Zadania do wykonania: Napisz rozprawkę: Czy Skawiński to bohater tragiczny?

Transkrypt

1 marzec Język polski klasa VII Myśli i słowa Wymogi podstawy programowej Rozpoznawanie wyrazu podstawowego i pochodnego. W wyrazie pochodnym wskazywanie tematu słowotwórczego i formantu. Rodzaje formantów, ich funkcje w nadawaniu znaczenia wyrazom pochodnym. Realne i słowotwórcze znaczenie wyrazu. Rodzina wyrazów, wyrazy pokrewne, rdzeń. Zasady tworzenia wyrazów złożonych, typy wyrazów złożonych. Rozprawaka o schemacie: hipoteza argument kontrargument teza (wnioski). Charakterystyka pośrednia i bezpośrednia. Styl naukowy. Nowela. Cechy noweli. Zadania do wykonania: Napisz rozprawkę: Czy Skawiński to bohater tragiczny? W czasach pozytywizmu Przeczytaj tekst i wykonaj zadania od 1. do 7. Henryk Sienkiewicz O powieści historycznej Fragmenty Przede wszystkim powieść [historyczna] nie potrzebuje przekręcać historycznych zdarzeń. Jeśli autor tak czyni, ujma spadać powinna na niego, nie na rodzaj, który uprawia. [...] można by zaraz spytać, czy istnieje jeden historyk, a raczej jedna księga historyczna tak przedmiotowa i bezstronna, aby ludzi lub zdarzeń nie przedstawiała w pewnym

2 oświetleniu? Zachodzą [...] różnice w poglądach najznakomitszych historyków na największe postacie i czyny dziejowe, że wedle tych różnic Cezar może być albo [...] tyranem, zabójcą porządku społecznego, albo zbawcą ówczesnego Rzymu [...]. [...] skoro owe różnice nie uwłaczają powadze historii, tym bardziej pewien osobisty pogląd powieściopisarza na czyny dziejowe nie może służyć za podstawę do orzeczenia, że powieść historyczna musi być z natury fałszem. Zdarza się zapewne, że powieść historyczna przekręca wypadki lub nawet zmyśla je; zdarza się, że to czyni i historia. Wówczas i pierwsza, i druga będą kłamstwem. Ale mówią, że powieść przekręcać i zmyślać musi. Dlaczego? Bo jeśli tego nie uczyni, to będzie historią; więc albo historia, albo powieść; jedno wyłącza drugie. [...] Historia, odtwarzając wypadki, odtwarza tylko ważniejsze; odtwarzając historycznych ludzi, daje tylko pewne wytyczne z ich życia, między którymi są ustawiczne przerwy. Wypełnić te przerwy jest zadaniem fantazji. [...] Widzimy z tego, że proces tworzenia w powieści historycznej i niehistorycznej jest jednaki. Fantazja na tle dziejów znajduje nie tylko pole, ale i dane ogólne autentyczne, na mocy których może odgadywać logicznie i prawdopodobnie zjawiska szczegółowe. Dodajmy, że powieściopisarz, jeśli nie zawsze jest, to przynajmniej zawsze powinien być obdarzony niepospolitą intuicją, a może nie za śmiałym wyda się wniosek, że powieść historyczna nie tylko nie potrzebuje być poniewieraniem prawdy dziejowej, ale może być jej objaśnieniem i dopełnieniem. Ona powlecze odpowiednią barwą szare mury wzniesione przez historię, ona wypełni odpowiednio ich szczeliny, odtworzy na mocy analogii odarte przez nas ornamenta, odgadnie to, co być mogło, wygrzebie, co zostało zapomniane, i nie przekręcając zdarzeń dziejowych, może ułatwić ich zrozumienie. I może, bo odtworzy duszę człowieka lat minionych, jego namiętności, sposób myślenia; pokaże nam go [...] nie w mroku grobowej krypty, ale w świetle słonecznym. Co jeśli uczynić zdoła, będzie w całym znaczeniu wyrazu i powieścią, i historią. [...] Powieść historyczna może być złą lub dobrą, fałszywą lub prawdziwą, zależnie od talentu albo moralnych podstaw autora [...]. Ze stanowiska utylitarnego łatwiej by było dowieść licznych pożytków wypływających z powieści historycznej. Pojedynczemu człowiekowi wychodzi zawsze na korzyść rozważanie swej przeszłości. Ono wyjaśnia mu liczne zjawiska czasu teraźniejszego; uczy go patrzeć genetycznie na siebie i dostarcza wskazówek na przyszłość; uczy niechać zadań, którym nie sprosta, a podejmować odpowiednie. [...] Czym są w ogóle dzieje ludzkości i poszczególnych jej gałęzi? Historią upadków i odrodzeń. [...] Powieść historyczna maluje zarówno dodatnie, jak i ujemne strony przeszłości [...]. Janina Kulczycka-Saloni, Pozytywizm, Warszawa Zdaniem autora tekstu powieść historyczna (1 p.) A. powinna zawierać wymyślone zdarzenia i może przekręcać wydarzenia prawdziwe. B. nie może zawierać zmyślonych wydarzeń i przekręcać tych prawdziwych. C. nie może zawierać zmyślonych zdarzeń, ale może przekręcać te prawdziwe. D. nie powinna przekręcać wydarzeń prawdziwych. 2. Uzupełnij zdania. (2 p.)

3 Według Sienkiewicza każdy powieściopisarz powinien być obdarzony.... Powieść historyczna ukazuje... i... przeszłości. 3. Rozstrzygnij, które zdania są prawdziwe w odniesieniu do przeczytanego tekstu. (1 p.) Powieść historyczna może objaśniać historię. Powieść historyczna może dopełniać prawdę dziejową. Powieść historyczna może odgadnąć, co się kiedyś wydarzyło, i przywołać to, co zostało zapomniane. Wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych. A. Wszystkie zdania zawierają prawdziwe informacje. B. Zdania 1. i 3. zawierają prawdziwe informacje, a zdanie 2. fałszywe. C. Tylko zdanie 4. zawiera prawdziwą informację. D. Tylko zdanie 2. zawiera prawdziwą informację. 4. Powieść historyczna może odtworzyć (1 p.) A. tylko duszę człowieka lat minionych i jego namiętności. B. tylko duszę człowieka lat minionych i jego sposób myślenia. C. tylko sposób myślenia i namiętności człowieka lat minionych. D. duszę człowieka lat minionych, jego namiętności i sposób myślenia. 5. Co oznacza wyraz utylitarny w zdaniu: Ze stanowiska utylitarnego łatwiej by było dowieść licznych pożytków wypływających z powieści historycznej? (1 p.) A. Uniwersalny. B. Racjonalny. C. Użyteczny. D. Naukowy. 6. Zdaniem Sienkiewicza zaletą powieści historycznej jest to, że skłania człowieka do rozważań nad historią, a także (1 p.) A. rozwija jego poczucie humoru. B. tłumaczy mu koncepcję utylitaryzmu. C. namawia go do podejmowania trudnych zadań. D. wyjaśnia mu czasy teraźniejsze i dostarcza wskazówek na przyszłość. 7. Ustal, które ze zdań dotyczących powieści historycznych jest fałszywe. Zaznacz F przy wypowiedzeniu fałszywym. (1 p.)

4 W powieści historycznej pojawiają się tylko postacie historyczne. Fabuła w powieści historycznej nawiązuje do czasów odległych autorowi, znanych mu z dokumentów i źródeł historycznych. W powieści historycznej występują bohaterowie wymyśleni przez autora, których losy są wplecione w tok wydarzeń historycznych. F F F Przeczytaj tekst i wykonaj zadania od 8. do 12. Bolesław Prus Katarynka Fragmenty [...] żaden śmiertelnik nie jest wolny od jakiegoś dziwactwa, a pan Tomasz miał także swoje. Oto nienawidził kataryniarzy i katarynek. Gdy mecenas usłyszał na ulicy katarynkę, przyśpieszał kroku i na parę godzin tracił humor. On, człowiek spokojny zapalał się, jak był cichy krzyczał, a jak był łagodny wpadał w gniew na pierwszy odgłos katarynkowych dźwięków. Z tej swojej słabości nie robił przed nikim tajemnicy, nawet tłomaczył się. Muzyka mówił, wzburzony stanowi najsubtelniejsze ciało ducha, w katarynce zaś duch ten przeradza się w funkcję machiny i narzędzie rozboju. Bo kataryniarze są po prostu rabusie! Zresztą dodawał katarynka rozdrażnia mnie, a ja mam tylko jedno życie, którego mi nie wypada trwonić na słuchanie obrzydliwej muzyki. [...] Dom, w którym mecenas mieszkał, przechodził kilka razy z rąk do rąk. Rozumie się, że każdy nowy właściciel uważał za obowiązek podwyższać wszystkim komorne, a najpierw panu Tomaszowi. Mecenas z rezygnacją płacił podwyżkę, ale pod tym warunkiem wyraźnie zapisanym w umowie, że katarynki grywać w domu nie będą. Niezależnie od kontraktowych zastrzeżeń pan Tomasz wzywał do siebie każdego nowego stróża i przeprowadzał z nim taką mniej więcej rozmowę: [...] Słuchajże [...]! Ile razy wrócę do domu późno, a ty otworzysz mi bramę, dostaniesz dwadzieścia groszy. Rozumiesz?... Rozumiem, wielmożny panie. A oprócz tego będziesz brał ode mnie dziesięć złotych na miesiąc, ale wiesz za co?... Nie mogę wiedzieć, jaśnie panie odpowiedział wzruszony stróż. Za to, ażebyś na podwórze nigdy nie wpuszczał katarynek. [...]

5 Na podwórzu, pod samym oknem pana Tomasza odezwała się katarynka!... [...] I żeby to przynajmniej była katarynka włoska, z przyjemnymi tonami fletowymi, dobrze zbudowana, grająca ładne kawałki! Gdzie tam! [...] katarynka była popsuta, grała fałszywie [...] walce i polki, a tak głośno, że aż szyby drżały. Na domiar złego, trąba, od czasu do czasu odzywająca się w niej, ryczała jak wściekłe zwierzę. [...] Mecenas osłupiał. Nie wiedział, co myśleć i co począć. [...] W sercu mecenasa, tego wyrozumiałego, tego łagodnego człowieka, zbudziły się dzikie instynkta. [...] i pomyślał, z jaką rozkoszą położyłby w tej chwili kataryniarza trupem! [...] mecenas skoczył jak tygrys do okna i postanowił zwymyślać kataryniarza najgorszymi wyrazami. Już wychylił się i otworzył usta, aby krzyknąć: Ty... próżniaku jakiś!... gdy wtem usłyszał dziecięcy głos. Spojrzał [do mieszkania] naprzeciwko. Mała niewidoma dziewczynka tańczyła po pokoju, klaszcząc w ręce. Blada jej twarz zarumieniła się, usta śmiały się, a pomimo to z zastygłych oczu płynęły łzy jak grad. Ona, biedactwo, w tym domu spokojnym dawno już nie doświadczyła tylu wrażeń! Jak pięknym zjawiskiem wydawały się jej fałszywe tony katarynki! Jak wspaniałym był ryk trąby, która mecenasa mało nie przyprawiła o apopleksję. Na dobitkę, kataryniarz, widząc uciechę dziecka, zaczął przytupywać wielkim obcasem w bruk i od czasu do czasu pogwizdywać niby lokomotywa przed spotkaniem się pociągów. [...] Do gabinetu mecenasa wpadł wierny lokaj, ciągnąc za sobą stróża i wołając: Ja mówiłem temu gałganowi, jaśnie panie, żeby natychmiast wygnał kataryniarza! Mówiłem, że od jaśnie pana dostanie pensję, że my mamy kontrakt... Ale ten cham! Tydzień temu przyjechał ze wsi i nie zna naszych obyczajów! [...] Mecenas odwrócił się do stróża i rzekł [...]: [...] będę ci płacił dziesięć złotych na miesiąc [...], ażebyś przez jakiś czas co dzień puszczał katarynki. Rozumiesz? [...] Lokaj i stróż wyszli [...]. Pan Tomasz uśmiechnął się i [...] wyrzucił katarynce dziesiątkę. Następnie wziął kalendarz, wyszukał w nim listę lekarzy i zapisał na kartce adresy kilku okulistów. A że kataryniarz odwrócił się teraz do jego okna i za jego dziesiątkę począł przytupywać i wygwizdywać jeszcze głośniej, co już okrutnie drażniło mecenasa, więc zabrawszy kartkę z adresami doktorów, wyszedł, mrucząc: Biedne dziecko!... Powinienem był zająć się nim od dawna... Bolesław Prus, Wybór nowel, Kraków Zazwyczaj pod wpływem dźwięku katarynki pan Tomasz (1 p.) A. łagodniał. B. wzruszał się. C. wpadał w gniew. D. zaczynał się uśmiechać. 9. Mecenas chciał zwymyślać kataryniarza, ale powstrzymał się, ponieważ (1 p.) A. zobaczył niewidomą dziewczynkę tańczącą w mieszkaniu naprzeciwko.

6 B. nie chciał pokazać się ze złej strony sąsiadom. C. do jego gabinetu wszedł lokaj z nowym stróżem. D. był człowiekiem kulturalnym. 10. Pan Tomasz zaczął płacić za wpuszczanie kataryniarzy na podwórko, gdyż (1 p.) A. przekonał go do tego lokaj. B. zmienił się stróż w kamienicy. C. spodobała mu się w końcu muzyka katarynek. D. uświadomił sobie, jaką radość dźwięki instrumentu sprawiają niewidomej dziewczynce. 11. Napisz, jak zazwyczaj reagował pan Tomasz, gdy usłyszał dźwięki katarynki. Podaj dwa przykłady. (2 p.) Mecenas zapisał na kartce adresy kilku okulistów, ponieważ (1 p.) A. poczuł, że pogarsza mu się wzrok. B. jego lokaj miał problemy z oczami. C. postanowił pomóc niewidomej dziewczynce. D. jego wnuczka miała poważne kłopoty ze wzrokiem. 13. Czym charakteryzuje się praca organiczna? Wybierz T, jeśli zdanie jest prawdziwe, oraz N, jeśli jest fałszywe. (3 p.) Zakłada, że praca dla dobra ogółu może się przyczynić np. do rozwoju gospodarczego kraju. Pojmuje społeczeństwo jako jeden wspólny organizm. Zakłada niesienie pomocy tylko ludziom z najniższych warstw społecznych. T T T N N N

7 14. Podkreśl cechy noweli. (1 p.) ma tylko jeden wątek, nie ma wyraźnie zaznaczonego punktu kulminacyjnego, krótki utwór epicki, zawiera wyraźny punkt kulminacyjny, jest wielowątkowa, występują w niej postacie drugoplanowe i wątki poboczne 15. Sformułuj trzy argumenty uzasadniające dużą popularność seriali. (3 p.) 16. Uzasadnij, że powieści historyczne mogą być atrakcyjne dla współczesnej młodzieży. W swoich rozważaniach odwołaj się do wybranej powieści Henryka Sienkiewicza. Twoja praca powinna zawierać minimum 200 słów. (10 p.)

8 Tadeusz Różewicz List do ludożerców Kochani ludożercy nie patrzcie wilkiem na człowieka który pyta o wolne miejsce w przedziale kolejowym zrozumcie inni ludzie też mają dwie nogi i siedzenie Kochani ludożercy poczekajcie chwilę nie depczcie słabszych nie zgrzytajcie zębami zrozumcie ludzi jest dużo będzie jeszcze więcej wiec posuńcie się trochę ustąpcie Kochani ludożercy nie wykupujcie wszystkich świec sznurowadeł i makaronu Nie mówcie odwróceni tyłem: ja mnie mój moje mój żołądek mój włos mój odcisk moje spodnie moja żona moje dzieci moje zdanie Kochani ludożercy nie zjadajmy się Dobrze bo nie zmartwychwstaniemy Naprawdę Tadeusz Różewicz, List do ludożerców [w:] tegoż, Poezja, t. 1, Kraków 1988, s Dokończ zdanie. Wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych. (0 1) A. ambitni, skutecznie dążący do realizacji swoich planów. B. egoistyczni, zapatrzeni w siebie i obojętni na potrzeby innych. C. zapobiegliwi, z uwagą dbający o własne

9 interesy. 2. Oceń prawdziwość stwierdzeń odnoszących się do wiersza List do ludożerców. (0 1) Utwór Tadeusza Różewicza można uznać za portret współczesnego poecie społeczeństwa. Wiersz zawiera ostrą krytykę relacji międzyludzkich, pozbawionych empatii, wzajemnego szacunku i życzliwości. Podmiot mówiący apeluje w utworze o traktowanie drugiego człowieka z dużą uważnością. Wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych. A. Tylko stwierdzenie 1. jest prawdziwe. B. Tylko stwierdzenie 2. jest prawdziwe. C. Tylko stwierdzenia 1. i 3. są prawdziwe. D. Wszystkie stwierdzenia są prawdziwe. 3. Uzupełnij zdania. Wybierz właściwe odpowiedzi spośród podanych. (0 1) Pouczający ton wypowiedzi podmiotu mówiącego zostaje podkreślony przez nagromadzenie A/B. Na wzmocnienie apelu wpływa także użycie C/D. A. czasowników w trybie rozkazującym C. zaimków ja, mnie, mój, moje B. przymiotników w stopniu równym i wyższym D. partykuły nie 4. Oceń prawdziwość poniższych informacji dotyczących funkcji użytych w utworze środków stylistycznych. Wybierz P, jeśli informacja jest prawdziwa, lub F jeśli jest fałszywa. (0 1) Środek stylistyczny i przykład apostrofa: Kochani ludożercy Funkcja w utworze wskazuje na emocjonalny stosunek osoby mówiącej do adresata listu autor okazuje ludożercom P F

10 powtórzenia: ja mnie mój moje / mój żołądek mój włos / mój odcisk moje spodnie / moja żona / moje dzieci / moje zdanie serdeczność charakteryzują zbiorowość ludożerców i uwypuklają ich najważniejszą cechę samolubne skupienie się na sobie i swoich sprawach P F Słowotwórstwo 1. Dopisz do każdego z podanych wyrazów trzy wyrazy pokrewne. (0 3 p.) a) koń... b) dzień... c) nauczyć Od podanych wyrazów utwórz przymiotniki pochodne. (0 2 p.) a) sypać... b) nuda c) zielony d) garb Który z podanych wyrazów jest wyrazem podstawowym? Podkreśl go. (0 1 p.) A. grubo B. najgrubszy C. gruby D. grubszy 4. Do podanych wyrazów podstawowych dopisz wyrazy pokrewne o wskazanym zabarwieniu emocjonalnym. (0 4 p.) ząb starzec ptak Wyraz o zabarwieniu dodatnim Wyraz o zabarwieniu ujemnym

11 miska 5. W podanych wyrazach wydziel podstawę słowotwórczą i formant. (0 4 p.) podstawa słowotwórcza formant a) nocka.... b) złość c) zakup d) wybić Uzupełnij zdania nazwami czynności utworzonymi od podanych czasowników. We wpisanych wyrazach podkreśl formanty. (0 4 p.) przebywać przechodzić sprzedawać sprzątać Uważam, że warzyw w bramie powinno być zabronione. Kramy utrudniają......, a sprzedawcy zostawiają dużo śmieci i trzeba upominać się o W ogóle... w tamtym miejscu staje się uciążliwe. 7. Uzupełnij tabelę: do każdego wyrazu dopisz wyrazy podstawowy, oddziel formant od podstawy słowotwórczej, nazwij ten formant. (0 9 p.) wyraz podstawowy wyraz pochodny formant nazwa formantu bieg pędziwiatr ceglany śmiałek podoficerski zagrzać 8. Od podanych wyrażeń przyimkowych utwórz rzeczowniki. (0 2 p.) a) pod brodą b) na ręku c) pod nogą d) przed południem 9. W podanych wyrazach podkreśl rdzeń. Wypisz jego oboczności.

12 (0 6 p.) a) kwiaty, kwiaciarnia, kwiatowy... b) las, leśny, leśnik... c) lód, lodowa, lodziarka Pogrupuj przykłady zapisz w każdym punkcie wyrazy należące do tej samej rodziny. (0 3 p.) czytelnia malarz mieszkaniec czytelnik malować przeczytać zamalować mieszkać zamieszkać malarka czytać mieszkanie Przedstaw wykres podanej rodziny wyrazów. (0 4 p.) odpis pisać pisarz odpisać zapisać