepszych dostępnych środków. Stosowanie chemicznych środków higieny jest tylko jednym etapem całościowego programu. Sprzęt, sposób stosowania, rodzaj powierzchni, ciąg technologiczny, drogi transportu, wentylacja, sprzęt ruchomy (na kołach) i monitoring mikrobiologiczny wpływają na wybór chemicznych środków higieny, z uwzględnieniem ich deklarowanych właściwości i oczekiwanego działania (Tabela 1). Tabela 1 Chemiczne środki higieny: Istotne czynniki 1. ph stosować roztwór 2. Twardość wody 3. Chemiczna kompatybilność 4. Temperatura 5. Metoda stosowania 6. Substancja organiczna 7. Powierzchnia i porowatość 8. Ładunek mikrobiologiczny 9. Przepływ produktu (zakład wylęgowy) 10. Aktywność w rejonie 11. Koncentracja chemiczna 12. Czas kontaktu 13. Działanie korodujące Obszarem o wielkim znaczeniu dla higieny zakładu wylęgowego jest jakość programu na fermach reprodukcyjnych. Czystość opakowań jaj i jakość skorupy określają pochodzenie i wielkość zanieczyszczeń mikrobiologicznych jakie regularnie dostają się do zakładu wylęgowego. Brudne jaja, zła jakość skorupy, stare lub zakażone stado reprodukcyjne oraz ekstremalne warunki pogodowe wymuszają olbrzymi nacisk na jakość na wszystkich etapach lęgu (aparaty lęgowe, klujniki, wybieranie piskląt). W zasadzie po programach higieny zakładów wylęgowych oczekuje się produkcji wysokiej jakości (pisklęta) przy ograniczeniach ekonomicznych zintegrowanego przedsiębiorstwa, podobnie jak w przypadku wszystkich innych rodzajów produkcji opartej na materiale żywym. Niniejsze opracowanie nie skupia się na szczegółach wyboru środków chemicznych czy konkretnych procedur, podkreśla raczej koncepcje, podstawowe zasady biologiczne i wytyczne dla tworzenia długoterminowych, dobrych programów higieny zakładu wylęgowego. Programy kontroli jakości Jak wcześniej wspomniano, pojęcie higieny zakładu wylęgowego ma szerszy zakres niż tylko stosowanie wybranych środków chemicznych. W kompletnym programie higieny trzeba wziąć pod uwagę procedury robocze, projekt i budowę obiektów, przepływ i transport produktu od stada rodzicielskiego do dostarczenia piskląt na fermę. Dla skutecznego stosowania programu jest też konieczny całościowy program kontroli jakości (QAC), oceniający zarówno etap stada rodzicielskiego, jak i etap zakładu wylęgowego (Tabela 2). Wielokrotnie cel programu na różnych etapach (tj. jaja wylęgowe, magazynowanie jaj, inkubacja, wylęg, etc.) nie może być ograniczony do prostego zastosowania środka higieny w danej przestrzeni, na danej powierzchni lub urządzeniu, lecz raczej wymaga regularnego stosowania zespołu produktów, czynności i procedur roboczych. Następujące powierzchnie, procedury, zasady, koncepcje i metody oceny są podstawą oceny i charakteryzują całościowy program higieny od jaj wylęgowych do dostarczenia piskląt na fermę. Etap reprodukcji: Poziom fermy 1. Czystość pakowania jaj 2. Jakość skorupy 3. Manipulacja z jajami i ich magazynowanie 4. Transport jaj 5. Zabiegi higieniczne na jajach - opryskiwanie, pianowanie, mycie. Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 99

100 Tabela 2 Podstawowy program kont jakości* 1. Ocena i rozbijanie jaj dwa razy w miesiącu a. 7 do 14 dni i odpad b jaj w próbie c. Rzeczywiste zapłodnienie d. Śmiertelność zarodków e. Jaja niekształtne, stłuczki i naklute f. Czystość skorupy g. Zakażenia wewnętrzne h. Różnica pomiędzy zapłodnieniem a wylęgowością i. Ustalenie standardu dla wieku stada. 2. Monitoring mikrobiologiczny dwa razy w miesiącu a. Otwarte płytki (podłoża nieselektywne) b. Wymazy (transport) c. Płytki dotykowe (podłoża selektywne) 3. Jakość skorupy w miarę potrzeby a. 180 jaj w próbie b. Masa właściwa 1.075, 1.080, c. Ustalenie standardu dla wieku stada. *Program szczegółowy Eckman, M.K Minimalizacja zakażeń W celu ograniczenia zakażenia świeżych jaj wylęgowych bakteriami i grzybami musi być utrzymana wysoka jakość ściółki w kurniku i ściółki w gniazdach. Przy systemach gniazd automatycznych mniejsze jest zagrożenie jaj mokrymi odchodami, często jednak jaja pokrywane są cienką warstwą kurzu. Takie jaja przed sortowaniem, magazynowaniem, transportem lub odkażaniem muszą być oczyszczone powietrzem pod ciśnieniem z zanieczyszczeń i kurzu. Opcjonalnie okrywa się wózki z jajami plastikowymi osłonami, które ograniczają narażenie jaj na zakażenie mikrobiologiczne podczas magazynowania i transportu. Często stosowanie mycie, jaj, opryskiwanie lub pianowanie są najbardziej skuteczne gdy przeprowadza się je bezpośrednio po zebraniu jaj. Dostępna jest szeroka gama środków chemicznych, a najlepsze metody ich stosowania określają ich producenci. Wielu producentów jaj wylęgowych nadal opiera się na metodach produkcji czystych jaj i nie dezynfekuje jaj środkami chemicznymi. Prawidłowe postępowanie z jajami wylęgowymi zmniejsza ilość stłuczek i w następstwie penetrację jaj przez gatunki bakterii i grzybów. Należy również unikać nagłych zmian temperatury otoczenia podczas magazynowania, transportu i lęgu aby nie dopuścić do kondensacji wody na powierzchni skorup. Negatywny wpływ kondensacji na jaja wylęgowe zwiększa się, gdy jakość skorupy jest poniżej standardu. Oczywiście jaja po zniesieniu nie pozostają sterylnie czyste. Kluczem do skutecznego utrzymania ich higieny jest ograniczenie narażenia na zakażenie w połączeniu z jakością skorupy. Etap zakładu wylęgowego: 1. Magazyn jaj 2. Aparaty lęgowe 3. Hale lęgowe 4. Klujniki 5. Hale klujnikowe 6. Miejsce wybierania piskląt 7. Zabiegi na pisklętach 8. Dostawa piskląt 9. Systemy wentylacji 10. Myjnia 11. Miejsce przygotowania szczepionek 12. Przechowywanie środków chemicznych Prewencja przy projektowaniu Pierwotnym celem programu higieny każdego zakładu wylęgowego jest ograniczenie wnikania i/lub rozmnażania populacji bakteri i/lub grzybów do obiektu, w jego przestrzeni, na sprzęcie, w szczepionkach i ostatecznie w kontakcie z jajami i pisklętami. Projekt obiektu i zastosowane materiały mają wpływ na skuteczność programu. Instalacja elektryczna w wykonaniu przeciwwybuchowym, nieporowate powierzchnie i prawidłowe drogi technologiczne również mają wpływ na skuteczność programu. Nowe zakłady są zaprojektowane tak, aby maksymalnie ułatwiać mycie i dezynfekcję, w przeciwieństwie do zakładów starych gdzie procedury utrzymania higieny mogą być utrudnione ze względu na nieodpowiednie zaprojektowanie lub zastosowane materiały. Zwiększona wielkość aktualnie budowanych zakładów (tj. 750,000 do 1,500,000 piskląt tygodniowo) i wymagania wielkości jednorazowych wylęgów wywierają presję na programy higieny i mogą ograniczać dokładność. Operatywnie idealny przepływ technologiczny od jaja do pisklęcia pokrywa się z przepływem od części brudnej do czystej. Innymi słowami, rozwój mikroorganizmów zwiększa się wraz ze zbliżaniem wylęgu, wybierania piskląt i następnie zabiegów na pisklętach. W przeciwieństwie do etapu inkubacji, wszystkie rejony etapu wylęgu i zabiegów na pisklętach są opróżniane i dokładnie oczyszczane. Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 100

101 Przy dużym utrudnieniu i dobrym planowaniu magazyn jaj może być opróżniony z jaj i dokładnie wyczyszczony i zdezynfekowany. W przeciwieństwie do magazynu, większość aparatów lęgowych stale pracuje i muszą być one odkażane przy obecności jaj (zarodków w jajach). Klujniki są dokładnie oczyszczane i dezynfekowane przed przekładem jaj, jednak podczas klucia następuje w nich największy wzrost mikroorganizmów w porównaniu ze wszystkimi rejonami zakładu. Dlatego, jeśli to możliwe podczas procesu klucia ruch przez hale klujnikowe powinien być zminimalizowany. Po umyciu i dezynfekcji a przed przekładem jaj klujniki powinny być osuszone. Zabiegi chemiczne Większość chemicznych zabiegów dezynfekcji magazynów jaj, aparatów i hal lęgowych klujników i hal klujnikowych jest zabiegami rutynowymi i dostępnych jest tu wiele środków z wieloma substancjami aktywnymi (Tabela 3). Wybór produktu zależy tu od preferencji kierownika zakładu i czynników takich jak skuteczność produktu, bezpieczeństwo, łatwość stosowania i cena. Tabela 3 Środki dezynfekcyjne: Kategoria chemiczna 1. Aldehydy 2. Czwartorzędowe związki amonowe 3. Fenole 4. Alkohole 5. Potas, sole 6. Halogeny 7. Nadtlenek 8. Ozon 9. Imidazole 10. Inne 11. Kombinacje Informacje wpływające na wybór produktu pochodzą z deklaracji producenta, danych odnośnie bezpieczeństwa, biuletynów technicznych i własnego doświadczenia. Przy prawidłowym wyborze produktu należy dokładnie wziąć pod uwagę deklaracje producenta i informacje dostarczone przez niego na piśmie. Informacje o zastosowaniu produktu, jego usuwaniu i sposbach użycia powinny być łatwo dostępne u dostawcy lub dystrybutora i odzwierciedlają obsługę użytkownika produktu. Środki chemiczne stosowane w obecności piskląt są zazwyczaj łagodniejsze od środków stosowanych w czasie gdy produkt (pisklęta) nie są obecne. Sprzęt ruchomy, taki jak samochody do przewozu jaj i piskląt musi być traktowany jako rozszerzenie zakładu wylęgowego i oczyszczany oraz dezynfekowany podobnie jak hala lęgowa lub aparaty lęgowe. Kolejnym zagadnieniem, które często bywa przeoczone w zakresie higieny jest źródło zaopatrzenia w wodę. Twardość wody (zawartość minerałów) może mieć wpływ na sprzęt, jednak podstawowym problemem jest zamgławianie, opryskiwanie i gazowanie przy dezynfekcji powierzchni i przestrzeni. Szerokie generalizowanie zasad bezpieczeństwa stosowania jest zazwyczaj niewłaściwe, zasady te mogą się różnić dla różnych produktów. Stanowczo zaleca się stosowanie procedur bezpieczeństwa każdego produktu w oparciu o instrukcje producenta. Wszystkie programy higieny powinny być sporządzone w formie pisemnej i w razie potrzeby uaktualniane. Dodatkowe stosowanie pestycydów w większości przypadków powinno odbywać się pod nadzorem osób posiadających do tego uprawnienia. Ocena skuteczności programów higieny obejmuje robocze procedury pomiarowe na etapach stada reprodukcyjnego i zakładu wylęgowego. Standardowe procedury oceny jakości skorupy, czystości jaj, pęknięć skorupy i mikrobiologicznego skażenia przestrzeni, powierzchni, sprzętu i szczepionek są opublikowane. Podsumowując, efektywny program higieny jest kombinacją stosowania środków chemicznych i zasad postępowania ograniczających przedostawanie się i wzrost populacji mikroorganizmów w procesie produkcji brojlerów jednodniowych. Następujące czynniki, procedury i zasady powinny być uważane za najbardziej istotne: 1. Jakość jaj wylęgowych Skorupa Czystość 2. Projekt obiektu i zastosowane materiały 3. Wybór środków chemicznych 4. Stosowanie środków chemicznych 5. Bezpieczeństwo środków chemicznych i obsługa 6. Wyszkolenie pracowników stosowanie produktów 7. Podstawowy program w formie pisemnej 8. Program oceny jakości Kierownictwo musi wspierać wprowadzanie całościowych programów higieny i ich ocenę. Koszty zawsze są istotnym zagadnieniem na wszystkich etapach produkcji zwierzęcej, jednak programy jakości w zakresie higieny będą przynosiły korzyści w wylęgach i produkcji nowoczesnych piskląt brojlerów. Rola etapu zakładu wylęgowego w zakresie bezpieczeństwa żywności przy produkcji brojlerów Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 101

102 będzie rosła gdyż spodziewane jest obniżanie skażenia mikrobiologicznego i jego ocena już od momentu wstawienia piskląt reprodukcyjnych poprzez etapy zakładu wylęgowego i tuczu brojlerów. Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 102

103 Dodatek VI: Praktyczne wytyczne higieny w zakładzie wylęgowym w celu zapewnienia jakości Donna Hill, DVM, MAM, Dilplomate ACPV, Maryland, USA. Efektywny program higieny zakładu wylęgowego jest podstawą maksymalizacji jakości piskląt, użytkowości i wylęgowości. Istnieją poważne argumenty ekonomiczne dla utrzymania stałej jakości piskląt a dobre programy higieny i kontroli są ich potwierdzeniem. Zadaniem programu higieny/dezynfekcji jest utrzymanie takiego środowiska, które konsekwentnie minimalizuje niekorzystny wpływ bakterii lub grzybów na jaja lub pisklęta. Definicja ta prowadzi do stwierdzenia, że program higieny jest zagadnienim szerszym, niż tylko wybór środka dezynfekcyjnego i sposobu jego zastosowania. Program higieny powinien więc: Wprowadzać zasady postępowania, które zapobiegają powstawaniu i narastaniu problemów w zakładzie, np standardy jaj wylęgowych. Określać efektywny program dla każdej części technologicznej, określający nie tylko typ używanych produktów, lecz również sposób ich użycia. Rutynowo monitorować proces pod kątem stałej skuteczności i wykrywać problemy, zanim staną się widoczne w terenie. Rozwiązywać problemy, jeśli zostaną one wykryte w procesie monitoringu. Korelować zasady pracy zakładu wylęgowego z wynikami terenowymi w celu oceny rzeczywistej skuteczności programu higieny. Zapobieganie powstawaniu i narastaniu problemów Sukces programu higieny zakładu wylęgowego w równym stopniu zależy od higieny w zakładzie, jak od programu postępowania z jajami u ich producenta. Nie istnieje program dezynfekcji, który przywraca jajom brudnym lub jajom po kondensacji wody jakość niezbędną do lężenia jakościowych piskląt. Infekcja woreczka żółtkowego takich piskląt zawsze jest silniejsza, bez względu na to, jak dobry jest program higieny zakładu wylęgowego. Poza wpływem takich jaj na lężone z nich pisklęta, są one również źródłem zakażenia zakładu wylęgowego i innych lęgów. Bakterie, które przenikły przez skorupę namnażają się w ostatniej fazie inkubacji. Ustanawiając standardy jakości jaj wylęgowych można znacznie obniżyć zakażenia przez powietrze. Po uzgodnieniu standardu przez kierownika fermy i kierownika zakładu wylęgowego, każda partia jaj powinna być przed nakładem poddana inspekcji. Jaja nie spełniające uzgodnionego standardu są odrzucane. O takim fakcie kierownik zakładu natychmiast informuje kierownika fermy, aby ten mógł podjąć działania na poziomie stad reprodukcyjnych. Dla skuteczności takiego programu nie tak ważne są uzgodnione parametry, jak komunikacja pomiędzy zakładem a fermą. Program, który zapewnia ocenę jakości wszystkich partii jaj, zarówno dobrych jak i złych pozwala na dopasowanie programu higieny do jakości dostarczanych jaj. Jaja stłuczone są idealnym środowiskiem wzrostu bakterii i grzybów, dlatego trzeba je usuwać przy nakładzie i przekładzie. Wprowadzić program monitorowania występowania stłuczonych jaj. Stłuczone jaja stwarzają o wiele większy problem, niż tylko obniżenie wylęgu. Położenie zakładu wylęgowego jest kolejnym czynnikiem zewnętrznym wpływającym na poziom bakterii i grzybów w zakładzie. W zakładzie położonym w pobliżu wytwórni pasz lub ubojni zawsze trudniej jest zwalczać zagrożenie skażeniem bakteriami i grzybami. Zakłady wylęgowe nie powinny być lokalizowane w pobliżu takich obiektów. Prawidłowe mycie i dezynfekcja wszelkiego sprzętu wentylacyjnego jest krytycznym punktem każdego programu higieny, ponieważ w każdym obiekcie wchodzące powietrze jest źródłem zakażenia. Sprzęt wentylacyjny używany sezonowo często jest źródłem zakażenia, jeśli przed użyciem nie jest dobrze oczyszczony. Kolejnym często występującym problemem, związanym z projektem zakładu jest niedostateczna izolacja strefy wylotu powietrza z zakładu od strefy pobierania czystego powietrza. Problemy te muszą być rozwiązane aby nie dochodziło do rekontaminacji czystych stref. Dla każdego obiektu ustalić skuteczny program Na rynku jest obecnie wiele skutecznych środków higieny i dezynfekcji. Przy ich wyborze należy kierować się dopasowaniem ich właściwości do zadań, jakie mają spełnić. Wyszkolony sprzedawca powinien dostarczyć produkty dopasowane do konkretnego programu higieny i wzajemnie ze sobą współdziałające. Skuteczność środków higieny i dezynfekcji zależy od szeregu czynników: Brak substancji organicznych na odkażanych powierzchniach. Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 103

104 Rodzaj powierzchni, na której stosuje się środek higieny. Właściwości rozcieńczalnika, w którym środek jest rozcieńczany do koncentracji roboczej. Czas kontaktu środka z odkażaną powierzchnią Temperatura środka i odkażanej powierzchni. Stosowanie środków w odpowiedniej koncentracji zapewniającej skuteczne działanie. Wzajemne współdziałanie stosowanych środków do mycia i dezynfekcji. Najtrudniejszym etapem wszystkich programów higieny jest dokładne usuwanie materiałów organicznych z powierzchni, pozwalające na działanie stosowanych środków higieny i dezynfekcji na mikroorganizmy. Materiały organiczne, jak puch, krew, skorupy, mekonium i brud działają inaktywująco na środki dezynfekcyjne. W całościowym programie higieny należy ustalić bardzo konkretne standardowe procedury robocze mycia, odkażania i dezynfekcji na każdym etapie pracy. Kiedy określone są dokładne procedury i harmonogramy, pracownicy nie muszą ich interpretować i wprowadzać metod ich zdaniem najlepszych. Do ustanowienia procedur roboczych należy włączyć zespoły pracowników wykonujących dane prace. Proponowane przez nich rozwiązania sprawdzić w praktyce i ocenić, czy są one najlepszym sposobem efektywnego wykonania pracy. Zespoły robocze powinny być zapoznawane z wynikami testów płytkowych i wymazów, aby mogły ocenić skuteczność swoich procedur. W ten sposób w zespołach tworzy się wzajemne zaufanie i zrozumienie zachodzących procesów. Skuteczność środków higieny i środków dezynfekcji Decydująca jest metoda dezynfekcji. Zawsze stosować się do zaleceń producenta. Zapewni to skuteczność i bezpieczeństwo podczas pracy. W wielu zakładach stosuje się pianowanie przedłużające czas kontaktu. Nie wszystkie środki dezynfekcyjne mają recepturę odpowiednią do stosowania pianowania. Na skuteczność środka higieny i dezynfekcji ma wpływ współdziałanie użytego z nim środka myjącego. Działanie to jest decydujące, jeśli umyta powierzchnia nie została dokładnie spłukana przed użyciem środka higieny. Najlepsze wyniki dają środki myjące i odkażające o kompatybilnych jonach. Jeśli nie są one kompatybilne, środek odkażający jest nieskuteczny. W wielu zakładach stosuje się dezynfekcję w postaci sprayu w klujnikach podczas klucia. Można ją stosować tylko wtedy, kiedy nie powoduje nadmiernego wzrostu wilgotności w klujniku. Przy obniżonej przewodności skrupy jaj dzisiejszych wysoko wydajnych ras każdy nadmierny wzrost wilgotności lub zaburzenie przepływu powietrza ma negatywny wpływ na jakość piskląt. Lepszym rozwiązaniem jest zamgławianie hali. Środek dezynfekcyjny dostaje się wtedy do klujnika podczas normalnego przepływu powietrza. Badania wskazują na potrzebę zastosowania systemu rotacji środków odkażających w programie higieny, w celu niedopuszczenia do wytworzenia odporności przez mikroorganizmy. Wykazano, że po pewnym czasie wystawienia na ciągłe działanie tego samego środka dezynfekcyjnego mikroorganizmy stają się na niego odporne. Kiedy stosowano przemiennie różne środki (kwaśne i zasadowe), chemicznie kompatybilne, wytworzona odporność była mniejsza. Badania te wykazały również, że stategia ta może być bardziej efektywna w zwalczaniu biofilmów. Aby zapobiec zakażaniu piskląt podczas szczepienia należy wprowadzić standardowe procedury robocze przygotowania i podawania szczepionek oraz odkażania sprzętu. Rutynowy monitoring procesu Zapewnienie stałej efektywności programu higieny wymaga rutynowego programu monitoringu. Monitoring powinien być przeprowadzany przynajmniej raz w miesiącu. Program monitoringu powinien: Być nieskomplikowany. Być obiektywny. Szybki. Łatwy do oceny, zrozumienia i umożliwiać porównania w czasie. Być losowy w systemie priorytetów. Mieć jasne cele Być możliwy do przeprowadzenia przez personel zakładu. Być przeprowadzany w odpowiednim momencie cyklu dla oceny mycia i dezynfekcji. W literaturze przedstawiono wiele różnych sugestii dotyczących programu monitorowania higieny. Wykorzystałam wiele z nich w stworzonym indeksie higieny, który może być stosowany w sposób obiektywny. Pozwala to zakładom wylęgowym na wzajemne porównanie swoich wyników w systemie jednego przedsiębiorstwa. Po pewnym czasie pozwala im to również na stworzenie w systemie progowych standardów wyników. W powiązaniu z obserwacją Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 104

105 śmiertelności piskląt w terenie i ich śmiertelności w pierwszym tygodniu życia można określić punkty, które zagwarantują, że higiena w zakładzie nie jest częścią problemu śmiertelności czy użytkowości piskląt. Program monitoringu zakładu wylęgowego Indeks higieny obejmuje badanie prób z pięćdziesięciu krytycznych punktów kontroli zakładu wylęgowego (Ilustracja 1). Próby zawierają dwadzieścia pięć prób powietrza, dziesięć prób szczepionki (1cm 3 ) i piętnaście prób kontaktowych. Próby powietrza pobiera się przez dziesięcio minutową ekspozycję płytek TSA. Próby szczepionek wykonuje się z 1 cm 3 szczepionki na płytkach TSA. Próby kontaktowe wykonuje się przez 15 sekundową ekspozycję płytek Rodac z agarem deneutralizującym na testowaną powierzchnię. Wszystkie płytki inkubuje się 48 godzin i ocenia całkowitą liczbę kolonii bakterii, następnie wszystkie płytki pozostawia się na kolejne 24 godziny Ilustracja 1: Indeks higieny 50 punktów kontroli bakterii i grzybów Trzy próby szczepionki Marek a przy mieszaniu Jedna próba szczepionki w sprayu przy mieszaniu Sześć prób szczepionki Marek a przy injekcji Dwie próby powietrza z hali lęgowej Dziewięć prób powietrza z aparatów Jedna próba powietrza z hali klujnikowej Dziewięć prób powietrza z klujników Pięć prób kontaktowych z tac klujnikowych Jedna próba kontaktowa ze ściany klujnika Jedna próba kontaktowa z drzwi klujnika Jedna próba kontaktowa z sufitu klujnika Jedna próba kontaktowa z dyszy w klujniku Jedna próba kontaktowa z wentylatora w klujniku Jedna próba powietrza z pomieszczenia szczepionek Dwie próby powietrza 1z magazynu piskląt Trzy próby z pasa przenośnika piskląt Dwie próby z ześlizgu piskląt Jedna próba powietrza z magazynu jaj w temperaturze pokojowej i ocenia całkowitą liczbę kolonii grzybów. Na wszystkich płytkach ocenia się całkowitą liczbę kolonii i liczbę kolonii grzybów. (patrz Tabela 1). Całkowita punktacja oparta jest 50/50 na ilości kolonii bakterii i grzybów. Płytki z silnym wzrostem ocenia się na 4 punkty, ze wzrostem średnim na 3 punkty, słabym na 2 punkty, bez wzrostu na 1 punkt. Przy tym systemie punktowania idealna suma punktów wynosi 100, ponieważ ocenia się 100 płytek i płytki bez wzrostu oceniane są na 1. Idealna punktacja oznacza, że w żadnym krytycznym punkcie kontrolnym zakładu nie ma wzrostu bakterii ani grzybów. 50 krytycznych punktów kontroli Przez ustanowienie 50 krytycznych punktów kontroli ogólny program monitoringu może być dobrze zaadoptowany do sytuacji terenowej. Prawdopodobnie będziecie Państwo chcieli zmienić wasz własny program, aby położyć większy nacisk na punkty krytyczne ustalone w Waszym programie. W systemie korzystającym z takiego indeksu ważonego, wyniki mogą być wymieniane ze współpracownikami co miesiąc, w postaci prostego wykresu liniowego. Po wprowadzeniu programu monitoringu prawdopodobnie stwierdzicie dość dużą rozpiętość pomiędzy wynikami najlepszych a najgorszych zakładów. Po pewnym czasie stosowania programu, najgorsze zakłady nauczą się wykorzystywać system do poprawy własnych programów higieny. Sukcesem programu jest mała rozpiętość wyników wszystkich objętych nim zakładów i sytuacja kiedy infekcje woreczków żółtkowych nie są istotną przyczyną śmiertelności piskląt. Po rezygnacji z dezynfekcji formaliną, Pseudomonas spp. okazał się mikroorganizmem najtrudniejszym do zwalczenia. Ponieważ pierwotnie wywodzi się on z wody, dobrze jest kontrolować źródło wody niezależnie od normalnego programu higieny zakładu. Ponieważ stwierdzenie obecności Pseudomonas w źródle wody jest w zakładzie wylęgowym bardzo istotne, celem tego programu jest identyfikacja tego mikroorganizmu zanim jego obecność stanie się problemem i zakład będzie zmuszony powrócić do stosowania formaliny. Co najmniej raz w miesiącu wszystkie nawilżacze, doprowadzenie wody, chłodnice ewaporacyjne oraz Tabela 1: Ustalenie całościowej punktacji indeksu higieny Ranking koloni: Bakterie Grzyby Ocena Żaden 0 kolonii 0 kolonii 1 Słaby 1-10 kolonii 1-2 kolonii 2 Umiarkowany kolonii 3-5 kolonii 3 Silny >50 kolonii >5 kolonii 4 Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 105

106 reprezentatywne próby z dysz nawilżaczy aparatów lęgowych i klujników oraz zbiorników nawilżaczy aparatów powinny być badane w kierunku Pseudomonas. Każde wykrycie Pseudomonas w testowanej wodzie lub w rutynowym monitoringu zakładu powinno być rozpatrywane jako problem. Rozwiązywanie powstałych problemów Jeśli wystąpią odchylenia od wartości normalnych dla danego sezonu lub w rutynowym programie monitoringu odnotowany zostanie problem, program musi być poszerzony w celu zbadania tego problemu. Podstawowe pytania diagnostyczne, to: Czy program jest efektywny? Czy program jest stosowany całościowo? Czy w procesie wystąpił problem, np. z myjką tac lub odpowiednim mieszaniem środka dezynfekcyjnego? Czy pracownicy wystarczająco i całościowo oczyszczają wszystkie powierzchnie z zanieczyszczeń organicznych? * Czy zmieniła się jakość dostarczanych jaj? Czy wystąpił problem z kondensacją wody na jajach? Czy źródło wody nie zostało zakażone? Czy problemem nie jest rekontaminacja? Dobry program monitoringu może być tak poszerzony, aby odpowiedzieć na te pytania. Zazwyczaj potrzebne jest tylko zwiększenie ilości prób na wystarczający okres czasu. Posiewy z woreczków żółtkowych piskląt padłych w terenie również mogą być bardzo dobrym narzędziem w rozwiązywaniu problemów przy badaniu higieny zakładu. W niektórych przypadkach, np. przy Pseudomonas posiewy z zakładu i z piskląt będą takie same. Utrzymanie jakości piskląt jest inwestycją, która zwraca się w użytkowości. W zintegrowanej produkcji brojlerów zakłady wylęgowe powszechnie są traktowane nie jako źródła dochodu, lecz raczej jako źródła kosztów. Pomimo, że zwrot inwestycji nie jest tak bezpośrednio mierzalny, jak w ubojni, występuje to pokaźny zwrot przez utrzymanie stałej jakości piskląt. Potrzebna jest do tego inwestycja w monitoring i efektywne programy higieny. Jakość piskląt jest dochodem, nie kosztem. Potwierdza to dobry program higieny i monioringu. Określenie prawdziwych wyników Ostateczną miarą Waszego programu są pisklęta w terenie. Przegląd śmiertelności piskląt pozwala na ocenę wyników na wspólnej podstawie. Przy przeglądzie śmiertelności ocenia się reprezentatywną próbę piskląt padłych od 1 do 7 dnia życia. Generalnie przyczynami śmierci są zakażenie woreczka żółtkowego, odwodnienie, urazy, zakażenia inne niż woreczka żółtkowego, i problemy nóg. Takie profile śmiertelności trzeba wykonywać sezonowo, aby określić bazowe parametry i ich odniesienie do punktacji zakładu. Jeśli śmiertelność w 1 tygodniu jest wysoka, a zakażenia woreczka żółtkowego są w wysokim procencie jej przyczyną, należy poprawić higienę zakładu lub jaj. Jeśli główną przyczyną upadków jest odwodnienie, należy zbadać czas nakładu/wybierania i wentylację w zakładzie, a nie higienę. Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 106

107 Kontrola zakładu wylęgowego Zakład Dzień Data Godzina Wzrost bakterii # płytek % Współczynnik Razem Silny x4= Średni x3= Słaby x2= Bez wzrostu x1= Razem Klasyfikacja kolonii 0 = bez wzrostu 1-10 = słaby = średni >50 = silny Wzrost grzybów # płytek % Współczynnik Razem Silny Średni Słaby Bez wzrostu x4= x3= x2= x1= Razem Klasyfikacja kolonii 1-2 = słaby 3-5 = średni >5 = silny Punktacja Punktacja bakterii Punktacja grzybów = x.50= = x.50= Punktacja łączna Przykładowy arkusz kontroli higieny zakładu wylęgowego. Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 107

108 Dodatek VII: Postępowanie z odpadami z zakładu wylęgowego Eddie Loftin, Division Manager and Anthony DeLee, Breeder/Hatchery Manager, Sanderson Farms, Inc., McComb, Mississippi, USA Zaletą jaj wylęgowych jest to, że po pewnym czasie wydostaje się z ich skorup wiele drobnych, żółtych puszystych ptaków. Ich istotną wadą jest odpad, jaki po tym pozostaje. Jak odpad ten może być przetworzony i co można z nim zrobić? Usuwanie odpadu wylęgowego jest stałym problemem kierownika zakładu wylęgowego. Jednym problemem jest duża ilość odpadów na każde 84 pisklęta dostarczone na fermę przypada 1 kilogram odpadów w zakładzie (skorupy, niewylężone i padłe pisklęta). W dzisiejszych dużych zakładach wylęgowych przy każdym wylęgu powstaje do kg odpadów, z tego około 60% w postaci płynnej i 40% w postaci stałej. Innym problemem z odpadami z zakładu wylęgowego jest ich nieprzyjemny zapach i zła jakość higieniczna. Muszą być one usuwane z zakładu najwcześniej jak to możliwe, przechowywane przy jak najmniejszych wyciekach i rozprzestrzenianiu się zapachu oraz szybko i przy minimalnym kontakcie ludzi ładowane na samochód transportujący. Systemy usuwania odpadów Systemy stosowane do usuwania odpadów z zakładów wylęgowych do pojemników zbiorczych można podzielić na trzy podstawowe kategorie: system ręczny, system przenośników spiralnych i system podciśnieniowy. W systemie ręcznym pisklęta są wybierane z tac a odpad wrzucany do pojemników, wiader, pojemników na kołach, etc. Po napełnieniu, pojemniki te są ręcznie transportowane do pojemnika zbiorczego. Pojemnik zbiorczy jest później ładowany na samochód lub opróżniany za pomocą przenośnika spiralnego. System taki wymaga dużego nakładu pracy i nie jest bardzo efektywny. Jest on nadal stosowany w zakładach lężących małe ilości piskląt, które z powodu małej produkcji nie mogą sobie pozwolić na unowocześnienie systemu usuwania odpadów. W systemie przenośników spiralnych zbiorniki zsypowe umieszczone są przy otworze technologicznym, którym pisklęta po wybraniu z tac przemieszczane są do kolejnego pomieszczenia. Po wybraniu piskląt odpady wysypywane są do zbiornika umieszczonego bezpośrednio pod otworem i przez znajdujący się na jego dnie przenośnik spiralny usuwane do pojemnika zbiorczego. Jest to system o wiele lepszy od usuwania ręcznego, wymaga jednak większej obsługi niż system podciśnieniowy. Dlatego coraz częściej przechodzi się na podciśnieniowy system usuwania odpadów. Usuwanie podciśnieniowe. Dla zakładu wylęgowego najlepszym systemem usuwania i przechowywania odpadów jest system podciśnieniowy: Zbiornik zsypowy z zaworem (z siłownikiem pneumatycznym) przy każdym otworze dla piskląt. Rura transportowa ze stali nierdzewnej (4-1/2" O.D.) do transportu odpadów ze zbiornika zsypowego do pojemnika zbiorczego. Zewnętrzny pojemnik zbiorczy. 6" rura PVC pipe od pojemnika zbiorczego do pompy próżniowej. Pompa próżniowa 20 HP. Po wybraniu piskląt odpady wylęgowe zsypywane są do zbiornika zsypowego. Przy dwóch, lub więcej stanowiskach wybierania, zawory na dnie zbiorników otwierają się przemiennie, usuwając odpady z każdego zbiornika. Odpady przemieszczane są do pojemnika zbiorczego, gdzie są przechowywane. Powietrze transportowe wyciągane jest z tego pojemnika przez 6" rurę z PVC do pompy próżniowej, wytwarzającej podciśnienie. Jeśli do zbiornika zsypowego nie dostaną się papiery lub inne obce przedmioty, system relatywnie bezproblemowo transportuje odpady do pojemnika zbiorczego. Mogą jednak pojawiać się pewne problemy z opróżnianiem pojemnika zbiorczego po jego wypełnieniu. Ważne jest, aby pojemnik zbiorczy codziennie był całkowicie opróżniany. Jakiekolwiek pozostałości skorup czy żółtka przyklejone do ścian pojemnika będą powodowały zatrzymywanie codziennie coraz większej ilości odpadów. Aby nie dopuścić do takiej sytuacji, osoba odpowiedzialna za opróżnianie pojemnika musi dokładnie sprawdzać, czy żaden materiał nie przykleił się do ścian. Jeśli zdarzy się przyklejenie odpadów, muszą one zostać usunięte a pojemnik umyty, aby nie dochodziło do dalszego przyklejania. W niektórych zakładach stosuje się automatyczny system mycia, aby pracownik nie musiał wspinać się na górę pojemnika i myć go ręcznie. Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 108

109 Co robić z odpadami Decyzja, co robić z odpadami wylęgowymi - czy wywozić je na wysypisko, czy utylizować zależy od obowiązującego prawa lub od czynników ekonomicznych. W większości przypadków, jeśli zakład utylizacyjny przyjmuje odpady wylęgowe, utylizacja jest rozwiązaniem ekonomicznie najlepszym. Utylizacja, w porównaniu z wywożeniem na wysypisko wymaga od kierownika zakładu większej dbałości o odpady. Największym problemem utylizacji odpadów wylęgowych jest ciepło, powodujące eksplozję wzrostu bakterii i koagulację odpadów płynnych. Problem nie leży w samych bakteriach (podczas utylizacji produkt jest pasteryzowany), lecz w koagulacji płynów, zakłócającej niezbędne w procesie przetwarzania filtrowanie. Aby problem ten zminimalizować, odpady wylęgowe powinny być wywożone możliwie najszybciej po zakończeniu wybierania piskląt. Dodatkowo, odpady z dni, w których niema wylęgu (stłuczki przy przekładzie i nakładzie) powinny być przechowywane w szczelnym i chłodzonym pojemniku i umieszczane w pojemniku zbiorczym aż do czasu bezpośrednio przed wywiezieniem odpadu do zakładu utylizacji. Aby odpady były zdatne do utylizacji, kierownictwo zakładu musi też dbać, aby nie dostawały się do nich papiery i inne obce przedmioty. Dobra karma dla zwierząt domowych Odpady po utylizacji wykorzystuje się do produkcji dobrej karmy dla zwierząt domowych. Rynek ten pozostanie dobry i zakłady utylizacji nadal będą odbiorcą odpadów z zakładów wylęgowych. Zagadnienie odpadów wylęgowych nie musi być dla kierownictwa zakładów problemem. Jeśli wyposażenie zakładu pozwala na szybkie i skuteczne usunięcie odpadów na zewnątrz, przechowywanie ich w pojemniku zabezpieczającym przed wyciekami i wydostawaniem się zapachów i odpady są regularnie wywożone, nie będą one dużym obciążeniem dla kierownictwa zakładu. Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 109

111 Dodatek VIII: Przewodnik analizy jaj w zakładzie wylęgowym Dr. Joseph M. Mauldin, University of Georgia, Cooperative Extension Service, Athens, USA Analiza jaj jest procedurą dostarczającą kierownictwu zakładu wylęgowego cennych informacji przydatnych przy określaniu problemów w zakładzie wylęgowym i na fermach reprodukcyjnych. Niewielka ilość czasu przeznaczonego na analizę przynosi wielkie korzyści przez poprawę wyników reprodukcyjnych. Istnieją trzy procedury analizy jaj, które mogą być łatwo przeprowadzane przez osobę kontolującą jakość w celu określenia problemów w zakładzie i na fermach. Każda z tych metod, w porównaniu z pozostałymi ma swoje wady i zalety. Problemy w programie zakładu wylęgowego i ferm reprodukcyjnych mogą być zidentyfikowane przez analizę jaj w zakładzie. Są trzy sposoby analizy jaj wylęgowych. Pierwszą możliwością jest analiza świeżych jaj wylęgowych. Druga możliwość występuje przy śwetleniu jaj w 7 12 dniu inkubacji. Ostateczna analiza następuje w czasie wylęgu. Wszystkie trzy metody są dość proste a każda z nich dostarcza dobrych narzędzi rozwiązywania problemów, co może ulepszyć program kontroli jakości na fermie i w zakładzie wylęgowym. Analiza jaj świeżych Zaletą analizy jaj świeżych jest to, że jest ona najszybszą drogą oceny zapłodnienia w stadzie reprodukcyjnym. Jest użyteczna w okresie kiedy stado rozpoczyna nieśność oraz po zabiegach w przypadku choroby lub problemu z zapłodnieniem. Zapłodnienie może być określone w dniu zniesienia jaj, bez oczekiwania przez okres ich przechowywania i inkubacji aż do świetlenia lub analizy powylęgowej. Na przykład, jeśli jaja są magazynowane przez tydzień a zapłodnienie określanie przy analizie powylęgowej, informacja o wynikach zapłodnienia jest opóźniona o cztery tygodnie. W takim przypadku wprowadzenie zmian w prowadzeniu stada zajmuje długi czas. Analiza jaj świeżych ma jednak liczne wady. Największą wadą analizy jaj świeżych jest dostarczanie informacji wyłącznie o ocenie zapłodnienia. Zakłady opierające się na analizie jaj świeżych nie uzyskują cennych informacji o innych istotnych źródłach niepowodzeń reprodukcyjnych, jak zamieranie zarodków, zakażenia, pisklęta żywe niewylężone, wylęg z jaj zapłodnionych i wiele innych. Drugą wadą jest strata cennych jaj wylęgowych podczas tej procedury, chociaż przeważnie wykonuje się ją na małej próbie jaj. Ponieważ przy analizie rozbija się cenne jaja wylęgowe, próba rzadko jest większa niż 100 sztuk, czego wynikiem jest trzecia wada tej metody błąd prognozy. Rzadko próby świeżych jaj są wystarczająco duże, co prowadzi do powstania błędu próby. Pozostałe dwie metody analizy wymagają rozbicia i oceny kilkuset jaj, lecz są to wyłącznie te jaja w próbie, z których nie wylęgną się pisklęta. Czwartą wadą analizy jaj świeżych jest większa trudność odróżnienia jaj zapłodnionych od niezapłodnionych, niż w przypadku jaj po kilkudniowej inkubacji. Odróżnienie jaj zapłodnionych od niezapłodnionych jest z pewnością niemożliwe przy małym doświadczeniu. Aby je prawidłowo rozróżnić, musi być wylana treść jaja i odnaleziona tarczka zarodkowa. Tarczka zarodkowa w jaju niezapłodnionym zawiera białe pole jasne wewnątrz okrągłej tarczki. Pole jasne może być w tarczce położone centralnie lub nie. Patrz: poniższa ilustracja. Jajo niezapłodnione strzałka wskazuje tarczkę zarodkową z widocznym polem jasnym. Pole jasne ma czasem strukturę granularną. Tarczka zarodkowa jaja zapłodnionego wygląda jak pączek, z szerokim białym kręgiem wokoło zewnętrznej Jajo zapłodnione strzałka wskazuje tarczkę zarodkową o kształcie pączka z zewnętrznym jasnym kręgiem. Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 111

112 krawędzi. Szeroki krąg jest biały, nigdy jednak nie jest tak jasny, jak pole jasne w jaju niezapłodnionym. Przy analizowaniu jaj świeżych wielkość próby powinna wynosić co najmniej 100 jaj z każdego stada. Analiza jaj świeżych, z powodu swoich wad, zalecana jest tylko do szybkiej kontroli zapłodnienia. Częściej (co tydzień lub dwa) powinna być przeprowadzana analiza podczas świetlenia lub po wylęgu. Analiza podczas świetlenia Analiza jaj podczas świetlenia pozwala na najdokładniejsze określenie zapłodnienia. Jest również przydatna w określaniu innych źródeł niepowodzeń reprodukcyjnych, jak procent jaj odwrotnie nałożonych, stłuczek i wcześnie zamarłych zarodków. Wiele zakładów wprowadziło analizę podczas świetlenia do swoich programów kontroli jakości, aby cotygodniowo monitorować stan stad rodzicielskich przez całe ich życie. Świetlenie można przeprowadzać już od piątego dnia inkubacji, w tym jednak czasie zdarza się wiele błędów. W związku z szybkim wzrostem zarodków w drugim tygodniu inkubacji, przy świetleniu w dziewiątym lub dziesiątym dniu błędów popełnia się bardzo mało lub wcale. Można stosować dwie metody świetlenia. W metodzie najszybszej stosuje się stół lub urządzenie do masowego świetlenia. W urządzeniu tym można umieścić i sprawdzać całą tacę jaj. Jaja czyste, na które składają się jaja niezapłodnione i z wcześnie zamarłymi zarodkami, emitują więcej światla, niż jaja z żywymi zarodkami. Jaja czyste zdejmuje się z tac w celu analizy. Świetlenie przy pomocy urządzenia punktowego jest trochę wolniejsze lecz z kilku powodów bardziej dokładne. Przy indywidualnym świetleniu każdego jaja popełnia się mniej błędów i o wiele łatwiej, niż w przypadku świetlenia masowego odróżnia się jaja odwrotnie nałożone i stłuczone. Ważne jest zanotowanie ilości jaj odwrotnie nałożonych, stłuczek fermowych i jaj niekształtnych. Wszystkie zakłady różnicują jakość producentów jaj. Producenci, którzy niedokładnie układają jaja ostrym końcem w dół powodują duże straty przez obniżenie wylęgowości i jakości piskląt. Ważne jest zidentyfikowanie tych dostawców podczas analizy przy świetleniu, aby można było zachęcić ich do większej staranności. W wielu przypadkach świadomość, że zakład liczy jaja odwrotnie nałożone jest wystarczającym motywem do staranniejszego układania jaj. szacunkowych wyników rzeczywistego zapłodnienia. Jedynym sposobem uzyskania informacji o rzeczywistym zapłodnieniu jest prześwietlenie wszystkich nałożonych jaj ze stada, co jest zbyt pracochłonne. Tabela 1 przedstawia przykładowy formularz, który może być używany w procedurze świetlenia. Załączony jest przykład analizy podczas świetlenia. Z danych tych widać, że zapłodnienie było bardzo dobre 97,69% a wczesna zamieralność zarodków była dobra 2,47%. Zbiór i selekcja jaj na fermie wydawały się jednak nieco zaniedbane, ponieważ ilości stłuczek, jaj odwrotnie nałożonych i niekształtnychwynosiły ponad 0.50%. Analiza powylęgowa Do analizy w dniu wylęgu pobiera się próby jaj niewylężonych z poszczególnych stad i klasyfikuje się według różnych przyczyn niepowodzeń reprodukcyjnych. Poniżej opisano procedury tego bardzo przydatnego w zarządzaniu narzędzia. Analizę powylęgową należy przeprowadzać co najmniej co dwa tygodnie na próbach jaj ze wszystkich stad, bez względu na wyniki wylęgu i wiek. Monitorować należy nawet stada o dobrej wylęgowości, aby uzyskać rzeczywisty obraz efektywności reprodukcyjnej stada i zakładu wylęgowego. Analiza wszystkich stad jest istotna dla wykrywania problemów z aparatami lęgowymi i klujnikami, porównania firm hodowlanych, oceny stada i prowadzenia fermy i uzupełnienia historii produkcji, zapłodnienia, wylęgowości i niepowodzeń reprodukcyjnych stada. Analiza jest także przydatna przy diagnozowaniu problemów w produkcji, postępowaniu z jajami i ich magazynowaniu. Na przykład, duża ilość zarodków wcześnie zamarłych może wskazywać na przedłużone przechowywanie, zbyt wysoką temperaturę przechowywania lub nieodpowiednie procedury zbierania jaj. W większości zakładów dla objęcia analizą wszystkich stad, należy przeprowadzać ją w dwóch kolejnych dniach wylęgów. Aby świetlenie i analiza były dokładne, należy świetlić wystarczająco dużą próbę jaj. Aby zapewnić dokładność oceny zapłodnienia, ilości jaj odwrotnie nałożonych, stłuczek fermowych i jaj niekształtnych, należy analizować minimum cztery tace jaj z każdego stada. Często uważa się, że ocena zapłodnienia przy świetleniu jest rzeczywistym zapłodnieniem. Nie jest to prawidłowe. Świetlenie prób jaj dostarcza tylko Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 112

113 Tabala 1 Formularz analizy przy świetleniu w 7-12 dniu Data: 10/14/96 Firma: Big Bird Miejscowość: Athens Stado reprodukcyjne Stado #: 24 Test: bez testu Data wylęgu: 12/27/95 Koguty Kury Rasa: X Y Wiek (tyg): 38 Taca # Jaj na tacy niezapłod-wcześninione zamarłe stłuczki fermowe odwrotnie nałożone jaja niekształtne Sumy: Procenty: Zapłodnienie = % niezapłodnionych = 97,69% Inne obserwacje Procedura analizy: 1. Bezpośrednio po wybraniu piskląt pobrać minimum cztery tace jaj od każdego stada, z różnych miejsc jednego aparatu. 2. Zdjąć z tacy klujnikowej wszystkie jaja niewylężone, włącznie z naklutymi. Umieścić je na wytłaczankach, ostrym końcem do dołu i zanotować numer stada. 3. Zanotować ilość piskląt martwych i kalekich pozostałych na tacy. 4. Rozbić jaja i zaklasyfikować je do odpowiedniej kategorii niepowodzeń reprodukcyjnych wymienionych w Tabeli 2 i Tabeli 5. Najlepszym sposobem jest rozbicie i usunięcie skorupy w tępym końcu jaja ponieważ najczęściej tam znajduje się zarodek. Alternatywny sposób wylewania zawartości jaja na płytkę jest niedokładny, gdyż zarodek lub tarczka zarodkowa przemieszcza się wtedy na spód żółtka i jest trudny do zlokalizowania. Takie rozbijanie jaj zwiększa też prawdopodobieństwo przerwania błony witelinowej (po 21 dniach inkubacji błona ta jest słaba). Po przerwaniu błony witelinowej trudno jest ocenić, czy jajo było niezapłodnione, czy zawierało wcześnie zamarły zarodek. Określanie zamarłych zarodków W niektórych przypadkach zarodek lub tarczka zarodkowa nie jest widoczna na górnej stronie żółtka. W takim przypadku obraca się jajo, wylewając część białka, aż tarczka zarodkowa (zapłodniona lub niezapłodniona) będzie widoczna. Jeśli tarczka nadal nie jest widoczna, można wylać żółtko na płytkę i na niej je obserwować. Klasyfikacja zamarłych zarodków może być tak szczegółowa, jak sobie życzy kierownik zakładu. Rozpoczynając program analizy jaj trzeba pamiętać, że osoba kontrolująca jakość nie musi być embriologiem. W większości przypadków wystarczajacej informacji dostarcza klasyfikacja Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 113

114 Tabela 2 Zbieranie danych Analiza powylęgowa Ogólne Niepowodzenia reprodukcyjne Numer stada Niezapłodnione Wiek stada Zamarłe zarodki Linia męska Naklute, niewylężone Linia żeńska Jaja niekształtne Wielkość próby, indeks próby Stłuczki fermowe i przy przekładzie Numer aparatu Jaja zakażone Sposób prowadzenia (test) Pisklęta kalekie Wylęgowość Odwrotnie nałożone zarodków według tygodnia, w którym nastapiła śmierć, (tj pierwszy, drugi, trzeci). Można się tego łatwo nauczyć po kilku ćwiczeniach. Oznaki rozwoju po 21 dniach inkubacji nie są tak wyraźne, jak przy rozbiciu jaja gdy zarodek jest żywy. Przy pewnym doświadczeniu można jednak przeprowadzić dokładną analizę oceniając wielkość zarodka i zwracając uwagę na pewne wyraźne cechy w chronologicznym rozwoju zarodka (Tabela 3). Dobrym sposobem nauki osoby, która wcześniej nie miała doczynienia z analizą jest obserwacja żywych zarodków w różnych stadiach rozwoju i porównywanie ich z zarodkami zamarłymi pochodzącymi z jaj po 21 dniach inkubacji lub zarodkami przedstawionymi na kolorowych zdjęciach. Określanie zapłodnienia Zapłodnienie w jajach po 21 dniowej inkubacji można określić na podstawie oznak rozwoju i poprzez obserwację koloru żółtka i konsystencji białka. Poniższe dwa stwierdzenia odnoszą się do identyfikacji bardzo wcześnie zamarłych zarodków i jaj niezapłodnionych po 21 dniach inkubacji. Mówiąc ogólnie, żółtko jaja niezapłodnionego ma jaśniejszy odcień niż żółtko jaja zapłodnionego. Białko jaja niezapłodnionego jest bardziej gęste, niż jaja zapłodnionego. W jaju niezapłodnionym żółtko utrzymuje się w części centralnej, w jaju zapłodnionym opada w kierunku ostrego końca. Chociaż stwierdzenia te są prawdziwe, w pewnych przypadkach mogą zawodzić. Aby dokładnie zaklasyfikować jaja, musi być w nich stwierdzony rozwój embrionalny lub jego brak. Większość jaj można zaklasyfikować już po zdjęciu skorupy z tępego końca, inne wymagają dokładniejszej obserwacji. Trzeba uważać, aby nie nie pomylić plamek krwistych, ciałek mięsnych i plamek na żółtku z zarodkiem i nie zaklasyfikować jaj niezapłodnionych do zapłodnionych. Tabela 3 Oznaki rozwoju zarodkowego Dzień Oznaki 1. Pojawia się smuga pierwotna i pierwsze somity 2. Pojawiają się zawiązki owodni, zaczyna bić serce i krążyć krew 3. Owodnia całkowicie otacza zarodek, zarodek obraca się na lewą stonę 4. W oczach pojawia się pigment, zawiązki nóg większe od zawiązków skrzydeł 5. Widoczne stawy łokciowe i kolanowe 6. Widoczny dziób, różnicowanie się palców i kciuków, samodzielny ruch 7. Rozpoczyna się wzrost grzebienia, na dziobie widoczny wyrostek pisklęcy 8. Pojawiają się zawiązki piór, górny i dolny dziób są równej długości 9. Zarodek ma już wygląd ptaka, otwiera dziób 10. Palce całkowicie rozdzielone, pazury na kciukach 11. Grzebień wyraźnie ząbkowany, pojawia się upierzenie ogona, powieki owalne 12. Powieki eliptyczne, prawie całkowicie zamknięte 13. Pojawiają się dachówkowato ułożone łuski, puch, otwierają się szparki powiek 14. Zarodek ułożony wzdłuż osi długiej jaja 15. Jelito cienkie wciągnięte do jamy brzusznej 16. Ciało pokryte piórami 17. Głowa ułożona pomiędzy nogami 18. Głowa ułożona pod prawym skrzydłem 19. Zanika płyn owodniowy (zarodek go połyka), woreczek żółtkowy połowicznie wciągnięty 20. Woreczek żółtkowy całkowicie wciągnięty, dziób przebija komorę powietrzną 21. Przebijanie skorupy, normalny wylęg Kolejną pułapką jest ciemny wygląd zawartości jaj z zarodkami zamarłymi w drugim tygodniu, przez co często są mylone z jajami zakażonymi bakteryjnie. Ciemna barwa jest następstwem rozkładu krwi w olbrzymim systemie krwionośnym błon płodowych. Większość jaj zakażonych ma zmieniony zapach, co ułatwia ich klasyfikację. Jaja z zarodkami zamarłymi w drugim tygodniu mogą wyglądać na zakażone, jednak do zakażonych należy klasyfikować tylko te, które wydzielają nieprzyjemny zapach. Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 114

115 Prowadzenie dokładnych zapisów Stworzenie bazy do analiz wymaga prowadzenia dokładnych zapisów ogólnych i o niepowodzeniach reprodukcyjnych. Budowanie bazy danych pozwala na ocenę efektywności reprodukcyjnej poszczególnych stad i linii hodowlanych, jest także doskonałym narzędziem diagnostycznym w przypadku powstania problemów w zakładzie lub w stadach reprodukcyjnych. Może też służyć do oceny wpływu prowadzenia stad, sprzętu na fermach i w zakładzie wylęgowym na zapłodnienie, wylęgowość i niepowodzenia reprodukcyjne. Formularz analizy powylęgowej jest podstawą oceny wyników reprodukcyjnych (Tabela 4). W tym formularzu zestawione są przyczyny niepowodzeń, ilości jaj w poszczególnych kategoriach i obliczony ich udział procentowy. Z tych danych można wyprowadzić wskaźniki efektywności reprodukcyjnej, jak zapłodnienie, % wylęgu z jaj zapłodnionych, różnicę pomiędzy zapłodnieniem a wylęgiem, szacunkową wylęgowość i indeks próby (Tabela 5). W przykładowych obliczeniach przedstawionych w Tabeli 5 oparto się na danych z Tabeli 4. Tabela 4 Formularz analizy powylêgowej Data: 10/14/96 Firma: Big Bird Stado #: 42 Test: bez testu Koguty Kury % jaj Zakład wylęgowy Nieśność 7388 Miejscowość: Athens Rasa: X Y Wiek (tyg): 38 Stado reprodukcyjne Actual Data wylęgu: #Nakładu: 28,600 Wylęg %: Aparat #: 16 # jaj na tacy niezapłodnione zamarłe zarodki 1-7 zamarłe zarodki 8-14 zamarłe zarodki naklute kalekie niewylężone pisklęta stłuczki fermowe stłuczki transportowe zakaż. jaja niekszt. odwrotnie nałożone Sumy: Procenty Inne obserwacje Zapłodnienie: 92,56 Wylęg oszacowany: 81,85 Deformacje: brak Indeks próby: 0,87% Wylęg z zapłodnionych: 87,49 Różnica zap.-wyl.: 11,58 Jakość skorupy: OK Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 115

116 Tabela 5 Przykłady obliczeń Ocena efektywności reprodukcyjnej Wzór: % zapłodnienia = 100 (# niezapłodnionych wielkość próby) x 100 Przykład: 100 (50 672) x 100 = 92.56% Wzór: % wylęgu = (# wylężonych # nałożonych) x 100 Przykład: (23,160 28,600) x 100 = 80.98% Wzór: % wylęgu z zapłodnionych = (wylęgowość zapłodnienie) x 100 Przykład: ( ) x 100 = Wzór: %) i jaj niekształtnych (0.74 %). Jest oczywiste, że problem niskiej wylęgowości stada #42 pochodzi zarówno z fermy, jak i zakładu wylęgowego. Niski indeks próby (0.87) wskazuje, że próba była wiarygodna dla oceny rzeczywistych wyników. Indeks próby przedstawiony w Tabeli 5 jest wartościową miarą reprezentatywności próby dla całego nakładu jaj. Wysoki indeks (powyżej 3,0) wskazuje, że próba nie jest wystarczająco reprezentatywna dla oceny rzeczywistych wyników. Mała wielkość próby powoduje większą zmienność indeksu próby. Obliczenie tych wskaźników jest niezbędne przy interpretacji wyników i podejmowaniu działań w kierunku poprawy wyników. Ilustracje 1 i 2 przedstawiają przydatność budowania bazy danych podczas całego życia stada dla oceny efektywności reprodukcyjnej. Zwraca uwagę jak wzrost wieku stada powoduje znaczną zmienność zapłodnienia, wylęgowości i zamieralności zarodków. Notowanie tych danych pozwala na ocenę stada w określonym okresie czasu. Pozwala też kierownictwu na ocenę potencjału genetycznego stad reprodukcyjnych przez potraktowanie najlepszych wyników jako przykładów. Roznica pomiędzy zapłodnieniem a wylęgowością = zap. wyl. Przykład: Procent Przykład terenowy = Wzór: Oszacowany % wylęgu = % niepowodzeń Wskaźniki reprodukcji % zapłodnienia % wylęgu % wylęgu z zapłodnionych reprodukcyjnych Przykład: 100 ( ) = 81.85% Tygodnie życia Ilustracja 1: Wpływ wieku stada na wyniki reprodukcyjne Wzór: Indeks próby = oszacowany % wylęgu - % wylęgu Przykład: = 0.87 Procent Przykład terenowy Analizując wyniki przedstawione w przykładzie, można zrozumieć analizę zagadnień problemowych w stadzie #42. Wylęgowość tego stada w wieku 38 tygodni powinna być znacznie wyższa niż 80.98%. Przede wszystkim zapłodnienie 92.56% powinno w tym wieku być o około 4% wyższe. Również wylęg z jaj zapłodnionych (87.49%) jest za niski. Spowodowane to było zwiększoną ilością zarodków wcześnie zamarłych (4.17 %); jaj zakażonych (0.74 Tygodnie życia Śmiertelność zarodków 1 tydzień 2 tydzień 3 tydzień Ilustracja 2: Wpływ wieku stada na zamieralność zarodków Przewodnik lęgu piskląt w aparatach jednonakładowych ACI 116

Pokazać jeszcze