ŚCIEŻKA DIAGNOSTYCZNA

Transkrypt

1 ŚCIEŻKA DIAGNOSTYCZNA AUTOR: Danuta Brzezińska 1

2 Spis treści FORMULARZ REJESTRACYJNY...3 ISTOTA FORMULARZA REJESTRACYJNEGO...3 OCENA SPOŁECZNA SYTUACJI OSOBY Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ...6 OCENA SYTUACJI ZAWODOWEJ OSOBY Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ...30 OKREŚLENIE INNYCH WAŻNYCH OBSZARÓW DLA PODJĘCIA ZATRUDNIENIA...40 PREFERENCJE ZAWODOWE I OCZEKIWANIA...41 MOTYWACJA

3 FORMULARZ REJESTRACYJNY ISTOTA FORMULARZA REJESTRACYJNEGO Formularz rejestracyjny osoby z niepełnosprawnością powinien zostać wypełniony podczas pierwszej wizyty przez osobę przeprowadzającą proces doradczo zawodowy. Jeżeli jednak istnieją przesłanki wskazujące na potrzebę rozłożenia wypełnienia formularza, zaleca się przenieść wypełnianie na kolejne spotkanie z osobą niepełnosprawną. Formularz dostarcza osobie przeprowadzającej proces podstawowych informacji o osobie z niepełnosprawnością, co ma kluczowe znaczenie dla zastosowania odpowiedniego modułu w zależności od dysfunkcji osoby z niepełnosprawnością. Pozwoli też na analizę możliwości zawodowych osoby z niepełnosprawnością i kompetencji zawodowych. Formularz zawiera użyteczne informacje dotyczące: 1. Oceny społecznej sytuacji osoby z niepełnosprawnością: a) danych osobistych ON: osobowych, teleadresowych, kontaktowych, identyfikacyjnych, b) danych o sytuacji rodzinnej: czy osoba z niepełnosprawnością posiada rodzinę, partnera, rodziców, dzieci, rodzeństwo, jaką ma sytuację mieszkaniową gdzie mieszka, jakie ma warunki mieszkaniowe, z kim zamieszkuje, jaką ma sytuację materialną dochody, źródła dochodów, wysokość dochodów, zobowiązania finansowe, posiadane zasoby materialne, stosunek członków rodziny do niepełnosprawności ON i jej aktywizacji zawodowej. 3

4 2. Oceny medycznej zdolności do pracy osoby z niepełnosprawnością: diagnoza aktualnego stanu zdrowia poprzez sprecyzowanie rodzaju dysfunkcji i poziomu jej zaawansowania, określenie charakteru niepełnosprawności pod względem prognozy na przyszłość, określenie stopnia rehabilitacji społecznej, przeciwwskazania odnoszące się do rodzaju i warunków pracy. 3. Oceny zawodowej sytuacji osoby z niepełnosprawnością: wykształcenie ogólne i zawodowe ON (uzyskane przed i po nabyciu niepełnosprawności), przebieg pracy zawodowej, a więc doświadczenie (uzyskane przed i po nabyciu niepełnosprawności), przyczyny zaprzestania zatrudnienia, plany zawodowe (zbadanie możliwości przystosowania stanowisk pracy, miejsca nauki, warunków pracy, sytuacji mieszkaniowej) z punktu widzenia dalszego podjęcia nauki i pracy. I Zaleca się przed wypełnieniem formularza przedstawienie się osoby przeprowadzającej proces doradczo zawodowy, jej doświadczenia w pracy z osobami poszukującymi pracę, przedstawienie procesu doradczo zawodowego (podać min. ilość spotkań, odległości w czasie spotkań, zalecane miejsce spotkań), przybliżyć narzędzie do wielostronnej diagnozy kompetencji (zwrócić uwagę ON na to, iż w każdej chwili może zadawać pytania, jeżeli czegoś nie będzie rozumiał). Taka wstępna luźna rozmowa ma zawiązać relację między osobą z niepełnosprawnością a osoba prowadzącą proces doradczo zawodowy. Pozwoli to na stworzenie miłej atmosfery, która spowoduje zaangażowanie ON przy wypełnianiu formularza. Formularz wypełnia ręcznie osoba prowadzącą proces starając się nie tracić kontaktu wzrokowego z osobą z niepełnosprawnością. Najlepiej, jeżeli będzie robić tylko wstępne notatki, a uzupełniać po wyjściu ON. Czasem zachowanie osoby z niepełnosprawnością wskaże na sposób dalszej pracy. Nie można 4

5 podchodzić do ON w sposób mało zaangażowany zadając sucho pytania z formularza. Formularz rejestracyjny ma stanowić pomoc podczas rozmowy i wskazuje na dane potrzebne do wstępnej diagnozy osoby z niepełnosprawnością. 5

6 OCENA SPOŁECZNA SYTUACJI OSOBY Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ DANE OSOBISTE OSOBY Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ Lp. 1 DANE OSOBISTE IMIĘ I NAZWISKO (dopytać o drugie Imię) Data rejestracji ON... 2 ADRES ZAMIESZKANIA (kod pocztowy, miejscowość, ulica, nr budynku/mieszkania) 3 ADRES DO KORESPONDENCJI (dane j/w) Nr telefonu... 4 DANE KONTAKTOWE Adres e mailowy... Przedział czasowy możliwy do kontaktu... 6

7 5 DANE KONTAKTOWE INNEJ OSOBY (Osoba z którą można się kontaktować, gdy nie można skontaktować się z ON) Nr telefonu... Adres e mailowy... Przedział czasowy możliwy do kontaktu... 6 PŁEĆ Kobieta Mężczyzna 7 DATA I MIEJSCE URODZENIA 8 DANE IDENTYFIKACYJNE PESEL... NIP... DANE O SYTUACJI RODZINNEJ OSOBY Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ Informacje dotyczące sytuacji rodzinnej mają dać prowadzącemu proces obraz środowiska w jakim porusza się osoba z niepełnosprawnością. Pozwolą na ogólną charakterystykę gospodarczą, a więc czy ON zamieszkuje duże miasto, miasteczko, czy wieś. Czy jest to teren rolniczy, czy przemysłowy? Jakie są możliwości transportowe, jakie rodzaje usług dla ludności są na danym terenie. Zdobyte informacje otwierają furtkę do uzyskania w razie potrzeby dalszych informacji od instytucji pomocy społecznej czy rodziny. 7

8 Sposób przekazywania tych informacji (czy ON mówi swobodnie, czy zastanawia się, czy się denerwuje) pozwoli na diagnozę w jaki sposób, osoba z niepełnosprawnością akceptuje swoje warunki rodzinne i materialne. Ma to istotny wpływ na motywacje do podjęcia pracy i procesu reintegracji społeczno zawodowej. I Przed przystąpieniem do zadawania pytań o sytuację rodzinną i zdrowotną osoba przeprowadzającej wywiad powinna uprzedzić, że pytania mogą wydawać się bardzo osobiste, ale są one bardzo ważne dla postawienia prawidłowej diagnozy. Pytania pozwolą na określenie możliwości i przeciwwskazań zawodowych możliwych zawodów, jakie osoba z niepełnosprawnością może wykonywać. Osoba zadająca pytania powinna starać się robić symboliczne notatki (np. stosując mapę myśli), które może uzupełnić po wyjściu ON. Taka postawa osoby przeprowadzającej proces wzbudzi zaufanie badanego i przezwycięży opór, jaki może się pojawić w trakcie wypełniania formularza. Jeżeli w trakcie pytań o sytuacje rodzinną da się zauważyć, że osoba z niepełnosprawnością nie potrafi lub jest niechętna do udzielania informacji, należy przełożyć wypełnienie formularza na następne spotkanie, by nie zniechęcić jej do dalszej pracy. Ponadto może spowodować, że ON nie będzie przekazywał prawdziwych informacji mając obawy, co do formy ich wykorzystania. Kiedy relacje doradca ON zostaną wzmocnione o lepsze zaufanie, osoba z niepełnosprawnością udzieli tych informacji w sposób swobodny lub przy okazji innych pytań. Ważne by taka osoba nie czuła nacisku ze strony osoby prowadzącej proces. Lp. SYTUACJA RODZINNA INFORMACJE 9 STAN CYWILNY Wolny W związku małżeńskim/rejestrowym Kawaler/Panna Wdowa/Wdowiec 8

9 Rozwiedziony 10 DZIECI Brak Ilość (można dopytać o imiona) SYTUACJA MIESZKANIOWA 12 SYTUACJA BYTOWA Określenie sytuacji mieszkaniowej Ma na celu uzyskanie między innymi takich informacji jak: Jeżeli on zamieszkuje miasto, to jakie duże, czy mieszka w centrum czy na obrzeżach miasta? Jeżeli ON zamieszkuje wieś, to jaka jest duża, w jakiej odległości oddalona od najbliższego miasta? Jak wygląda infrastruktura (podstawowe urządzenia, budynki użyteczności publicznej i instytucje usługowe, których istnienie jest niezbędne do prawidłowego funkcjonowania gospodarki i społeczeństwa)? Czy ON mieszka sam, czy z rodziną, jakie ma kontakty z rodziną? Jaki rodzina ma stosunek do niepełnosprawności osoby pytanej? Jeżeli z rodziną w sytuacji, kiedy jest stanu wolnego, to ważny jest stopień pokrewieństwa? Jakie ma warunki lokalowe, czy ma własny pokój? 9

10 Określenie sytuacji bytowej Ma na celu uzyskanie między innymi informacji o: dochodach wysokość dochodów własnych, małżonka, źródła dochodów, a więc zasiłki, dodatki, renty, zapomogi, alimenty, pomoc kościoła, posiadanych zasobach materialnych nieruchomości i ruchomości, prawach autorskich, zobowiązaniach finansowych zadłużenia, kredyty, niespłacone karty kredytowe, pożyczki, kary urzędowe, wyroki w tym komornicze i nakazy z klauzulą wykonalności. DANE O SYTUACJI ZDROWOTNEJ OSOBY Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ Dane o sytuacji zdrowotnej są najistotniejsze w całym procesie doradczo zawodowym. Stanowią pierwszy czynnik w ocenie zdolności do pracy osoby z niepełnosprawnością. Przede wszystkim zdolności fizyczne, a więc sprawność funkcjonowania poszczególnych narządów, zmysłów i systemów organizmu. Dane te przynoszą informacje o poziomie rehabilitacji osoby z niepełnosprawnością, który pozwoli na określenie możliwości samodzielnego funkcjonowania w sytuacjach zawodowych, do których należy: samodzielne wykonywanie czynności samoobsługowych, samodzielne poruszanie się, samodzielny dojazd do pracy, łatwe przystosowywanie się do środowiska pracy, ogólny poziom rozwoju umysłowego na podstawie wyników badań psychologicznych, ocena sprawności funkcji intelektualnych, które pozwalają na dalsze kształcenie. Osoba prowadząca proces doradczo zawodowy na podstawie dokonanej analizy informacji, powinna stworzyć listę zawodów możliwych do wykonywania przy obecnym stanie zdrowia osoby z niepełnosprawnością. Istotą stworzenia tej listy jest jej szeroki aspekt, nie bierzemy pod uwagę na tym etapie oceny zawodowej sytuacji osoby z niepełnosprawnością. To osoba z niepełnosprawnością powinna przy pomocy doradcy ocenić swoje możli- 10

11 wości w zakresie przekwalifikowania, czy dalszego kształcenia. Zbyt często w doradztwie zawodowym opieramy się tylko na doświadczeniu, czy wiedzy osoby z niepełnosprawnością na dzień udzielania porady. Wszelkie informacje na temat możliwych zawodów doradca czy osoba prowadząca proces znajdzie w Podręczniku oceny zawodów z punktu widzenia różnych rodzajów niepełnosprawności lub Nowe obrazy zawodów. Tom II, albo Przewodnik po zawodach. We wszystkich tych publikacjach zawody zawierają informacje o przeciwwskazaniach do wykonywania określonego zawodu. Przykładowe opracowanie listy zawodów powinno uwzględniać przede wszystkim zaburzenia funkcji psychofizycznej, uniemożliwiające sprostanie wymaganiom stawianym przez dany zawód. Do takich funkcji należy między innymi: sprawność kończyn dolnych i górnych, narządów zmysłu. Sprawności sensomotoryczne i cechy ogólne, jak: budowa ciała, ogólna wydolność fizyczna i sprawność ekspresji werbalnej. Należy mieć na uwadze stopień danego zaburzenia, a więc, czy to jest: Zaburzenie kończyn dolnych w niewielkim stopniu, czy dużym? Zaburzenie kończyn górnych w niewielkim stopniu, czy dużym? Sprawność kończyn górnych: Zręczność rąk zaburzenie w niewielkim stopniu, czy dużym? Zręczność palców zaburzenie w niewielkim stopniu, czy dużym? Sprawność narządu słuchu w niewielkim stopniu, czy dużym? Sprawność narządu wzroku w niewielkim stopniu, czy dużym? Sprawność równowagi w niewielkim stopniu, czy dużym? Rozróżnianie barw zaburzenie w niewielkim stopniu, czy dużym? Widzenie stereoskopowe zaburzenie w niewielkim stopniu, czy dużym? Koordynacja wzrokowo ruchowa zaburzenie w niewielkim stopniu, czy dużym? Percepcja kształtów zaburzenie w niewielkim stopniu, czy dużym? I Sytuacja zdrowotna rozpatrywana jest w zależności od niepełnosprawności ON. Należy pamiętać, iż typy dysfunkcji mogą się łączyć i to należy w pierwszej kolejności określić przed przystąpieniem do bardziej wnikliwych pytań. Jeżeli uzyskane informacje nie pozwolą 11

12 na jednoznaczne zdiagnozowanie stanu zdrowia umożliwiającego podjęcie zatrudnienia, zalecany jest kontakt z lekarzem prowadzącym oczywiście za zgodą osoby z niepełnosprawnością i w jej obecności. Należy pamiętać, iż doradztwo zawodowe dla osób niepełnosprawnych powinno być bardziej indywidualne i pogłębione. Lp. SYTUACJA ZDROWOTNA INFORMACJE 13 ORZECZENIE STOPNIA NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI ZNACZNY UMIARKOWANY LEKKI PRZYZNANY NA STAŁE NA CZAS OKREŚLONY 14 NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ RUCHOWA SŁUCHOWA WZROKOWA 15 NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ RUCHOWA USZKODZENIE KOŃCZYN DOLNYCH USZKODZENIE KOŃCZYN GÓRNYCH 16 USZKODZENIE KOŃCZYN DOLNYCH JEDNA KOŃCZYNA OBIE KOŃCZYNY AMPUTACJA (opis postaci) 12

13 ZABURZENIA CZYNNOŚCI LOKOMOCYJNYCH Paraliż (opis postaci) Niedowład (opis postaci) Paraplegia (opis postaci) 13

14 Deformacja (opis postaci) 17 USZKODZENIE KOŃCZYN GÓRNYCH JEDNA KOŃCZYNA OBIE KOŃCZYNY AMPUTACJA (opis postaci) 14

15 CAŁKOWITY PARALIŻ LUB NIEDOWŁAD (opis postaci) Deformacja (opis postaci) 15

16 HEMIPLEGIA TETRAPLEGIA Opis uszkodzenia: 18 USZKODZENIE KOŃCZYN GÓRNYCH I DOLNYCH 19 NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ SŁUCHOWA OSOBA NIESŁYSZĄCA SŁABOSŁYSZĄCA 16

17 OSOBA GŁUCHA GŁUCHONIEMA OGŁUCHŁA ZNAJOMOŚĆ JĘZYKA MIGOWEGO TAK NIE 20 OSOBA NIESŁYSZĄCA SJM PJM MIESZANY UMIEJĘTNOŚĆ ODCZYTYWANIA MOWY Z UST TAK NIE ZABURZENIE ZMYSŁU RÓWNOWAGI TAK NIE 21 OSOBA SŁABOSŁYSZĄCA APARAT SŁUCHOWY TAK NIE OPIS TRUDNOŚCI: 17

18 22 NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ WZROKOWA NIEWIDOMA OSOBA SŁABOWIDZĄCA OD URODZENIA OCIEMNIAŁA CAŁKOWITY ZANIK WZROKU WZROK SZCZĄTKOWY 23 OSOBA NIEWIDOMA SAMODZIELNOŚĆ W PORUSZANIU KORZYSTA Z PRZEWODNIKA (jeżeli tak to z jakiego) 24 OSOBA SŁABOWIDZĄCA USTABILIZOWANY STAN WZROKU TAK NIE Stopień widzenia*): OL całkowite niewidzenie OP 18

19 OL poczucie światła OP OL więcej niż poczucie światła OP (* odpowiednie podkreślić) OKREŚLENIE TRUDNOŚCI W POSTRZEGANIU: 25 OKREŚLENIE STOPNIA REHABILITACJI SPOŁECZNEJ 26 PRZECIWWSKAZANIA ODNOSZĄCE SIĘ DO RODZAJU PRACY 19

20 ODNOSZĄCE SIĘ DO WARUNKÓW PRACY I ORZECZENIE STOPNIA NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI Do znacznego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu niezdolną do pracy, albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy 20

21 chronionej i wymagającą w celu pełnienia ról społecznych, stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji. (Art. 4 ust. 1. ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r.) Do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu niezdolną do pracy, albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub wymagającą czasowej albo częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych. (Art. 4. ust. 2. ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r.) Do lekkiego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę o naruszonej sprawności organizmu, powodującej w sposób istotny obniżenie zdolności do wykonywania pracy w porównaniu do zdolności, jaką wykazuje osoba o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną lub mającą ograniczenia w pełnieniu ról społecznych, dające się kompensować przy pomocy wyposażenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub środki techniczne. (Art. 4. ust. 3. ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r.) OKRES NA JAKI WYDANE JEST ORZECZENIE O NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI: na stałe wydawane, jeżeli według wiedzy medycznej stan zdrowia nie rokuje poprawy, na czas określony wydawane, jeżeli według wiedzy medycznej może nastąpić poprawa stanu zdrowia. Jest to istotna informacja dla określenia charakteru niepełnosprawności pod względem prognozy na przyszłość. 21

22 I USZKODZENIE KOŃCZYN DOLNYCH AMPUTACJA KOŃCZYNY DOLNEJ aby uzyskać wystarczające informacje należy zapytać o: wysokość amputacji (brak całej kończyny lub poszczególnych jej elementów np. stopy czy podudzia) można dopytać, jeżeli klient jest otwarty i chętny do dzielenia się informacją o pochodzenie urazu, czy w wyniku wypadku czy operacji, posiadanie protezy (należy uzyskać informacje, czy poruszanie wspomagane jest laską, jedną lub dwoma kulami łokciowymi czy pachowymi, balkonikiem, a także czy proteza powoduje trudności w utrzymaniu równowagi przy chodzeniu lub staniu. ZABURZENIA CZYNNOŚCI LOKOMOCYJNYCH aby uzyskać wystarczające informacje należy zapytać o: paraliż (bezwład) całkowite zniesienie ruchów czynnych kończyny, niedowład częściowe zniesienie ruchów kończyny (powoduje obniżenie sprawności, siły i poprawności wykonywania czynności ruchowych, oraz znacznego lub nieznacznego spowolnienia, co należy ustalić podczas wywiadu), paraplegię (porażenie lub niedowład obu kończyn dolnych) należy ustalić, czy osoba z niepełnosprawnością korzysta z aparatów ortopedycznych, które w pewnym zakresie umożliwiają poruszanie i czy poruszanie to jest dodatkowo wspomagane laską, jedną lub dwoma kulami łokciowymi czy pachowymi, balkonikiem, deformację należy ustalić, czy zniekształcenie może polegać na zesztywnieniu lub uszkodzeniu stawów, na nieprawidłowym ukształtowaniu kończyny (nieprawidłowych wymiarach i kształtach kończyny), czy skrzywieniu kręgosłupa utrudniającym poruszanie. Warto dopytać o przyczynę zniekształcenia, a więc czy to wada wrodzona, czy schorzenie kości i mięśni. Przy tym typie zaburzenia poruszanie też może być wspomagane laską, jedną lub dwoma kulami łokciowymi czy pachowymi, balkonikiem. I USZKODZENIE KOŃCZYN GÓRNYCH AMPUTACJA KOŃCZYNY GÓRNEJ aby uzyskać wystarczające informacje należy zapytać o: 22

23 wysokość amputacji (brak całej kończyny lub poszczególnych jej elementów, np.: palców, ręki, ręki i przedramienia) można dopytać, jeżeli ON jest otwarty i chętny do dzielenia się informacją o pochodzenie urazu, protezy ważne są informacje na temat możliwości i zakresu wykonywanych ruchów, oraz możliwości wspomagania, np.: drugiej zdrowej ręki. CAŁKOWITY PARALIŻ LUB NIEDOWŁAD aby uzyskać wystarczające informacje należy zapytać o: zakres zniesienia ruchów czynnych kończyny (ustalić, czy to paraliż czyli całkowite zniesienie ruchu, czy niedowład czyli częściowe zniesienie ruchu), aparaty ortopedyczne ortezy, temblaki, trójkątne chusty, pasy zawieszone na karku, podtrzymywacze lub podwieszki na ramię/przedramię. Należy uzyskać informację o możliwości ruchowe przy zastosowaniu aparatów ortopedycznych. DEFORMACJE aby uzyskać wystarczające informacje, należy zapytać o: typ deformacji zesztywnienie stawów, nieprawidłowe ukształtowanie kończyny (wymiar, kształt), zakres ograniczenia ruchowego i czynności manipulacyjnych. I USZKODZENIE RÓWNOCZESNE KOŃCZYN GÓRNYCH i DOLNYCH HEMIPLEGIA jednostronne uszkodzenie kończyny górnej i dolnej (czyli po lewej lub prawej stronie) w postaci paraliżu (całkowitego zaniku czynności ruchowych) lub niedowładu (częściowego zaniku czynności ruchowych). Aby uzyskać wystarczające informacje należy zapytać o: możliwości manipulacyjne i lokomocyjne (na ile obniżona jest sprawność ruchowa), sprzęt ortopedyczny aparaty ortopedyczne, wózki inwalidzkie, inne. TETRAPLEGIA (KWADRAPLEGIA) porażenie czterokończynowe aby uzyskać wystarczające informacje należy zapytać o: postać porażenia (paraliż, czy niedowład), 23

24 możliwości manipulacyjne i lokomocyjne (na ile obniżona jest sprawność ruchowa), sprzęt ortopedyczny aparaty ortopedyczne, wózki inwalidzkie, inne. I OSOBA NIEWIDOMA Warto dopytać w przypadku osoby ociemniałej, czy utrata nastąpiła nagle, czy stopniowo. Często ma to znaczenie przy określaniu stopnia rehabilitacji społecznej. I OSOBA SŁABOWIDZĄCA Osoby słabowidzące posiadają mniejszą sprawność wzroku, co może skutkować pewnymi trudnościami i ograniczeniami w postrzeganiu w różnych sytuacjach. Należy więc dopytać osobę słabowidzącą o stopień trudności w postrzeganiu. OKREŚLENIE TRUDNOŚCI W POSTRZEGANIU aby uzyskać wystarczające informacje należy zapytać o trudności w postrzeganiu: czcionki jaką czyta osoba słabowidząca to ważna informacja, małych przedmiotów, elementów większych przedmiotów, liter i cyfr np. drukowanych małą czcionką, małych różnic/podobieństw w przedmiotach o podobnej wielkości, kształtach, strukturze lub barwie, przedmiotów z dalszej odległości (np.: ujmowanie stosunków przestrzennych między przedmiotami), przedmiotów, które są słabo lub niewłaściwie oświetlone (np. powodujące olśnienie), przedmiotów na tle słabo zróżnicowanych kolorów, przeszkód np.: na podłodze. 24

25 I Pracując z osobą niepełnosprawną z dysfunkcją wzroku należy ustalić dodatkowo, jakimi technikami komunikacji się posługuje, jakie ma umiejętności w orientacji przestrzennej i jakich potrzebuje pomocy ortopedycznych i optycznych. TECHNIKI KOMUNIKACJI (w tym komputerowe) czynności te należy zweryfikować: pisanie (podpisywanie się, wypełnianie blankietów, robienie notatek), czytanie zwykłego druku, czytanie druku powiększonego, czytanie brajlem, korzystanie z nośników informacji (magnetofon, odtwarzacz CD, DVD itd.), posługiwanie się innym sprzętem specjalistycznym (np. komputerem ze specjalistycznym oprogramowaniem), przyjmowanie i rejestrowanie informacji. USPRAWNIANIE WIDZENIA, DOBÓR POMOCY OPTYCZNYCH I NIEOPTYCZNYCH (ważna informacja dla pracodawcy w związku z dostosowaniem stanowiska pracy) prganizacja domu zapewniająca bezpieczeństwo, korzystanie z pomocy optycznych, jakich i czy ma je ON na własność, do bliży czy dali, korzystanie z innych pomocy poprawiających funkcjonowanie wzrokowe, jakie i czy ON posiada je na własność (biała laska, pomoce udźwiękowione (np. zegarek, kalkulator), regulowanie oświetlenia tak, by było sprzyjające, radzenie sobie z odblaskami, olśnieniami, wykorzystywanie kontrastów kolorystycznych, oglądanie telewizji, rozpoznawanie osób, rozpoznawanie obiektów. 25

26 ORIENTACJA PRZESTRZENNA I SAMODZIELNE, BEZPIECZNE, SKUTECZNE PORU- SZANIE SIĘ orientacja odnośnie kierunków, orientacja o swoim położeniu w stosunku do innych obiektów, techniki ochronne (górna, dolna), omijanie przeszkód, chodzenie po schodach, pokonywanie krawężników, nieoczekiwanych uskoków, poruszanie się po linii prostej na chodniku, poruszanie się w tłumie, przechodzenie przez ulicę, korzystanie z komunikacji publicznej, lokalizacja potrzebnych obiektów (sklepu, kiosku itp.), bezpieczne, wygodne poruszanie się z przewodnikiem, posługiwanie się białą laską, planowanie trasy, jej opisywanie w sposób poprawny, wykorzystywanie wskazówek z otoczenia do orientacji, poszukiwanie zagubionych przedmiotów, przyjmowanie pomocy przygodnego przechodnia, wykorzystywanie innych zmysłów niż wzrok do określania pozycji w przestrzeni. Weryfikacja tych informacji może polegać na zadaniu np.: 1. Opisz drogę, którą do mnie dotarłeś. 2. Kogo spotkałeś po drodze?, jakich ludzi? 3. Jak organizujesz dzień? 4. Kiedy wiesz, że musisz wyjść z tramwaju? 26

27 I OKREŚLENIE STOPNIA REHABILITACJI SPOŁECZNEJ Rehabilitacja społeczna ma na celu przywrócenie do normalności, sprawności i przystosowaniu do życia w społeczeństwie. Pytania powinny dotyczyć: uczestnictwa osoby z niepełnosprawnością w życiu społecznym, integracji, wyrabiania zaradności osobistej, wyrabiania umiejętności samodzielnego pełnienia ról społecznych, umiejętności radzenia sobie z codziennymi problemami, wykształcenia właściwego zachowania, postaw społecznych, aktywności wspomagającej proces rehabilitacji społecznej (udział w warsztatach terapii zajęciowej, czy turnusach rehabilitacyjnych). 27

28 POMOCNICZE PYTANIA DLA OSÓB Z DYSFUNKCJĄ WZROKU CZYNNOŚCI ŻYCIA CODZIENNEGO (należy dopytać w jakim stopniu, część tych odpowiedzi można zweryfikować, np. korzystanie z telefonu, kontrola czasu, ścieranie płynów, rozróżnianie pieniędzy lub towarów czy leków) Jak dbasz o higienę osobistą (pielęgnacja ciała, paznokci, zębów, włosów, golenie się)? Jak dbasz o wygląd zewnętrzny (umiejętności wykonywania makijażu, doboru garderoby, fryzury)? Jak rozpoznajesz, dobierasz, przechowujesz i oznaczasz ubrania? Jak pierzesz (segregowanie ubrań, obsługa pralki itp.)? Jak ścielisz łóżka, zmieniasz pościel? Jak prasujesz? Jak odmierzasz potrzebne ilości produktów i płynów? Jak nalewasz płyny ciepłe i zimne? Jak przygotowujesz zimne posiłki, np. kanapki, sałatki? Jak kroisz, obierasz, mieszasz produkty? Jak korzystasz z kuchenki, zapalasz palniki? Jak u Ciebie wygląda obróbka termiczna potraw: gotowanie, smażenie, pieczenie? Jak rozpoznajesz i używasz przyprawy? Jak nakrywasz do stołu? Jak orientujesz się przy stole (techniki ułatwiające jedzenie)? Jak zmywasz naczynia? Jak odkurzasz meble, podłogi? Jak sobie radzisz ze zmywaniem podłóg, myciem urządzeń kuchennych, sanitarnych? Jaką masz umiejętność w zakresie ścierania rozlanego płynu? Jak rozróżniasz leki, jak wygląda dawkowanie? Jak rozróżniasz pieniądze? Jak dokonujesz wyboru towarów? Jak regulujesz należności, jaką masz kontrolę reszty? 28

29 Czy telefonujesz? Czy masz kontrolę czasu? Jak dokonujesz znakowania pojemników z produktami, kaset, dokumentacji? Czy wykonujesz proste prace krawieckie ( np. przyszywanie guzików)? Jakie wykonujesz drobne naprawy w domu? I PRZECIWWSKAZANIA Przeciwwskazania powinny zawierać informacje dotyczące rodzaju i warunków pracy: wynikające z posiadanej niepełnosprawności, pochodzące od osoby z niepełnosprawnością (dadzą możliwość oceny zaangażowania i motywacji w podjęciu aktywacji zawodowej). 29

30 OCENA SYTUACJI ZAWODOWEJ OSOBY Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ Kolejnym ważnym aspektem w diagnozie kompetencji jest określenie kompetencji związanych z wiedzą, z zainteresowaniami, oraz kompetencji specjalistyczno technicznych, jak i menedżerskich. Najważniejsze jednak w tym narzędziu jest to, żeby diagnoza była dwukierunkowa. Należy określić osobie z niepełnosprawnością, jak może wykorzystać swoje kompetencje na dzień dzisiejszy i w jakich obszarach może swoje umiejętności poszerzyć i udoskonalić. Należy tutaj odejść od tradycyjnego pojmowania kompetencji, czyli oceny według posiadanych świadectw i dyplomów. Często niepełnosprawność jest dysfunkcją nabytą, a więc to, co osoba z niepełnosprawnością robiła dotychczas, może nie mieć znaczenia dla aktywizacji zawodowej. Nacisk wtedy należy położyć na jej możliwości przystosowawcze wykorzystując zasoby jakie posiada. Dobrze przeprowadzony wywiad o sytuacji zawodowej połączony z nowoczesnym myśleniem o kompetencjach zawodowych podczas procesu doradczego, powinien zaowocować trafną diagnozą. Może ona być przydatna dla pracodawcy, który będzie wiedział w jakim kierunku może osoba z niepełnosprawnością się rozwijać. Ma to ogromne znaczenie dla wytyczania kariery zawodowej takiego pracownika. Osoba z niepełnosprawnością jak i osoba zdrowa mają prawo rozwijać się zawodowo, a nie pozostawać na jednym stanowisku pracy. I Na podstawie danych zebranych dotychczas, należy wyznaczyć zakres badanych kompetencji, np.: dla osób niepełnosprawnych z dysfunkcją słuchu i podstawowym wykształceniem, trudno badać kompetencje menedżerskie. Osoba prowadząca proces doradczy powinna przed przystąpieniem do wypełniania formularza w ocenie sytuacji zawodowej osoby z niepełnosprawnością, przeanalizować zebrane dane i określić możliwości zawodowe ON (przydatna jest tutaj stworzona przez nią lista zawodów). Miejmy też na uwadze, że może zgłosić się osoba chcąca zmienić dotychczasowe miejsce pracy, więc w tym obszarze uzyskanie informacji jest bardzo ważne. 30

31 Ocena kwalifikacji zawodowych i doświadczenia powinna polegać na analizie CV (Curriculum Vitae) i rozmowie z osobą niepełnosprawną. Będzie okazją do uzyskania przydatnych informacji na temat postrzegania przez ON samej pracy, obowiązków jakie z niej wynikają, radzenia sobie w codziennym życiu. Wszelkie spostrzeżenia mogą zostać wykorzystane przy badaniu kompetencji miękkich. DANE O KWALIFIKACJACH ZAWODOWYCH I DOŚWIADCZENIU ZAWODOWYM Lp. KWALIFIKACJE ZAWODOWE PODSTAWOWE INFORMACJE GIMNAZJALNE 27 WYKSZTAŁCENIE ZASADNICZE ZAWODOWE ŚREDNIE WYŻSZE SZKOŁA PODSTAWOWA STUDIUM ZAWODOWE 28 WYKSZTAŁCENIE PODSTAWOWE NAZWA UKOŃCZONEJ SZKOŁY 29 WYKSZTAŁCENIE GIMNAZJALNE NAZWA UKOŃCZONEJ SZKOŁY 31

32 RODZAJ WYKSZTAŁCENIA/SPECJALIZACJA 30 WYKSZTAŁCENIE ZASADNICZE NAZWA SZKOŁY OGÓLNE ZAWODOWE MATURA TYTUŁ ZAWODOWY 31 WYKSZTAŁCENIE ŚREDNIE NAZWA SZKOŁY 32 WYKSZTAŁCENIE WYŻSZE TYTUŁ LICENCJAT INŻYNIER MAGISTER INNY RÓWNORZĘDNY 32

33 NAZWA UCZELNI 33 POZOSTAŁA EDUKACJA SZKOŁY ROZPOCZĘTE KURSY (ukończone i rozpoczęte) SZKOLENIA (ukończone i rozpoczęte) ZAINTERESOWANIA W KIERUNKU DALSZEGO KSZTAŁCENIA LUB ZMIANY KWALIFIKACJI LUB 33

34 ZAWODU (krótki opis) 34 PRZEBIEG KARIERY ZAWODOWEJ 35 ZNAJOMOŚĆ JĘZYKÓW OBCYCH JĘZYK (jaki) NIE ZNAM ZNAM UCZYŁEM/ŁAM SIĘ, ALE SŁABO PAMIĘTAM 34

35 POROZUMIEWAM SIĘ NA POZIOMIE PODSTAWOWYM MÓWIĘ, CZYTAM I PISZĘ ZNAM BIEGLE JĘZYK (jaki) UCZYŁEM/ŁAM SIĘ, ALE SŁABO PAMIĘTAM POROZUMIEWAM SIĘ NA POZIOMIE PODSTAWOWYM MÓWIĘ, CZYTAM I PISZĘ ZNAM BIEGLE JĘZYK (jaki) UCZYŁEM/ŁAM SIĘ, ALE SŁABO PAMIĘTAM POROZUMIEWAM SIĘ NA POZIOMIE PODSTAWOWYM MÓWIĘ, CZYTAM I PISZĘ ZNAM BIEGLE 35

36 36 ZNAJOMOŚĆ OBSŁUGI KOMPUTERA NIE PRACOWAŁAM/EM NA KOMPUTERZE KORZYSTAM Z KOMPUTERA I ZNAM PROGRAM (jaki) NA POZIOMIE PODSTAWOWYM BIEGLE KORZYSTAM Z KOMPUTERA I ZNAM PROGRAM (jaki) NA POZIOMIE PODSTAWOWYM BIEGLE (opis umiejętności) 37 INNE UMIEJĘTNOŚCI ZAWODOWE 36

37 I Wykształcenie rozumiemy jako poświadczoną dokumentem wiedzę zdobytą w oficjalnym systemie nauczania, a więc dyplomy ukończenia szkół publicznych, albo prywatnych. I Określając wykształcenie średnie pamiętajmy, iż ukończenie trzyletniej szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy dla uczniów z niepełnosprawnością sprzężoną, których ukończenie umożliwia uzyskanie świadectwa potwierdzającego przysposobienie do pracy, nie uważa się za wykształcenie średnie. W opisach dotyczących wykształcenia, nie może zabraknąć informacji o datach ukończenia szkoły, wydziałach studiów, jeżeli dotyczą, specjalizacji, tematach prac, jeżeli pracujemy z absolwentami studiów, uzyskanych tytułach, czy zdobytych zawodach. Nie zapominajmy jednak, że pracujemy z osobami niepełnosprawnymi i nie wszystkie te informacje będą przeniesione na raport końcowy, który przekażemy osobie z niepełnosprawnością, czy pracodawcy. Weźmy też pod uwagę, że osoby rekrutujące zwracają uwagę na wykształcenie podczas rozmów z kandydatami do pracy. Osoby niepełnosprawne nie są zwalniane z procesu rekrutacyjnego, a narzędzie ma między innymi wspomagać przy zatrudnianiu takiej osoby na wolnym rynku. Możemy w ramach weryfikacji poprosić osobę z niepełnosprawnością o pokazanie świadectwa, czy zaświadczeń potwierdzających uzyskane informacje. I Możemy mieć do czynienia z osobami niepełnosprawnymi w młodym wieku, tuż po szkole i mogą one kontynuować edukacje. Mogą też być osobami, które są w trakcie przekwalifikowywania się ze względu na dysfunkcję. Pewne certyfikaty i dyplomy mogą nie mieć znaczenia dla dalszej kariery zawodowej, ze względu na brak możliwości zdrowotnych w tym obszarze. I Wypełniając przebieg kariery zawodowej bierzemy pod uwagę takie pytania, jak: Gdzie Pan/Pani pracował/a? Jak Pan/Pani znalazła pracę? (czy osoba brała udział w rozmowach kwalifikacyjnych jeżeli tak, to zainscenizować próbkę takiej rozmowy) Jak długo Pan/Pani pracował/a? 37

38 Czy może Pan/Pani podać kontakt do przełożonego? pytanie w celu możliwości weryfikacji informacji Jakie zajmował/a Pan/Pani stanowisko? Na czym polegała praca? Jakie były przydatne umiejętności? Jakie z tych umiejętności mogą się przydać w przyszłości? Jakie były przyczyny zwolnienia? (przejście na rentę, likwidacja stanowiska pracy/zwolnienia grupowe, zwolnienie z innych przyczyn jakich? Zakończenie pracy dorywczej, złe warunki finansowe, złe warunki pracy, ze względów rodzinnych, osobistych jakich? Z powodu choroby). Przebieg kariery zawodowej może zawierać informacje nieprzydatne ze względu na nabytą niepełnosprawność. Przekazując informacje w raporcie końcowym dla potencjalnego pracodawcy skupiajmy się na przydatnych informacjach. Może się zdarzyć, iż podczas rozmowy wystąpią rozbieżności pomiędzy np.: CV a informacjami uzyskanymi od ON. Należy to koniecznie zweryfikować, aby nie powielać w raporcie końcowym błędnych informacji. Weryfikacja danych może polegać na: dopytaniu, wyjaśnieniu zaistniałej niezgodności, telefonie do byłych pracodawców z zapytaniem o referencje, telefonie do doradców zawodowych w szkołach, jeżeli mam do czynienia z osobami nigdy niepracującymi z zapytaniem o umiejętności. I Poz. 35 i 36 dotyczą umiejętności pożądanych przez pracodawców. Jeżeli osoba z niepełnosprawnością potwierdzi posiadanie tych umiejętności, należy je zweryfikować przy pomocy prostego zadania: napisania krótkiej notatki na komputerze np. w języku, którego znajomość ON deklarowała lub przybrać inny wariant w zależności od zaznaczonego zakresu znajomości danej umiejętności. Jeżeli sami nie posiadamy danej umiejętności można przygotować nagranie lub zadanie w określonym języku na następne spotkanie. 38

39 Warto dopytać w przypadku biegłej znajomości języka o certyfikaty: CAE, ICFE, TLEC, BEC, inne. I Poz. 37 dotyczy innych przydatnych umiejętności zawodowych dla przyszłego pracodawcy. Aby uzyskać te informacje można skorzystać z przykładowych pytań: Jakie masz umiejętności, które wydają Ci się ważne? Posiadasz umiejętność prowadzenia pojazdów, jakie zastosowanie ma to w praktyce ze względu na niepełnosprawność? Jakie masz talenty z których jesteś dumny (czym obdarowała Cie natura)? Jakie zajęcia zawodowe najbardziej lubisz? Czego nauczyłeś się do tej pory i możesz zastosować w pracy? Jakie posiadasz umiejętności menedżerskie? Jakie posiadasz umiejętności specjalistyczne? Kto mógłby potwierdzić twoje umiejętności? Jakie masz umiejętności praktyczne, które możesz wykorzystać w pracy? Talenty ponadprzeciętne uzdolnienie np. muzyczne Umiejętności menedżerskie związane są z zarządzaniem pracownikami, dotyczą miękkich obszarów kierowania (motywowanie, coaching, budowanie zespołu), organizacji pracy (planowanie, przywództwo, delegowanie zadań, rozwiązywanie konfliktów) i strategicznych aspektów zarządzania (zarządzanie projektami, nowością, zmianą, przez cele). Umiejętności specjalistyczne mogą odnosić się do specjalistycznej wiedzy lub umiejętności (analizy, diagnozowanie, wiedza zawodowa, umiejętności IT, wykorzystywanie urządzeń i narzędzi). Podawane przez ON informacje należy odpowiednio zweryfikować poprzez telefon do osób, które mogą je potwierdzić. 39

40 OKREŚLENIE INNYCH WAŻNYCH OBSZARÓW DLA PODJĘCIA ZATRUDNIENIA ZAINTERESOWANIA I HOBBY I Pytania o zainteresowania i hobby służą ocenie życia społecznego, integracji ze środowiskiem. Należy dopytać o zainteresowania, żeby określić ich prawdziwość i zasięg: Co lubisz robić w wolnym czasie? Które zajęcia sprawiają Ci najwięcej przyjemności? Jakie masz zainteresowania (techniczne, społeczne)? Która dziedzina życia najbardziej cię interesuje? Jakie masz hobby, pasje? (Pasja jest to bardzo mocne zamiłowanie do czegoś, np. jeśli pasją jest wędkarstwo, to często wyjeżdża się łowić ryby, interesuje się gatunkami ryb, ma się dokładną wiedzę o sprzęcie wędkarskim, zna się nowinki, jakie są łowiska i gdzie?). 40

41 PREFERENCJE ZAWODOWE I OCZEKIWANIA ĆWICZENIE 1 Model A Opis ćwiczenia Preferencje zawodowe zamieszczone są w poniższej tabeli, którą osoba z niepełnosprawnością może uzupełnić według własnego uznania jeżeli stwierdzi, że ważny dla niej aspekt nie został ujęty. Ćwiczenie polega na zakolorowaniu danej preferencji w skali od % ważności, gdzie (informacja tylko do osoby prowadzącej proces): 1 25% oznacza nie ważny, mało ważny aspekt zatrudnienia, 26 75% oznacza średnio ważny, % oznacza ważny, najważniejszy aspekt zatrudnienia. Przykład: dotyczy formy zatrudnienia PREFERENCJE 1 25% 26 50% 51 75% % Stabilna forma zatrudnienia (etat) Interpretacja: forma zatrudnienia stanowi istotny aspekt zatrudnienia, dopuszczane są inne formy niż tylko etat. Pytania pogłębiające 1. Zaznaczyłeś 75% ważności stabilnego zatrudnienia co to dla Ciebie oznacza? 2. Zaznaczyłeś 75% ważności stabilnego zatrudnienia, to jaką elastyczną formę dopuszczasz w zatrudnieniu? (umowa zlecenia, zatrudnienie czasowe, na zastępstwo, o dzieło, telepraca, wolontariat, własna działalność). 41

42 3. Jeżeli preferujesz etat, to jaki dopuszczasz jego wymiar? (cały etat, 1/2 etatu, 3/4 etatu). 4. Jak to się stało, że wolisz pracę na etat, a nigdy nie byłeś w takiej formie zatrudniony? Ocena preferencji : I Przed przystąpieniem do ćwiczenia należy wyjaśnić poszczególne terminy, ale nie podawać znaczenia procentowego dla interpretacji. Osoba z niepełnosprawnością ma zaznaczać według swojego uznania, a % jest jedynie ułatwieniem w zakreślaniu. Ćwiczenie 1 A: PREFERENCJE 1 25% 26 50% 51 75% % Moje miejsce zamieszkania Praca na wolnym rynku Mieć kontakt z ludźmi Wykonywać zadania samodzielne Praca w domu Wynagrodzenie jako stała pensja 42

43 Atmosfera w pracy Interesująca praca Możliwość rozwoju 43

44 ĆWICZENIE 1. Model B Opis ćwiczenia Preferencje zawodowe zamieszczone są w poniższej tabeli, którą osoba z niepełnosprawnością może uzupełnić według własnego uznania, jeżeli stwierdzi, że ważny dla niej aspekt nie został ujęty. Ćwiczenie polega na podaniu przez osobę z niepełnosprawnością danej preferencji w skali od % ważności, gdzie (informacja tylko do osoby prowadzącej proces): 1 25% oznacza nie ważny, mało ważny aspekt zatrudnienia 26 75% oznacza średnio ważny % oznacza ważny, najważniejszy aspekt zatrudnienia Przykład: dotyczy formy zatrudnienia PREFERENCJE 1 100% Stabilna forma zatrudnienia (etat) 75,00% Interpretacja: forma zatrudnienia stanowi istotny aspekt zatrudnienia, dopuszczane są inne formy niż tylko etat. Pytania pogłębiające 1. Podałeś 75% ważności stabilnego zatrudnienia co to dla Ciebie oznacza? 2. Podałeś 75% ważności stabilnego zatrudnienia, to jaką elastyczną formę dopuszczasz w zatrudnieniu? (Umowa zlecenia, zatrudnienie czasowe, na zastępstwo, o dzieło, telepraca, wolontariat, własna działalność.) 3. Jeżeli preferujesz etat, to jaki dopuszczasz jego wymiar? (Cały etat, 1/2 etatu, 3/4 etatu.) 4. Jak to się stało, że wolisz pracę na etat, a nigdy nie byłeś w takiej formie zatrudniony? Ocena preferencji : 44

45 I Przed przystąpieniem do ćwiczenia należy wyjaśnić poszczególne terminy, ale nie podawać znaczenia procentowego dla interpretacji. Osoba z niepełnosprawnością ma podać liczbę procentową według swojego uznania. Ćwiczenie 1 B: PREFERENCJE 1 100% Moje miejsce zamieszkania Praca na wolnym rynku Mieć kontakt z ludźmi Wykonywać zadania samodzielne Praca w domu Wynagrodzenie jako stała pensja Atmosfera w pracy Interesująca praca Możliwość rozwoju 45

46 FORMULARZ OCENY PREFERENCJI Moje miejsce zamieszkania Interpretacja: (wpływ miejsca zamieszkania na podjęcie zatrudnienia) Pytania pogłębiające, przykłady: 1. Zaznaczyłeś x ważności w kwestii zmiany miejsca zamieszkania co to dla Ciebie oznacza? 2. Zaznaczyłeś x ważności stabilnego zatrudnienia, to znaczy że jesteś gotów/nie jesteś gotowy zmienić miejsce zamieszkania, z jakiego powodu? 3. Co stoi na przeszkodzie, aby pokonać te bariery? 4. Jaka podjąłbyś decyzję, gdybyś dostał bardzo dobrą ofertę pracy w innej miejscowości/wsi i dlaczego właśnie taką? Ocena preferencji: Praca na wolnym rynku Interpretacja: (ON dopuszcza zatrudnienie na wolnym rynku lub nie) Pytania pogłębiające, przykłady: 1. Zaznaczyłeś x ważności w kwestii pracy na wolnym rynku co to dla Ciebie oznacza? 2. Zaznaczyłeś x ważności pracy na wolnym rynku, to znaczy że jesteś gotów/nie jesteś gotowy zmierzyć się z konkurencją? Co ma na to wpływ? 3. Co stoi na przeszkodzie, np.: przygotować się do rozmowy kwalifikacyjnej? 4. Jakie inne zakłady pracy bierzesz pod uwagę przy zatrudnieniu? (Co myślisz o ZPCH, ZAZ y Zakłady Aktywności Zawodowej, własnej działalności) Ocena preferencji: (ocenę można pogłębić o takie aspekty, jak: chęć do zmiany postrzegania rynku pracy, swoich możliwości, wiary w siebie) 46

47 Mieć kontakt z ludźmi Interpretacja Pytania pogłębiające, przykłady: 1. Zaznaczyłeś x ważności w kwestii kontaktu z ludźmi co to dla Ciebie oznacza? 2. Zaznaczyłeś x ważności w kwestii kontaktu z ludźmi, to znaczy że wolisz pracować samodzielnie/w zespole / na stanowisku? Czy wolisz pracę z klientami? Dlaczego właśnie taką? 3. Co najbardziej istotnego jest w preferowanej przez Ciebie pracy? 4. Jakie trudności widzisz w pracy zespołowej/odosobnionej? 5. Jak to się stało, że wolisz pracę z ludźmi, a zawsze pracowałeś na samodzielnych stanowiskach? Ocena preferencji: (zweryfikować z informacjami uzyskanymi przy ocenie zawodowej) Wykonywać zadania samodzielne Interpretacja: Pytania pogłębiające, przykłady: 1. Zaznaczyłeś x ważności w kwestii wykonywania zadań samodzielnie co to dla Ciebie oznacza? 2. Zaznaczyłeś x ważności w kwestii wykonywania zadań samodzielnie, to znaczy że wolisz pracę zespołową? Dlaczego właśnie taką? 3. Wolisz pracę zespołową, a nie lubisz pracy z ludźmi wyjaśnij mi to proszę. 4. Jak oceniasz swoje umiejętności takie jak kreatywność, pomysłowość przydatne w pracy przy zadaniach samodzielnych? 5. Jakie trudności widzisz w pracy wymagającej samodzielnie podejmowanych decyzji? Ocena preferencji: 47

48 Praca w domu Interpretacja: Pytania pogłębiające, przykłady: 1. Zaznaczyłeś x ważności dotycząca pracy w domu co to dla Ciebie oznacza? 2. Zaznaczyłeś x ważności dla pracy w domu, to znaczy, że wolisz pracować sam, a poprzednio preferowałeś pracę w grupie, jak chciałbyś to pogodzić? Co bardziej uważasz za ważne? 3. Jakie korzyści widzisz w pracy w domu / w pracy poza domem? 4. Jakie trudności widzisz w pracy poza domem? Jak mógłbyś je pokonać? Ocena preferencji: (przy ocenie wziąć pod uwagę aspekt lęku związany z niepełnosprawnością, przystosowaniem społecznym) Wynagrodzenie jako stałą pensję Interpretacja: Pytania pogłębiające, przykłady: 1. Zaznaczyłeś x ważności w kwestii stałego wynagrodzenia co to dla Ciebie oznacza? 2. Zaznaczyłeś x ważności w kwestii wynagrodzenia, jakie inne formy dopuszczasz (prowizja, akord)? 3. Co najbardziej istotnego jest w w stałym wynagrodzeniu? 4. Jak prowizja mogłaby wpłynąć na Twoje zatrudnienie? Co w takim wynagrodzeniu najbardziej Ci przeszkadza? Czym to jest spowodowane? Ocena preferencji: (jak ważna jest zależność wynagrodzenia od własnego zaangażowania ON w pracy) 48

49 Atmosfera w pracy Interpretacja: Pytania pogłębiające, przykłady: 1. Zaznaczyłeś x ważności w kwestii atmosfery w pracy co to dla Ciebie oznacza? 2. Zaznaczyłeś x ważności w kwestii atmosfery w pracy, jak to się ma według Ciebie do utrzymania pracy u danego pracodawcy? 3. Jaki wpływ na Ciebie ma atmosfera? Co powoduje? 4. Jaki możesz mieć wpływ na atmosferę w pracy? Ocena preferencji: (w kontekście utrzymania pracy) Interesująca praca Interpretacja: Pytania pogłębiające, przykłady: 1. Zaznaczyłeś x ważności w kwestii interesującej pracy co to dla Ciebie oznacza? 2. Zaznaczyłeś x ważności w kwestii interesującej pracy, to jaki ma ona wpływ na utrzymanie pracy? 3. Co najbardziej istotnego jest w interesującej pracy? (Jej różnorodność, nowe wyzwania). 4. Co najbardziej istotnego jest w pracy rutynowej? (Jest łatwiej opanować zadanie). Ocena preferencji: 49

50 Możliwość rozwoju Interpretacja: Pytania pogłębiające, przykłady: 1. Zaznaczyłeś x ważności w kwestii możliwości rozwoju co to dla Ciebie oznacza? 2. Zaznaczyłeś x ważności w możliwości rozwoju, jaki to może mieć wpływ na utrzymanie pracy? 3. Co możesz sam zrobić, by się rozwijać? 4. Co powoduje, że nie jest to dla Ciebie ważne? Ocena preferencji: (porównać z formularzem rejestracyjnym i wyciągnąć wnioski, czy informacje z preferencjami są spójne) Preferencja dodana:... Interpretacja: Ocena preferencji: Preferencja dodana:... Interpretacja: Ocena preferencji: 50

51 OCZEKIWANIA Ważne dla wstępnej diagnozy są oczekiwania związane z przyszłą pracą. Do oceny oczekiwań podchodzimy w aspekcie udzielanych odpowiedzi, czy oczekiwania nie są wygórowane, czy są adekwatne do umiejętności, czy stanowią wymówkę, by zawsze być niezadowolonym, czy mają duży wpływ na decyzje o podjęciu pracy. Prowadząc luźna rozmowę należy umiejętnie dopytać ON, by diagnoza była trafna. Pomocnicze pytania i pogłębiające: 1. Jakich oczekujesz zarobków? (Czy nie uważasz, że to za dużo / za mało? Na co będziesz mógł sobie pozwolić, czego teraz nie masz?) 2. Czy pozycja firmy na rynku ma dla Ciebie znaczenie? Jeżeli tak / nie, to dlaczego? 3. Jakich oczekujesz dodatkowych świadczeń pozapłacowych od pracodawcy? (Dodatkowa opieka zdrowotna, ubezpieczenie na życie, bony towarowe, dopłaty do wypoczynku, dopłaty do mieszkania, dopłaty do wyżywienia). Czy to może przeważyć w decyzji o zatrudnieniu? 4. Jakie masz oczekiwania względem rehabilitacji, przystosowania miejsca pracy, pomocy przy rozpoczęciu pracy? 5. Jakiego uznania względem niepełnosprawności oczekujesz od pracodawcy? 6. Jakie masz oczekiwania względem współpracowników? 7. Czy jeszcze czegoś oczekujesz? 51

52 MOTYWACJA Badanie oparte jest na Bajce o Złotej Rybce i ma 2 modele: Model A (dwie wersje) Mapa marzeń, dla osób z niepełnosprawnością w zakresie dysfunkcji ruchowej kończyn dolnych i jednej kończyny górnej, oraz dysfunkcji słuchu Model B Lista marzeń, dla osób z dysfunkcją ruchu obu kończyn górnych i dysfunkcją wzroku Zadaniem osoby prowadzącej diagnozę jest wnikliwa obserwacja, notowanie ilości marzeń przed udzieloną pomocą w formie pytań, ilości marzeń w odpowiedzi na jedno pomocnicze pytanie. Mapa jest obrazem naszych pragnień i planów, jeżeli jest rozbudowana, to osoba z niepełnosprawnością ma dużą motywacje do jej realizacji, a co za tym idzie do pracy jako jednej z możliwości osiągnięcia celów. Model A wizualizacja marzeń, wersja uproszczona. Potrzebne materiały: Arkusza Złotej Rybki, kredki lub pisaki. Na wstępie opowiadamy Bajkę o Złotej Rybce w wersji skróconej, która ma doprowadzić do tego, by osoba z niepełnosprawnością wyraziła swoje marzenia. Rybak, co czterdzieści lat łowił ryby, ale kiepsko mu się wiodło, raz zarzucił sieci i patrzy, a tu rybka, mała, ale złota. Rybka prosi by ją puścił: Puść mnie, co tylko będziesz chciał, to Ci dam powiada rybka. Tym szczęśliwym Rybakiem jesteś TY i teraz możesz o wszystko poprosić Złotą Rybkę. Co to będzie? Dajemy Arkusz Złotej Rybki i prosimy, by osoba z niepełnosprawnością narysowała to, o co poprosiłaby złotą rybkę. 52

53 Arkusz złotej rybki: 53

54 Czekamy, aż osoba skończy zadanie, jeżeli osoba ma trudności należy pomóc zadając pytania pomocnicze. Czasem dopiero wtedy klienci zaczynają inaczej podchodzić do kwestii marzeń. Pytania pomocnicze: 1. Jakie masz marzenia dotyczące kariery, pracy zawodowej? 2. Jakie masz marzenia dotyczące podróży, bliskich i dalekich? 3. Jakie masz marzenia, co do pieniędzy, bogactwa, sławy? 4. Z kim chciałbyś przebywać? 5. O czym marzysz, jeżeli chodzi o zdrowie, kondycje fizyczną? 6. O czym marzysz w miłości? 7. Jaki chcesz mieć dom? 8. Jaką chcesz mieć rodzinę? 9. Czego chciałbyś się nauczyć? 10.Co jeszcze chcesz mieć? 11.Jaki chcesz być? 12.Jakich chcesz mieć przyjaciół? Model A wizualizacja marzeń, wersja rozbudowana. Potrzebne materiały: arkusz papieru A1, różnorodne zdjęcia z kolorowych gazet w sporej ilości, klej, kredki, pisaki, nożyczki. Na wstępie opowiadamy Bajkę o Złotej Rybce w wersji skróconej, która ma doprowadzić do tego by osoba z niepełnosprawnością wyraziła swoje marzenia. Rybak, co czterdzieści lat łowił ryby, ale kiepsko mu się wiodło, raz zarzucił sieci i patrzy, a tu rybka, mała, ale złota. Rybka prosi by ją puścił: Puść mnie, co tylko będziesz chciał, to Ci dam powiada rybka. 54

55 Tym szczęśliwym Rybakiem jesteś TY i teraz możesz o wszystko poprosić Złotą Rybkę. Co to będzie? Zadanie polega na wyszukaniu przez osobę z niepełnosprawnością odpowiednich zdjęć obrazujących marzenia. Dajemy ON pełną swobodę i czekamy, aż skończy, jeżeli osoba ma trudności należy pomóc zadając pytania pomocnicze. Pytania pomocnicze: 1. Jakie masz marzenia dotyczące kariery, pracy zawodowej? 2. Jakie masz marzenia dotyczące podróży, bliskich i dalekich? 3. Jakie masz marzenia, co do pieniędzy, bogactwa, sławy? 4. Z kim chciałbyś przebywać? 5. O czym marzysz, jeżeli chodzi o zdrowie, kondycje fizyczną? 6. O czym marzysz w miłości? 7. Jaki chcesz mieć dom? 8. Jaką chcesz mieć rodzinę? 9. Czego chciałbyś się nauczyć? 10.Co jeszcze chcesz mieć? 11.Jaki chcesz być? 12.Jakich chcesz mieć przyjaciół? Model B Lista marzeń Potrzebne materiały: arkusz Lista marzeń Na wstępie opowiadamy Bajkę o Złotej Rybce w wersji skróconej, która ma doprowadzić do tego, by osoba z niepełnosprawnością wyraziła swoje marzenia. 55

56 Rybak, co czterdzieści lat łowił ryby, ale kiepsko mu się wiodło, raz zarzucił sieci i patrzy, a tu rybka, mała, ale złota. Rybka prosi by ją puścił: Puść mnie, co tylko będziesz chciał, to Ci dam powiada rybka. Tym szczęśliwym Rybakiem jesteś TY i teraz możesz o wszystko poprosić Złotą Rybkę. Co to będzie? Osoba prowadząca proces doradczy, prowadząc luźną rozmowę wypełnia listę marzeń na podstawie uzyskanych odpowiedzi na zadawane pytania: 1. Jakie masz marzenia? 2. Jakie jeszcze? Po wyczerpaniu pomysłów zadajemy pytania pomocnicze. Pytania pomocnicze: 1. Jakie masz marzenia dotyczące kariery, pracy zawodowej? 2. Jakie masz marzenia dotyczące podróży, bliskich i dalekich? 3. Jakie masz marzenia, co do pieniędzy, bogactwa, sławy? 4. Z kim chciałbyś przebywać? 5. O czym marzysz, jeżeli chodzi o zdrowie, kondycje fizyczną? 6. O czym marzysz w miłości? 7. Jaki chcesz mieć dom? 8. Jaką chcesz mieć rodzinę? 9. Czego chciałbyś się nauczyć? 10.Co jeszcze chcesz mieć? 11.Jaki chcesz być? 12.Jakich chcesz mieć przyjaciół? 56

57 PODSUMOWANIE ĆWICZENIA (Wnioski na temat tego, jak osoba z niepełnosprawnością widzi swoja przyszłość, czy marzenia stanowią motywację do działania, do podjęcia pracy zarobkowej, czy boi się marzyć bo się nie spełni, nie widzi sensu marzeń, zakłada, że nie ma wpływu na realizację marzeń, widzi lub nie widzi swojej przyszłej pracy. Wnioski maja prowadzić do oceny stopnia zaangażowania w życie społeczne i pracę, czy praca stanowi dla ON ważny obszar życia, czy ma dość motywacji, by szukać, zdobyć i utrzymać pracę. Czy jest pogodzony ze swoją niepełnosprawnością). Pytania pomocnicze: 1. Co sprawiło Ci najwięcej trudności przy określaniu marzeń? 2. Jakie widzisz szanse na ich realizacje? 3. Co najbardziej Cię ogranicza w snuciu marzeń? 4. O czym kiedyś marzyłeś, co się spełniło? Jak to się stało? Kto Ci pomógł w realizacji marzenia? 5. Które z tych marzeń jest dla Ciebie najważniejsze? 6. Kto może sprawić, by część tych marzeń się spełniło? 57