WSPOMAGANIE DECYZJI MENEDŻERA SYSTEMU Z UWZGLĘDNIENIEM KOGENERACJI NA LOKALNYM RYNKU ENERGII

Transkrypt

1 WSPOMAGANIE DECYZJI MENEDŻERA SYSTEMU Z UWZGLĘDNIENIEM KOGENERACJI NA LOKALNYM RYNKU ENERGII Autor: Eugeniusz M. Sroczan ( Rynek Energii nr 6/2013) Słowa kluczowe: zarządzanie energią, profil odbiorcy, rozdział obciążenia, kogeneracja, wspomaganie decyzji Streszczenie. Generacja rozproszona obejmująca również kogenerację stawia nowe wymagania metodom zarządzania pracą urządzeń wytwórczych powiązanych mikrosiecią. W niniejszej pracy współpracę ekonomiczną rozproszonych źródeł energii, również odnawialnej, optymalizuje się uwzględniając rozdział obciążeń w formie przyjętej dla systemu elektroenergetycznego. Niedobór mocy generowanej w mikrosieci pokrywają elektrownie systemu przesyłowo-rozdzielczego. Do rozwiązania zadania współpracy źródeł odnawialnych energii użyto systemu agentów modelujących charakterystyki odbiorców prosumentów oraz charakterystyki elektrowni systemowych oraz realizujących obliczenia ekonomicznego rozdziału obciążenia. 1. WPŁYW PROFILU ENERGETYCZNEGO ODBIORCY NA LOKALNY RYNEK ENERGII Generowanie energii elektrycznej przez rozproszone źródła w sensie topologii i mocy jednostkowej pozwala ją generować w miejscu pozyskania energii pierwotnej i jednocześnie zużywania jej postaci przetworzonej przez odbiorców. Stanowi to dodatkowy czynnik komplikujący proces optymalizacji związany z minimalizacją kosztu pozyskanej energii końcowej. Wynika to ze zmniejszenia obszaru zasilanego przez dane źródło energii i w związku z tym, z faktu zmniejszenia liczby odbiorców tworzących lokalny rynek energii. Powoduje to zwiększenie zakresu dynamiki obciążeń źródeł, wywołane brakiem statystycznego wyrównania poziomu wartości chwilowej mocy zapotrzebowanej [8]. Dotyczy to zarówno obciążenia elektrycznego jak i cieplnego. Uwzględnienie kogeneracji rozproszonej (Dispersed CHP) jest istotne, bo powoduje, w sposób naturalny, uzależnienie możliwości generowania obciążenia elektrycznego od poboru mocy cieplnej przez użytkowników końcowych [3, 14]. W celu określenia profilu zmienności obciążenia poddano analizie wartości mocy pobieranej z sieci zasilającej nn, przez zespół trzech budynków parterowych mieszkalnych i typu biurowego (łącznie 8 izb i powierzchnie towarzyszące) pobierających wyłącznie energię elektryczną. Obciążenie rejestrowane uwzględnia wartość mocy P g generowaną przez własne źródło zasilania zainstalowane u odbiorcy końcowego energii elektrycznej [2, 23]. Moc własnego źródła spowodowała obniżenie mocy P dms pobieranej ze źródeł pracujących w mikrosieci połączonej z siecią przesyłowo-rozdzielczą zgodnie z zależnością:

2 gdzie: P dms moc zapotrzebowana pobrana z mikro-sieci (MS), P gwk moc generowana przez własne źródło k-tego odbiorcy, t czas wystąpienia chwilowej wartości obciążenia. Częstość występowania charakterystycznych przedziałów mocy w ciągu doby pomiarowej przedstawiono w tabeli 1. Pogrubiona czcionka wskazuje poziomy mocy istotne dla współpracy mikrosieci z systemem elektroenergetycznym. Z danych zawartych w tabeli 1 wynika, iż brak poboru mocy i moc zapotrzebowana Pdt 500 W występuje przez około 70,42 % czasu trwania analizowanego okresu. Obciążenia zawarte w przedziałach mocy rzędu W występują przez 12,01 % badanego czasu, W przez 3,47 % oraz W przez 5,21 % tego okresu. Rozkład obciążeń określony udziałem energii A pt [%] pobranej w ustalonych przedziałach mocy pobieranej przyjmuje charakter pokazany na rysunku 1. Odniesienie stanowi energia A d pobrana w badanym okresie.

3 Możliwość zmiany tego rozkładu zależeć będzie od przyjętej strategii działania odbiorcy energii oraz polityki energetycznej przyjętej na lokalnym rynku energii (LRE) w odniesieniu do dostaw energii elektrycznej oraz ciepła [19]. Ponadto decydujące znaczenie ma techniczne wyposażenie budynków (obiektów), zwłaszcza w zautomatyzowane instalacje elektryczne i grzewcze [10, 21, 24]. Z punktu widzenia lokalnego rynku energii czynnikiem istotnym jest rodzaj energii pierwotnej wykorzystywanej w układach zasilania odbiorców oraz stałość jej podaży przy niskiej i stabilnej cenie uzasadnionej ekonomicznie [19, 26]. 2. CZYNNIKI INTEGRUJĄCE INSTALACJE OBIEKTÓW I SIECI Optymalizacja poziomu zużycia energii przez odbiorcę oraz związanych z tym kosztów eksploatacyjnych obiektów i budynków wymaga zintegrowania ich technicznego wyposażenia. Przyczyną działań optymalizacyjnych, oprócz powodów technicznych i ekonomicznych, jest także konieczność obniżenia energochłonności komfortu użytkowników obiektów spowodowana przez ograniczenia określane kolejnymi dyrektywami Parlamentu Europejskiego i Rady (PEiR), wdrażanymi w danym kraju stosownymi rozporządzeniami poszczególnych ministrów [5]. Wynikają z nich nowe trendy rozwoju i modernizacji systemu energetycznego, czyli źródeł energii oraz sieci i instalacji odbiorczych, a także odbiorników energii elektrycznej i ciepła. Czynnikiem istotnym ekonomicznie, ze względu na efektywność wykorzystania energii pierwotnej, jest premiowanie generowania energii elektrycznej w skojarzeniu z generacją ciepła na cele grzewcze, czyli kogeneracja CHP (ang. combined heat and power). Czynniki wywołujące konieczność integracji instalacji stanowiących techniczne wyposażenie związane są z ekonomiką zasilania energią danego obiektu [7, 17, 25].

4 Współczesne tendencje związane z integracją systemów zarządzania prowadzą do zastosowania systemów ICT (ang. information and communication technologies), umożliwiających wymianę informacji i swobodne sterowanie procesami produkcyjnymi i decyzyjnymi [6, 22]. W energetyce ICT mogą sterować pracą urządzeń energetycznych, przy zastosowaniu techniki optymalizacji wielokryterialnej, na dowolnie dużym obszarze. Istotnymi czynnikami, z punktu widzenia energetyki, są w tym przypadku parametry określające sposób zachowania się użytkowników końcowych energii, czyli ich profile energetyczne oraz wyposażenie techniczne (instalacje) obiektów [10, 11, 12]. Dla systemu energetycznego istotne będą: struktura źródeł energii, jaką dysponują indywidualni producenci i jednocześnie konsumenci energii elektrycznej (prosumenci) i coraz częściej również ciepła oraz możliwości ich ekonomicznej współpracy w ramach mikrosieci [6, 15, 16, 17, 18]. 3. WYPOSAŻENIE TECHNICZNE KOŃCOWYCH ODBIORCÓW ENERGII Cechy współczesnych instalacji grzewczych i elektrycznych związane są z ich rodzajem, sposobem wykonania oraz funkcjonalnością i możliwością zintegrowania w systemie zarządzania całym budynkiem (obiektem) oraz jego otoczeniem. Dlatego zwraca się uwagę na: - elastyczny układ zasilania odbiorników [10, 11], - zdalne sterowanie pracą odbiorników [11], - optymalizację poziomu zużycia energii [21, 22], - włączenie procedur zarządzania energią w system automatyki budynkowej [25]. Typowy budynek wolnostojący - rezydencja - spełniający zasady oszczędności energetycznej wykorzystuje do powtórnego użycia energię cieplną wprowadzoną i wyprowadzaną do otoczenia przez systemy grzewcze, wentylacyjne i klimatyzacyjne [10]. Proces odzysku realizuje system automatyki HVAC (ang. heating, ventilation, air condition) we współpracy z systemem instalacji inteligentnych, stosowanych w instalacjach elektrycznych [2, 11, 12, 24]. Dzięki instalacjom tego typu uwzględnia się ciepło odpadowe pracujących odbiorników energii oraz odzyskuje się ciepło zawarte w ściekach i zużytym powietrzu usuwanym na zewnątrz budynku. Na rysunku 2. przedstawiono strukturę powiązań instalacji związanych z zasilaniem energią analizowanego obiektu. Uwzględniono dwie postacie energii - ciepło i energię elektryczną oraz typowe postacie energii pierwotnej możliwej do zastosowania w obiekcie wolnostojącym. Założono istnienie systemu IT integrującego działania poszczególnych elementów systemu zasilania energią. Uwzględniając współczesne trendy zarządzania procesami generacji i transmisji postaci użytkowych mocy i energii zapotrzebowanej przez użytkowników końcowych [6, 7, 8, 9, 14, 16] można przyjąć, że opisana struktura spełnia warunki konieczne do współpracy z inteligentnymi sieciami lub mikrosieciami (ang. SG/MG - Smart grid/micro grid) [4, 16, 17, 18].

5 Instalacja rozprowadzająca ciepło w budynku uwzględnia ciepło pochodzące z: kolektorów słonecznych, gruntowego przeponowego wymiennika ciepła oraz nasłonecznionych ścian. Źródłem o sterowanej mocy jest ogniwo paliwowe pracujące w skojarzeniu. Ciepło pozyskiwane jest gromadzone w zasobniku ciepła dzięki pracy pompy ciepła podnoszącej parametry dolnych źródeł do wymagań instalacji budynkowej. Z zasobnika zasilane są obwody grzewcze (co) oraz instalacja rozprowadzająca ciepłą wodę użytkową (cwu). Wzajemne zależności pomiędzy współpracującymi źródłami energii ilustruje rysunek 2. [10]. Instalacja elektryczna składa się z dwóch podsystemów: stałoprądowego i prądu przemiennego. Należy zwrócić uwagę na możliwość współpracy odnawialnych źródeł energii (OZE) po stronie prądu stałego. Integracja po stronie prądu stałego ma teę właściwość, że nie stwarza problemów znamiennych dla systemu prądu zmiennego zgodność częstotliwości (synchronizm) oraz faz napięcia i prądu [20]. Przy jednoczesnym zastosowaniu baterii akumulatorów źródło energii elektrycznej uzyskuje cechy pożądane dla układu: źródło energii odnawialnej odbiornik, ponieważ umożliwia magazynowanie energii w okresie jej największej podaży, zmiennej i typowej dla OZE (w tym przypadku energii słonecznej i/lub wiatru) i użytkowanie w czasie największego zapotrzebowania na moc i energię. Przy założeniu, że odbiorca jest częściowo zasilany z własnego źródła energii elektrycznej o mocy generowanej znamionowej P gwn = 1000 W, zmienność poboru mocy ze źródeł systemowych ulegnie zmianie. Rozważyć można następujące przypadki pochodzenia mocy generowanej Pgwt : - siłownia wiatrowa, - ogniwo fotowoltaiczne, - agregat spalinowo-elektryczny, - mikroelektrownia wodna, - ogniwo paliwowe typu PEMFC - proton exchange membrane fuel cell [14].

6 W każdym wariancie zasilania od źródła energii wymaga się ciągłości dostaw przy zachowaniu wymaganej elastyczności poziomu generowanej mocy -zgodnie z oczekiwaniami użytkownika. Uwzględniając zasady kogeneracji wymagania zmienności obciążenia elektrycznego muszą być skorelowane z obciążeniem cieplnym. Z punktu widzenia LRE oznacza to konieczność utrzymywania stosownego poziomu mocy w ramach mikrosieci albo w źródłach systemowych (KSE), które pracują w tym przypadku w trybie buforowym. Dodatkowo proces komplikuje uwzględnianie założonego udziału odnawialnych źródeł energii (OZE) w strukturze generacji energii elektrycznej (również ciepła dla celów grzewczych) [7, 13]. 4. DOBÓR I PROGRAMOWANIE PRACY ŹRÓDEŁ ENERGII W MIKROSIECI Moc zapotrzebowana przez odbiorców mikrosieci w okresie optymalizacji zależy od liczby i sposobu pracy odbiorników energii. W omawianym przypadku jest ona symulowana przez zbiór krotek : gdzie: k -numer grupy odbiorów, t on,k,j - chwila załączenia odbiorów grupy, t k,j - czas pracy odbioru [21]. Suma mocy generowanej przez źródła mikrosieci, z uwzględnieniem ich naturalnych ograniczeń wynosi Koszt generowanej energii jest minimalizowany zarówno dla źródeł mikrosieci jak i systemu SEE. Koszt pracy C SEE obliczany dla źródeł systemu (SEE) ma postać a koszt C MS obliczany dla źródeł mikrosieci (MS): przy spełnieniu warunków: zakresu obciążania źródeł zachowania bilansu mocy i zasad ekonomicznego rozdziału obciążenia między współpracujące źródła

7 Zastosowano oznaczenia: P gms - moc generowana źródeł MS, C(P g ) - koszt generacji, P gmin, P gmax - minimalna i maksymalna moc generowana, i - numer źródła, j - numer kolejnego odbioru, k - współczynnik oznaczający możliwość odstawienia źródła (k=0) i konieczność pracy (must run) k=1,, K, - równoważniki przyrostu kosztu generacji w elektrowni wodnej, wiatrowej i cieplnej. Źródła energii odnawialnej cechują się pewną efemerycznością, ich moc i gęstość energii podlega zjawiskom atmosferycznym. Ograniczona przewidywalność wydajności OZE sprawia, że planowanie pracy źródeł energii z dłuższym wyprzedzeniem czasowym będzie nieprecyzyjne lub wręcz niemożliwe. Dla KSE, jako systemu nadrzędnego dla LRE, oznacza to konieczność utrzymywania stosownej rezerwy mocy, której wartość powinna być określona w ramach zadań realizowanych przez zintegrowany system teleinformatyczny wspierający zarządzanie pracą urządzeń objętych działaniem LRE oraz KSE. (rys. 2. i 3.)

8 Tok obliczeń optymalizacyjnych jest realizowany przez system agentów ABS (agent-based system) [17, 26], którego algorytm działania definiują operacje doboru i programowania pracy źródeł współpracujących w mikrosieci. Strukturę systemu przedstawia rysunek 4. Wzajemne uwarunkowania decydujące o współpracy źródeł na LRE przedstawia struktura opisująca LRE jako zbiór źródeł i odbiorów energii, przy czym źródła sklasyfikowano z uwzględnieniem postaci energii pierwotnej właściwej do zastosowania w mikrosieci. Opisana struktura jest typową realizacją idei mikro-sieci, a biorąc pod uwagę sposób sterowania jej pracą można ją określić mianem mikrosieci inteligentnej (smart grid). LRE jako podsystem KSE powinien być samowystarczalny w sensie zachowania bilansu mocy generowanej P gt i pobieranej P dt. Ze względu na dynamikę zmian obciążenia warunek ten może być spełniony tylko wtedy kiedy istnieje zasilanie z sieci KSE. Dynamika obciążenia jest spowodowana przez odbiorcę końcowego, jego potrzeby wynikające z prowadzenia gospodarstwa domowego, pracy zawodowej (warsztat produkcyjny albo usługowy) oraz wypoczynku. Ograniczenie zakresu dynamiki obciążenia u odbiorców końcowych, prowadzące do zmiany ich profilu energetycznego, jest możliwe tylko dzięki zautomatyzowaniu układu zasilania energią elektryczną i również ciepłem lub chłodem. Realizacja tego procesu musi być poprzedzona

9 pracami projektowymi dotyczącymi zarówno struktury wyposażenia technicznego budynku uwzględniającego dostępne postacie energii pierwotnej jak i struktury instalacji odbiorczych elektrycznych i grzewczych [3, 4, 10, 24] albo systemów [15, 16, 18, 19, 20, 21]. Istotnym działaniem na etapie projektowym jest podział odbiorników energii na grupy o zróżnicowanym priorytecie zasilania, dobranym tak aby uzyskać znaczące wyrównanie poziomu mocy pobieranej, bez pogorszenia poziomu komfortu użytkownika. Dodatkowym efektem sterowania poborem energii będzie realizacja procesu zarządzania energią u odbiorcy w odpowiedzi na opcje popytowo-podażowe (DSM - demand side management) dostawcy energii. W mikro-sieci czynnikiem istotnym jest zachowanie równowagi mocy [15] oraz poziomu napięcia [15]. Decydujące znaczenie ma jednak struktura instalacji technicznych obiektów przyłączonych do mikrosieci. 6. ZMIANA PROFILU ODBIORCY ENERGII ELEKTRYCZNEJ I CIEPŁA Zmienność chwilowego obciążenia analizowanego odbiorcy (tab. 1., rys. 1.) w czasie pozwala ocenić wpływ mocy źródła energii znajdującego się w gestii odbiorcy na poziom mocy P SEdt pobieranej z sieci energetyki zawodowej albo sprzedawanej do tej sieci nadwyżki mocy P gwt. Generowanej przez własne ywdło. Bilans mocy zapotrzebowanej przez odbiorcę w danej chwili i generowanej przez źródło (źródła) własne P gwt odbiorcy pozwala obliczyć wartość mocy pobranej z systemu elektroenergetycznego (SE) jako P dset = P dt P gwt. Uwzględniając własne źródło udział energii generowanej na rzecz odbiorcy w poszczególnych pasmach mocy przez źródła systemowe (SE) będzie się zmieniał w sposób pokazany na rysunkach 5 i 6. Wartość mocy maksymalnej pobranej z SE spadła z 24,5 kw do 23 kw, a wartość mocy średniej z 2,007 kw do 0,507 kw. Należy podkreślić, że odbiorca stał się również dostawcą energii w przedziałach czasu, w których moc generowana przez własne źródła spełnia warunek P dt < P gwt. Warunkiem koniecznym jest w tym przypadku pochodzenie energii pierwotnej przetwarzanej na elektryczną - pochodzi ze źródła odnawialnego albo pochodzi z układu ywaniem cyjnego CHP. Czynniki pogodowe, wpływające na ekonomikę generacji energii elektrycznej i ciepła w skojarzeniu (CHP) najsilniej objawiają się w porze letniej i zimowej. W zależności od przyjętej technologii przetwarzania energii pierwotnej (rys. 2.) można przyjąć pewne strategie zarządzania generacją energii ywatrycznej na poziomie LRE, które pozwolą zminimalizo yw koszt energii końcowej, uwzględniając ograniczenia wprowadzane przez obowiązującą politykę energetyczną [5, 6, 7, 19, 26].

10 Obniżenie mocy pobieranej przez odbiorcę z sieci SE wynika z faktu generowania 1 kw mocy elektrycznej oraz 4 kw mocy cieplnej odbieranej z układu chłodzenia ogniwa paliwowego PEMFC [1]. Zatem obciążenie elektrycz y zostało zredukowane o wartość ycy pobieranej dotychczas przez elektryczny układ grzewczy oraz moc P gwt generowaną przez własne źródło. Oznacza to jednocześnie, że zmianie uległ rodzaj źródła ciepła dostarczanego do systemu ogrzewania w analizowanym obiekcie - rezydencji. Jest to skutek zastoso ywan ogniwa paliwowego z jonową membraną, zasilanego gazem ziemnym, które przetwarza energię reformowanego gazu na prąd ywatryczny oraz dostarcza określoną krotność mocy ywatrycznej w postaci ciepła [1, 14]. Proces przetwarzania energii pierwotnej - gazu - charakteryzuje się skojarzeniem podobnym do procesu realizowanego w elektrociepłowni. Powoduje to konieczność odbierania energii elektrycznej i ciepła, jako energii odpadowej dla procesu generowania energii elektrycznej. Reasumując program pracy źródła energii elektrycznej musi być koordynowany z zapotrze ywaniem obiektu na ciepło [3]. Dla odbiorcy z kolei owa nieokreśloność jest przyczyną, dla której musi być prowadzona polityka zarządzania poborem mocy, którą wspomagają systemy IT w postaciach: zarządzania energią - energy management system (EMS) i demand side management (DSM) oraz reakcji odbiorcy - demand side response (DSR). Zastosowania techniki IT u odbiorcy pokazano na rysunku 4. Przy większej liczbie instalacji generacji rozproszonej poziom mocy pobieranej z SE będzie znaczący ale możliwy do uzyskania dzięki automatyzacji procesu sterowania procesem generacji energii elektrycznej w SE oraz automatyzacji sieci i instalacji zasilających u odbiorców końcowych energii. Będzie to możliwe wówczas, kiedy w przypadkach ograniczenia mocy źródeł pierwotnych odbiorca końcowy zredukuje moc zapotrzebowaną do poziomu zapewniającego akceptowany przez niego komfort energetyczny oraz koszt zasilania z SE wynikający z utrzymywania rezerwy [2, 23].

11 System zasilania ciepłem i instalację elektryczną zasilającą integruje (rys. 3.) układ sterujący pracą odbiorników zarówno energii cieplnej jak i elektrycznej w postaci instalacji inteligentnej. Przebieg zmienności poboru mocy u odbiorcy, pokazany na rysunku 6. można uzyskać przy pomocy symulatora [21], korzystając z zależności (1) i (2). Symulator pozwala określić możliwe skoki obciążenia w pewnych strefach czasowych doby wywołane przyzwyczajeniami odbiorcy oraz rodzajem urządzeń stanowiących wyposażenie techniczne domu. Znając moce znamionowe urządzeń zasilanych można określić grupę urządzeń (lub pojedyncze urządzenia), którego moc wyznacza aktualne obciążenie instalacji zasilającej. Szczyty obciążenia (rys. 6.) wywołane włączeniem odbiornika o mocy zainstalowanej rzędu 18 kw wynikają z użytkowania przepływowego podgrzewacza wody. Symulator jest przydatny w fazie projektowej a podczas eksploatacji funkcję tę może spełniać współczesny licznik energii. Istotną cechą wybranego systemu instalacji musi być otwarty protokół transmisji, który pozwala na zastosowanie kompatybilnych elementów pomiarowych (czujników) oraz wykonawczych dostarczanych przez dowolnego producenta [2, 11, 12, 23, 24].

12 7. PODSUMOWANIE Systemy teleinformatyczne (IT) w elektroenergetyce (szerzej - w energetyce) w coraz większym stopniu wspierają procesy decyzyjne związane ze sterowaniem pracą urządzeń, na poziomie pozwalającym optymalizację procesu generowania energii elektrycznej i jej przetwarzania w postać użyteczną. Integracja autonomicznych układów sterowania, transmisji danych (SCADA) i wspomaganie zarządzania umożliwia techniczną realizację pracy elektrowni tworzących układ rozproszony połączony siecią inteligentną. Układ ten może współpracować z systemem instalacji inteligentnych (IBS), uzyskuje się w ten sposób optymalne uelastycznienie odbiorcy końcowego objawiające się przez działanie DSR demand side re-sponse. Integracja procesów sterowania poborem energii u odbiorcy końcowego jest możliwa wówczas, kiedy obwody instalacji odbiorczej zostaną odpowiednio skonfigurowane a funkcję decydenta spełnia inteligentny system sterowania. Współczesne technologie pomiarowe można rozszerzyć o funkcje właściwe systemom zarządzania procesami, tworząc inteligentny licznik energii z zaimplementowanymi funkcjami zarządzania (AMM automated metering management) popytem i podażą energii elektrycznej i odpowiednio ciepła. Powstały w ten sposób tor komunikacji dostawca odbiorca pozwala dostawcy spowodować pożądaną reakcję odbiorcy. Obie strony osiągnąć mogą tym samym oczekiwane efekty ekonomiczne. Efekty ekonomiczne uzyskane ze wspomaganego zarządzania pracą lokalnego rynku energii wymagają zastosowania coraz to nowych osiągnięć z dziedziny informatyki, automatyki i współczesnej energetyki. LITERATURA [1] Ballard FCgen 1020 karta katalogowa (dostęp w dniu , 11:09). [2] Bober D.: Zasilanie odbiorcy w energię elektryczną poprzez tryby zasilania. Rynek Energii, 2008 nr 1 (74). s [3] Chmielnicki W. J: Energy management of district heating in buildings. Rynek Energii, 2010 nr 5 (90), s [4] Deszczyński B., Świrski K., Badyda K.: Nowoczesne systemy informatyczne dla optymalizacji pracy zasobnika ciepła. Rynek Energii, 2010 nr 5 (90), s [5] Dyrektywa PEIRUE 2004/8/WE z dnia 11 lutego 2004 r. W sprawie wspierania kogeneracji w oparciu o zapotrzebowanie na ciepło użytkowe na wewnętrznym rynku energii oraz zmieniająca dyrektywę 92/42/EWG, Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, L 52/50 (dostęp (dostęp z dnia ). [6] Hatziargyriou N., i inni: Microgrids Large Scale Integration of Microgeneration to Low Voltage Grids. CIGRE. 2006, C6-309.

13 [7] Jędral W.: Efektywność energetyczna jako ważny zasób energetyczny porównanie z wybranymi źródłami energii. Rynek Energii, 2011 nr 4 (95), s [8] Kamińska-Chuchmała A., Wilczyński A.: Analiza porównawcza różnych modeli przestrzennych prognoz obciążeń elektrycznych. Rynek Energii, 2011 nr 4 (95), s [9] Kłos M., Paska J.: Metodyka oceny ekonomicznej opłacalności magazynowania energii elektrycznej. Rynek Energii nr 3(106), s [10] Koczyk H., Antoniewicz B.: Nowoczesne wyposażenie techniczne domu jednorodzinnego. Instalacje sanitarne i grzewcze. PWRiL Poznań 2004 [11] Książkiewicz A.: Możliwości sterowania oświetleniem z wykorzystaniem elementów KNX. W: Sroczan E., (red.). Współczesne urządzenia oraz usługi elektro-energetyczne, telekomunikacyjne i informatyczne. Optymalizacja dostaw i rozdziału energii oraz przesyłania informacji w inteligentnych obiektach. Wyd. Oddz. Poznańskiego SEP. Poznań ISBN s [12] Kubiak Z., Urbaniak A.: Sieci bezprzewodowe dla systemów zdalnych pomiarów. Rynek Energii, 2010 nr 2 (87),. s [13] Malko J.: Ocena efektywności smart grid. Case study: USA.. Rynek Energii, 2012 nr 3(100), s [14] Milewski J., Badyda K., Misztal Z., Wołowicz M.: Combined Heat and Power Unit Based on Polymeric Elektrolyte Membrane Fuel Cell in a Hotel Application. Rynek Energii, 2010 nr 5 (90). s [15] Nahorski Z., Radziszewska W., Parol M., Pałka P.: Inteligentne systemy bilansowania mocy w mikrosie-ciach elektroenergtycznych. Rynek Energii, 2012 nr 1(98). s [16] Oprea D., Grünwald O.: Optimization model for electric power generation mix in Czech Republic. Rynek Energii, 2013 nr 2 (105). s [17] Oliveira C.B., Brito A.C.: Distributed Agent Based Simulation Framework. W: The 2013 European Simula-tion and Modelling Conference. EUROSIS-ETI Publication, Ostend, Belgium, p [18] Pamuła A., Zieliński J. S.: Sterowanie i systemy informatyczne w mikrosieciach. Zeszyt Tematyczny Rynek Energii, nr I/III 2009, s [19] Parol M., Aspekty rynkowe i prawne funkcjonowania mikrosieci niskiego napięcia. Rynek Energii, 2011 nr 4 (95). s [20] Paska J., Michalski Ł., Molik Ł., Kocęba M.: Wy-korzystanie mikrosieci prądu stałego do integracji rozproszonych źródeł energii. Rynek Energii. nr 2 (87) s [21] Sroczan E. M., Urbaniak A.: Simulation of Processes of Electricity Generation Integrated in Smart Grid Model Management. W: Onggo S., Kavicka A. (Eds), The 2013 European Simulation and Modelling Con-ference. EUROSIS-ETI Publication, Ostend, Belgium s [22] Sroczan E. M.: Zagadnienia integracji systemów IT w układach rozproszonej generacji energii elektrycznej. Przegląd Elektrotechniczny. 2010, nr 4 s [23] Sroczan E.: Zastosowanie automatycznego odczytu liczników AMR i AMM w systemach z rozproszoną generacją energii. Wiadomości Elektrotechniczne nr 7/2010. s [24] Sroczan E.: Nowoczesne wyposażenie techniczne domu jednorodzinnego. Instalacje elektryczne. Wyd. PWRiL Poznań ss [25] Sroczan E.: Zarządzanie energią w zintegrowanych instalacjach budynku inteligentnego, Rynek Energii, 1999 nr 1 (20), s [26] Zhang T., Siebers P-O, Aickelin U.: Modelling electricity consumption in office buildings: An agent based approach, Energy and Buildings, Volume 43, Issue 10, October 2011, Pages , ISSN , (dostęp z dnia )

14 AIDING DECISION OF MANAGER OF POWER SYSTEM CONSIDERING CO-GENERATION ON LOCAL MARKET OF ENERGY Key words: energy management, energy profile, load dispatch, cogeneration, decision support Summary. The dispersed generation, also including the cogeneration, places new demands on management methods work of energetic devices connected to the microgrid. In this paper, the economic cooperation of dis-tributed energy resources, including renewable energy, take into account optimal load distribution between the sources in the same form as it is assumed for the power system. Shortage of power generated in the microgrid is covered by the power transmission and distribution system. To solve the problem of cooperation in renewable energy microgrid system agent-base method was used for modelling the characteristics of recipients prosumers and characteristics of the system power plants and to calculate the economic dispatch of load. Eugeniusz Sroczan, dr inż., Instytut Elektroenergetyki Politechniki Poznańskiej,