Spotkania z tradycją II Hafciarstwo

Transkrypt

1 Spotkania z tradycją II Hafciarstwo

2 Powiat Łowicki może pochwalić się wielowiekową bogatą historią, która dzięki swoim charakterystycznym motywom etnicznym wyróżnia się na tle innych regionów Polski. Żywy folklor i przywiązanie mieszkańców do tradycji jest wciąż widoczne w regionie.

3 Łowicka kultura ludowa, znana także jako księżacka, zapoczątkowana została przez chłopów- mieszkańców dawnego Księstwa Łowickiego. To oni dla upiększenia wystroju chałup, stroju codziennego i świątecznego wzbogacili je o elementy zdobnicze, wycinanki i haft. Bogaty folklor na który składają się: pasiaste, różnobarwne stroje, bogate hafty, precyzyjnie wykonane wycinanki, drewniane rzeźby oraz wyroby ceramiczne stały się wizytówką i symbolem regionu łowickiego, rozpoznawalnymi nie tylko w kraju, ale i poza jego granicami. fot. Hafty Magdalena Bartosiewicz

4 Powiat Łowicki to miejsce, które zadowoli najbardziej wymagających turystów. Jako jedno z nielicznych zachowało żywą tradycję stroju ludowego, który z dumą prezentują mieszkańcy przy okazji licznych uroczystości kościelnych, jak również tradycję wykonywania elementów zdobniczych- haftów i wycinanek. fot. K. Słoma

5 Z daleka strój łowicki wygląda imponująco i niezwykle bogato, a co dopiero, gdy przyjrzymy mu się z bliska. Uzupełnieniem kombinacji barw pasiastych tkanin są misterne dekoracje często w postaci kilku rodzajów haftów. Motywy zdobień kształtowała moda i miejscowa tradycja, natomiast Księżanki wykonywały hafty samodzielnie. fot. Zbigniew Gradowski

6 Strój Łowicki W stroju męskim zdobiono głównie: koszule, przodzikikrawaty i rękawki. Natomiast w ubiorze kobiecym przystrajano prawie wszystkie jego elementy a więc chustki, koszule, kiecki, zapaski, spencerki, rękawy i pończochy. Ze względu na znaczącą rolę haftów w ubiorze łowickim wykonywano je bardzo starannie i precyzyjnie. Ich skromny lub bogaty kształt zależał od wielkości zdobionej płaszczyzny. fot. Zbigniew Gradowski

7 Kolorystyka łowickich haftów jest bogata. W najstarszych haftach występowały kolory: biały, czarny i czerwony. W latach żółty i niebieski, pod koniec XIX wieku różowy, natomiast po 1900 roku zaczęto wprowadzać barwę zieloną. Wszystkie barwy oraz cieniowanie pojawiły się około 1925r. Najwcześniej zaczęto zdobić koszule. Od połowy XIX wieku do czasów współczesnych w hafcie koszulowym regionu łowickiego wyróżniamy kilka technik zdobienia. fot. Zbigniew Gradowski

8 Skąd się wzięli twórcy ludowi? Lata PRL-u nie stanowią jednolitego okresu pod względem funkcjonowania sztuki ludowej. W pierwszych powojennych dekadach żyją i działają jeszcze twórcy starego typu, którzy swoje umiejętności nabywali drogą tradycyjnego przekazu, a kultura ludowa była dla nich jedynym środowiskiem kulturowego odniesienia.

9 W miarę upływu lat pojawiają się jednak w Polsce twórcy o nieco odmiennym charakterze-posiadający pamięć dawnych wzorów lub nabytej znajomości, która to przy zewnętrznej stymulacji owocuje tworzeniem sztuki ludowej. Dodatkowo przyjazny klimat dla twórczości artystycznej wsi powoduje, można by rzec, wtórny rozkwit sztuki ludowej.

10 Po 1945 roku stworzono całościowy program polityki kulturalnej państwa wobec sztuki i kultury ludowej. Obok systematycznego planu badania sztuki ludowej rozpoczęto w tym okresie działania, mające na celu nadzór plastyczny i etnograficzny, ochronę i danie możliwości zarobku twórcą pochodzącym ze wsi. Rozpoczyna się czas, w którym znamienną rolę od egrały dwie instytucje Cepelia i STL, bez których nie sposób wyobrazić sobie powojenne losy sztuki ludowej i jej twórców.

11 Cepelia i STL, bez których nie sposób wyobrazić sobie powojenne losy sztuki ludowej i jej twórców. Cepelia była jedną podwalin szerokiego mecenatu państwa nad sztuką ludową, obejmowała swym zasięgiem regionalne spółdzielnie pracy ( Sztuka Łowicka ) dające możliwość pracy chałupniczej twórcą, posiadała sieć sklepów w kraju i za granicą. Założeniem Cepelii była opieka i pobudzanie działalności artystycznej mieszkańców wsi. Muzea etnograficzne i Cepelia organizowały liczne konkursy tematyczne dot. Sztuki ludowej. Poza tym przy regionalnych spółdzielniach powstały zespoły folklorystyczne. W ten sposób odgórnie tworzono sprzyjający klimat dla sztuki ludowej.

12 Dla niektórych artystów twórc zość ludowa była i nadal jest misją społeczną, zmierzającą do utrwalenia dawnych tradycji rozpowszechniania wśród społeczeństwa tych wartości sztuki ludowej, które są kwintesencją polskości. Z drugiej strony przyczyny podejmowania działań twórczych mają charakter natury czysto ekonomicznej.

13 Niewątpliwie organizacja, która utrwaliła w naszej świadomości wyobrażenie twórcy ludowego, jak i przyzwyczaiła nas do stosowania tego terminu, jest Stowarzyszenie Twórców Ludowych. Powołane w 1968 roku skupiać miało przedstawicieli wszystkich dziedzin ludowej sztuki i pisarstwa, popularyzować ich ludową działalność, reprezentować ich interesy zawodowe. STL do dnia dzisiejszego jest organizacją o wysokim prestiżu społecznym, nie łatwo stać się bowiem jego członkiem, a kandydując należy szczegółowo udowodnić swoją ludową karierę twórcy. Należenie do tego stowarzyszenia do dziś jest bardzo pożądane wśród osób zajmujących się ludowym rękodziełem i sztuką.

14 Standardowy haft łowicki zwany polskim szyciem. Zdobiono nim odświętne koszule męskie i kobiece. Elementy zdobnicze szycia polskiego to przede wszystkim motywy geometryczne : -linie proste, łamane -piłeczki -ząbeczki -kółeczka -pazurki -motywy roślinne Haft rozmieszczany był na mankietach kołnierzykach a w bielonkach damskich dodatkowo na przyramkach. Fot. Magdalena Bartosiewicz

15 Haft krzyżykowy tzw. ruskie szycie Jest to haft wykonywany krzyrzykiem właściwym, którego technika polega na przecinaniu się dwóch nitek po kątem prostym na planie kwadratu. Ten typ wyszycie w regionie łowickim pojawił się w końcu XIX w i jeszcze na poczatku XX dominowały w nim motywy geometryczne które z czasem wzbogacono elementami roślinnymi. Fot. Magdalena Bartosiewicz

16 Haft płaski cieniowany Około 1925 roku w zdobieniach koszul wprowadzono technike haftu płaskiego, który okazał się najpraktyczniejszy. Do haftowania kobiety używały kolorowej muliny a ich ulubionym motywem roślinnym była stylizowana róża, która pojawiała się również na stanikach, rękawach, przyramkach. Fot. Magdalena Bartosiewicz

17 Haft biały richelieu Oprócz haftu kolorowego zdobiono też koszule kobiece białym haftem ażurowym stanowiącym wykończenie szerokich rękawów. Brzeg dołu rękawa wycięty w półkoliste lub trójkątne ząbki obdziergane nićmi koloru białego a powyżej znajdującą się ażurowe kółeczka, półksiężyce i liście. Kształty kwiatów zdobiące zakończenia rękawa są najrozmaitsze. Fot. Magdalena Bartosiewicz

18 Haft koralikowy Ten sposób zdobienia występował najczęściej w stanikach kiecek, aksamitach zapasek, spacerków, bluzek, rękawkach oraz krawatach przodzikach męskich. Haft koralikowy powstawał techniką ściegów nakładanych, przy użyciu różnokolorowych, matowych lub przeźroczystych koralików. W kompozycji nadal dominowały elementy i motywy roślinne. Fot. Magdalena Bartosiewicz

19 Agnieszka Zabost W rodzinie Pani Agnieszki Zabost twórczość ludowa gości od pokoleń. Babcia i mama Pani Agnieszki były wycinankarkami. Haftu natomiast nauczyła się od swojej teściowej. Od 1985 roku jako młoda 19 letnia dziewczyna rozpoczęła swoją pierwszą pracę w Sztuce Łowickiej. Na początku haftowała koralikami, z czasem nauczyła się też haftu ręczno- maszynowego i krzyżykowego, który wykonuje wraz ze swoimi córkami. fot. K.Słoma

20 Pani Agnieszka odczuwa największą satysfakcję, gdy jej hafty podobają się i są doceniane przed odbiorców jej pracy. Do Stowarzyszenia Twórców ludowych należy od 3 lat. Obecnie najczęściej haftuje : etui na telefony komórkowe, bransoletki, zawieszki, kolczyki, chusty i torebki. fot. K.Słoma

21 Jednak zdarzają się też specjalnie zamówienia, Pani Agnieszka haftowała m.in. koszule, kamizelki, obrusy i fartuszki z napisem : Gmina Chąśno dla Koła Gospodyń Wiejskich oraz koszule do Karczmy Spalskiej. Syn Pani Agnieszki Kamil trenuje koreańskie sztuki walki Teakwondo, z tej okazji podczas odbywających się w Łowiczu Technicznych Mistrzostw Polski w Taekwondo Olimpijskim, twórczyni ludowa wyhaftowała dla trenerów i sędziów specjalne krawaty z motywem łowickim oraz napisem WTF World Takwondo Federation. fot. K.Słoma

22 Wśród tradycyjnych wyrobów rękodzieła ludowego Pani Agnieszki, można również spotkać coś specjalnie dla kobiet. Za namową córki, twórczyni ludowa jako pierwsza wyhaftowała bieliznę dla pań z łowickimi różami,strój kąpielowy oraz kosmetyczki. Wzbudziło to duże zainteresowanie wśród odbiorców, szczególnie Panowie chętnie kupowali jako prezent dla swoich dam. Fot. K.Słoma

23 Wśród najważniejszych osiągnięć zawodowych możemy wymienić : Udział w wystawach, targach, pokazach takich jak : Jarmark Łowicki,Kiermasz Rękodzieła w Łódzkiej Manufakturze Dyplomy i wyróżnienia w konkursach np. Niezwykły Świat Haftu, Ludowe wyroby hafciarskie Zdobycie II nagrody w IV Powiatowym Konkursie Rękodzieła Ludowego Haftowane Cuda - haft koralikowy, w 2004 roku.

24 Dwukrotne reprezentowanie regionu łowickiego na targach rękodzieła we Francji w roku Prowadzenie warsztatów haftu koralikowego w Skansenie przy Muzeum w Łowiczu w 2008 roku

25 Genowefa Miazek Pani Genowefa Miazek mieszka w Różycach w gminie Kocierzew Południowy. Tworzy hafty od 15 roku życia, jest zasłużoną i uznaną twórczynią ludową regionu łowickiego. Przez 15 lat pracowała w Sztuce Łowickiej. Fot. K.Słoma Fot. archiwalne ze zbiorów Genowefy Miazek

26 Biorąc udział w konkursach Genowefa Miazek zajmuje zaszczytne pierwsze miejsca. Jako jedyna z dwóch została udekorowana przez Zarząd Krajowego Związku Kółek i Organizacji Rolniczych i redakcję Gospodyni Orderem Serca Matek Wsi. Ponadto otrzymała Srebrny Krzyż Zasługi oraz Grand Prix za wyroby hafciarskie. W 2010 roku obchodziła jubileusz 50 lecia swojej działalności.

27 Specjalizuje się hafcie ręcznomaszynowym, wyszywa na swojej starej maszynie. Jej ulubionym motywem i znakiem rozpoznawczym hafciarskich dzieł są róże, które haftuje na chustach, szalach, bluzkach, kamizelkach, pasach i męskich kapeluszach. Jej prace charakteryzuje niezwykła precyzja wykonania i dobór kolorów. Przez wielu nazywana Królową Róży. Fot. K.Słoma

28 Pani Genowefa kocha haftowanie, jest wdzięczna Bogu, że obdarzył ją takim talentem. Jak sama mówi haftowanie to dla niej nie tylko misterna praca, wymagająca cierpliwości, ale przede wszystkim sens jej życia. Umiejętności hafciarskie przekazała swojej córce, chętnie dzieli się swoimi wzorami i pomysłami z koleżankami hafciarkami oraz służy radą. Fot. K.Słoma

29 Prace Pani Genowefy są słynne Polsce jak i za granicą: w USA ( Teksas), Bułgarii na Litwie. Największym sukcesem dla Pani Genowefy było uszycie damskiego i męskiego stroju łowickiego dla Ojca Świętego Jana Pawła II, który przekazany został podczas jego wizyty w Łowiczu w 1999 roku. Skan ze zbiorów Genowefy Miazek

30 Pani Genowefa wspomina, że żeby wykonać ten piękny podarunek dla Ojca Świętego wstawała o piątej rano i do zmierzchu siedziała przy maszynie. Strój ten można podziwiać w Muzeum w Watykanie fot. ze zbiorów Genowefy Miazek

31 Jej mistrzowski talent docenia jury wielu konkursów, w których bardzo chętnie bierze udział. Równie często można ją spotkać na targach rękodzieła, jarmarkach sztuki ludowej i festynach np. Festiwal Haftu, Koronki i Rękodzieła, Jarmark Łowicki. fot. ze zbiorów Genowefy Miazek

32 Najważniejsze osiągnięcia zawodowe: 2006 I miejsce na Ogólnopolskich Targach Sztuki Ludowej w Kazimierzu Dolnym 2006 i 2004 najlepsze stoisko na Biennale Sztuki Ludowej w Kazimierzu Dolnym I miejsce w konkursie Niezwykły Świat Haftu w kategorii: techniki mieszane nagroda Grand Prix w konkursie Niezwykły Świat Haftu

33 I nagrody w konkursach Haft ludowytradycja i współczesność w Łodzi, Rękodzieło Regionu Łowickiego, Igiełkowe Cuda 1996 I nagroda w konkursie Ginące Zawody- Sztuka Ludowa Województwa Skierniewickiego II nagroda w konkursie Artystyczna Twórczość Ludowa

34 Leokadia Łacheta Leokadia Łacheta naukę haftu rozpoczęła jako 16 letnia dziewczyna. Wspomina, że to mama pewnego dnia powiedziała jej bracia pójdą dalej do szkoły, a Ty zostaniesz hafciarką!. Na początku zaczęła podpatrywać koleżanki jak haftowały. Starała się zapamiętać ściegi następnie siadała do maszyny i ćwiczyła. Trochę pomagała jej mama, ale ona mało zajmowała się haftem. fot. ze zbiorów Leokadii Łachety

35 Pani Leokadia zaczynała od haftu Richelieu biały haft, ale bardzo podobał jej się haft koralikowy. Obserwując jak pracują koleżanki i korzystając z ich rad bardzo szybko sobie poradziła. Haftowanie serwetek, koszul, obrusów szybko przestało być tajemnicą dla Pani Leokadii a stało się pasją. Ukończyła kurs krawiecki a wszystkie prace jakie wykonywała były od początku do końca jej autorstwa. Początkowo działalność szła trochę wolniej, ale z czasem przy dobrej wyobraźni wszystko dało się wykonać wspomina. fot. ze zbiorów Leokadii Łachety

36 Pani Leokadia. Haftuje na maszynie Singer. Proszona zabiera ją chętnie na łowickie pokazy, warsztaty, tak by zainteresowani twórczością ludową mogli zobaczyć proces powstawania haftu na żywo. Jej hafty charakteryzują przepiękne zestawienia kolorów dobrane z ogromnym wyczuciem. Praca w gospodarstwie nie pozwalała jej całkowicie poświęcić się pasji, w dzień pracowała w gospodarstwie i zajmowała się obowiązkami rodzinnymi, a na szycie miała czas jedynie w nocy. fot. ze zbiorów Leokadii Łachety

37 Koszule, obrusy mogła haftować godzinami, do późna,aż produkt był gotowy. Pani Leokadia jest niezwykle skromną i cichą kobietą, przyjaciele mówią,że mimo swojej małomówności, jest ogromnie życzliwa. Dla Pani Leokadii to najprzyjemniejsza forma wypoczynku. Nie ma ulubionych wzorów, haftuje wszystko, ale woli wykonywać haft koralikowy ponieważ szybciej widać efekt wykonywanej pracy. fot. ze zbiorów Leokadii Łachety

38 Wykonuje też tzw. mereszki, jest to bardzo pracochłonna metoda ozdabiania materiału, polega na wyciąganiu z niego nitek w taki sposób by powstała ozdobna drobna siateczka. Współpracowała ze spółdzielnią Sztuka Łowicka, ze spółdzielniami w Warszawie i w Łodzi, realizowała tez zamówienia do jednego z warszawskich sklepów. Zamówienie było specjalne ponieważ zarówno materiał jak i haft musiał być matowy. Pani Leokadia bardzo lubi haftować, a na rencie ma nieco więcej czasu. fot. ze zbiorów Leokadii Łachety

39 Wśród najważniejszych osiągnięć zawodowych możemy wymienić : 2002 II nagroda w konkursie Igiełkowe Cuda 2003 II nagroda w konkursie na ludowe wyroby hafciarskie haft maszynowy, II nagroda w konkursie Haft Ludowy Tradycja i Współczesność 2004r I nagroda w konkursie rękodzieła ludowego Haftowane cuda

40 2004r I nagroda w konkursie rękodzieła ludowego Haftowane cuda 2005r II nagroda w konkursie Niezwykły Świat Haftu - w kategorii techniki mieszane,haft Richelieu i haft płaski maszynowy

41 Wanda Teleman Twórczyni ludowa Wanda Teleman pochodzi z Goleńska. Wśród wyrobów Pani Wandy znajdziemy starannie ozdobione delikatnym haftem: paski, chusty, etui na telefon, torebki, bransoletki, jak również igielniki w kształcie serduszka. Twórczość ludowa w rodzinie Pani Wandy gości od pokoleń, babcia i mama również zajmowały się haftowaniem. fot. ze zbiorów Wandy Teleman

42 Dumą twórczyni ludowej z Goleńska są przechowywane w domu pamiątki rodzinne, wśród nich : wykonana przez mamę lniana okładka na książkę oraz koralikowe mankiety. Mama była ogromną pasjonatką, zebrała dużą kolekcję wzorów dzięki którym już w wieku 12 lat próbowałam swoich sił przy maszynie i tworząc pierwsze wzory. fot. K.Słoma

43 Mama przez 17 lat pracowała w Sztuce Łowickiej, wykonywała obrusy, taśmy, bluzki to ona zaczepiła we mnie miłość do twórczości ludowej, była motorem, który mnie napędzał wspomina Pani Wanda. fot. ze zbiorów Wandy Teleman

44 Prace: fot. K.Słoma

45 Wśród najważniejszych osiągnięć zawodowych możemy wymienić : III miejsca w konkursie na wyroby hafciarskie w kategorii haft maszynowy zdobyte w 2003 roku. III miejsca w konkursie na wyroby hafciarskie w kategorii haft maszynowy zdobyte w 2003 roku. W 2009 roku twórczyni ludowa otrzymała wyróżnienie w kategorii Haft Richelieu w konkursie Rękodzieło Ludowe Regionu Łowickiego.

46 latach Burmistrz Miasta Łowicza przyznał Pani Wandzie wyróżnienie za udział w konkursie na opracowanie i wykonanie produktu marki Folklor Łowicki w ramach realizacji Projektu : Folklor Łowicki wdrożenie i promocja marki regionalnej Miasta Łowicza. fot. ze zbiorów Wandy Teleman