Spotkania z Tradycją II Rękodzieło Ludowe Ziemi Łowickiej. Lipiec

Transkrypt

1 Spotkania z Tradycją II Rękodzieło Ludowe Ziemi Łowickiej Lipiec

2 Haft płaski cieniowany ręczno - maszynowy Około 1925 roku w zdobieniach koszul wprowadzono technikę haftu płaskiego, który okazał się najpraktyczniejszy. Do haftowania kobiety używały kolorowej muliny a ich ulubionym motywem roślinnym była stylizowana róża, która pojawiała się również na stanikach, rękawach i przyramkach. Fot. K.Słoma

3 Haft koralikowy Ten sposób zdobienia występował najczęściej w stanikach kiecek, aksamitkach zapasek, spencerkach, bluzkach oraz krawatach męskich tzw. przyodzikach. Haft koralikowy powstawał techniką ściegów nakładanych,przy użyciu różnokolorowych, matowych lub przeźroczystych koralików. W kompozycji nadal dominowały elementy i motywy roślinne. Fot. K.Słoma

4 Marianna Pawłowska Pani Marianna Pawłowska mieszka w Boczkach, jej córki- Teresa Foks w Łowiczu a Małgorzata Kosiorek w pobliskim Kocierzewie. Te obydwa pokolenia kobiet w rodzinie Pawłowskich uczyły się mozolnego haftu koralikowego od mamy i babci Stanisławy Sejdak z Kocierzewa. Urodzona w 1912 roku, należała do Księżanek, dla których niczym szczególnym, a po prostu zwykłą codziennością było tkanie wełniaków na kieckę, nosp na łóżko czy ozdabianie domowych ołtarzyków i wnętrz izb bibułowymi kwiatami. fot. archiwum CKTiPZŁ źródło : Bartosiewicz M., Słomska E., Łowickie twórcy ludowi, Łowicz 2007

5 Już w zmienionej rzeczywistości kulturowej córka i wnuczki poszły w jej ślady. Wszystkie trzy panie należą do nielicznego grona hafciarek wykonujących hafty koralikowe, niegdyś tak popularne na terenie całego Księstwa Łowickiego. fot. archiwum CKTiPZŁ

6 Znaleźć je można było na aksamitnych obszyciach kiecek i zapasek, na stanikach, spencerkach i mankietach. Haftowane barwnymi koralikami motywy kwiatowe nadawały aksamitnym taśmom bogaty, elegancki i szykowny wygląd. fot. archiwum CKTiPZŁ

7 Spośród wszystkich haftów kobiet w tej rodzinie, bezbłędnie rozpoznać można wyszycia pani Marianny Pawłowskiej. Są one w sposobie tworzenia kompozycji, układzie motywów kwiatowych, a także doborze kolorów- najbardziej tradycyjne. Widać w nich bezpośrednie nawiązanie i podobieństwo do dawnych księżackich haftów, umieszczanych na poszczególnych częściach odzieży ludowej. fot. archiwum CKTiPZŁ

8 Hafty pani Marianny są gęste, cała przestrzeń materiału jest wypełniona koralikowymi gałązkami, na których umieszczone są drobne kwiatki. Jednym z najpiękniejszych wyrobów jej autorstwa z mankieciki z kocierzewską czerwoną różą, centralnie umieszczoną na czarnym aksamicie, w obramowaniu listków i pączków kwiatowych. fot. archiwum CKTiPZŁ

9 Wśród najważniejszych osiągnięć zawodowych możemy wymienić:

10

11

12 Teresa Foks Warsztat pani Teresy Foks, umieszczony jest na zabytkowym okrągłym stole. Tam, pośród dziecięcych kolorowanek i pisaków ustawione są na tacy pojemniczki z błyszczącymi koralikami. I choć cały pokój zdominowany jest obecnością córek i ich licznych zabawek, to mimo wszystko w codziennym rozgardiaszu hafciarka znajduje czas, aby choć, na chwilę zasiąść do wyszywania. fot. archiwum CKTiPZŁ

13 Jej hafty, to kompozycje przejrzyste i nie przeładowane ilością zbędnych ornamentów. Hafciarka lubi drobne motywy kwiatowe, symetrycznie i rytmicznie rozmieszczane na płaszczyźnie materiału. fot. archiwum CKTiPZŁ źródło : Bartosiewicz M., Słomska E., Łowickie twórcy ludowi, Łowicz 2007

14 Broszki, komplety naszyjników i bransoletek, etui na okulary, a przede wszystkim najmodniejsze woreczki na telefony komórkowe, są rozchwytywane przez Poznanianki, warszawianki bez względu na wiek

15 Obydwie siostry mają córki. Pierwsze kroki na konkursach hafciarskich mają już za sobą córki Pani Małgorzaty. Dzieci pani Teresy są jeszcze małe, ale z chęcią patrzą na mozolne nakładanie koralików i naszywanie ich na materiał. Obserwując to możemy być pewni, że sztuka hafciarska w tej rodzinie nadal będzie. kontynuowana. fot. archiwum CKTiPZŁ

16 Wśród najważniejszych osiągnięć zawodowych możemy wymienić:

17

18

19 Anna Staniszewska Panią Anię znają wszyscy. Zawsze pogodna i radosna, uśmiechem i dobrym słowem wita każdego spotkanego człowieka. Potrafi pięknie opowiadać o świecie, który ją otacza: o łowickich krajobrazach, bliskiej jej sercu sztuce ludowej i jej twórcach. Być może to właśnie połączenie tych cech zadecydowało, że to pani Ania jest szefową łowickiego oddziału Stowarzyszenia Twórców Ludowych

20 Przywiązanie pani Ani do tradycji jest zrozumiałe i oczywiste, biorąc pod uwagę fakt, że należy do kolejnego pokolenia haftujących Łowiczanek. Jej babcia i mama także zajmowały się hafciarstwem, a swoje umiejętności przekazały wnuczkom i córkom. Nic więc dziwnego, że siostra Teresa zajmuje się tą dziedzina stuki ludowej. fot. archiwum CKTiPZŁ

21 Anna Staniszewska nauczyła się haftu maszynowego od mamy, kwiatów pająków i haftu koralikowego od babci, od drugiej babci robienia serwetek na szydełku. Nie potrzebowała żadnych szkoleń i kursów. Wróciła do zdobytych w rodzinie umiejętności po latach. Ciągnie wilka do lasu- mówi dziś. Napatrzyłam się świata i zobaczyłam, że wszędzie ludzie są tacy sami: i dobrzy i źli. fot. ze zbiorów Anny Staniszewskiej

22 Ziemia łowicka, na której się urodziłam, słynie z barwnych strojów, dekoracji wnętrz, haftów, plastyki obrzędowej, pieśni, gwary ludowej i obyczajów. Wszystko, co zostało wypracowane przez pokolenia jest dla mnie natchnieniem i wzorem do pracy twórczej. Od najmłodszych lat wzrastałam w atmosferze zamiłowania do sztuki ludowej, przekazywanych mi przez mamę i babcię. Głównymi domenami mojej działalności są ręcznie haftowane sztandary i chorągwie. Technik tradycyjnego haftu artystycznego nauczyłam się również od sióstr zakonnych. - mówi Pani Ania fot. archiwum CKTiPZŁ źródło : Bartosiewicz M., Słomska E., Łowickie twórcy ludowi, Łowicz 2007

23 Wyroby, które wychodzą spod jej Singera, podarowanego kiedyś przez mamę, to obok tradycyjnych elementów stroju księżackiego także współczesne formy ozdobione nieco zmodyfikowanymi wzorami. To paski, torebki, fartuszki, firanki, narzuty. Pani Ania haftuje także obrazy i sztandary. W jej artystycznej działalności wspierają ją najbliższa rodzina: czwórka dzieci i mąż. Na oficjalnych przyjęciach otwarciach wystaw zawsze występuje w swoim łowickim stroju. fot. archiwum CKTiPZŁ

24 fot. ze zbiorów Anny Staniszewskiej

25 Pani Anna Staniszewska została Łowiczaninem Roku Jest niewątpliwie miłośniczką i żywą wizytówką Ziemi Łowickiej i nieliczną przedstawicielką swojego pokolenia mówiącą łowicka gwarą. fot. ze zbiorów Anny Staniszewskiej

26 fot. ze zbiorów Anny Staniszewskiej

27 Torby, torebki i przyborniki fot. ze zbiorów Anny Staniszewskiej

28 Biżuteria, opaski do włosów fot. ze zbiorów Anny Staniszewskiej

29

30 Sztandary -GODŁA. źródło:

31 Sztandary- SZKOLNE. źródło:

32 . źródło:

33 Sztandary dla Stowarzyszeń.

34 .

35 Sztandary - STRAŻACKIE. źródło:

36 Sztandary - RELIGIJNE. źródło:

37 Nagrody: - Doroczna Nagroda Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w 2008 r. - Srebrny Krzyż Zasługi w dziedzinie Upowszechniania Kultury w roku Brązowy Krzyż Zasługi w dziedzinie Upowszechniania Kultury w roku Srebrny Medal Prymasowski Prymasowski Primiatali Nomismate Argenteo nadanym przez prymasa Józefa Glempa w 2006 r. -Medal honorowy fundacji Pomoc Polakom na Wschodzie : Meritus Patriae w 2004 r -Łowiczanin Roku Wystawy: -Indywidualna wystawa w Nikozji na Cyprze 2011 r. -Indywidualna wystawa w Yamanaschii w Japonii 2012 r. - Wystawy we Francji, Włoszech, Słowacji, Niemczech, na Litwie, Białorusi i Ukrainie.

38 . fot. ze zbiorów Anny Staniszewskiej

39 . fot. ze zbiorów Anny Staniszewskiej

40 .

41 .

42 .

43 Bronisława Skwarna Bronisława Skwarna urodziła się 15 kwietnia 1921 roku. Jest jedną z najstarszych i najwybitniejszych twórczyń ludowych zajmujących się haftem koralikowym. Pochodzi z Grudz koło Domaniewic. W Chąśnie mieszka od 1942 roku czyli od chwili ślubu ze Stanisławem Skwarnym. Miała jeszcze dwóch braci i siostrę. fot. ze zbiorów Bronisławy Skwarnej

44 Jest wesoła i zaradna, aż trudno uwierzyć, że tyle w życiu przeszła. Z ośmiorga dzieci, które urodziła, trójka zmarła w wieku kilku miesięcy. Razem z mężem prowadziła duże 12hektarowe gospodarstwo. Mówiła : Pracy było zawsze bardzo dużo. Jak to na wsi. Od rana do wieczora. Jak nie w polu to w obejściu. Do tego miałam jeszcze dzieci- wspomina Pani Bronia.Po śmierci męża w 1981 roku twórczyni w wieku sześćdziesięciu lat powróciła do zajęć, które lubiła w młodości. fot. K.Słoma

45 Mama zawsze lubiła robótki ręczne, oprócz haftowania koralikami, lubiła też hafty krzyżykowe. Zdarzało się, że wykonywała coś na szydełku, wycinała i robiła kwiaty z bibuły. W młodości nie miała czasu na te przyjemności ponieważ ciężko pracowała. Pamiętam, że piekła chleb i ciastka amoniakowe w chlebowym piecu. Robiła też masło w kierzynce - dodaje córka Pani Broni, Ania. fot. K.Słoma

46 Pracowała też zawodowo przez kilka lat w łowickim Syntexie, przez dziesięć lat była woźną w szkole w Błędowie. Należała też do Stowarzyszenia Regionalnego Wsi Urzecze oraz działającego przy nim Zespołu Folklorystycznego Łowiczanie, w którym tańczyła i śpiewała. fot. ze zbiorów Bronisławy Skwarnej

47 Za charakterystyczne dla Pani Broni uznaje się misternie wykonane broszki, serwetki, naszyjniki, torebeczki i igielniki w kształcie serduszka opatrzone łowickimi motywami ludowymi. Broszki są niewielkie z łatwością mieszczą się w dłoni. To kółeczka z czarnego aksamitu,a na nich wyszyte drobnymi czerwonymi, zielonymi i białymi koralikami oraz cekinami wzory. Mama zawsze kochała kolory, jaskrawe i intensywne, co widać w Jej twórczości. Kolory dodają Jej energii i pewności- wspomina córka Pani Broni, Ania

48 . Po wejściu do Jej domu mamy wrażenie, iż przenieśliśmy się w czasie. Małe skromniutkie ponad 100 letnie mieszkanie jest niezwykle przytulne. Centralne i najważniejsze miejsce zajmuje ołtarzyk, na którym znajduje się postać Matki Boskiej a tuż nad Nią obraz, który Pani Bronia dostała w dniu ślubu. Haftowany łowicki obrus, ozdobiony cekinową gipiurą pełni rolę antepedium. Gdy przyjrzymy się bliżej zauważymy również rządek nawleczonych przez wnuczka igieł. fot. K.Słoma

49 W izbie Pani Broni znajduje się również kącik z jej wyrobami i zdjęciami najbliższych. Kolorowe serwetki są ozdobą kredensu, łóżka a nawet ścian. Jest osobą niezwykle wierząca i religijną. fot. K.Słoma

50 fot. K.Słoma

51 Pani Bronia najbardziej lubi haftować na okrągłych aksamitnych serwetkach, które przysyła jej córka Ania ze Szczecina. Na jej niewielkim warsztacie, znajduje się mnóstwo małych fiolek, słoiczków i rynienek pełnych kolorowych szklanych koralików i paciorków. Ozdabianie zaczyna od wykonania kolorowych kwiatów i gałązek w środkowej części serwetki, następnie przyszywa cekiny. fot. K.Słoma

52 fot. K.Słoma

53 . fot. ze zbiorów Bronisławy Skwarnej

54 Jak usiądę do haftowania to mogę siedzieć aż do zmroku. Wtedy nic innego nie robię, nie gotuję, nie jem. Bardzo lubię to robić- dodaje Pani Bronia. fot. K.Słoma

55 Każda broszka jest inna, niepowtarzalna. Twórczyni rzadko sprzedaje swoje wyroby, częściej jednak obdarowuje nimi najbliższych oraz osoby, które lubi. Można być pewnym, że nikt nie wyjdzie z domu Pani Broni bez drobnego upominku, bo jak sama mówi : pieniądze to ludziska mają, a takie prezenty to rzadko dostają. W czasie wizyty Jana Pawła II w Łowiczu w 1999 roku przygotowała dla Niego ręcznie wyhaftowane aksamitne serduszko, którego niestety nie mogła wręczyć osobiście. Biskup Józef Zawitkowski wysłał je do Rzymu, do Ojca Świętego. Byłam bardzo szczęśliwa, że dostałam list z podziękowaniem z Watykanu dodaje pani Bronia. fot. K.Słoma

56 fot. K.Słoma

57 Oprócz haftowania obdarzona jest również talentem poetyckim. Już w młodości lubiła układać wiersze i krótkie rymowanki. Tematyka jest bardzo różnorodna o sobie, rodzinie, dzieciach, synowej i mężu, zespole oraz miejscowości, w której mieszka. Wiersze powstawały w różnych okolicznościach, najczęściej jednak w nocy, kiedy nie mogła spać. Jak wspomina : wstawałam rano i miałam już gotowy wiersz w głowie, nigdy jednak ich nie zapisałam. Swoje wiersze najchętniej recytuje przy okazji spotkań w Jej domu. Wtedy też częstuje pyszną malinową herbatą i ciastem. fot. K.Słoma

58 Wśród najważniejszych osiągnięć zawodowych Pani Bronisławy Skwarnej możemy wymienić liczne wyróżnienia i nagrody w powiatowych konkursach m.in. : Haftowane Cuda, Ozdoby Wielkanocne oraz Ludowe Wyroby Hafciarskie Igiełkowa Cuda. 14 lutego 2009 roku odznaczona honorową odznaką Zasłużony dla Kultury Polskiej. Ponadto twórczyni ludowa z Chąśna posiada swoją gwiozdę w Aleji Gwiozd Łowickich. Gwiozdę przyznano Jej 9 września 2012 roku za kultywowanie i propagowanie dziedzictwa kulturowego regionu łowickiego. fot. K.Słoma

59 fot. archiwum CKTiPZŁ

60 fot. archiwum CKTiPZŁ

61 fot. ze zbiorów Bronisławy Skwarnej

62 Dziękujemy za uwagę ;) Zapraszamy na warsztaty