Od Maxima do P08 - parę uwag na tematy techniczne

Transkrypt

1 Od Maxima do P08 - parę uwag na tematy techniczne Pistolety znane jako Luger, P08, lub Parabellum (od kodu kablowego fabryki DWM w Berlinie, która byla jednym z producentów tej broni) w tej czy innej formie pojawiały sie już od końca XIX wieku. Do dziś cieszą oko kolekcjonerów swoim charakterystycznym wyglądem. Pistolet ten jest także celny i ma dobre wlaściwości ergonomiczne. Osobnicy, którzy mają kłopot w rozróżnieniu Visa od Wista, prawie zawsze bezbłędnie odróżnią P08. Broń ta była produkowana w wielu wariantach i kalibrach. Istnieje sporo opracowań na ten temat. Co jest jednak mniej znane i bywa błędnie interpretowane, to niektóre detale konstrukcyjne, będące podstawą działania tej broni. P08 jest zmodyfikowaną wersją pistoletu C93 konstrukcji Hugo Borchardta, ten z kolei oparty był o mechanizm ckm-u Maxim. Dla lepszego zrozumienia działania P08 mozna wpierw omówic fazy działania mechanizmu ryglowania Maxima: Zamek zaryglowany - układ dwóch przegubów połączonych za pomocą osi w konstrukcji Maxima posiada zabezpieczenie przed samoczynnym odryglowaniem w momencie strzału. Patrz ponizszy rysunek:oś srodkowego przegubu X jest umieszczona wyżej o odleglość Q niż prosta lącząca środki dwoch skrajnych przegubów Y i Z W tym polożeniu w momencie strzalu sila gazowa dzialająca na przegub X będzie starala się go złamać do góry. Wystająca z prawej strony komory zamkowej końcówka osi przegubu Y zakończona jest szesciokątem B, naktory zamocowana jest dźwignia przeładowania F. Obrót dźwigni F w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara pod działaniem siły gazowej ograniczony jest przez rolkę C. Sprężyna powrotna umieszczona na zewnątrz lewej płyty komory zamkowej utrzymuje częsci w tym położeniu. Odryglowanie - w wyniku cofnięcia zespołu odrzutowego (lufa, suwadło, zamek z przegubami), dźwignia F wchodzi na rolkę C. Powierzchnia E pełni role krzywki odryglowania powodując obrót dźwigni F wraz z osią Y zgodnie z ruchem wskazówek zegara i złamanie przegubów w dól, czyli odryglowanie broni. Ruch zamka do tyłu ograniczony jest w momencie gdy drugi koniec dźwigni F oprze sie o rolkę C w punkcie H. UWAGA mechanizm Maxima podczas ręcznego przeładowania działa nieco inaczej od pózniejszych modeli broni automatycznej z krótkim odrzutem lufy. Obrót dżwigni przeładowania zgodnie z ruchem wskazówek zegara powoduje tylko złamanie przegubu tj. odryglowanie i odsunięcie zamka. Lufa z suwadłem podczas ręcznego przeładowania nie przesuwają się do tyłu. W póżniejszych konstrukcjach broni z krótkim odrzutem lufy, działanie mechanizmu broni podczas ręcznego przeładowania jest identyczne jak podczas strzału, tj zamek cofa sie razem z lufą do momentu odryglowania. Po odryglowaniu lufa z obsadą wraca do przedniego połozenia na skutek działania oddzielnej sprężyny powrotnej lufy (np MG34, MG42) lub zostaje zablokowana w swoim tylnim połozeniu przez przyspiesznik zamka. Powrót lufy do przedniego położenia następuje tutaj po uderzeniu przez powracający zamek w górna część ramion przyspiesznika. Ten obraca sie do przodu zwalniając lufę, która rusza do przodu pod działaniem własnej sprężyny powrotnej (np Browning 1917A1, 1919A4, polski ckm wz 1930 itd). Zabezpieczenie przed odbiciem zamka w Maximie dla uniknięcia odbicia elementów zamka podczas ryglowania Maxim zastosował zapadkę A, ktora za pośrednictwem wycięcia D i występu po wewnętrznej stronie dźwigni F blokowała ta ostatnią w momencie zaryglowania.

2

3

4 Foto dźwigni przeładowania i zapadki urzadzenia przeciw odskokowego Maxima Porównajmy teraz jak powyzsze funkcje mechanizmu Maxima zastosowano do C93 i P08: Zamek zaryglowany P08: (patrz rysunek poniżej). Trzy przeguby zamka umieszczone są powyżej osi lufy. Jak widać oś środkowego przegubu jest poniżej prostej łączącej dwa skrajne przeguby, wartość przesunięcia osi środkowego przegubu Q1 poniżej tej prostej wynosi 0.58mm (można to policzyć z podobieństwa trójkątow używając załączonego rysunku złożeniowego). Środkowy przegub pod działaniem siły gazowej dociskany jest do obsady lufy (Gabelgehäuse, lub widełek) zabezpieczając zamek przed przedwczesnym otwarciem.

5 Odryglowanie- po cofnięciu zespołu odrzutowego (lufa z obsadą, zamek) o 5.5mm (odległość ta została dobrana z nadmiarem, można ja dokładnie policzyć z tzw. warunku bezpieczeństwa), środkowy przegub wchodzi na krzywkę odryglowania E1 powodując jego podniesienie powyżej prostej łączącej osie skrajnych przegubów i otwarcie zamka.ruch zamka do tyłu ograniczony jest przez występ H1 na tylnim przegubie, zas cofniecie lufy z obsada przez wystep u dolu obsady i odpowiadajace mu gniazdo w szkielecie. Uwaga podobnie jak w Maximie przy ręcznym przeładowaniu P08 krzywka E1 nie bierze udziału w odryglowaniu zamka; przeguby ulegają złamaniu (odryglowaniu) przez ręczne uniesienie środkowego przegubu do góry i przesunięcie do tyłu. Po ręcznym odryglowaniu P08 lufa w początkowej fazie ruchu zamka do tyłu nie cofa się. Dopiero po odsunięciu zamka o około 7.4 mm, występ H1 na tylnim przegubie opiera się o szkielet i działając jak dźwignia dwustronna ciągnie do tyłu obsadę razem z lufą. Podczas strzału oś tylniego przegubu przekazuje działanie siły gazowej na obsadę lufy, ta cofa sie do tyłu zaryglowana z zamkiem na wspomnianą odleglość ok 5.5mm kiedy to krzywka E1 powoduje uniesienie środkowego przegubu do góry i odryglowanie broni. Jak widać z rysunków mechanizmów ryglowych Maxima i P08, przy zamku zaryglowanym trzy przeguby nie leżą w jednej linii. Umieszczenie trzech przegubów w jednej linii teoretycznie jest możliwe, ale wymagało by bardziej skomplikowanego mechanizmu zabezpieczającego przed samoczynnym odryglowaniem pod działaniem sily gazowej. Patrząc na mechanizm ryglowy Maxima, C93 i P08 widać ze dla odryglowania złamanie przegubu u Maxima odbywa sie w dól, w obu pistoletach do góry, podobnie jak w opartym na konstrukcji Maxima ckm-ie Vickers.

6 Można wspomnieć, ze w C93 mechanizm zamka nieco różni sie od P08. Odryglowaniem C93 steruje rolka umieszczona na przedłuzeniu tylniego przegubu i poruszająca się po krzywce, którą jest tyl komory zamkowej; element ten oraz płaska sprężyna powrotna umieszczone są wewnątrz wystającej tylniej części komory zamkowej. Następny elment zapożyczony z Maxima przez Borchardta i Lugera to urządzenie przeciwodskokowe; w C93 i wczesnych modelach Lugera było ono umieszczone z prawej strony środkowego przegubu. Była to pionowa dźwignia dwustronna, obciążona spręzyną. W momencie zaryglowania ząb u dołu wspomnianej dźwigni wchodził w występ D1 w obsadzie lufy. W modelu 1904 G.Luger zrezygnował z tego urządzenia i w późniejszych modelach już go nie stosowano. Wg. dostępnych danych zamiana sprężyny powrotnej z płaskiej na spiralną usuneła problem samoodryglowania. Tu mała dygresja odbicie zderzających się stalowych części jest nie do uniknięcia ze względu z współczynnik restytucji. Odnosi się to do każdego mechanizmu. Różni się tylko skala zjawiska, która zależna jest od prędkości zderzenia i do pewnego stopnia od konstrukcji. Odbicia częsci maja charakter tłumionych drgań harmonicznych. W P08 zjawisko odbicia środkowego przegubu w momencie ryglowania także istnieje, ale nie stanowi ono problemu. Prawdziwy problem z odbiciem, tj strzal przy odryglowanym zamku wystąpi w broni automatycznej gdy spełnione będą nastepujące warunki brzegowe: amplituda odbicia elementów zamka musi byc równa lub większa niz odleglość potrzebna dla odryglowania, oraz odbicie o tej amplitudzie musi być w fazie ze zwłoka zapłonu (patrz problem strzalu przy odryglowanym zamku w ukm MG42, do czasu opracowania właściwego urzadzenia przeciwodskokowego) Dźwignia przeciw odskokowa w środkowym przegubie zamka C93

7 Tylni przegub z urządzeniem przeciw odskokowym Lugera Starszy model Lugera przekrój. Zwroc uwage na płaską sprezynę powrotną.

8 Luger z bezpiecznikiem chwytowym. Zwróć uwage na urządzenie przeciw odskokowe na środkowym przegubie i jego zaczep na szkielecie. Mechanizm spustowy P08 - spust jest tu stosunkowo lekki, o krótkim skoku. Tuż przed zwolnieniem iglicy ciężar spustu minimalnie wzrasta. Jałowy skok spustu po zwolnieniu iglicy jest krótki. Powyzsze parametry klasyfikuja mechanizm spustowy P08 jako jeden z najlepiej opracowanych w pistoletach wojskowych; z oczywistych powodów ciezar spustu jest nieco wiekszy niz w pistoletach tarczowych.

9 Jedno strzalowy tarczowy P08. Mechanizmy spustowy i ryglowy P08 maja jedna wspólna wadę sa odsłoniete. Przy użyciu na strzelnicy i w polu przez ludzi znających tą bron, problemow nie będzie. Te mogą się zacząć w przypadku skrajnego zanieczyszczenia mechanizmu, np zeschnięta gliną lub papki - gęsty olej, lub smar plus piasek. Tu mogą wystąpić następujace przypadki: zaczep iglicy moze zostać zablokowany w pozycji odsuniętej; tu nasz P08 strzeli niekontrolowaną serią. Będzie to seria z otwartego zamka. Jeszcze grozniejszy będzie przypadek gdy do dolnej powierzchni nasmarowanego środkowego przegubu przyklei sie ziarno piachu itd. grubości równej lub większej od odleglości Q1 (czyli środkowy przegub będzie na tej samej wysokości lub wyżej od prostej lączącej dwa skrajne przeguby); uzyskamy wtedy strzał przy odryglowanym zamku z rozerwaną pod wysokim ciśnieniem łuską i wszystkimi następstwami. Powyzsze to teoria. Autor nie słyszal żeby taki przypadek trafił się w praktyce. Poza tym nikt logicznie myślący nie będzie używal pistoletu nasmarowanego jak do stałej konserwacji. Natomiast następujacy wypadek był opisywany w polskiej prasie w 1970r: dwóch młodzieńców znalazło egzemplarz P08 Artillerie model. Broń była sprawna. Dla przeładowania należy pociągnąć za srodkowy przegub i puścic go. Młodzian który broń przeładowywał opuścil przegub, ale wolnym ruchem. Zamek wówczas przesunie się do przodu, dośle nabój do komory i stanie w położeniu 7 mm od lufy. Powodem tego jest fakt, ze podczas ruchu zamka do przodu występ iglicy trafia na jej zaczep. W pewnym momencie działanie spręzyn powrotnej i iglicy się równoważy (sprężyna powrotna jest silniejsza, ale występuje przełożenie ruchu) i zamek staje. Brak jest inercji potrzebnej do zaryglowania. Teraz wystarczy nacisnać spust, zaczep iglicy sie odsunie i zamek pod wpływem sprężyny powrotnej ruszy do przodu z wystająca iglicą, to zaś oznacza strzał z otwartego zamka. Broń uszczerbku nie poniesie. W opisanym przypadku P08 byl skierowany w brzuch drugiego młodziana, ktory zostal śmiertelnie trafiony.

10 Przepis na strzał z otwartego zamka w takim położeniu części NIE należy naciskać spustu, a domknąć przegub ręcznie, gdy absolutnie niezbędne jest oddanie kolejnego strzału. Przy normalnym strzelaniu takie ułożenie oznacza ich niesprawność bądż skrajne zanieczyszczenie. Broń rozładować i usunąć przyczynę. Powyższy przypadek zdarzył się niedoświadczonym nastolatkom. A co powiedzieć jak doświadczony oficer opiera sobie wylot lufy o klamrę pasa w celu demontażu P08? To była spotykana praktyka. Dla zdjęcia zespołu odrzutowego należy go cofnąć o parę milimetrow i obrócić w dół dźwignię z lewej strony. Górny występ na części walcowej tej dźwigni (osadzonej wewnątrz szkieletu) ogranicza ruch zespołu odrzutowego do przodu, zaś ramię mocuje przednią część bocznej płytki z dźwignią kolankową mechanizmu spustowego. Owo cofnięcie zespołu odrzutowego każdy normalnie zbudowany człowiek może wykonać jedną ręką patrz foto poniżej

11 Ale niektórzy w tym celu muszą broń oprzeć wylotem lufy o twarde podłoże np stół.. Dopóki broń jest rozładowana pół biedy (kto w ogóle opiera broń wylotem lufy?). Gorzej jak w lufie został nabój. Bywały wypadki, ze w tym momencie broń podczas manilpulowania odpalała i przez blat stołu pocisk trafiał właściciela w nogę. Jeszcze większym idiotyzmem było wspomniane opieranie lufy w celu demontażu P08 o klamrę pasa.. No cóż, głupota ludzka nie zna granic, albo inaczej - ilość gwiazdek na naramiennikach nie zawsze jest wprost proporcjonalna do zdolności logicznego myślenia użytkownika. Jednym z założeń konstrukcyjnych P38, który był następcą P08 miało być zainstalowanie wskażnika naboju. Był on w postaci łatwo dostępnego kciukiem preta wysuwającego się z tylniej powierzchni zamka. To szeroko stosowane do dziś rozwiązanie ma jedną wadę: podnosi cenę broni, dodatkowo komplikuje konstrukcję. P08 ma także wskaźnik naboju, tylko trzeba go umieć używać. Prawdą jest, ze nie jest on tak łatwo dostępny, ale jest postszy. Jest nim pazur wyciągu. Po dosłaniu naboju do komory pazur się unosi. Na boku pazura jest wtedy widoczny napis Geladen. Po ciemku wystawanie wyciągu można sprawdzić palcem. Wystawanie wyciągu można uzywać jako wskaźnik naboju w wielu innych modelach pistoletów.

12 I na koniec ciekawostka: P08 jest jednym z nielicznych pistoletów, z ktorego można strzelić bez szkieletu. Wystarczy zdjąć zespół odrzutowy, ręcznie odsunać zamek, załadować pojedyńczy nabój do lufy i voila mamy jedno strzałowa broń. Trzeba tylko mocno chwycić za zespół odrzutowy i kciukiem nacisnać wystający z przodu z lewej strony zaczep iglicy. Broń odpali. Później w normalny sposób można odsunać zamek dla przeładowania. Wyrzutnik jest wewnątrz obsady lufy. Odryglowanie zamka pod wysokim ciśnieniem nie grozi ze względu na geometrię mechanizmu ryglowego, który dodatkowo dociskany jest dłonią do obsady. Mowa tu o oddaniu strzalu prawą reką. Strzal z lewej ręki będzie nieco trudniejszy. Co jest ważne przeguby MUSZĄ być dociskane do obsady. Powyższy test byl osobiście demonstrowany przez G. Lugera. Jedynym problemem może być wypadanięcie w trakcie przeładowania osi tylniego przegubu. W praktyce mozliwość strzału z częsciowo zdemontowanej broni doprowadziła do sporej liczby wypadków, gdy zespół odrzutowy został zdjęty z szkieletu, bez sprawdzenia czy broń byla uprzednio rozładowana. Nacisk na zaczep iglicy powodowal strzał. Czy mozna tu winić broń? Raczej bezmyślnego osobnika.

13

14 Zbigniew Szkudlarek Foto internet, prywatna kolekcja