SCENARIUSZ UROCZYSTOŚCI SZKOLNEJ I ŚRODOWISKOWEJ

Transkrypt

1 Wioletta Żórawska SCENARIUSZ UROCZYSTOŚCI SZKOLNEJ I ŚRODOWISKOWEJ Uwagi wstępne Jestem nauczycielką języka polskiego w Gimnazjum im. Cypriana Kamila Norwida w Bielsku. Imię to nadano szkole w roku 2004 r. z mojej inicjatywy. Od 10 lat zajmuję się popularyzowaniem postaci i twórczości Norwida wśród młodzieży gimnazjalnej. Napisałam kilka scenariuszy na potrzeby swojego gimnazjum (były to scenariusze uroczystości szkolnych oraz środowiskowych). Znam możliwości gimnazjalistów, m.in. w dziedzinie różnych form interpretacji utworów Cypriana Norwida. Pomysł scenariusza uroczystości szkolnej i środowiskowej z okazji dwusetnej rocznicy urodzin Fryderyka Chopina wyrasta z mojej fascynacji twórczością Norwida. Odnajduję w niej wspaniałe odzwierciedlenie m.in. geniuszu i znaczenia dzieła Chopina w kulturze. Dzięki takiemu ujęciu młodzież gimnazjalna poznaje Chopina na szerszym tle kulturowym epoki romantyzmu. Typ szkoły: gimnazjum Etap kształcenia: III gimnazjum Rodzaj zajęć: uroczystość szkolna i środowiskowa Temat zajęć: Bliżej Chopina Cele kształcenia: 1. Cel ogólny: wdrażanie uczniów do świadomego odbioru dzieł kultury. 2. Cele szczegółowe: Uczniowie: zaprojektują i wykonają plakat reklamujący uroczystość szkolną i środowiskową Bliżej Chopina, przedstawią plastyczną interpretację muzyki Chopina, będą recytowali wybrany utwór dotyczący muzyki Chopina, udokumentują uroczystość na nośnikach elektronicznych i w relacji pisemnej. Metody kształcenia: waloryzacyjne (eksponujące): przeżywanie, wyrażanie oraz inscenizacja Formy pracy: indywidualna, grupowa, zbiorowa

2 Środki dydaktyczne i materiały: nagrania (w postaci płyt CD) różnych utworów F. Chopina, słowniki, encyklopedie, publikacje prasowe, komputery z dostępem do Internetu strony WWW umożliwiające wyszukiwanie informacji związanych z życiem i twórczością Chopina oraz C. Norwida, dzieła Norwida (proza, liryka, listy), w których znajdują się świadectwa hołdu złożonego genialnemu kompozytorowi, odtwarzacze płyt CD, sprzęt umożliwiający prezentację multimedialną zgromadzonych informacji związanych z życiem i twórczością Chopina, aparat fotograficzny i (lub) kamera VHS służące do utrwalenia przebiegu uroczystości, sztalugi do prezentacji prac plastycznych, elementy wystroju miejsca uroczystości szkolnej (tkanina-tło, hasło uroczystości, kwiaty), artykuły papiernicze Bliżej Chopina Motto: Rodem warszawianin, sercem Polak, a talentem świata obywatel. Przestrzeń występu przypomina wnętrze artystycznej kawiarenki z portretem F. Chopina. W centralnym punkcie znajduje się motto: Rodem warszawianin, sercem Polak, a talentem świata obywatel. Muzyczny charakter scenografii zapewnia białe tło z zapisem nutowym na pięciolinii. Na scenie są ustawione trzy małe, okrągłe stoliczki, nakryte serwetami, przy nich 10 krzeseł. Występujący uczniowie (sześciu chłopców recytatorzy, i czworo dziewcząt narratorzy) zasiadają przy stoliczkach (nie ma podziału na narratorów i recytatorów podczas zajmowania miejsc siedzących). Taki wystrój stwarza kameralną atmosferę, nastrój intymności, prywatności. W czasie wstępu muzycznego wszyscy siedzą. Osoba występująca wstaje, podchodzi do mikrofonu, po skończonym występie zasiada przy stoliczku. Podchodzi do mikrofonu następna osoba itd. W czasie odtwarzania fragmentów muzyki wszyscy występujący siedzą przy stoliczkach i słuchają z uwagą. Muzyka Chopina rozpoczyna uroczystość. Utwór w tonacji dur. Gdy muzyka cichnie, wstaje pierwszy narrator. NARRATOR 1 (dziewczyna) Zapraszamy na spotkanie z genialnym polskim kompozytorem Fryderykiem Chopinem w przypadającą w tym roku dwusetną rocznicę jego urodzin. Dzisiaj

3 spróbujemy odpowiedzieć na dwa pytania: Jakie miejsce zajmował Chopin w kulturze swojej epoki? Jakie miejsce zajmuje Chopin we współczesnej nam kulturze? Uroczystość ta przybliży nas do twórcy i jego dzieła. Aby to mogło się urzeczywistnić, wyruszymy w wędrówkę do czasów, kiedy żył Chopin. W wędrówce będzie nam towarzyszyć jego muzyka. Spośród wielu źródeł mogących przybliżyć nas do Chopina i jego dokonań wybieramy literaturę. Sięgniemy do dzieł artysty o 11 lat młodszego od Chopina Cypriana Norwida artysty słowa, który najgłębiej wówczas umiał odczuwać piękno jego muzyki. Talent literacki pozwolił mu dać wspaniałe tego świadectwo. XIX-wieczny poeta umie stworzyć opis postaci Chopina oraz jego dzieł jak żaden inny autor z piszących w tamtych czasach. Zaprezentowane tu fragmenty prozy i wierszy przeniosą nas do tamtych miejsc, zapewnią wyjątkowe przeżycia. Przez chwilę będziemy spoglądać z okna salonu Chopina w Paryżu. Zobaczymy jego fortepian i ujrzymy samego kompozytora w czasie przyjmowania przyjacielskiej wizyty. NARRATOR 2 (dziewczyna) Z muzyką Chopina Cyprian Norwid zetknął się w Rzymie, gdy miał 24 lata. W 1845 roku w świat kompozycji Chopina: preludiów, mazurków, nokturnów, wprowadzały go koncerty w wykonaniu Marii Kalergis. W programach jej występów Chopin zajmował pierwsze miejsce. W sercu Norwida oprócz fascynacji muzyką Chopina znalazło się miejsce na miłość do pianistki. Norwid cztery lata później osobiście poznał Chopina w Paryżu. Spotkanie to zostało zapisane w niezwykłym wspomnieniu poety o genialnym muzyku 1 w Czarnych kwiatach. Fragment utworu Chopina w radosnym nastroju. RECYTATOR 1 (chłopak) Fr yd er yk Cho pin mieszkał przy ulicy Chaillot, co, od Pól Elizejskich w górę idąc, w lewym rzędzie domów, na pierwszym piętrze mieszkania ma z oknami na ogrody, i Panteonu kopułę, i cały Paryż jedyny punkt, z którego napotykają się widoki coko l wi ek zbl i żon e do tych, które w Rzymie napotykasz. Takie też i Chopin miał 1 Por. Czarne kwiaty [w:] Cyprian Norwid, Białe kwiaty, J.W. Gomulicki, Warszawa 1965, s

4 mieszkanie z widokiem takim którego to mieszkania główną częścią był salon wielki o dwóch oknach ( ) 2. Fragment muzyki Chopina utrzymany w pogodnym nastroju. RECYTATOR 2 (chłopak) ( ) nieśmiertelny fortepian jego stał, a fortepian bynajmniej wykwintny, do szafy lub komody podobny, świetnie ozdobiony jak fortepiany modne, ale owszem trójkątny, długi, na nogach trzech jakiego, zdaje mi się, już mało kto w ozdobnym używa mieszkaniu 3. Fragment muzyki, utwór o pogodnym nastroju. NARRATOR 3 (dziewczyna) Jakie było ostatnie spotkanie Norwida z Chopinem? Dowiadujemy się, że Norwid był mile widzianym gościem w domu kompozytora. Oprócz tego poznajemy literacki portret Chopina skreślony słowami autora Czarnych kwiatów. Portret to niezwykły NARRATOR 3 (chłopak) Nareszcie zaszedłem razu jednego i odwiedzić go chciałem służąca Francuzka powiada mi: że śpi; uciszyłem kroku, karteczkę zostawiłem i wyszedłem. Ledwo parę zstąpiłem schodów, służąca powraca za mną, mówiąc: iż Chopin dowiedziawszy się, kto był, prosi mnie że jednym słowem nie spał, ale przyjmować nie chce. Wszedłem więc do pokoju obok salonu będącego, gdzie sypiał Chopin, bardzo wdzięczny, iż widzieć mnie chciał, i zastałem go ubranego, ale do pół leżącego w łóżku ( ) 4. ( ) On, w cieniu głębokiego łóżka z firankami, na poduszkach oparty i okręcony szalem, piękny był bardzo, tak jak zawsze, w najpowszedniejszego życia poruszeniach mając coś skończonego, coś monumentalnie zarysowanego coś, co ( ) arystokracja ateńska za religię sobie uważać mogła była w najpiękniejszej epoce cywilizacji greckiej ( ). Taką to naturalnie apoteotyczną skończoność gestów miał Chopin ( ) 5. 2 Dz. cyt., s Dz. cyt., s Dz. cyt., s Dz. cyt., s

5 Fragment muzyczny w pogodnej tonacji. NARRATOR 4 (dziewczyna) Norwid był jednym z tych, którzy od początku naprawdę rozumieli muzykę Chopina. Kompozytor wyrósł w jego myśli do roli artysty ucieleśniającego w sobie ideał sztuki w ogóle, a ideał sztuki polskiej w szczególności 6. W nekrologu kompozytora Norwid wypowiada znamienne słowa o najtrudniejszym zadaniu sztuki, którym jest przeistaczanie prostych kwiatów czy prostych uczuć w doskonałość równą doskonałości gwiazd i kryształów. W nekrologu Norwid stawiał Chopina obok Kochanowskiego, dlatego że obaj uwiecznili przez sztukę polskość ludowej pieśni. RECYTATOR 4 (chłopak) Rodem warszawianin, sercem Polak, a talentem świata obywatel, Fryderyk Chopin ( ). Umiał najtrudniejsze sztuki zadanie rozwiązywać z tajemniczą biegłością umiał bowiem zbierać kwiaty polne, rosy z nich ani puchu nie otrząsając najlżejszego. I umiał je w gwiazdy, w meteory ( ) całej świecące Europie, ideału sztuką przepromienić. Przezeń Ludu polskiego porozrzucane łzy po polach w diademie ludzkości się zebrały na diament piękna, kryształami harmonii osobliwej. To jest co największego sztukmistrz może uczynić, i to uczynił Fryderyk Chopin. ( ) Kochanowski w Sobótkach pierwszy ludu poezję uczonemu światu uwiadomił w muzyce Chopin toż uczynił 7. Fragment muzyki Chopina w nastroju bardzo poważnym. NARRATOR 1 Fortepian Szopena Norwid napisał w roku 1863 pod wpływem wiadomości o zniszczeniu w Warszawie instrumentu kompozytora, co miało miejsce 19 listopada. Tematem utworu jest muzyka Chopina. To chyba najpiękniejszy złożony jej hołd. Wiersz można potraktować jako próbę poszukiwania odpowiedzi na pytanie, czym jest prawdziwa sztuka. Prezentujemy fragmenty utworu, zatem jedynie sygnalizujemy jego znaczenia. Norwid porównuje muzykę Chopina do gry Orfeusza. W pierwszych trzech fragmentach mamy wspomnienie ostatnich wizyt u Chopina. Ten poetycki obraz ma 6 Por. W. Stróżowski, Doskonałe wypełnienie. O Fortepianie Szopena Cypriana Norwida [w:] tenże, Istnienie i wartość, Kraków 1981, s Nekrolog Fryderyka Chopina [w:] Cyprian Norwid. Pisma wybrane, wybrał i objaśnił J.W. Gomulicki, t. 4, Proza, Warszawa 1983, s

6 wzbudzić w nas poczucie kruchości, cenności tych ostatnich chwil. Na jednym tylko skupia się poeta: opisuje rękę muzyka, która dotyka klawiatury. Polonez fis-moll op. 44 wydaje się najbliższy emocjonalnej aurze tego Norwidowskiego utworu 8. Tutaj fragment muzyczny. RECYTATOR 5 (chłopak) I Byłem u Ciebie w te dni przedostatnie Nie docieczonego wątku Pełne, jak Mit, Blade, jak świt Gdy życia koniec szepce do początku: N ie st arga m C ię ja- nie! Ja, u-w ydat nię! II Byłem u Ciebie w dni te, przedostatnie, Gdy upodobniałeś co chwila, co chwila Do upuszczonej przez Orfeja liry, W której się rzutu-moc z pieśnią przesila, I rozmawiają ze sobą struny cztery, Trącając się, Po dwie po dwie I szemrząc z cicha: Zacząłże on Uderzać w ton?... Czy taki Mistrz!... że gra choć odpycha?... III Byłem u Ciebie w te dni, Fryderyku! Którego ręka dla swojej białości Alabastrowej i wzięcia i szyku I chwiejnych dotknięć jak strusiowi pióro Mieszała mi się w oczach z klawiaturą Z słoniowej kości 8 Por. W. Stróżowski, dz. cyt., s. 211.

7 I byłeś jako owa postać, którą Z marmurów łona, Niźli je kuto, Odejma dłuto Geniuszu wiecznego Pigmaliona! Fragment muzyczny: Polonez fis-moll op. 44. NARRATOR 2 W części VII, IX i X utworu ujrzymy obraz: fortepian symbol ideału (najznakomitszej sztuki narodowej) który zostaje wyrzucony przemocą z płonącego gmachu. Następuje profanacja ideału, rozbicie go na części. Jednak upadek fortepianu nie zwiastuje końca urzeczywistnienia ideału objawionego w utworze Norwida. Poeta odwołuje się do późnego wnuka. Ciesz się zostaje wypowiedziane całkowicie serio. W świecie, w którym zatrzymanie doskonałości nie jest możliwe, jedyny sposób jej urzeczywistnienia prowadzi przez jej dynamiczny rozwój. Ten zaś oznacza z konieczności rozpraszanie i zbieranie, zatracanie i powstawanie na nowo, śmierć i zmartwychpowstanie. Innej drogi nie ma. Życie wymaga ofiary, przyszłość przezwyciężania przeszłości. Nadzieja leżąca u podstaw tego procesu jest równie silna jak miłość, odradzająca się w różnych kształtach w pięknie 9. RECYTATOR 6 (chłopiec) VIII Oto patrz, Fryderyku!... to Warszawa: Pod rozpłomienioną gwiazdą Dziwnie jaskrawa Patrz, organy u Fary; patrz! Twoje gniazdo: Owdzie patrycjalne domy stare Jak Po spo lit a - r ze cz, Bruki placów głuche i szare, I Zygmuntowi w chmurze miecz. RECYTATOR 1 (chłopiec) 9 W. Stróżowski, dz. cyt., s

8 IX Patrz!... z zaułków w zaułki Kaukaskie się konie rwą Jak przed burzą jaskółki, Wyśmigając przed pułki, Po sto po st o Gmach zajął się ogniem, przygasł znów, Zapłonął znów i oto pod ścianę Widzę czoła ożałobionych wdów Kolbami pchane I znów widzę, acz dymem oślepian, Jak przez ganku kolumny Sprzęt podobny do trumny Wydźwigają runął runął Twój fo r t ep ia n! RECYTATOR 2 X Ten!... co Polskę głosił, od zenitu Wszechdoskonałości Dziejów Wziętą, hymnem zachwytu Polskę przemienionych kołodziejów; Ten sam runął na bruki z granitu! I oto: jak zacna myśl człowieka, Poterany jest gniewami ludzi, Lub jak o d wie k a W iekó w wsz yst ko co z budz i! I oto jak ciało Orfeja, Tysiąc Pasyj rozdziera go w części; A każda wyje: N ie ja! N ie ja zębami chrzęści * Lecz Ty? lecz ja? uderzmy w sądne pienie, Nawołując: Ciesz się, pó źn y w nuk u! Jękły głuche kamienie:

9 Ideał sięgnął bruku Kolejny fragment utworu Polonez fis-moll op. 44. NARRATOR 3 Pora na poszukiwanie odpowiedzi na pytanie o miejsce Chopina we współczesnej kulturze. O randze kompozytora świadczy wiele prestiżowych wydarzeń w życiu kulturalnym. W tym miejscu należy wymienić te najważniejsze. Co pięć lat w Warszawie jest organizowany Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina. W roku 2010 odbędzie się XVI edycja tego najstarszego i jednego z najbardziej prestiżowych konkursów wykonawczych. Pierwszy raz odbył się on w roku Laureatami byli także Polacy: Halina Czerny-Stefańska (1949), Adam Harasiewicz (1955), Krystian Zimerman (1975), Rafał Blechacz (2005). Wygrana otwiera laureatom drogę do międzynarodowej kariery pianistycznej. Z ważnych wydarzeń muzycznych poświęconych pamięci artysty należy też wymienić Międzynarodowy Festiwal Chopinowski w Dusznikach-Zdroju. W tym roku odbędzie się on po raz 65. Wielu miłośników muzyki tego kompozytora z kraju i ze świata odwiedza Muzeum Fryderyka Chopina w Warszawie. Znajduje się tam największa kolekcja chopinaliów na świecie. Bardzo ważnym punktem na mapie dla zainteresowanych życiem Chopina jest Muzeum w Żelazowej Woli miejsce urodzenia kompozytora. Jednym z najbardziej rozpoznawalnych widoków związanych z Warszawą jest pomnik Chopina w parku Łazienkowskim, odsłonięty w 1926 roku. Przedstawia odlaną w brązie postać kompozytora siedzącą pod mazowiecką wierzbą. Zawsze można spotkać tam wycieczki, szczególnie młodzież ustawiającą się do grupowej fotografii. Latem wokół pomnika na parkowych ławeczkach zasiada publiczność, by wysłuchać koncertu na żywo. Pomniki Chopina znajdują się także w Krakowie (1899), w Poznaniu (1923), w Gliwicach (1949) i we Wrocławiu (2004). Rok 2010 został ogłoszony Rokiem Chopinowskim. Stwarza to wspaniałą okazję i jest zachętą do uczestniczenia w koncertach, wystawach, odczytach. Także my, swoją uroczystością, włączamy się w popularyzowanie twórczości wybitnego Polaka kompozytora wszech czasów. NARRATOR 4

10 Zapraszamy do obejrzenia wystawy prac plastycznych uczniów naszej szkoły. Dziękujemy za udział w naszej uroczystości.

11 Bibliografia Hartwig J., Spotkania z Chopinem, Warszawa Norwid C., Fortepian Szopena [w:] M. Chrzanowski, Szkolny słownik motywów literackich, Warszawa 2003, s. 11. Norwid C., Pisma wybrane, wybrał i objaśnił J.W. Gomulicki, t. 1 5, Warszawa Doskonałe wypełnienie. O Fortepianie Szopena Cypriana Norwida [w:] W. Stróżowski, Istnienie i wartość, Kraków Kopeć J., Skowroński J., Śladami Fryderyka Chopina: Polska i Europa (przewodnik), Warszawa 2000 Makowiecki T., Fortepian Szopena [w:] O Norwidzie pięć studiów. K. Górski, T. Makowiecki, I. Sławińska, Toruń 1949, s Makowski S., Fortepian Szopena [w:] Cypriana Norwida kształt prawdy i miłości. Analizy i interpretacje. Praca zbiorowa pod redakcją S. Makowskiego, Warszawa 1986, s Makowski S., Norwidowski Chopin jako znak Doskonałego-Wypełnienia (O Fortepianie Szopena ), Polonistyka 1983, nr 8, s Międzynarodowe Festiwale Chopinowskie w Dusznikach Zdroju , red. K. Kościukiewicz, Wrocław 2000.