mgr inż. Andrzej Koziara Technologia identyfikacji radiowej (RFID) w bibliotekach - nowy etap automatyzacji bibliotek

Transkrypt

1 System RFID Centrum Informacji Naukowej i Biblioteki Akademickiej w Katowicach. Rozwiązania techniczne i organizacyjne oraz zasady bezpieczeństwa eksploatacji mgr inż. Andrzej Koziara Technologia identyfikacji radiowej (RFID) w bibliotekach - nowy etap automatyzacji bibliotek

2 Droga do CINiBA (1) Wspólny projekt Uniwersytetu Śląskiego i Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach w ramach realizacji projektu kluczowego Województwa Śląskiego sfinansowany w ramach priorytetu VI Zrównoważony rozwój miast, działanie 6.1 Wzmacnianie regionalnych ośrodków wzrostu. Technologia identyfikacji radiowej (RFID) w bibliotekach - nowy etap automatyzacji bibliotek 2

3 Droga do CINiBA (2) Kluczowe działania organizacyjne: Konkurs architektoniczny ogłoszony przez UŚ 2002/2003 zwycięstwo pracowni HS99 z Koszalina Zawiązanie konsorcjum UŚ i AE w Katowicach Podpisanie umowy z Zarządem Województwa Śląskiego na budowę budynku CINiBA Technologia identyfikacji radiowej (RFID) w bibliotekach - nowy etap automatyzacji bibliotek 3

4 Droga do CINiBA (3) Podział zadań implikowany m.in. stanem projektów technicznych: Generalny wykonawca budynek z trwałym wyposażeniem technologicznym (dla systemów RFID to tylko kanały kablowe, zasilanie 230V, lokalna budynkowa sieć logiczna, regały i biurka gdzie przewidywana była infrastruktura RFID i mobilne wykorzystanie jej dobrodziejstw) Służby wewnętrzne konsorcjantów (pracownicy BUŚ i BG AE oraz Dział Zamówień Publicznych UŚ) pełne pozostałe wyposażenie techniczne w tym wszystkie elementy systemów RFID (projektowanie, zakup i uruchomienie) Technologia identyfikacji radiowej (RFID) w bibliotekach - nowy etap automatyzacji bibliotek 4

5 Droga do CINiBA (4) Kluczowe działania infrastruktury budynkowej : Przetargi na budowę CINiBA (inżynier kontraktu i generalny wykonawca) przełom 2008 i 2009 Rozpoczęcie budowy budynku jesień 2009 Przekazanie techniczne budynku do rozpoczęcia jego wyposażania lato 2011 Technologia identyfikacji radiowej (RFID) w bibliotekach - nowy etap automatyzacji bibliotek 5

6 Działania organizacyjne konsorcjantów Etapowe przygotowanie zmodernizowanego programu użytkowego CINiBA (scalenie instytucji w jednej przestrzeni architektonicznej, określenie ostatecznej budowy i roli poszczególnych przestrzeni architektonicznych, określenie założeń użytkowych do SIWZ) Przygotowanie prognozy potrzeb technologicznych w zakresie narzędzi informatycznych (sprzęt i systemy informatyczne) oraz specjalistycznych rozwiązań wspomagających pracę biblioteki Technologia identyfikacji radiowej (RFID) w bibliotekach - nowy etap automatyzacji bibliotek 6

7 Źródła finansowania elementów technologii RFID Projekt zasadniczy Dostosowanie Systemu Zarządzania Zbiorami Do Nowoczesnego Modelu Otwartych Kolekcji Dziedzinowych MOK w Bibliotece Uniwersytetu Śląskiego i Bibliotece Głównej Akademii Ekonomicznej w Katowicach projekt realizowany w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego, Priorytet VIII Infrastruktura edukacyjna, Działanie 8.1 Infrastruktura szkolnictwa wyższego. Technologia identyfikacji radiowej (RFID) w bibliotekach - nowy etap automatyzacji bibliotek 7

8 Prognozy technologiczne Przygotowanie Wyposażenie trwale związane z budynkiem w tym formy małej architektury Wyposażenie automatyzujące prace biblioteczne w tym systemy samowypożyczania zbiorów Typowe wyposażenie teleinformatyczne (serwery, przełączniki czy stacje robocze z odpowiednim oprogramowaniem) Technologia identyfikacji radiowej (RFID) w bibliotekach - nowy etap automatyzacji bibliotek 8

9 Normy na starcie projektu Zarządzanie jakością - ISO 9001 Bezpieczeństwo informacji - ISO 27001, ISO oraz ISO Rozwiązania teleinformatyczne - rodziny norm ISO/IEC TR Dane bibliograficzne w formie elektronicznej MARC21 Technologia identyfikacji radiowej (RFID) w bibliotekach - nowy etap automatyzacji bibliotek 9

10 Prawo w CINiBA (1) norma PN-ISO/IEC 27001:2007P; Technika informatyczna -- Techniki bezpieczeństwa -- Systemy zarządzania bezpieczeństwem informacji Wymagania; Wprowadza: ISO/IEC 27001:2005 [IDT] norma PN-ISO/IEC 17799:2007P; Technika informatyczna -- Techniki bezpieczeństwa -- Praktyczne zasady zarządzania bezpieczeństwem informacji; Wprowadza: ISO/IEC 17799:2005 [IDT] norma PN-ISO/IEC 27005: P; Technika informatyczna -- Techniki bezpieczeństwa -- Zarządzanie ryzykiem w bezpieczeństwie informacji; Wprowadza: ISO/IEC 27005:2011 [IDT] norma PN-ISO/IEC : P; Technika informatyczna -- Zarządzanie usługami -- Część 1: Wymagania dla systemu zarządzania usługami; Wprowadza: ISO/IEC :2011 [IDT] Technologia identyfikacji radiowej (RFID) w bibliotekach - nowy etap automatyzacji bibliotek 10

11 Prawo w CINiBA (2) norma PN-I :1999P; Technika informatyczna -- Wytyczne do zarządzania bezpieczeństwem systemów informatycznych -- Pojęcia i modele bezpieczeństwa systemów informatycznych; Wprowadza: ISO/IEC/TR :1996 [IDT]; norma ISO/IEC TR opis planowania i zarządzania bezpieczeństwem systemów informatycznych norma ISO/IEC TR szczegółowy opis technik zarządzania bezpieczeństwem systemów informatycznych w tym trójpoziomowa polityka bezpieczeństwa; norma ISO/IEC TR zalecenia dot. doboru właściwego rodzaju zabezpieczeń; norma ISO/IEC TR regulacje dot. zabezpieczeń połączeń z sieciami zewnętrznymi (sposoby zabezpieczania sieci wewnętrznej w miejscu jej połączenia z siecią zewnętrzną). Technologia identyfikacji radiowej (RFID) w bibliotekach - nowy etap automatyzacji bibliotek 11

12 Prawo w CINiBA (3) Stan aktualny od lata 2012 roku Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 kwietnia 2012 r. w sprawie Krajowych Ram Interoperacyjności, minimalnych wymagań dla rejestrów publicznych i wymiany informacji w postaci elektronicznej oraz minimalnych wymagań dla systemów teleinformatycznych. Dokument notyfikowany w ramach Komisji Europejskiej zmieniający Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 października 2005 r. w sprawie minimalnych wymagań dla rejestrów publicznych i wymiany informacji w formie elektronicznej które utraciły moc z dniem 17 grudnia 2010 roku. Technologia identyfikacji radiowej (RFID) w bibliotekach - nowy etap automatyzacji bibliotek 12

13 Rola etykiet RFID w bibliotece Ochrona wykorzystanie bitu EAS (electronic article surveillance) oraz innych uzupełniających zapisów w etykiecie Pozyskiwanie informacji i wspomaganie obiegu dokumentów (książki, czasopisma czy materiały multimedialne) działania na podstawienie innych rozszerzonych informacji zaprogramowanych w pozostałej przestrzeni etykiety. Technologia identyfikacji radiowej (RFID) w bibliotekach - nowy etap automatyzacji bibliotek 13

14 RFID - HF kontra UHF (1) Radio-frequency identification reprezentuje technologię, która umożliwia przesyłanie danych ze znacznika do układu odbiorczego z użyciem fal radiowych (elektromagnetycznych) więc powinniśmy pamiętać o: Odbiciu fal lub pochłanianiu fal przez różne materiały. Współczynniki odbicia lub pochłaniania fal EM są różne dla różnych ich częstotliwości jak i materiałów z którym zachodzi reakcja fal EM; Fale EM podlegają dyfrakcji czyli ugięciu na krawędziach przedmiotów stojących na ich drodze; Fale EM podlegają interferencji tj. sumowaniu się które w przepadku zgodnych częstotliwości i znajdowania się ich w tzw. przeciwfazie całkowicie je wygasza. Technologia identyfikacji radiowej (RFID) w bibliotekach - nowy etap automatyzacji bibliotek 14

15 RFID - HF kontra UHF (2) Elementy RFID HF pracują z wyznaczoną jako standard światowy częstotliwością ok. 13,56 MHz. Dla tak przyjętego standardu długość fali EM wynosi około 22 m. Elementy RFID UHF pracują z wyznaczoną jako standard światowy częstotliwościami z zakresu MHz (dla Polski ) tj. wykorzystują fale o długości około mm. Różnica około 70 krotna Technologia identyfikacji radiowej (RFID) w bibliotekach - nowy etap automatyzacji bibliotek 15

16 RFID - HF kontra UHF (3) Źródło: Piotr Jankowski-Mihułowicz, Włodzimierz Kalita, Mariusz Skoczylas i Mariusz Węglarski Modelling and Design of HF RFID Passive Transponders with Additional Energy Harvester publikacja pobrana elektronicznie z Hindawi Publishing Corporation International Journal of Antennas and Propagation Volume 2013, Article ID , Technologia identyfikacji radiowej (RFID) w bibliotekach - nowy etap automatyzacji bibliotek 16

17 RFID - HF kontra UHF (4) Możliwość pracy przy różnych odległościach od anten: HF możliwość pracy w odległości nie większej niż 0,5 m, (zalecane 0,45 m) gdyż odległość ta nie powinna być większa niż dziesiętna część wielkości ¼ długości fali UHF możliwość pracy ze znacznie większych odległości (również bramek zabezpieczających) co wymaga jednak stosowania pól EM o znacznie większych mocach (które m.in. dla pola ciągłego mogą znacząco przekraczać wartości bezpieczne dla człowieka) Technologia identyfikacji radiowej (RFID) w bibliotekach - nowy etap automatyzacji bibliotek 17

18 RFID - HF kontra UHF (5) Ekranowanie etykiet wrażliwość na zakłócenia: HF i UHF ekranowanie pola EM poniżej wartości wzbudzenia w szczególności dla UHF gdzie etykietę również łatwo odstroić przez wpływ szumów z pól sąsiadujących częstotliwościowo ( MHz) lub innych źródeł zakłóceń jak silniki elektryczne, przemienniki telefonii komórkowych lub inne urządzenia łączności mobilnej Dodatkowo dla etykiet UHF występuje wrażliwość na wpływ dużych mas wody (jak np. w człowieku), mas metali żelaznych (w szczególności występujących w regałach bibliotecznych). Technologia identyfikacji radiowej (RFID) w bibliotekach - nowy etap automatyzacji bibliotek 18

19 RFID - HF kontra UHF (6) Możliwości przechowywania informacji (dane z roku 2010 gdy podejmowano decyzję o standardach w CINiBA): Etykiety HF układy pamięciowe od 1 kb do 64 kb. Daje to możliwość przechowywania 110 B informacji dla najmniejszych etykiet (pozostała część pamięci niezbędna jest do organizacji pracy chipa) do prawie 8 kb informacji (dla większych chipów ilość pamięci organizacyjnej jest niewiele większa niż dla chipa najmniejszego) Etykiety UHF przeznaczone przez producentów komercyjnych do przechowywania mniejszej ilości informacji produkowane są w wersjach pamięcią tylko do 1 kb. Technologia identyfikacji radiowej (RFID) w bibliotekach - nowy etap automatyzacji bibliotek 19

20 RFID - HF kontra UHF (7) Decyzja dotycząca etykiet dla CINiBA zastosowanie technologii HF ze względu na: Mniejszą wrażliwość na zakłócenia i ekranowanie Mniejszą wrażliwość na przypadkowe sczytanie etykiet z niewłaściwych egzemplarzy Wielkość danych do zapisu w etykiecie gdzie niezbędna stała się wielkość pamięci minimum 2 kb. Pozytywne doświadczenia dotychczasowych wdrożeń Technologia identyfikacji radiowej (RFID) w bibliotekach - nowy etap automatyzacji bibliotek 20

21 Modele pracy systemu bibliotecznego (1) Tryb bezpośredni moduły systemu bibliotecznego kontaktują się bezpośrednio przez dedykowane w nich elementy z etykietami RFID w systemie zostają zapisane wszelkie niezbędne warunkami bezpieczeństwa logi dopuszczony jako preferowany w CINiBA Tryb z bramką funkcjonalną (standardowo SIP-2 lub inną wynikającą z zastosowanego systemu bibliotecznego) w przypadku zgodności oprogramowania urządzeń dodatkowych (niezbędny proces certyfikowania) w systemie zostają zapisane wszelkie niezbędne logi określone warunkami bezpieczeństwa teleinformatycznego - dopuszczony jako uzupełniający w CINiBA Technologia identyfikacji radiowej (RFID) w bibliotekach - nowy etap automatyzacji bibliotek 21

22 Modele pracy systemu bibliotecznego (2) Tryb dostępu przez ODBC - niezgodny z normami bezpieczeństwa systemów informatycznych wynikającymi z Rozporządzenia Rady Ministrów. Często stosowany, gdy system biblioteczny nie posiada narzędzi dedykowanych do współpracy z systemami zewnętrznymi a jego producent nie przewiduje ich wyprodukowania Tryb synchronizacji zewnętrznej offline rejestracje działań realizowane są poza podstawowym systemem bibliotecznym z dane są synchronizowane z nim w interwałach czasowych. Jeśli system posiada bramkę której działanie jest rejestrowane w logach systemowych może zostać on uznany jako spełniający wymagania z Rozporządzenia Rady Ministrów w przeciwnym razie (np. gdy wykorzystuje dostęp ODBC jest on niezgodny z normami bezpieczeństwa). Technologia identyfikacji radiowej (RFID) w bibliotekach - nowy etap automatyzacji bibliotek 22

23 Model współpracy systemu bibliotecznego CINiBA z etykietami RFID Postawą działania stanowisk do kodowanie etykiet i wypożyczania zasobów przez bibliotekarzy w systemie Prolib jest model nazwany bezpośrednim Wykorzystywane są dane krytyczne umożliwiające kontrole krzyżową zapisów: W systemie bibliotecznym Prolib w rekordzie zasobu zapisywany jest unikalny numer ID etykiety RFID wklejonej do woluminu; W etykiecie RFID zapisywany jest unikalny numer zasobu (często żargonowo nazywany kodem kreskowym ) Dane zapisane w systemie Prolib umożliwiają tzw. obsługę dodatków polegającą na utworzeniu w systemie zestawów zaprogramowanych etykiet, które zostają wklejone w wolumin główny oraz naklejone na wszystkich załącznikach. W czasie procesu wypożyczania i zwrotu sprawdzane jest ich kompletność. Technologia identyfikacji radiowej (RFID) w bibliotekach - nowy etap automatyzacji bibliotek 23

24 Model współpracy systemu bibliotecznego z dodatkowymi urządzeniami technologicznymi RFID Postawą działania stanowisk do samodzielnego wypożyczania zbiorów (znanego najczęściej jako selfcheck) oraz wrzutni współpracującej z sorterem jest bramka SIP-2 Zastosowana bramka SIP-2 obsługuje transakcje wyłącznie na podstawie ID egzemplarza zaprogramowanego w etykiecie W zależności od konfiguracji sorter można przestawić do pracy w trybach online i offline względem systemu bibliotecznego Urządzenia do mobilnego skontrum pracują w trybie offline korzystając z kolektora danych z systemu bibliotecznego. Pracujemy nad opracowaniem modelu online Urządzenia bookviewer wyświetlając informacje o egzemplarzu korzystają z danych bibliograficznych i statusu książki z etykiety RFID Technologia identyfikacji radiowej (RFID) w bibliotekach - nowy etap automatyzacji bibliotek 24

25 Źródła finansowania zakupu technologii RFID (1) Etykiety RFID obydwa projekty tj. CINiBA w ramach przetargu na zabezpieczenie zbiorów oraz MOK Stanowiska do kodowania etykiet projekt MOK (7 szt.) Stanowiska do wypożyczania zbiorów przez bibliotekarzy projekt CINiBA system obsługi samowypożyczeń (8 szt.) Stanowiska do samodzielnego wypożyczania zbiorów przez czytelników (selcheck) projekt CINiBA system obsługi samowypożyczeń (6 szt.) Stanowiska do mobilnej rejestracji udostępnień - projekt CINiBA system obsługi samowypożyczeń (2 szt.) Technologia identyfikacji radiowej (RFID) w bibliotekach - nowy etap automatyzacji bibliotek 25

26 Źródła finansowania zakupu technologii RFID (2) Wrzutnia z pięciostrefowym sorterem - projekt CINiBA system obsługi samowypożyczeń Stanowiska informacyjne bookviewer - projekt CINiBA system obsługi samowypożyczeń (12 szt.) System bramek RFID - projekt CINiBA system ochrony zbiorów (1 zestaw 7 skrzydłowy oraz 2 zestawy 4 skrzydłowe) Stanowiska do mobilnego skontrum - projekt CINiBA system ochrony zbiorów (4 szt.) Technologia identyfikacji radiowej (RFID) w bibliotekach - nowy etap automatyzacji bibliotek 26

27 Przygotowanie zbiorów do wolnego dostępu Sfinansowane w ramach realizacji projektu MOK Zakres prac z książką obejmował: wklejenie etykiet RFID zaprogramowanie danych m.in. autora, tytułu oraz symbolu UKD, Naklejenie kolorowych pasków oznaczających dział w którym znajdować się będzie książka, oraz symbolu informującego o zakazie wypożyczania na zewnątrz Dla uniknięcia konieczności przygotowania stanowiska do odbierania zbiorów poza linią bramek w CINiBA wypożyczanie RFID uruchomiono na rok przed przeprowadzką we wszystkich starych lokalizacjach bibliotek Technologia identyfikacji radiowej (RFID) w bibliotekach - nowy etap automatyzacji bibliotek 27

28 Zapraszam do odwiedzenia Technologia identyfikacji radiowej (RFID) w bibliotekach - nowy etap automatyzacji bibliotek 28

29 Dziękuję za uwagę Technologia identyfikacji radiowej (RFID) w bibliotekach - nowy etap automatyzacji bibliotek 29