PRZYRODA KL.4 WSiP. Ucznia obowiązują wiadomości i umiejętności na daną ocenę oraz na oceny niższe.

Transkrypt

1 PRZYRODA KL.4 WSiP Ucznia obowiązują wiadomości i umiejętności na daną ocenę oraz na oceny niższe. Wymagania konieczne i Wymagania rozszerzające podstawowe Dział 1: Poznawanie przyrody. Uczeń: 1.Wymienia źródła informacji o przyrodzie. 1. Wyjaśnia, do czego jest 2. Wymienia zmysły człowieka potrzebne do potrzebna mapa, kompas i taśma poznawania przyrody. miernicza. 3. Podaje przykłady obiektów, które można 2. Wyjaśnia, co to jest obserwacja obserwować przez lupę. przyrodnicza. 4. Określa, czym jest przyroda. 3. Opracowuje kartę obserwacji 5. Podaje po dwa przykłady obserwacji dowolnego obiektu. przyrodniczych, w których wykorzystywana 4. Wymienia punkty, które zawiera jest lornetka. karta doświadczenia. 6. Podaje przykłady organizmów, obiektów i 5. Przeprowadza samodzielnie i zjawisk, które można obserwować. przy pomocy nauczyciela 7. Wymienia sposoby dokumentowania doświadczenia przyrodnicze. obserwacji przyrodniczej. 6. Opisuje kierunki główne na róży 8. Wymienia zasady bezpieczeństwa, których wiatrów i zna ich symbole należy przestrzegać podczas prowadzenia międzynarodowe. obserwacji. 7. Określa kierunki świata w 9. Podaje przykłady pytań, na które można terenie. uzyskać odpowiedź, dzięki przeprowadzeniu 8. Opisuje przebieg linii widnokręgu doświadczeń przyrodniczych. w różnych miejscach. 10. Wymienia zasady, w tym bezpieczeństwa, 9. Wyjaśnia zależność między których należy przestrzegać podczas wysokością Słońca a długością i wykonywania doświadczeń. kierunkiem cienia. 11.Wyjaśnia, kiedy jest potrzebna znajomość 10. Opisuje zmiany w położeniu Wymagania dopełniające 1. Wyjaśnia rolę zmysłów w poznawaniu przyrody. 2. Przeprowadza samodzielnie i przy pomocy nauczyciela obserwację przyrodniczą. 3. Wyjaśnia, kiedy można na podstawie obserwacji wyciągnąć wnioski. 4. Podaje różnice między próbą badawczą a próbą kontrolną w doświadczeniu. 5. Uzasadnia, dlaczego w doświadczeniu jest potrzebna próba kontrolna. 6. Opisuje kierunki świata na róży wiatrów. (główne i pośrednie) i zna ich symbole międzynarodowe. 7. Omawia sposoby wyznaczania kierunków świata, również w sytuacji, gdy nie ma przyrządów i nie

2 kierunków świata. 12. Wyznacza kierunek północny za pomocą gnomonu. 13. Posługuje się kompasem przy wyznaczaniu kierunków świata. 14. Wyjaśnia pojęcie widnokręgu. 15. Wskazuje w terenie widnokrąg. 16. Podaje przykłady świadczące o pozornych zmianach położenia Słońca na niebie w ciągu doby. 17. Wyjaśnia znaczenie pojęć: wschód Słońca, górowanie Słońca, zachód Słońca. 18. Określa długość dnia (czas od wschodu do zachodu Słońca). 19. Wskazuje drogę Słońca nad widnokręgiem oraz moment górowania Słońca. 20. Wymienia daty rozpoczynające kalendarzowe pory roku. 21. Wyjaśnia pojęcia: równonoc i przesilenie. 1. Wyjaśnia pojęcie: plan. 2. Podaje przykłady zastosowania planów. 3. Rysuje w zeszycie proste plany małych przedmiotów. 4. Wyjaśnia, dlaczego nie można narysować planu klasy bez zmniejszenia jej wymiarów. 5. Wymienia różnice między planem i mapą. 6. Wymienia stałe elementy mapy. 7. Rozpoznaje na mapie znaki grafczne: liniowe, powierzchniowe i punktowe. 8.Rozpoznaje mapę topografczną wśród innych map. Słońca nad widnokręgiem w ciągu doby i w ciągu roku. 11. Wyjaśnia zależność długości dnia od długości pozornej drogi Słońca nad widnokręgiem. 12. Rozpoznaje i wskazuje rysunki przedstawiające pozorną drogę Słońca w dniach rozpoczynających pory roku. Dział 2 : Orientacja w terenie i pogoda. Uczeń: 1. Rysuje plan klasy w zmniejszeniu. 2. Czyta plany miast posługując się legendą. 3. Określa kierunki świata na planie i mapie topografcznej. 4. Wskazuje na planie i mapie miejsce obserwacji i obiekty w najbliższym otoczeniu szkoły. 5. Orientuje plan miasta i mapę topografczną za pomocą kompasu i charakterystycznych punktów w widać Słońca. 8. Podaje zależności między wielkością widnokręgu a wysokością, na jakiej znajduje się obserwator oraz miejscem obserwacji. 9. Wyjaśnia zależność między wysokością Słońca nad widnokręgiem a długością cienia w różnych porach roku. 1. Korzysta z planów miast w Internecie. 2.Planuje i opisuje trasę wycieczki, określając kierunki świata. 3. Wyznacza trasę wędrówki zgodnie z opisem na mapie topografcznej. 4. Planuje trasę wycieczki po mieście lub po najbliższej okolicy z uwzględnieniem najciekawszych punktów.

3 9. Odczytuje informacje z planu i mapy, posługując się legendą. 10. Wymienia sytuacje, w których plan miasta jest niezbędny. 11. Wskazuje na planie lub mapie punkty wymienione przez nauczyciela. 12. Rozumie pojęcie: orientowanie mapy. 13. Defniuje pojęcie pogody. 14. Podaje cechy pogody. 15. Wymienia składniki pogody oraz przyrządy służące do ich pomiaru. 16.Rozpoznaje rodzaje opadów. 17.Zapisuje temperaturę dodatnią i ujemną. 18. Obserwuje pogodę i opisuje ją. 19. Przyporządkowuje składniki pogody do urządzeń, za pomocą których następuje ich pomiar. 20. Wymienia jednostki, w których następuje pomiar poszczególnych składników pogody. 21. Przedstawia składniki pogody za pomocą znaków grafcznych. 22.Odczytuje składniki pogody z mapy pogody. 23. Prowadzi kalendarz pogody na podstawie obserwacji wybranych składników pogody. 24. Nazywa zjawiska pogodowe: burza, tęcza, deszcze nawalne, huragan, zawieja śnieżna. 25. Opisuje, jak należy się zachować podczas burzy, wichury, ulewy i śnieżycy. terenie. 6. Korzysta z planu i mapy wielkoskalowej (topografcznej) podczas planowania wycieczki. 7. Na podstawie prognozy pogody opisuje jej składniki. 8. Opisuje poszczególne składniki pogody. 9. Rozróżnia opady i osady atmosferyczne. 10. Mierzy temperaturę powietrza oraz określa kierunek i siłę wiatru (w terenie). 11. Odczytuje wartości składników pogody z urządzeń, które je mierzą. 12. Podaje przykłady zastosowania termometru w różnych sytuacjach życia codziennego. 13. Opisuje warunki pogodowe na podstawie map pogody. 14. Rozróżnia pory roku na podstawie wybranych map pogody. 15. Opisuje i porównuje cechy pogody w różnych porach roku. 16. Nazywa zjawiska pogodowe: burza, tęcza, deszcze nawalne, huragan, zawieja śnieżna i opisuje ich następstwa. 17. Opisuje zasadę działania piorunochronu. Dział 3 : Ja i moje ciało. Uczeń: 5. Wykonuje i opisuje szkic okolicy szkoły. 6. Rozróżnia główne rodzaje chmur i przewiduje na podstawie ich wyglądu zmiany w pogodzie. 7.Na podstawie wartości poszczególnych składników pogody opisuje warunki pogodowe. 8. Prowadzi obserwacje składników pogody, zapisuje i analizuje ich wyniki oraz dostrzega zależności. 9. Opisuje zjawisko tęczy

4 1. Podaje przykłady narządów w organizmie człowieka i podaje ich funkcje 2. Wskazuje, że podstawowym elementem budującym organizm jest komórka. 3. Wymienia układy budujące organizm człowieka. 4.. Nazywa i wskazuje na planszy lub modelu układu kostnego podstawowe części szkieletu. 5. Wymienia funkcje szkieletu: podporową, ruchową, ochronną. 6. Wskazuje na modelu szkieletu człowieka rodzaje połączeń kości. 7. Opisuje rolę układu pokarmowego. 8. Nazywa i wskazuje na planszy układu pokarmowego: jamę ustną, przełyk, żołądek, jelito cienkie, jelito grube i odbytnicę. 9. Omawia rolę układu oddechowego. 10. Nazywa i wskazuje na planszy układu oddechowego: jamę nosową, krtań, tchawicę, oskrzela, płuca, pęcherzyki płucne. 11. Wymienia główne funkcje krwi. 12. Omawia rolę serca. 13. Wskazuje na planszy układ nerwowy. 14. Nazywa podstawowe elementy układu nerwowego. 15. Omawia rolę układu nerwowego w funkcjonowaniu organizmu. 16. Wyjaśnia pojęcie rozmnażania. 17. Wskazuje różnice w budowie komórki jajowej i plemnika. 18. Podaje nazwy poszczególnych elementów 1. Podaje funkcje układów narządów. 2.Wymienia elementy składowe szkieletu człowieka. 3. Omawia rolę układu kostnego w utrzymaniu postawy ciała i poruszaniu się. 4. Określa rolę układu mięśniowego w organizmie. 5. Krótko opisuje funkcję narządów układu pokarmowego. 6. Opisuje ogólnie przebieg procesów zachodzących w przewodzie pokarmowym. 7. Uzasadnia, dlaczego oddychanie przez nos jest zdrowsze niż przez usta. 8. Opisuje rodzaje naczyń krwionośnych. 9. Wyjaśnia, dlaczego krążenie krwi jest warunkiem życia człowieka. 10. Dokonuje podziału układu nerwowego pod względem budowy. 11. Określa rolę układu rozrodczego kobiety i układu rozrodczego mężczyzny. 12. Wskazuje na planszy rozmieszczenie narządów rozrodczych kobiety i mężczyzny. 13. Wskazuje czynniki wpływające pozytywnie i negatywnie na rozwój organizmu w okresie dojrzewania. 1. Opisuje hierarchiczność struktury organizmu. 2. Wskazuje na planszy, modelu i własnym ciele układy budujące organizm człowieka. 3. Uzasadnia, że mięśnie muszą pracować parami. 4.Wskazuje główne mięśnie organizmu człowieka. 5. Opisuje rolę ślinianek, wątroby i trzustki. 6. Wymienia rodzaje zębów człowieka i podaje ich funkcje. 7. Opisuje proces wymiany gazowej zachodzący w płucach. 8. Wykazuje związek między budową a rolą krtani. 9. Na podstawie ryciny omawia budowę serca. 10. Opisuje krótko funkcje tętnic, żył i naczyń włosowatych. 11. Wymienia funkcje, jakie pełni móżdżek. 12. Wyjaśnia, dlaczego układ nerwowy odgrywa kluczową rolę w organizmie. 13. Uzasadnia przystosowanie budowy

5 budowy układu rozrodczego kobiety i mężczyzny. 19. Opisuje zmiany zachodzące w organizmach dziewcząt i chłopców w okresie dojrzewania. 20. Wyjaśnia, na czym polega dojrzewanie dziewcząt i chłopców. 21. Wymienia zmysły człowieka i wskazuje je na własnym organizmie. 22. Podaje podstawowe zasady dbania o słuch i wzrok. 23. Opisuje rolę poszczególnych zmysłów w odbieraniu wrażeń ze środowiska zewnętrznego. 24. Uzasadnia, dlaczego nie należy słuchać zbyt głośnej muzyki oraz korzystać zbyt długo z telefonów komórkowych. 25. Wymienia substancje wydalane i wydzielane przez skórę. 26. Podaje zasady pielęgnacji skóry, włosów, zębów i paznokci. 27.Wskazuje znaczenie czystości odzieży, obuwia, bielizny i otoczenia dla utrzymania zdrowia. 28. Podaje przykłady ubioru dostosowanego do pory roku i rodzaju pracy. 14. Wyjaśnia konieczność odpowiedniej higieny zwłaszcza w okresie dojrzewania. 15. Wyjaśnia, co to znaczy, że zmysły ulegają adaptacji. 16. Podaje przykłady świadczące o ochronnym działaniu zmysłów dla organizmu. 17. Opisuje poprawne zasady mycia zębów. 18.Opisuje podstawowe zasady dbałości o ciało i otoczenie. układu rozrodczego męskiego i układu rozrodczego żeńskiego do pełnionych funkcji. 14. Charakteryzuje okres dojrzewania. 15. Wyjaśnia, co to znaczy, że na dojrzewanie mają wpływ hormony. 16. Uzasadnia, że zmysły chronią organizm przed niebezpiecznymi czynnikami zewnętrznym. 17. Opisuje rolę mózgu w odbieraniu wrażeń ze środowiska zewnętrznego przez narządy zmysłów. 18. Wyjaśnia, dlaczego przestrzeganie higieny osobistej jest obowiązkiem każdego człowieka. 19. Proponuje i przeprowadza doświadczenie przedstawiające niszczenie szkliwa nazębnego. 1. Wymienia trzy podstawowe grupy ciał stałych w zależności od ich właściwości Dział 4 : Ja i moje ciało. Uczeń: 1. Opisuje trzy stany skupienia substancji w zależności od ułożenia 1. Uzasadnia, dlaczego przykła- dowe ciało zostało

6 fzycznych. 2. Wymienia trzy stany skupienia substancji. 3. Wymienia niebezpieczne środki czystości używane w gospodarstwie domowym.; 4. Odróżnia środki szkodliwe po oznaczeniach na opakowaniu lub etykiecie. 5. Interpretuje oznaczenia substancji szkodliwych dla zdrowia: drażniących, trujących, żrących i wybuchowych. 6. Podaje zasady bezpiecznego poruszania się po drodze. 7. Podaje przykłady bezpiecznych sposobów spędzania wolnego czasu. 8. Podaje przyczyny uszkodzeń skóry. 9. Wskazuje sposoby postępowania podczas opatrywania otarcia lub skaleczenia. 10. Opisuje sposoby zabezpieczania ciała przed skutkami nadmiernego promieniowania słonecznego. 11. Wyjaśnia, co to są choroby zakaźne. 12. Podaje przykłady chorób zakaźnych człowieka i dróg zakażenia się nimi. 13. Uzasadnia konieczność zasięgnięcia porady lekarskiej w przypadku zachorowania na chorobę zakaźną. 14. Opisuje podstawowe sposoby zapobiegania chorobom zakaźnym. 15. Podaje przykłady zwierząt jadowitych. 16. Rozpoznaje niektóre rośliny trujące (w tym doniczkowe). 17. Wymienia typowe objawy alergii. 18. Rozpoznaje niektóre grzyby trujące. drobin oraz możliwości ich przemieszczania. 2.Podaje przykłady przedmiotów wykonanych z substancji sprężystych, kruchych i plastycznych i uzasadnia ich zastosowanie w przedmiotach codziennego użytku. 3. Uzasadnia celowość umieszczania symboli ostrzegawczych na produktach szkodliwych. 4. Odszukuje na opakowaniach oznaczenia substancji szkodliwych dla zdrowia. 5. Proponuje rodzaje wypoczynku i określa zasady bezpieczeństwa z nimi związane. 6. Wskazuje poprawne postępowanie w wypadku pogryzienia przez zwierzę. 7. Podaje różnice między zwichnięciem a złamaniem. 8.Prezenruje podstawowe zasady opatrywania uszkodzeń skóry. 9. Wskazuje przykłady chorób bakteryjnych i wirusowych. 10. Uzasadnia celowość wykonywania szczepień ochronnych. 11. Wyjaśnia, dlaczego w kontaktach ze zwierzętami należy wykonane z danej substancji. 2. Opisuje własności ciała w zależności od rodzaju substancji, z jakiej zostało wykonane. 3. Interpretuje szkodliwość produktu oznaczonego kilkoma piktogramami ostrzegawczymi. 4. Określa szkodliwe dla zdrowia skutki działania preparatów drażniących, żrących, wybuchowych i toksycznych. 5. Podaje przykłady sytuacji niebezpiecznych dla życia i zdrowia oraz opisuje prawidłowe zachowania w tych sytuacjach (np. jazda na łyżwach, rolkach lub kąpiel w niedozwolonych miejscach, itp. 6. Wymienia rodzaje uszkodzeń ciała i opisuje sposoby udzielania pierwszej pomocy. 7. Wyjaśnia, dlaczego nie należy opalać się bez właściwego zabezpieczenia skóry. 8. Opisuje objawy złamania

7 19. Opisuje zachowania mogące ustrzec człowieka przed grzybicą. 20. Wyjaśnia, co to jest uzależnienie. 21. Wymienia sytuacje, w których należy powiedzieć nie. 22. Wskazuje sposoby odmawiania picia alkoholu, palenia tytoniu i zażywania narkotyków. 23. Wymienia podstawowe zasady zdrowego stylu życia. 24. Wymienia zasady zdrowego odżywiania się. 25. Wymienia czynniki mające szkodliwy wpływ na organizm. zachować szczególną ostrożność. 12. Podaje przykłady roślin mogących wywołać alergię u ludzi. 13. Podaje przykłady schorzeń i problemów zdrowotnych oraz społecznych wynikających z używania używek. 14. Wyjaśnia pojęcie asertywności. 15. Opisuje prawidłowe asertywne zachowania w razie presji otoczenia. 16. Wyjaśnia, dlaczego znajomości zawarte przez Internet mogą być niebezpieczne. 17. Podaje przykłady potraw, których powinna się wystrzegać osoba prowadząca zdrowy styl życia. 18. Opisuje zasady zdrowego stylu życia. 19. Uzasadnia stwierdzenie: Ruch i odpoczynek są bardzo ważne dla organizmu. kości. 9. Opisuje objawy wybranych chorób zakaźnych. 10. Omawia ogólnie zasadę działania szczepionki. 11.Wyjaśnia, co to jest gorączka. 12. Podaje zasady zachowania się i udzielenia pierwszej pomocy w wypadku ugryzienia, użądlenia. 13. Podaje zasady zachowania się w wypadku spożycia lub kontaktu z roślinami trującymi. 14. Opisuje wpływ alkoholu, nikotyny i substancji psychoaktywnych na zdrowie człowieka. 15. Uzasadnia, dlaczego nie należy przyjmować używek i środków energetyzujących oraz zbyt długo korzystać z telefonów komórkowych. 16. Wyjaśnia, dlaczego należy zachować postawę asertywną w wypadku bycia namawianym do zapalenia papierosa, wypicia alkoholu lub spróbowania

8 narkotyków. Dział 5 : Środowisko przyrodnicze najbliższej okolicy. Uczeń: 1. Podaje przykłady elementów przyrody ożywionej i nieożywionej. 2. Wymienia rodzaje skał (lite, sypkie i zwięzłe). 3. Odróżnia skały lite od pozostałych, rozpoznaje granity i piaskowce. 4. Wymienia formy ukształtowania terenu. 5. Wskazuje, które z form są wklęsłe, a które wypukłe (na fotografach, modelach lub w terenie). 6. Rozpoznaje na ilustracjach i nazywa poszczególne formy ukształtowania terenu. 7. Rozpoznaje zbocza łagodne i strome. 8. Wymienia i charakteryzuje czynniki warunkujące życie na lądzie. 9. Podaje przykłady sposobów przetrwania zimy przez rośliny i zwierzęta. 10. Rozpoznaje pospolite drzewa, krzewy i rośliny zielne występujące w najbliższej okolicy oraz podaje ich nazwy. 11. Rozpoznaje pospolite zwierzęta występujące w najbliższej okolicy oraz podaje ich nazwy. 12. Wskazuje różnice między drzewem iglastym a liściastym. 13. Wymienia podstawowe gatunki roślin i zwierząt żyjących w lesie. 14. Wymienia funkcje lasu. 1. Wyjaśnia, co to są skały i minerały. 2. Rozpoznaje w krajobrazie elementy przyrody ożywionej i nieożywionej. 3. Charakteryzuje różne rodzaje skał i rozpoznaje je. 4. Wskazuje i nazywa elementy pagórka. 5. Wskazuje na modelu i nazywa elementy doliny rzecznej. 6.Wymienia rodzaje ukształtowania terenu. 7. Opisuje przystosowania budowy zewnętrznej i czynności życiowych organizmów lądowych do środowiska życia na przykładach obserwowanych organizmów. 8. Podaje przykłady przystosowań roślin do warunków suchych i wilgotnych. 9. Wyjaśnia, czym różni się drzewo od krzewu i rośliny zielnej. 10. Wskazuje pień i koronę drzewa. 11. Omawia znaczenie tablic informacyjnych umieszczanych przy wejściu do lasu. 12. Wyjaśnia różnice między lasem 1. Wyjaśnia, co to są surowce mineralne, podaje ich podział. 2. Podaje przykłady gospodarczego wykorzystania surowców mineralnych. 3. Dokumentuje skały w najbliższej okolicy (fotografuje, opisuje, wyjaśnia zależności). 4. Rozpoznaje i nazywa elementy doliny rzecznej w terenie. 5. Charakteryzuje poszczególne formy ukształtowania terenu. 6. Podaje przykłady roślin światłolubnych i cieniolubnych. 7. Wykazuje związek budowy zwierząt z przystosowaniem do życia na różnych podłożach. 8. Podaje różnice między roślinami jednorocznymi, dwuletnimi i wieloletnimi. 9. Wyjaśnia znaczenie pojęć:

9 15. Podaje podstawowe zasady zachowania się w lesie. 16. Rozpoznaje i nazywa warstwy lasu. 17. Przyporządkowuje organizmy czterem warstwom lasu. 18. Podaje przykłady grzybów jadalnych, niejadalnych i trujących. 19. Rozróżnia cudzożywny i samożywny sposób odżywiania się. 20. Na wybranych przykładach przedstawia przystosowania zwierząt roślinożernych i mięsożernych do zdobywania pokarmu. 21. Wykazuje różnorodność sposobów polowania zwierząt mięsożernych. 22. Podaje przykłady wykorzystywania łąk przez człowieka. 23. Rozpoznaje typowe rośliny i zwierzęta łąkowe. 24. Rozpoznaje typowe organizmy pola uprawnego. 25. Wymienia rośliny zbożowe, warzywa, rośliny oleiste uprawiane na polach. 26. Wymienia wody występujące w najbliższej okolicy. 27. Podaje przykłady wód płynących i stojących. 28. Podaje przykłady zbiorników sztucznych i naturalnych. 29. Wymienia i charakteryzuje czynniki warunkujące życie w wodzie zawartość tlenu, temperatura, naświetlenie, opór wody. 30. Wskazuje najważniejsze przystosowania liściastym, iglastym i mieszanym. 13. Opisuje temperaturę powietrza, wilgotność i nasłonecznienie w poszczególnych warstwach lasu. 14. Wyjaśnia, dlaczego rośliny runa leśnego kwitną wczesną wiosną. 15. Wyjaśnia znaczenie ściółki leśnej dla życia w lesie. 16. Uzasadnia, że człowiek jest organizmem cudzożywnym. 17. Uzasadnia, że rośliny to organizmy samożywne. 18. Wskazuje organizmy samożywne i cudzożywne oraz podaje podstawowe różnice w sposobie ich odżywiania się. 19. Uzasadnia, że budowa roślin stanowi przystosowanie do samożywnego odżywiania się. 20.Charakteryzuje warunki życia na łące. 21.Charakteryzuje warunki życia na polu. 22.Wymienia produkty otrzymywane z poszczególnych zbóż, z ziemniaków i buraków cukrowych. 23. Omawia wykorzystanie wód płynących i stojących. 24. Wyjaśnia pojęcia: bagno, staw, jezioro. 25. Wyjaśnia, co to jest źródło i buczyna, bór, las mieszany. 10. Opisuje znaczenie grzybów w przyrodzie i życiu człowieka. 11. Opisuje ogólnie proces fotosyntezy. 12. Podaje przykłady przystosowań zwierząt do odżywiania się pokarmem płynnym. 13. Rozróżnia łąki naturalne i stworzone przez człowieka. 14. Opisuje wygląd łąki w różnych porach roku. 15. Wymienia chwasty i szkodniki upraw polowych. 16. Opisuje rzekę w najbliższej okolicy. 17. Opisuje naturalne i sztuczne zbiorniki wodne i rozpoznaje je w terenie. 18. Opisuje skutki powodzi. 19. Opisuje działalność rzeki (żłobienie koryta, podmywanie brzegów, transport piasku i inne) 20. Opisuje proces wymiany gazowej u ryby. 21. Wyjaśnia zasadę działania pęcherza pławnego*. 22. Określa, czym jest

10 ryb do życia w środowisku wodnym. 31. Podaje przykłady ryb słodkowodnych występujących w Polsce. 1. Opowiada, jak wyglądał krajobraz przed setkami lat (na podstawie ryciny) i czym zajmowali się ludzie. 2. Omawia, jakie zmiany krajobrazu następowały w ciągu stuleci pod wpływem działalności człowieka. 3. Opisuje dzisiejszy wygląd krajobrazu w mieście i na wsi 4. Wymienia obiekty budowlane wykonane przez człowieka wpływające na krajobraz. 5. Wymienia składniki krajobrazu wiejskiego i miejskiego oraz charakteryzuje te krajobrazy. 6. Defniuje pojęcia: krajobraz rolniczy i krajobraz miejski. 7. Podaje przykłady krajobrazów antropogenicznych. 8. Wymienia składniki krajobrazu antropogenicznego w najbliższej okolicy. ujście rzeki. 26.Wyjaśnia, co to jest nurt rzeki. 27. Wyjaśnia od czego zależy ilość tlenu w wodzie. 28. Wykazuje różnice w warunkach życia w wodzie i na lądzie. 29.Charakteryzuje wybrane organizmy oceanu. 30. Podaje przykłady słodkowodnych zwierząt (innych niż ryby) żyjących w Polsce. 31. Omawia strefy występowania roślin w jeziorze. Dział 6 : Krajobraz najbliższej okolicy. Uczeń: 1. Wyjaśnia, dlaczego krajobrazów naturalnych na Ziemi jest niewiele. 2. Porównuje krajobraz miejski i wiejski. 3. Opisuje krajobrazy zdewastowane przez człowieka, np. tereny kopalń odkrywkowych 4. Uzasadnia zależność krajobrazu rolniczego od pór roku. 5. Opisuje elementy krajobrazu antropogenicznego w najbliższej okolicy. 6. Opisuje wybrany typ krajobrazu antropogenicznego. 7. Ocenia krajobraz najbliższej okolicy pod względem jego piękna oraz dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego. plankton i jakie jest jego znaczenie. 23. Na wybranych przykładach przedstawia przystosowania roślin do życia w wodzie. 1. Podaje przykłady zmian krajobrazu na skutek gwałtownego rozwoju przemysłu w XIX w. 2. Podaje przykłady krajobrazów naturalnych i uzasadnia ich zakwalifkowanie do danego typu krajobrazów. 3. Wyjaśnia, dlaczego krajobraz rolniczy zalicza się do krajobrazów częściowo przekształconych. 4. Wyjaśnia, na czym polega rekultywacja krajobrazu. 5. Porównuje krajobrazy rolnicze nizinne i górskie. 6. Porównuje krajobrazy

11 9. Wymienia składniki krajobrazu w swojej okolicy. 10. Rozróżnia aktualne i dawne elementy krajobrazu w najbliższej okolicy. 11. Wymienia formy ochrony przyrody w Polsce. 12. Podaje przykład parku narodowego położonego najbliżej miejsca zamieszkania i wskazuje go na mapie. 8. Opisuje dawny krajobraz najbliższej okolicy np. na podstawie opowiadań rodzinnych, starych fotografi. 9. Opisuje podstawowe zasady zachowania się na terenie parku narodowego. 10. Podaje przykłady rezerwatów przyrody i pomników przyrody oraz obiektów zabytkowych w najbliższej okolicy. dużego i małego miasta. 7. Ocenia zmiany zagospodarowania terenu wpływające na wygląd krajobrazu antropogenicznego. 8. Uzasadnia przywracanie wartości użytkowych i przyrodniczych na terenach zdegradowanych. 9. Wyjaśnia różnice między określeniem rewitalizacja i rekultywacja*. 10. Wyjaśnia pochodzenie nazwy swojej miejscowości. 11. Prezentuje krajobraz okolicy na nośnikach cyfrowych.* 12. Uzasadnia potrzebę ochrony przyrody. 13. Wskazuje miejsca w najbliższej okolicy zasługujące na ochronę i uzasadnia swój wybór*.