DAWKOMIERZ OSOBISTY TYP EKO-OD

Transkrypt

1 DAWKOMIERZ OSOBISTY TYP EKO-OD INSTRUKCJA OBSŁUGI V.03

2 1. SKŁAD KOMPLETU : DAWKOMIERZ OSOBISTY EKO-OD, INSTRUKCJA OBSŁUGI, KARTA BADANIA, KARTA GWARANCYJNA, OPAKOWANIE TRANSPORTOWE, Opcjonalnie: urządzenie transmisyjne, program przetwarzania komputerowego EKODAW.

3 2. AKTY LEGALIZACYJNE. Dawkomierz Osobisty typu EKO-OD, uzyskał: DECYZJĘ Nr. ZT 387/2001 z dnia Głównego Urzędu Miar zatwierdzającą TYP Dawkomierza Osobistego EKO-OD. ZEZWOLENIE Nr D z dnia Państwowej Agencji Atomistyki Departament Nadzoru Zastosowań Promieniowania Jonizującego, na produkcję i dystrybucję: Dawkomierza Osobistego typ EKO-OD.

4 3.WPROWADZENIE. DAWKOMIERZ OSOBISTY TYPU EKO-OD jest noszonym, elektronicznym dawkomierzem z licznikiem Geigera-Müllera, służącym do pomiaru indywidualnego równoważnika dawki Hp(10) i mocy dawki promieniowania jonizującego X i gamma oraz sygnalizowania przekroczenia ustawionych wartości progowych mocy dawki i dawki. DAWKOMIERZ EKO-OD, jest kompletnym urządzeniem pomiarowym i sygnalizacyjnym z ciekłokrystalicznym wyświetlaczem wyniku pomiaru i sygnalizatorem akustycznym przekroczenia progu pomiaru. Posiada również gniazdo wyjściowe służące do transmisji zapamiętanych danych pomiarowych. Opcjonalnie, przy użyciu dostarczonego przez producenta złącza i programu komputerowego dane te mogą być przesyłane do dalszego wykorzystania i przekształcone w różne formy wizualizacji i archiwizacji lub/i przesłanie do komputerowej bazy danych za pomocą linii telefonicznej lub telefonu komórkowego.

5 4.INDYWIDUALNY RÓWNOWAŻNIK DAWKI. Wielkością operacyjną w dozymetrii indywidualnej jest : INDYWIDUALNY RÓWNOWAŻNIK DAWKI, Hp(d). Jest to równoważnik dawki w miękkiej tkance na głębokości d, poniżej określonego punktu na powierzchni ciała. Dla promieniowania silnie przenikliwego, jakim jest promieniowanie X i gamma oraz wysoko energetyczne promieniowanie beta, stosuje się umowną głębokość wnikania d = 10 mm i równoważnik dawki oznacza się symbolem Hp(10). Dawkomierze elektroniczne z licznikami Geigera-Müllera, noszone na powierzchni ciała, mierzą indywidualny równoważnik dawki zliczając dawkę od promieniowania X i gamma oraz w ograniczonym stopniu promieniowanie beta. Dla tych rodzajów promieniowania współczynnik jakości promieniowania jest = 1 i jednostkę równoważnika dawki pochłoniętej w układzie SI, tj. J/kg, można zastąpić jednostką równoważną - Siwertem, lub jednostką tysiąc lub milion razy mniejszą - msv lub µsv.

6 5. PRZEZNACZENIE DAWKOMIERZA EKO-OD. DAWKOMIERZ OSOBISTY TYPU EKO-OD przeznaczony jest do indywidualnej kontroli osób narażonych na promieniowanie jonizujące zatrudnionych, np: przy defektoskopii izotopowej i rentgenowskiej, w medycynie nuklearnej, radioterapii i rentgenoskopii, w laboratoriach izotopowych, w instytutach naukowo-produkcyjnych techniki jądrowej, przy pracach instalacyjnych i eksploatacyjnych związanych z wykorzystaniem izotopów promieniotwórczych w przemyśle, służbach policyjnych, celnych i granicznych, obronie cywilnej kraju i ochronie środowiska, straży pożarnej i jednostkach ratowniczych.

7 6.PODSTAWOWE DANE TECHNICZNE. 6.1 Detektor : skompensowany licznik Geigera-Müllera. 6.2 Pomiar promieniowania jonizującego: X i gamma. Reagowanie na promieniowanie beta ( > 2 MeV). 6.3 Wielkość mierzona : INDYWIDUALNY RÓWNOWAŻNIK DAWKI Hp(10) i MOCY DAWKI. 6.4 Zakres pomiaru: dawki od 1 µsv do 999 msv. mocy dawki od 1 µsv/h do 999 µsv/h 6.5 Względny błąd pomiaru: dawki - nie większy niż ± 30% ± 1 ostatniej cyfry. mocy dawki - < ± 30% powyżej 5 µsv/h.

8 6.6a Charakterystyka energetyczna dawkomierza EKO-OD.

9 6.6. Zakres energetyczny : od 60 kev do 1,5 MeV, ± 30 % w odniesieniu do energii fotonów izotopu Cs-137 (662keV) Progi sygnalizacji przekroczenia: dawki - 10µSv, 50µSv lub 99µSv i mocy dawki : 5µSv/h, 25µSv/h lub 99µSv/h Sygnalizacje alarmowe: - niesprawności dawkomierza - następuje seria krótkich sygnałów dźwiękowych i automatyczne wyłączenie przyrządu. - przekroczenia zakresu pomiarowego - ciągły sygnał akustyczny i wyświetlenie przepełnienia odpowiedniego zakresu:

10 przekroczenie ustawionego progu dawki - jednotonowe, długie przerywane sygnały dźwiękowe. przekroczenie ustawionego progu mocy dawki - trójtonowe, krótkie sygnały dźwiękowe. Uwaga! Sygnalizacje alarmowe działają hierarchicznie, tzn. alarm przekroczenia zakresu pomiarowego jest nadrzędny nad innymi sygnalizacjami alarmowymi. Podobnie, alarm przekroczenia ustawionego progu dawki ma pierwszeństwo przed alarmem przekroczenia progu mocy dawki. 6.9 Sygnalizacja dźwiękowa promieniowania jonizującego: Dawkomierz EKO-OD sygnalizuje obecność promieniowania pojedynczymi klikami dźwiękowymi. Częstość klików rośnie ze wzrostem natężenia promieniowania. Sygnalizację akustyczną można wyłączyć lub włączyć postępując wg. podanej w pkt Instrukcji.

11 6.10. Zmiana wskazań dawkomierza, przy odchyleniu kierunku pomiaru od kierunku kalibracji w płaszczyźnie poziomej o kąt ± 30 i pionowej o kąt ± 60, nie powinna przekraczać ± 20% dla izotopu Cs-137 (662keV) i ± 50% dla 60keV promieniowania X (lub gamma izotopu Am-241) Zasilanie: wewnętrzne ogniwo litowe - typ CR 2354, 560mAh. Czas działania dawkomierza bez wymiany ogniwa, przy normalnej eksploatacji: co najmniej 1 rok Zakres temperatury pracy: -10 C do +40 C Zakres wilgotności względnej: od 40% do 95% (przy +35 C) Wymiary dawkomierza : 40 x 65 x 16 mm Masa: ok.50g

12 7. OBSŁUGA FUNKCJI POMIAROWYCH WIDOK OGÓLNY DAWKOMIERZA:

13 7.2. WŁĄCZENIE DAWKOMIERZA. Dawkomierz EKO-OD włączany jest przez rozwarcie klipsa K (pkt.7.1.). (W łączenie dawkom ierza nastąpi, np. przy zapięciu klipsa na krawędzi kieszonki fartucha). Uwaga! Materiał pom iędzy szczękam i klipsa nie może przewodzić prądu. Zapięcie klipsa, na przedm iocie np. m etalowym, nie włączy dawkom ierza. Widok wyświetlacza po włączeniu dawkom ierza:

14 W momencie włączenia dawkomierza (rozwarcie klipsa), na jego wyświetlaczu (W) pojawi się pionowa kreska określająca zakres pomiarowy: µ - mikro, lub m - mili) odnoszący się do jednostki pomiarowej zaznaczonej kreską poziomą. Np. górna kreska pozioma ozn. pomiar dawki ( Sv ) i odpowiednio, do położenia kreski pionowej, wartość pomiaru dawki będzie wyrażona w µsv lub w msv. Natomiast, zaznaczenie poziomą kreską mocy dawki Sv/h, oznaczać będzie pomiar mocy dawki tylko w jednostkach µsv/h ( dawkomierz nie mierzy mocy dawki w msv./h). Trzy poziome kreski w środku wyświetlacza oznaczają stan testowania zasilania i układu pomiarowego dawkomierza. Stan testowania dawkomierza może trwać do 4 min., po czym, poziome kreski zastąpi trzycyfrowa liczba określająca wartość zmierzonej dawki lub mierzonej mocy dawki:

15 Przekroczenie czasu testowania zostanie zasygnalizowane serią krótkich sygnałów dźwiękowych i automatycznym wyłączeniem dawkomierza. Będzie to świadczyć o wyczerpaniu ogniwa zasilającego lub uszkodzeniu przyrządu. Należy się wówczas zwrócić do serwisu producenta ZMIANA FUNKCJI POMIAROWEJ DAWKOMIERZA. Dawkomierz EKO-OD zapamiętuje jednostkę pomiarową na jaką był ustawiony przed wyłączeniem. To znaczy, że po włączeniu dawkomierza na wyświetlaczu pojawi się jednostka pomiarowa ostatnio wyświetlana. Zmianę, jednostki pomiarowej, np. z dawki na moc dawki lub odwrotnie, można dokonać, jeżeli w ciągu kilku sekund po włączeniu dawkomierza wyłączymy go i następnie włączymy ponownie.

16 7.4. WYŁĄCZENIE DAWKOMIERZA. Dawkomierz EKO-OD wyłącza się przez zwarcie klipsa. Jest to pozycja naturalna klipsa, wymuszona działaniem sprężyny. Niezależnie od możliwości ręcznego wyłączania, dawkomierz wyłącza się automatycznie po czasie działania ok. 8 godzin. Funkcja ta, ma na celu zapobiec przypadkowemu pozostawieniu dawkomierza w stanie pomiaru, np. po zakończeniu pracy osoby kontrolowanej w polu promieniowania jonizującego.

17 7.5. USTAWIENIE PROGU SYGNALIZACJI PRZEKROCZENIA DAWKI I WŁĄCZENIE/WYŁĄCZENIE SYGNALIZACJI AKUSTYCZNEJ PROMIENIOWANIA JONIZUJĄCEGO. 1. Włączyć dawkomierz, jeśli nie był czynny. 2. Ustawić rodzaj pomiaru na pomiar dawki (pkt. 7.3.) 3. Nacisnąć długopisem przycisk funkcyjny F w obudowie dawkomierza (z lewej strony poniżej głośniczka, pkt.7.1.). Na wyświetlaczu W dawkomierza, w odstępach kilku sekundowych zaczną pojawiać się napisy w kolejności pokazanej poniżej:

18 Napisy powyższe określają następujące funkcje: A 00 - alarm dawki wyłączony, A10 - próg alarmu dawki 10µSv A50 - próg alarmu dawki 50µSv A99 - próg alarmu dawki 99µSv P. 0 - sygnalizacja dźwiękowa promieniowania wyłączona P. 1 - sygnalizacja dźwiękowa promieniowania włączona. 4. W momencie ukazania się na wyświetlaczu pożądanej funkcji sygnalizacji, wyłączyć dawkomierz (zwierając klips). Wybrana funkcja sygnalizacji pozostanie zapamiętana aż do czasu ponownego wybrania nowej funkcji.

19 7.6. USTAWIANIE PROGÓW SYGNALIZACJI PRZEKROCZENIA MOCY DAWKI I WŁĄCZENIA / WYŁĄCZENIA SYGNALIZACJI AKUSTYCZNEJ PROMIENIOWANIA JONIZUJĄCEGO. Kolejność postępowania jest taka sam a jak w pkt.7.5., z tym, że należy ustawić rodzaj pom iaru: moc dawki (pkt.7.3). Poniższy rysunek przedstawia kolejne sekwencje ukazujące się na wyświetlaczu dawkom ierza:

20 Powyższe sekwencje wyświetlane przy ustawieniu dawkomierza na pomiar mocy dawki, oznaczają: A00 - wyłączenie alarmów przekroczenia progu mocy dawki; A05 - próg sygnalizacji 5µSv/h; A25 - próg sygnalizacji 25µSv/h; A99 - próg sygnalizacji 99µSv/h; P. 0 - wyłączenie sygnalizacji dźwiękowej promieniowania; P. 1 - włączenie sygnalizacji dźwiękowej promieniowania. W momencie ukazania się na wyświetlaczu oczekiwanej funkcji dawkomierz należy wyłączyć ( zwierając klips). Ustawiona funkcja pozostaje w pamięci dawkomierza aż do czasu zmiany na inną.

21 8.UWAGI EKSPLOATACYJNE. 8.1Czas działania Dawkomierza EKO-OD ( w normalnych warunkach eksploatacji, tj. 8 godz./dobę w naturalnym tle promieniowania), bez wymiany ogniwa zasilającego, wynosi ok. 18 miesięcy. Zaleca się, by z upływem rocznej gwarancji, przekazać dawkomierz do serwisu producenta w celu wymiany ogniwa zasilającego, kontroli działania i przedłużenia gwarancji. 8.2 Dawkomierz EKO-OD, od momentu pierwszego włączenia sumuje i zapamiętuje wartość indywidualnego równoważnika dawki. Dawka sumaryczna jest przechowywana bez utraty wartości i bez możliwości skasowania przez cały okres używania dawkomierza. Z tego względu, dany dawkomierz powinien być przypisany tylko określonej osobie kontrolowanej dozymetrycznie.

22 8.3. Działanie tła promieniowania jonizującego pochodzącego od źródeł naturalnych, tzw. naturalne tło promieniowania gamma ( gaz radon, promieniowanie kosmiczne i inne), powoduje przyrost dawki o wielkość 1 do 2 µsv w ciągu 16 godz. działania dawkomierza Przy włączeniu dawkomierza na pomiar mocy dawki, naturalne tło promieniowania jonizującego nie jest wskazywane przez wyświetlacz gdyż powodowana przez nie wartość mocy dawki znajduje się poniżej zakresu pomiarowego dawkomierza Przy eksploatacji dawkomierza EKO-OD, należy stosować ogólne zasady ochrony przyrządu przed skażeniem radioaktywnym, kontaktem z rozpuszczalnikami i środowiskiem nie spełniającym warunków określonych dla tego urządzenia.

23 9.KARTA BADANIA Dawkomierza Osobistego typu EKO-OD Nr.fabr... Wartość indywidualnego równoważnika dawki, Hp(10): A. wyliczona: 10 µsv, B. zmierzona:...,µsv Wartość mocy dawki: A. wyliczona: 25µSv/h 100µSv/h 300µSv/h B. zmierzona:

24 10.PUNKT ODNIESIENIA dla celów wzorcowania Dawkomierza EKO-OD. Punktem odniesienia dla celów wzorcowania Dawkomierza EKO-OD jest linia podziału dawkomierza na część przednią i tylną. Do wzorcowania, dawkomierz powinien być umieszczony pionowo i przodem skierowany w stronę źródła wzorcowego.

25 Ogólne warunki udzielenia Gwarancji. Gwarancji nie podlegają uszkodzenia mechaniczne przyrządu, w tym licznika Geigera-Müllera. Gwarancja zostaje anulowana w momencie stwierdzenia przez producenta prób samodzielnego wykonywania napraw. Uwaga! Producent zastrzega sobie prawo do zmian wprowadzanych w Dawkomierzu EKO-OD, nie pogarszających jego parametrów technicznych i eksploatacyjnych. * * *

26

27