Ć/ JAK SZUKAĆ OBCYCH W GALAKTYCE? (1)
|
|
- Laura Kaczmarek
- 5 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 *
2 Ć/ JAK SZUKAĆ OBCYCH W GALAKTYCE? (1)
3 Ć/ Streszczenie dzisiejszego wykładu (2) 1. Przedstawiȩ astrofizyczne FAKTY wskazuj ace na to, że sytuacja Ziemi jest zupełnie WYJA TKOWA w naszej Galaktyce. Bior ac tylko to pod uwagȩ, s adzić należy, iż życie podobne do naszego jest w Galaktyce wyj atkowe. Oczywiście, nie znaczy to, że inne formy życia s a wykluczone. Ale o tym ja nic nie wiem i dlatego nic o tym nie mówiȩ. 2. Powiem, jaki jest astrofizyczny sposób na powiadomienie całej Galaktyki o naszym istnieniu. Z punktu widzenia dzisiejszej wiedzy jest to sposób NAJLEPSZY i w istocie jedyny możliwy.
4 Ć/ SPIS TREŚCI (3) 0-0 Okładka Spis treści Obcy warunki astrofizyczne pozory Wyj atkowość Ziemi Pytanie Fermiego Sygnały: problem dostosowania czasów Sygnały: problem kodowania sztuczności Sygnały: problem nośnika Co to s a fale grawitacyjne? Nasza technologia obecna: LIGO/Virgo Przyszła technologia: LISA Wyj atkowe miejsce: centrum Galaktyki Potrzeby technologiczne i energetyczne Potrzeby metafizyczne 33
5 Ć/ Dwa przeciwstawne stanowiska (4) Giordano Bruno: Wiele cywilizacji! Enrico Fermi: Tylko jedna?
6 Ć/ Planety odkryte przez Keplera (5)
7 Ć/... i st ad wielu wnioskuje tak: (6) Planety podobne rozmiarami do Ziemi s a powszechne w Galaktyce. Satelita Kepler wykrył ich kilka setek. Ergo: inteligentne życie jest powszechne w Galaktyce. *** Planety Keplera 5
8 Ć/ (7)
9 Ć/ Wyj atkowość Ziemi (8) Dwaj profesorowie z Washington University: Peter Ward (geolog i planetolog) oraz Donald E. Brownlee (astrofizyk) wydali w roku 2000 ksi ażkȩ, w której argumentuj a, że inteligentne życie na Ziemi musi być we Wszechświecie wyj atkow a rzadkości a. Przedstawiam tutaj ich 9 zasadniczych argumentów. Ich pogl ady podzielane s a przez wielu fizyków, biologów i kosmologów John Barrow jest jednym z najbardziej elokwentnych rzeczników pogl adu, iż najprawdopodobniej jesteśmy we Wszechświecie samotni. 1. Właściwa galaktyka i w niej miejsce 9 2. Właściwa gwiazda i odległość od niej Właściwy układ planetarny Stabilna orbita Właściwych rozmiarów planeta Płyty tektoniczne Duży Ksiȩżyc Stabilna atmosfera Właściwy czas ewolucji 17
10 Ć/ Właściwa galaktyka i właściwe w niej miejsce (9) Nasza spiralna Galaktyka należy do 7% wyj atkowo mało aktywnych (dotyczy to także centralnej czarnej dziury SgrA*). Orbita Słońca jest prawie dokładnie kołowa; Słońce rotuje synchronicznie z ramionami spiralnymi, przez co jego przejścia przez ramiona s a rzadkie. Wraz z odległości a od centrum Galaktyki: (1) spada zawartość ciȩżkich pierwiastków one s a potrzebne do życia (2) spada intensywność promieniowania X oraz γ niebezpiecznych dla życia (3) spada gȩstość przestrzenna gwiazd bliskie gwiazdy powoduj a zakłócenia orbit planet, co nie sprzyja życiu. Strefa Goldilocks: 7 kpc 9 kpc od centrum Galaktyki. W niej mniej niż 5% gwiazd = 0.35 Lista dziewiȩciu argumentów
11 Ć/ Właściwa gwiazda i odległość od niej (10) Wiȩkszość gwiazd znajduje siȩ w układach podwójnych. Orbity planet w takich układach s a dalekie od kołowych i zmienne. Słońce ma bardzo małe wahania jasności, co nie jest typowe. Lista dziewiȩciu argumentów
12 Ć/ Właściwy układ planetarny (11) Układ Słoneczny z małymi skalistymi planetami blisko Słońca i gazowymi olbrzymami daleko, jest bardzo nietypowy. Taka struktura Układu jest jednak ważna dla bezpieczeństwa życia na Ziemi grawitacja Jowisza wpływa na zachowanie siȩ ateroidów i komet. Miało to znaczenie w przeszłości, gdy Jowisz był bliżej Słońca i słał na proto-ziemiȩ lodowe głowice komet. Ma też i obecnie Jowisz jest systemowym odkurzaczem, zapobiegaj acym zbyt czȩstym uderzeniom asteroid wziemiȩ. Lista dziewiȩciu argumentów
13 Ć/ Stabilna orbita (12) Układ Lista dziewiȩciu argumentów
14 Ć/ Rozmiar planety (13) Lista dziewiȩciu argumentów
15 Ć/ Płyty tektoniczne (14) Lista dziewiȩciu argumentów
16 Ć/ Duży Ksiȩżyc (15) Merkury i Wenus nie maj a satelitów, Mars ma bardzo niewielkie. Ksiȩżyc powstał po uderzeniu w Ziemiȩ dużej planetoidy. To nadało Ziemi ruch szybki ruch obrotowy i nachylenie osi. Szybki ruch obrotowy redukuje dzienne wahania temperatury. Gdyby nachylenie osi było wiȩksze, klimat zmieniałby siȩ drastycznie z porami roku. Gdyby było za małe, nie byłoby pór roku. Ksiȩżyc stabilizuje nachylenie osi. Duże i chaotyczne wahania nachylenia byłyby zabójcze dla życia. Bez Ksiȩżyca nie byłoby przypływów ani oceanu, ani skorupy i wnȩtrza Ziemi. Istnienie Ksiȩżyca było kluczowe dla rozwoju nauki. 1. Zmierzenie odległości 2. Zrozumienie zaćmień 3. Jabłko Newtona 4. Program Apollo Lista dziewiȩciu argumentów
17 Ć/ Stabilna atmosfera (16) Aditya Chopra and Charles H. Lineweaver; The Case for a Gaian Bottleneck: The Biology of Habitability; ASTROBIOLOGY Volume 16, Number 1, 2016 Lista dziewiȩciu argumentów
18 Ć/ Właściwy czas ewolucji (17) Lista dziewiȩciu argumentów 8
19 Ć/ Pytanie Fermiego (18)
20 Ć/ Sygnały: problem dostosowania czasów (19)
21 Ć/ Sygnały: problem kodowania sztuczności (20) Sygnał musi być w oczywisty sposób sztucznego pochodzenia: nie w tym sensie, że zawiera niezwykły ci ag znaków (bitów), ale dlatego, że samo istnienie takiego naturalnego sygnału było by fundamentalnie niemożliwe (sprzeczne z prawami fizyki). Pamiȩtajmy o pulsarach!
22 Ć/ Sygnały: problem nośnika (21)
23 Ć/ Co to s a fale grawitacyjne? (22) Newton: Grawitacja jest sił a, propaguje siȩ natychmiastowo. Maxwell: Światło jest fal a elektromagnetyczn a. Jego propagacja opisana jest równaniem falowym i zachodzi z prȩdkości a światła. Einstein: Grawitacja jest efektem geometrycznym wynika z krzywizny czasoprzestrzeni. Małe zaburzenia geometrii propaguj a siȩ zgodnie z równaniem falowym. Rozchodz a siȩ z prȩdkości a światła.
24 Ć/ Nasza technologia obecna: LIGO/Virgo (23)
25 Ć/ Przyszła technologia: LISA (24)
26 Ć/ Sensitivity LIGO & LISA (25)
27 Ć/ Wyj atkowe miejsce: centrum Galaktyki (26)
28 Ć/ Wyj atkowe miejsce: centrum Galaktyki (27)
29 Ć/ Wyj atkowe miejsce: centralna czarna dziura SgrA* (28)
30 Ć/ Centralna czarna dziura SgrA* i SYGNALISTKA (29)
31 Ć/ Centralna czarna dziura SgrA* i SYGNALISTKA (30)
32 Ć/ SYGNALISTKA: potrzeby energetyczne (31) 1. Sygnał Sygnalistki: fundamentalnie sztuczny 2. Orbita Sygnalistki: w specjalnym miejscu (ISCO) 3. Czas życia Sygnalistki: kilka miliardów lat 4. Zasilanie Sygnalistki: naturalne, bez serwisu 5. Detekcja Sygnalistki: anteny typu LISA w typowej odległości 7-9 kpc
33 Ć/ Potrzeby technologiczne i energetyczne (32) Czȩstość fali grawitacyjnej emitowanej przez obiekt na ISCO, f 10 3 [Hz], mieści siȩ w najlepszym zakresie czułości LISA. Moc promieniowania grawitacyjnego Sygnalistki o masie Jowisza na ISCO, L [erg/sec]. Tyle trzeba dostarczać z zewn atrz dla zrekompensowania utraty energii orbitalnej i utrzymania Sygnalistki na ISCO. Spowalnianie rotacji gwiazdy neutronowej może zapewnić dopływ potrzebnej mocy przez kilka miliardów lat. Sygnał w odległości 25,000 ly zintegrowany przez rok, wystaje ponad poziom szumu, SNR 20, co jest dużo powyżej progu detekcji. Sygnalistka o masie M ma SNR 10 3 ale potrzebuje zasilania erg/sec. To jest 10 5 M w ci agu miliarda lat (E = mc 2 ). Sygnalistka musi mieć gȩstość > 10 6 g/cm 3, aby nie została rozerwana przez siły przypływowe centralnej czarnej dziury. Jowisza trzeba ścisn ać do 100 mniejszych rozmiarów aby uzyskać obiekt o tej gȩstości.
34 Ć/ Potrzeby metafizyczne (33)
35 Ć/ Potrzeby metafizyczne (34)
36 Ć/ Tȩsknota za Obcymi (35)
37 Ć/ Tȩsknota za Obcymi (36)
38 Ć/ (37)
39 Ć/ (38)
40 Ć/ (39)
41 Ć/ (40)
42 Ć/ (41)
43 Ć/ (42)
44 Ć/ * (43)
45 Ć/ (44)
W poszukiwaniu nowej Ziemi. Andrzej Udalski Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Warszawskiego
W poszukiwaniu nowej Ziemi Andrzej Udalski Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Warszawskiego Gdzie mieszkamy? Ziemia: Masa = 1 M E Średnica = 1 R E Słońce: 1 M S = 333950 M E Średnica = 109 R E Jowisz
Bardziej szczegółowo1. Obserwacje nieba 2. Gwiazdozbiór na północnej strefie niebieskiej 3. Gwiazdozbiór na południowej strefie niebieskiej 4. Ruch gwiazd 5.
Budowa i ewolucja Wszechświata Autor: Weronika Gawrych Spis treści: 1. Obserwacje nieba 2. Gwiazdozbiór na północnej strefie niebieskiej 3. Gwiazdozbiór na południowej strefie niebieskiej 4. Ruch gwiazd
Bardziej szczegółowoTo ciała niebieskie o średnicach większych niż 1000 km, obiegające gwiazdę i nie mające własnych źródeł energii promienistej, widoczne dzięki
Jest to początek czasu, przestrzeni i materii tworzącej wszechświat. Podstawę idei Wielkiego Wybuchu stanowił model rozszerzającego się wszechświata opracowany w 1920 przez Friedmana. Obecnie Wielki Wybuch
Bardziej szczegółowoSprawdzian 2. Fizyka Świat fizyki. Astronomia. Sprawdziany podsumowujące. sin = 0,0166 cos = 0,9999 tg = 0,01659 ctg = 60,3058
Imię i nazwisko Data Klasa Wersja A Sprawdzian.. Jedna jednostka astronomiczna to odległość jaką przebywa światło (biegnące z szybkością 300 000 km/h) w ciągu jednego roku. jaką przebywa światło (biegnące
Bardziej szczegółowoETAP II. Astronomia to nauka. pochodzeniem i ewolucją. planet i gwiazd. na wydarzenia na Ziemi.
ETAP II Konkurencja I Ach te definicje! (każda poprawnie ułożona definicja warta jest aż dwa punkty) Astronomia to nauka o ciałach niebieskich zajmująca się badaniem ich położenia, ruchów, odległości i
Bardziej szczegółowoRuchy planet. Wykład 29 listopada 2005 roku
Ruchy planet planety wewnętrzne: Merkury, Wenus planety zewnętrzne: Mars, Jowisz, Saturn, Uran, Neptun, Pluton Ruch planet wewnętrznych zachodzi w cyklu: koniunkcja dolna, elongacja wschodnia, koniunkcja
Bardziej szczegółowoWstęp do astrofizyki I
Wstęp do astrofizyki I Wykład 10 Tomasz Kwiatkowski 8 grudzień 2010 r. Tomasz Kwiatkowski, Wstęp do astrofizyki I, Wykład 10 1/36 Plan wykładu Wyznaczanie mas ciał niebieskich Gwiazdy podwójne Optycznie
Bardziej szczegółowoUkład Słoneczny Pytania:
Układ Słoneczny Pytania: Co to jest Układ Słoneczny? Czy znasz nazwy planet? Co jeszcze znajduje się w Układzie Słonecznym poza planetami? Co to jest Układ Słoneczny Układ Słoneczny to układ ciał niebieskich,
Bardziej szczegółowoCo to jest promieniowanie grawitacyjne? Szymon Charzyński KMMF UW
Co to jest promieniowanie grawitacyjne? Szymon Charzyński KMMF UW Odziaływania elementarne elektromagnetyczne silne grawitacyjne słabe Obserwacje promieniowania elektromagnetycznego Obserwacje promieniowania
Bardziej szczegółowoPlan wykładu. Mechanika układów planetarnych (Ukł. Słonecznego)
Mechanika nieba Marcin Kiraga: kiraga@astrouw.edu.pl 30 godzin wykładu + 30 godzin ćwiczeń wykłady poniedziałki - godzina 15:15 ćwiczenia wtorki - godzina 12:15 Warunki zaliczenia ćwiczeń: prace domowe
Bardziej szczegółowoASTRONOMIA Klasa Ia Rok szkolny 2012/2013
1 ASTRONOMIA Klasa Ia Rok szkolny 2012/2013 NR Temat Konieczne 1 Niebo w oczach dawnych kultur i cywilizacji - wie, jakie były wyobrażenia starożytnych (zwłaszcza starożytnych Greków) na budowę Podstawowe
Bardziej szczegółowoOPIS MODUŁ KSZTAŁCENIA (SYLABUS)
OPIS MODUŁ KSZTAŁCENIA (SYLABUS) I. Informacje ogólne: 1 Nazwa modułu kształcenia Astronomia ogólna 2 Kod modułu kształcenia 04-ASTR1-ASTROG90-1Z 3 Rodzaj modułu kształcenia obowiązkowy 4 Kierunek studiów
Bardziej szczegółowoAstronomia. Znając przyspieszenie grawitacyjne planety (ciała), obliczyć możemy ciężar ciała drugiego.
Astronomia M = masa ciała G = stała grawitacji (6,67 10-11 [N m 2 /kg 2 ]) R, r = odległość dwóch ciał/promień Fg = ciężar ciała g = przyspieszenie grawitacyjne ( 9,8 m/s²) V I = pierwsza prędkość kosmiczna
Bardziej szczegółowoFale grawitacyjne. Michał Bejger, Centrum Astronomiczne PAN. Spotkania z astronomia /
Fale grawitacyjne Michał Bejger, Centrum Astronomiczne PAN Spotkania z astronomia / 7.3.16 Wstęp - grawitacja i inne siły, czarne dziury, Fale grawitacyjne, Detektory fal grawitacyjnych, Pierwsza bezpośrednia
Bardziej szczegółowoPlan wykładu. Mechanika Układu Słonecznego
Mechanika nieba Marcin Kiraga: kiraga@astrouw.edu.pl 30 godzin wykładu + 30 godzin ćwiczeń wykłady poniedziałki godzina 13:15 ćwiczenia poniedziałki godzina 15:15 Warunki zaliczenia ćwiczeń: prace domowe
Bardziej szczegółowoKonkurs Astronomiczny Astrolabium V Edycja 29 kwietnia 2019 roku Klasy IV VI Szkoły Podstawowej Odpowiedzi
Instrukcja Zaznacz prawidłową odpowiedź. W każdym pytaniu tylko jedna odpowiedź jest poprawna. Liczba punktów przyznawanych za właściwą odpowiedź na pytanie jest różna i uzależniona od stopnia trudności
Bardziej szczegółowoEkosfery. Gimnazjum Klasy I III Doświadczenie konkursowe nr 5
Gimnazjum Klasy I III Doświadczenie konkursowe nr 5 Rok 017 1. Wstęp teoretyczny Badanie planet pozasłonecznych (zwanych inaczej egzoplanetami) jest aktualnie jednym z najbardziej dynamicznie rozwijających
Bardziej szczegółowoOPIS MODUŁ KSZTAŁCENIA (SYLABUS)
OPIS MODUŁ KSZTAŁCENIA (SYLABUS) I. Informacje ogólne: 1 Nazwa modułu Astronomia ogólna 2 Kod modułu 04-A-AOG-90-1Z 3 Rodzaj modułu obowiązkowy 4 Kierunek studiów astronomia 5 Poziom studiów I stopień
Bardziej szczegółowoSpełnienie wymagań poziomu oznacza, że uczeń ponadto:
Fizyka LO - 1, zakres podstawowy R - treści nadobowiązkowe. Wymagania podstawowe odpowiadają ocenom dopuszczającej i dostatecznej, ponadpodstawowe dobrej i bardzo dobrej Wymagania podstawowe Spełnienie
Bardziej szczegółowoGimnazjum klasy I-III
Tytuł pokazu /filmu ASTRONAWIGATORZY doświadczenia wiąże przyczynę ze skutkiem; - uczeń podaje przybliżoną prędkość światła w próżni, wskazuje prędkość światła jako - nazywa rodzaje fal elektromagnetycznych;
Bardziej szczegółowoOpis założonych osiągnięć ucznia Fizyka zakres podstawowy:
Opis założonych osiągnięć ucznia Fizyka zakres podstawowy: Zagadnienie podstawowy Poziom ponadpodstawowy Numer zagadnienia z Podstawy programowej Uczeń: Uczeń: ASTRONOMIA I GRAWITACJA Z daleka i z bliska
Bardziej szczegółowoUkład słoneczny, jego planety, księżyce i planetoidy
Układ słoneczny, jego planety, księżyce i planetoidy Układ słoneczny składa się z ośmiu planet, ich księżyców, komet, planetoid i planet karłowatych. Ma on około 4,6 x10 9 lat. W Układzie słonecznym wszystkie
Bardziej szczegółowoSprawdzian Na rysunku przedstawiono siłę, którą kula o masie m przyciąga kulę o masie 2m.
Imię i nazwisko Data Klasa Wersja A Sprawdzian 1. 1. Orbita każdej planety jest elipsą, a Słońce znajduje się w jednym z jej ognisk. Treść tego prawa podał a) Kopernik. b) Newton. c) Galileusz. d) Kepler..
Bardziej szczegółowoGrawitacja - powtórka
Grawitacja - powtórka 1. Oceń prawdziwość każdego zdania. Zaznacz, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub, jeśli jest A. Jednorodne pole grawitacyjne istniejące w obszarze sali lekcyjnej jest wycinkiem centralnego
Bardziej szczegółowoSzczegółowe wymagania edukacyjne z fizyki do nowej podstawy programowej.
Szczegółowe wymagania edukacyjne z fizyki do nowej podstawy programowej. Zagadnienie podstawowy Uczeń: ponadpodstawowy Uczeń: Numer zagadnienia z Podstawy programowej ASTRONOMIA I GRAWITACJA Z daleka i
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z fizyki dla klas pierwszych
Zagadnienie Poziom Numer zagadnienia z Podstawy podstawowy ponadpodstawowy programowej Uczeń: Uczeń: ASTRONOMIA I GRAWITACJA Z daleka i z bliska porównuje rozmiary i odległości we Wszechświecie (galaktyki,
Bardziej szczegółowoPlan wykładu. Mechanika układów planetarnych (Ukł. Słonecznego)
Mechanika nieba Marcin Kiraga: kiraga@astrouw.edu.pl 30 godzin wykładu + 30 godzin ćwiczeń wykłady poniedziałki - godzina 13:15 (w sytuacjach awaryjnych 17:15) ćwiczenia wtorki - godzina 10:15 (jutro 01.03
Bardziej szczegółowoPrezentacja. Układ Słoneczny
Prezentacja Układ Słoneczny Układ Słoneczny Układ Słoneczny układ planetarny składający się ze Słońca i powiązanych z nim grawitacyjnie ciał niebieskich. Ciała te to osiem planet, 166 znanych księżyców
Bardziej szczegółowoSPRAWDZIAN NR Merkury krąży wokół Słońca po orbicie, którą możemy uznać za kołową.
SPRAWDZIAN NR 1 IMIĘ I NAZWISKO: KLASA: GRUPA A 1. Merkury krąży wokół Słońca po orbicie, którą możemy uznać za kołową. Zaznacz poprawne dokończenie zdania. Siłę powodującą ruch Merkurego wokół Słońca
Bardziej szczegółowoSynteza jądrowa (fuzja) FIZYKA 3 MICHAŁ MARZANTOWICZ
Synteza jądrowa (fuzja) Cykl życia gwiazd Narodziny gwiazd: obłok molekularny Rozmiary obłoków (Giant Molecular Cloud) są rzędu setek lat świetlnych. Masa na ogół pomiędzy 10 5 a 10 7 mas Słońca. W obłoku
Bardziej szczegółowoCzarne dziury. Grażyna Karmeluk
Czarne dziury Grażyna Karmeluk Termin czarna dziura Termin czarna dziura powstał stosunkowo niedawno w 1969 roku. Po raz pierwszy użył go amerykański uczony John Wheeler, przedstawiając za jego pomocą
Bardziej szczegółowoRotacja. W układzie związanym z planetą: siła odśrodkowa i siła Coroilisa. Potencjał efektywny w najprostszym przypadku (przybliżenie Roche a):
Rotacja W układzie związanym z planetą: siła odśrodkowa i siła Coroilisa. Potencjał efektywny w najprostszym przypadku (przybliżenie Roche a): Φ = ω2 r 2 sin 2 (θ) 2 GM r Z porównania wartości potencjału
Bardziej szczegółowoPROSZĘ UWAŻNIE SŁUCHAĆ NA KOŃCU PREZENTACJI BĘDZIE TEST SPRAWDZAJĄCY
PROSZĘ UWAŻNIE SŁUCHAĆ NA KOŃCU PREZENTACJI BĘDZIE TEST SPRAWDZAJĄCY RUCH OBROTOWY ZIEMI Ruch obrotowy to ruch Ziemi wokół własnej osi. Oś Ziemi jest teoretyczną linią prostą, która przechodzi przez Biegun
Bardziej szczegółowoSpis treści. Przedmowa PRZESTRZEŃ I CZAS W FIZYCE NEWTONOWSKIEJ ORAZ SZCZEGÓLNEJ TEORII. 1 Grawitacja 3. 2 Geometria jako fizyka 14
Spis treści Przedmowa xi I PRZESTRZEŃ I CZAS W FIZYCE NEWTONOWSKIEJ ORAZ SZCZEGÓLNEJ TEORII WZGLĘDNOŚCI 1 1 Grawitacja 3 2 Geometria jako fizyka 14 2.1 Grawitacja to geometria 14 2.2 Geometria a doświadczenie
Bardziej szczegółowoDyfrakcja to zdolność fali do uginania się na krawędziach przeszkód. Dyfrakcja światła stanowi dowód na to, że światło ma charakter falowy.
ZAŁĄCZNIK V. SŁOWNICZEK. Czas uniwersalny Czas uniwersalny (skróty: UT lub UTC) jest taki sam, jak Greenwich Mean Time (skrót: GMT), tzn. średni czas słoneczny na południku zerowym w Greenwich, Anglia
Bardziej szczegółowoCo to jest promieniowanie grawitacyjne? Szymon Charzyński KMMF UW
Co to jest promieniowanie grawitacyjne? Szymon Charzyński KMMF UW Ogólna teoria względności Ogólna Teoria Względności Ogólna Teoria Względności opisuje grawitację jako zakrzywienie czasoprzestrzeni. 1915
Bardziej szczegółowoFizyka. Kurs przygotowawczy. na studia inżynierskie. mgr Kamila Haule
Fizyka Kurs przygotowawczy na studia inżynierskie mgr Kamila Haule Grawitacja Grawitacja we Wszechświecie Ziemia przyciąga Ciebie Planety przyciągają Księżyce Słońce przyciąga Ziemię i inne planety Gwiazdy
Bardziej szczegółowoFizyka. Kurs przygotowawczy. na studia inżynierskie. mgr Kamila Haule
Fizyka Kurs przygotowawczy na studia inżynierskie mgr Kamila Haule Grawitacja Grawitacja we Wszechświecie Planety przyciągają Księżyce Ziemia przyciąga Ciebie Słońce przyciąga Ziemię i inne planety Gwiazdy
Bardziej szczegółowoUkład Słoneczny. Szkoła Podstawowa Klasy IV VI Doświadczenie konkursowe nr 2
Szkoła Podstawowa Klasy IV VI Doświadczenie konkursowe nr 2 Rok 2019 1. Wstęp teoretyczny Wszyscy ludzie zamieszkują wspólną planetę Ziemię. Nasza planeta, tak jak siedem pozostałych, obiega Słońce dookoła.
Bardziej szczegółowoUkład Słoneczny. Powstanie Układu Słonecznego. Dysk protoplanetarny
Układ Słoneczny Powstanie Układu Słonecznego Układ Słoneczny uformował się około 4,6 mld lat temu w wyniku zagęszczania się obłoku materii składającego się głównie z gazów oraz nielicznych atomów pierwiastków
Bardziej szczegółowoOcena Stopień dopuszczający Stopień dostateczny Stopień dobry Stopień bardzo dobry
SZCZEGÓŁOWE KRYTERIA OCENIANIA Z FIZYKI NA POZIOMIE PODSTAWOWYM I Astronomia i grawitacja Ocena Stopień dopuszczający Stopień dostateczny Stopień dobry Stopień bardzo dobry opisuje budowę Galaktyki i miejsce
Bardziej szczegółowoKonkurs Astronomiczny Astrolabium IV Edycja 26 kwietnia 2017 roku Klasy I III Gimnazjum Test Konkursowy
Instrukcja Zaznacz prawidłową odpowiedź. Tylko jedna odpowiedź jest poprawna. Czas na rozwiązanie testu wynosi 60 minut. 1. 11 kwietnia 2017 roku była pełnia Księżyca. Pełnia w dniu 11 kwietnia będzie
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z fizyki dla klasy I liceum
Wymagania edukacyjne z fizyki dla klasy I liceum Wymagania ogólne uczeń: wykorzystuje wielkości fizyczne do opisu poznanych zjawisk lub rozwiązania prostych zadań obliczeniowych, przeprowadza doświadczenia
Bardziej szczegółowoGrawitacja. Wykład 7. Wrocław University of Technology
Wykład 7 Wrocław University of Technology 1 Droga mleczna Droga Mleczna galaktyka spiralna z poprzeczką, w której znajduje się m.in. nasz Układ Słoneczny. Galaktyka zawiera od 100 do 400 miliardów gwiazd.
Bardziej szczegółowoSPIS TREŚCI ««*» ( # * *»»
««*» ( # * *»» CZĘŚĆ I. POJĘCIA PODSTAWOWE 1. Co to jest fizyka? 11 2. Wielkości fizyczne 11 3. Prawa fizyki 17 4. Teorie fizyki 19 5. Układ jednostek SI 20 6. Stałe fizyczne 20 CZĘŚĆ II. MECHANIKA 7.
Bardziej szczegółowoAnaliza spektralna widma gwiezdnego
Analiza spektralna widma gwiezdnego JG &WJ 13 kwietnia 2007 Wprowadzenie Wprowadzenie- światło- podstawowe źródło informacji Wprowadzenie- światło- podstawowe źródło informacji Wprowadzenie- światło- podstawowe
Bardziej szczegółowoSzczegółowe wymagania edukacyjne z przedmiotu fizyka dla klasy IC, rok szkolny 2016/2017
Szczegółowe wymagania edukacyjne z przedmiotu fizyka dla klasy IC, rok szkolny 2016/2017 I Astronomia i grawitacja podaje definicję roku świetlnego opisuje budowę Galaktyki i miejsce Układu Słonecznego
Bardziej szczegółowoSztuczny satelita Ziemi. Ruch w polu grawitacyjnym
Sztuczny satelita Ziemi Ruch w polu grawitacyjnym Sztuczny satelita Ziemi Jest to obiekt, któremu na pewnej wysokości nad powierzchnią Ziemi nadano prędkość wystarczającą do uzyskania przez niego ruchu
Bardziej szczegółowoSejsmologia gwiazd. Andrzej Pigulski Instytut Astronomiczny Uniwersytetu Wrocławskiego
Sejsmologia gwiazd Andrzej Pigulski Instytut Astronomiczny Uniwersytetu Wrocławskiego XXXIV Zjazd Polskiego Towarzystwa Astronomicznego, Kraków, 16.09.2009 Asterosejsmologia: jak to działa? Z obserwacji
Bardziej szczegółowoTeoria ruchu Księżyca
Wykład 9 - Ruch Księżyca. Odkształcenia związane z rotacją, oddziaływanie przypływowe, efekty relatywistyczne, efekty związane z promieniowaniem Słońca. 14.04.2014 Miesiące księżycowe Miesiąc synodyczny
Bardziej szczegółowoUkład słoneczny. Rozpocznij
Układ słoneczny Rozpocznij Planety układu słonecznego Mapa Merkury Wenus Ziemia Mars Jowisz Saturn Neptun Uran Sprawdź co wiesz Merkury najmniejsza i najbliższa Słońcu planeta Układu Słonecznego. Jako
Bardziej szczegółowo14 POLE GRAWITACYJNE. Włodzimierz Wolczyński. Wzór Newtona. G- stała grawitacji 6, Natężenie pola grawitacyjnego.
Włodzimierz Wolczyński 14 POLE GRAWITACYJNE Wzór Newtona M r m G- stała grawitacji Natężenie pola grawitacyjnego 6,67 10 jednostka [ N/kg] Przyspieszenie grawitacyjne jednostka [m/s 2 ] Praca w polu grawitacyjnym
Bardziej szczegółowoGRAWITACJA I ELEMENTY ASTRONOMII
MODUŁ 1 SCENARIUSZ TEMATYCZNY GRAWITACJA I ELEMENTY ASTRONOMII OPRACOWANE W RAMACH PROJEKTU: FIZYKA ZAKRES PODSTAWOWY WIRTUALNE LABORATORIA FIZYCZNE NOWOCZESNĄ METODĄ NAUCZANIA. PROGRAM NAUCZANIA FIZYKI
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z fizyki Odkryć fizykę (zakres podstawowy)
Wymagania edukacyjne z fizyki Odkryć fizykę (zakres podstawowy) Zasady ogólne Wymagania na każdy stopień wyższy niż dopuszczający obejmują również wymagania na stopień poprzedni. Na podstawowym poziomie
Bardziej szczegółowoKonkurs Astronomiczny Astrolabium III Edycja 25 marca 2015 roku Klasy I III Liceum Ogólnokształcącego Test Konkursowy
Instrukcja Zaznacz prawidłową odpowiedź. Tylko jedna odpowiedź jest poprawna. Czas na rozwiązanie testu wynosi 75 minut. 1. Przyszłość. Ludzie mieszkają w stacjach kosmicznych w kształcie okręgu o promieniu
Bardziej szczegółowoPlan wykładu i ćwiczeń.
Mechanika nieba Marcin Kiraga: kiraga@astrouw.edu.pl 30 godzin wykładu + 30 godzin ćwiczeń wykłady poniedziałki - godzina 15:15 ćwiczenia wtorki - godzina 10:15 Warunki zaliczenia ćwiczeń: prace domowe
Bardziej szczegółowo(propozycja; szczegółowe warunki i sposób oceniania określa statut szkoły) korzystać z niewielkiego wsparcia nauczyciela).
146 Przedmiotowy system oceniania 8 Przedmiotowy system oceniania (propozycja)p (propozycja; szczegółowe warunki i sposób oceniania określa statut szkoły) Zasady ogólne Wymagania na każdy stopień wyższy
Bardziej szczegółowoROZKŁAD MATERIAŁU Z FIZYKI - ZAKRES PODSTAWOWY
ROZKŁAD MATERIAŁU Z FIZYKI - ZAKRES PODSTAWOWY AUTORZY PROGRAMU: MARCIN BRAUN, WERONIKA ŚLIWA NUMER PROGRAMU: FIZP-0-06/2 PROGRAM OBEJMUJE OKRES NAUCZANIA: w kl. I TE, LO i ZSZ LICZBA GODZIN PRZEZNACZONA
Bardziej szczegółowoTechnikum Nr 2 im. gen. Mieczysława Smorawińskiego w Zespole Szkół Ekonomicznych w Kaliszu
Technikum Nr 2 im. gen. Mieczysława Smorawińskiego w Zespole Szkół Ekonomicznych w Kaliszu Wymagania edukacyjne niezbędne do uzyskania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych z obowiązkowych
Bardziej szczegółowoZasady ogólne. Wymagania ogólne uczeń:
Wymagania programowe na poszczególne oceny IV etap edukacyjny LO, Technikum, ZSZ, opracowane na podstawie treści zawartych w podstawie programowej oraz w podręczniku Odkryć fizykę zakres podstawowy Autorstwa
Bardziej szczegółowoFizyka i Chemia Ziemi
Fizyka i Chemia Ziemi Temat 4: Ruch geocentryczny i heliocentryczny planet T.J. Jopek jopek@amu.edu.pl IOA UAM Układ Planetarny - klasyfikacja. Planety grupy ziemskiej: Merkury Wenus Ziemia Mars 2. Planety
Bardziej szczegółowoGwiazdy neutronowe. Michał Bejger,
Gwiazdy neutronowe Michał Bejger, 06.04.09 Co to jest gwiazda neutronowa? To obiekt, którego jedna łyżeczka materii waży tyle ile wszyscy ludzie na Ziemi! Gwiazda neutronowa: rzędy wielkości Masa: ~1.5
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne na poszczególne oceny fizyka klasy pierwsze ( szczegółowe warunki i sposób oceniania określa statut szkoły).
Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny fizyka klasy pierwsze ( szczegółowe warunki i sposób oceniania określa statut szkoły). Zasady ogólne Wymagania na każdy stopień wyższy niż dopuszczający obejmują
Bardziej szczegółowoorganizmy, cząsteczki, atomy, jądra atomowe) posługuje się pojęciem roku świetlnego X podaje definicję roku świetlnego X skali
135 6 Plan wynikowy (propozycja) R treści nadprogramowe Plan wynikowy (propozycja), obejmujący treści nauczania zawarte w podręczniku Spotkania z fizyką, część 4 (a także w programie nauczania), jest dostępny
Bardziej szczegółowoLiceum dla Dorosłych semestr 1 FIZYKA MAŁGORZATA OLĘDZKA
Liceum dla Dorosłych semestr 1 FIZYKA MAŁGORZATA OLĘDZKA Temat 10 : PRAWO HUBBLE A. TEORIA WIELKIEGO WYBUCHU. 1) Prawo Hubble a [czyt. habla] 1929r. Edwin Hubble, USA, (1889-1953) Jedno z największych
Bardziej szczegółowoSzczegółowe kryteria ocen z fizyki w kl. I szkoły branżowej
Szczegółowe kryteria ocen z fizyki w kl. I szkoły branżowej 1. Astronomia I Grawitacja podaje definicję roku świetlnego wyjaśnia założenia teorii heliocentrycznej Mikołaja Kopernika wyjaśnia, dlaczego
Bardziej szczegółowoCD-ROM pt.: Ziemia we Wszechœwiecie spis treœci
I. WSZECHŒWIAT Struktura Wszechœwiata Co to jest Wszechœwiat? Jak zbudowany jest Wszechœwiat? Rozk³ad materii we Wszechœwiecie Pary galaktyk Lokalna Grupa Galaktyk Gromady Galaktyk Supergromady galaktyk
Bardziej szczegółowoWszechświat w mojej kieszeni. Układ Słoneczny. Gloria Delgado Inglada. 4 No. 4. Instytut Astronomii UNAM, Meksyk
Wszechświat w mojej kieszeni Układ Słoneczny 4 No. 4 Gloria Delgado Inglada Instytut Astronomii UNAM, Meksyk 2 Układ Słoneczny składa się ze Słońca i wszystkich ciał niebieskich podróżujących wokół niego:
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z fizyki dla zasadniczej szkoły zawodowej
Wymagania edukacyjne z fizyki dla zasadniczej szkoły zawodowej Zasady ogólne Wymagania na każdy stopień wyższy niż dopuszczający obejmują również wymagania na stopień poprzedni. Na podstawowym poziomie
Bardziej szczegółowoMetody poszukiwania egzoplanet (planet pozasłonecznych) Autor tekstu: Bartosz Oszańca
Metody poszukiwania egzoplanet (planet pozasłonecznych) Autor tekstu: Bartosz Oszańca Badania pozasłonecznych układów planetarnych stają się w ostatnich latach coraz popularniejszą gałęzią astronomii.
Bardziej szczegółowoCząstki elementarne z głębin kosmosu
Cząstki elementarne z głębin kosmosu Grzegorz Brona Zakład Cząstek i Oddziaływań Fundamentalnych, Uniwersytet Warszawski 24.09.2005 IX Festiwal Nauki Co widzimy na niebie? - gwiazdy - planety - galaktyki
Bardziej szczegółowoPrzedmiotowy system oceniania - Odkryć fizykę - kl.i
Przedmiotowy system oceniania - Odkryć fizykę - kl.i Zasady ogólne Wymagania na każdy stopień wyższy niż dopuszczający obejmują również wymagania na stopień poprzedni. Na podstawowym poziomie wymagań uczeń
Bardziej szczegółowoPrzedmiotowy system oceniania z fizyki kl.i 2013/14 Zasady ogólne
Przedmiotowy system oceniania z fizyki kl.i 2013/14 Zasady ogólne Wymagania na każdy stopień wyższy niż dopuszczający obejmują również wymagania na stopień poprzedni. Na podstawowym poziomie wymagań uczeń
Bardziej szczegółowoPrzedmiotowy system oceniania (propozycja) (propozycja; szczegółowe warunki i sposób oceniania określa statut szkoły) Zasady ogólne
Przedmiotowy system oceniania (propozycja) (propozycja; szczegółowe warunki i sposób oceniania określa statut szkoły) Zasady ogólne Wymagania na każdy stopień wyższy niż dopuszczający obejmują również
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z fizyki dla klas pierwszych: 1a,1b,1c,1d. Bożena lasko. Zasady ogólne
Wymagania edukacyjne z fizyki dla klas pierwszych: 1a,1b,1c,1d Bożena lasko Zasady ogólne Wymagania na każdy stopień wyższy niż dopuszczający obejmują również wymagania na stopień poprzedni. Na podstawowym
Bardziej szczegółowoPrzedmiotowy system oceniania z przedmiotu fizyka dla klas pierwszych
Przedmiotowy system oceniania z przedmiotu fizyka dla klas pierwszych Zasady ogólne Wymagania na każdy stopień wyższy niż dopuszczający obejmują również wymagania na stopień poprzedni. Na podstawowym poziomie
Bardziej szczegółowoUkład Słoneczny. Pokaz
Układ Słoneczny Pokaz Rozmiary planet i Słońca Orbity planet Planety typu ziemskiego Merkury Najmniejsza planeta U.S. Brak atmosfery Powierzchnia podobna do powierzchni Księżyca zryta kraterami część oświetlona
Bardziej szczegółowoFIZYKA KLASA I LO LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCEGO wymagania edukacyjne
FIZYKA KLASA I LO LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCEGO wymagania edukacyjne TEMAT (rozumiany jako lekcja) 1.1. Kinematyka ruchu jednostajnego po okręgu 1.2. Dynamika ruchu jednostajnego po okręgu 1.3. Układ Słoneczny
Bardziej szczegółowoPrzedmiotowy system oceniania z FIZYKI. Nauczyciel: mgr Magdalena Wieprzowska. VI LO im. J. Dąbrowskiego w Częstochowie.
Przedmiotowy system oceniania z FIZYKI Nauczyciel: mgr Magdalena Wieprzowska VI LO im. J. Dąbrowskiego w Częstochowie Zasady ogólne Wymagania na każdy stopień wyższy niż dopuszczający obejmują również
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE Z PRZEDMIOTU: FIZYKA W KLASIE I (ZAKRES PODSTAWOWY)
Zasady ogólne: WYMAGANIA EDUKACYJNE Z PRZEDMIOTU: FIZYKA W KLASIE I (ZAKRES PODSTAWOWY) Wymagania na każdy stopień wyższy niż dopuszczający obejmują również wymagania na stopień poprzedni. Na podstawowym
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne
Wymagania edukacyjne Odkryć fizykę - Nowa Era poziom podstawowy Zasady ogólne Wymagania na każdy stopień wyższy niż dopuszczający obejmują również wymagania na stopień poprzedni. Na podstawowym poziomie
Bardziej szczegółowoWyznaczanie długości i szerokości geograficznej z obserwacji astronomicznych.
Wykład udostępniam na licencji Creative Commons: Wyznaczanie długości i szerokości geograficznej z obserwacji astronomicznych. Piotr A. Dybczyński Związek czasu słonecznego z gwiazdowym. Zadanie:
Bardziej szczegółowopobrano z serwisu Fizyka Dla Każdego - http://fizyka.dk - zadania fizyka, wzory fizyka, matura fizyka
4. Pole grawitacyjne. Praca. Moc.Energia zadania z arkusza I 4.8 4.1 4.9 4.2 4.10 4.3 4.4 4.11 4.12 4.5 4.13 4.14 4.6 4.15 4.7 4.16 4.17 4. Pole grawitacyjne. Praca. Moc.Energia - 1 - 4.18 4.27 4.19 4.20
Bardziej szczegółowoAstronomia i grawitacja Ocena Stopień dopuszczający Stopień dostateczny Stopień dobry Stopień bardzo dobry
FIZYKA PLAN WYNIKOWY opracowany przez wydawnictwo NOWA ERA wg podręcznika pt. Odkryć fizykę dla szkół ponadgimnazjalnych zakres podstawowy Marcin Braun, Weronika Śliwa Wymagania ogólne uczeń: wykorzystuje
Bardziej szczegółowoTytuł: Podróż w kosmos Autor: Aleksandra Fudali
Tytuł: Podróż w kosmos Autor: Aleksandra Fudali Wydawca i dystrybucja: Naukowe Wydawnictwo IVG Ul. Cyfrowa 6, Szczecin 71-441 POLAND www.wydawnictwoivg.pl email: biuro@wydawnictwoivg.pl Księgarnia wydawnictwa
Bardziej szczegółowoZasady oceniania do programu nauczania Odkryć fizykę. Zakres podstawowy
Zasady oceniania do programu nauczania Odkryć fizykę Zakres podstawowy Zasady ogólne Wymagania na każdy stopień wyższy niż dopuszczający obejmują również wymagania na stopień poprzedni. Na podstawowym
Bardziej szczegółowoUkład Słoneczny Układ Słoneczny
Fizyka i Chemia Ziemi Układ Słoneczny we Wszechświecie Układ Słoneczny cz. 1 T.J. Jopek jopek@amu.edu.pl IOA UAM 1 2 Układ Słoneczny Układ Słoneczny stanowią: Układ Planetarny Słońce, planety, Obłok Oorta
Bardziej szczegółowoWszechświat w mojej kieszeni. Układ Słoneczny. Gloria Delgado Inglada. 4 No. 4. Instytut Astronomii UNAM, Meksyk
Wszechświat w mojej kieszeni Układ Słoneczny 4 No. 4 Gloria Delgado Inglada Instytut Astronomii UNAM, Meksyk Powstawanie Układu Słonecznego Układ Słoneczny składa się ze Słońca i wszystkich ciał niebieskich
Bardziej szczegółowoDYNAMIKA dr Mikolaj Szopa
dr Mikolaj Szopa 17.10.2015 Do 1600 r. uważano, że naturalną cechą materii jest pozostawanie w stanie spoczynku. Dopiero Galileusz zauważył, że to stan ruchu nie zmienia się, dopóki nie ingerujemy I prawo
Bardziej szczegółowoElementy astronomii w nauczaniu przyrody. dr Krzysztof Rochowicz Zakład Dydaktyki Fizyki UMK 2011
Elementy astronomii w nauczaniu przyrody dr Krzysztof Rochowicz Zakład Dydaktyki Fizyki UMK 2011 Szkic referatu Krótki przegląd wątków tematycznych przedmiotu Przyroda w podstawie MEN Astronomiczne zasoby
Bardziej szczegółowoUogólniony model układu planetarnego
Uogólniony model układu planetarnego Michał Marek Seminarium Zakładu Geodezji Planetarnej 22.05.2009 PLAN PREZENTACJI 1. Wstęp, motywacja, cele 2. Teoria wykorzystana w modelu 3. Zastosowanie modelu na
Bardziej szczegółowoASTROBIOLOGIA. Wykład 3
ASTROBIOLOGIA Wykład 3 1 JAK POWSTAJĄ GWIAZDY I UKŁADY PLANETARNE? 2 POWSTANIE GWIAZD I PLANET: SCHEMAT Układ planetarny: obłok molekularny mgławica słoneczna dysk protoplanetarny układ planetarny i planety
Bardziej szczegółowofizyka w zakresie podstawowym
mi edukacyjne z przedmiotu fizyka w zakresie podstawowym dla klasy pierwszej szkoły ponadgimnazjalnej Poziom Kategoria celów Zakres Poziom podstawowy - Uczeń opanował pewien zakres WIADOMOŚCI Poziom ponadpodstawowy
Bardziej szczegółowoBudowa Galaktyki. Materia rozproszona Rozkład przestrzenny materii Krzywa rotacji i ramiona spiralne
Budowa Galaktyki Materia rozproszona Rozkład przestrzenny materii Krzywa rotacji i ramiona spiralne Gwiazdy w otoczeniu Słońca Gaz międzygwiazdowy Hartmann (1904) Delta Orionis (gwiazda podwójna) obserwowana
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE NIEZBĘDNE DO UZYSKANIA POZSZCZEGÓLNYCH ŚRÓDROCZNYCH I ROCZNYCH OCEN KLASYFIKACYJNYCH Z FIZYKI
WYMAGANIA EDUKACYJNE NIEZBĘDNE DO UZYSKANIA POZSZCZEGÓLNYCH ŚRÓDROCZNYCH I ROCZNYCH OCEN KLASYFIKACYJNYCH Z FIZYKI ZAKRES PODSTAWOWY Wymagania na poszczególne oceny. Zasady ogólne Wymagania na każdy stopień
Bardziej szczegółowoWyznaczanie długości i szerokości geograficznej z obserwacji astronomicznych.
Wykład udostępniam na licencji Creative Commons: Wyznaczanie długości i szerokości geograficznej z obserwacji astronomicznych. Piotr A. Dybczyński Związek czasu słonecznego z gwiazdowym. Zadanie:
Bardziej szczegółowoZAŁĄCZNIK IV. Obliczanie rotacji / translacji obrazów.
ZAŁĄCZNIK IV. Obliczanie rotacji / translacji obrazów. Jak to zostało przedstawione w części 5.2.1, jeżeli zrobimy Słońcu zdjęcie z jakiegoś miejsca na powierzchni ziemi w danym momencie t i dokładnie
Bardziej szczegółowoPodziaŁ planet: Zewnętrzne: Wewnętrzne: Merkury. Jowisz. Wenus. Saturn. Ziemia. Uran. Mars. Neptun
UKŁAD SŁONECZNY PodziaŁ planet: Wewnętrzne: Merkury Wenus Ziemia Mars Zewnętrzne: Jowisz Saturn Uran Neptun słońce Słońce jest zwyczajną gwiazdą. Ma około 5 mld lat. Jego temperatura na powierzchni osiąga
Bardziej szczegółowoWykład 5 - całki ruchu zagadnienia n ciał i perturbacje ruchu keplerowskiego
Wykład 5 - całki ruchu zagadnienia n ciał i perturbacje ruchu keplerowskiego 20.03.2013 Układ n ciał przyciągających się siłami grawitacji Mamy n ciał przyciągających się siłami grawitacji. Masy ciał oznaczamy
Bardziej szczegółowo