Rozkład materiału nauczania (propozycja)

Transkrypt

1 82 Rozkład materiału nauczania... 7 Rozkład materiału nauczania (propozycja) Temat lekcji TreÊci nauczania Metody pracy Ârodki nauczania Uwagi Temat 1. Elektryzowanie ciał Temat 2. Przewodniki i izolatory Temat 3. Obwód pràdu Elektryzowanie ciał przez tarcie i dotyk za pomocà ciała naelektryzowanego Dwa rodzaje ładunków elektrycznych Oddziaływanie ładunków elektrycznych Elektryzowanie ciał a budowa atomu Zasada zachowania ładunku Jednostka ładunku Elektroskop Przewodnik elektryczny Izolator elektryczny Przyciàganie nienaelektryzowanych przewodników przez ciała naelektryzowane Przyciàganie nienaelektryzowanych izolatorów przez ciała naelektryzowane Siły działajàce mi dzy czàsteczkami Napi cie elektryczne Pràd elektryczny Kierunek przepływu pràdu a kierunek ruchu elektronów Symbole elektryczne Obwody elektryczne Rozdział I. Elektrostatyka i pràd elektryczny zbiór zadaƒ*, Êrodki potrzebne do wykonania omówionego w Ksià ce nauczyciela zbiór zadaƒ*, Êrodki potrzebne do wykonania omówionego w Ksià ce nauczyciela zbiór zadaƒ*, Êrodki potrzebne do wykonania omówionego w Ksià ce nauczyciela Kursywà oznaczono treêci dodatkowe. Uczniowie pracujà w grupach. Demonstrujà: zjawisko elektryzowania ciał, zjawisko wzajemnego oddziaływania ciał naładowanych, zjawisko elektryzowania ciał przez dotyk ciałem naelektryzowanym. Warto na przykładzie przeçwiczyç zastosowanie zasady zachowania ładunków. (9.6) [Uczeƒ:] demonstruje zjawisko elektryzowania przez tarcie oraz zjawisko wzajemnego oddziaływania ciał naładowanych. Zbiór zadaƒ, zadanie 1 s. 130, zadania 5 i 6, s. 131, zadanie 36, s.136, zadanie 54, s Nale y wykazaç doêwiadczalnie, e w metalach ładunki przepływajà swobodnie, awizolatorach nie. To, czy ciało jest przewodnikiem, czy izolatorem, zale y od jego budowy wewn trznej. Fakt, e ciało naelektryzowane przyciàga przedmioty nienaelektryzowane, nie jest dla uczniów oczywiste (łatwo zademonstrowaç to zjawisko, ale trudniej je wyjaêniç). Oddziaływanie elektryczne tłumaczymy, wyjaêniajàc zmian ustawienia ładunków wewnàtrz ciała nienaelektryzowanego (nie musimy wprowadzaç poj cia indukcji elektrostatycznej). Zbiór zadaƒ, zadania 14 i 15, s Uczniowie pracujà w grupach. Budujà obwody elektryczne według zadanego schematu (jako êródło napi cia wykorzystujà np. baterie płaskie). (9.7) [Uczeƒ:] buduje prosty obwód elektryczny według zadanego schematu (wymagana jest znajomoêç symboli elementów: ogniwo, opornik, arówka, wyłàcznik, woltomierz, amperomierz).

2 Rozkład materiału nauczania Pràd elektryczny w cieczach Temat 4. Pràd elektryczny w gazach Temat 5. Napi cie elektryczne i nat enie pràdu Temat 6. Praca i moc pràdu Jony Przepływ pràdu w cieczach ElektrycznoÊç w organizmach ywych Jonizacja powietrza arówki i Êwietlówki Wyładowania atmosferyczne Piorunochrony Zachowanie w czasie burzy Napi cie elektryczne Nat enie pràdu WartoÊci napi ç i nat eƒ spotykane w przyrodzie i urzàdzeniach zbudowanych przez człowieka Przemiany energii elektrycznej Obliczanie energii (w J i kwh) Moc pràdu Koszt zu ytej energii elektrycznej projekcja filmu dydaktycznego rozwiàzywanie prostych zadaƒ obliczeniowych zbiór zadaƒ*, Êrodki potrzebne do wykonania do- Êwiadczenia omówionego zbiór zadaƒ*, Êrodki potrzebne do wykonania do- Êwiadczenia omówionego zbiór zadaƒ*, Êrodki potrzebne do wykonania do- Êwiadczenia omówionego zbiór zadaƒ*, Êrodki potrzebne do wykonania do- Êwiadczenia omówionego Nale y zwróciç uwag, e noênikami pràdu sà nie tylko elektrony, ale te jony. Pràd elektryczny mo e wi c płynàç tak e w niektórych roztworach. Wià e si to jednak z przepływem masy. Fakt ten wykorzystujemy do pozłacania ró nych ciał, chromowania ich itp. Suche powietrze jest izolatorem. Jednak gdy je zjonizujemy (np. poprzez wysokie napi cie), zmienia swoje właêciwoêci i przewodzi pràd. Trzeba uêwiadomiç uczniom zagro enie spowodowane wyładowaniami atmosferycznymi. Uczniowie powinni te znaç zasady zachowywania si w czasie burzy. Pràd elektryczny mo e te przepływaç w innych ni powietrze gazach. Fakt ten wykorzystujemy w Êwietlówkach. Nale y zwróciç uwag na mniejsze zu ycie energii elektrycznej przez Êwietlówki w porównaniu z arówkami, przy tym samym nat eniu wysyłanego Êwiatła. Przy wprowadzeniu poj ç napi cie i nat enie warto wykorzystaç analogi mi dzy tymi zjawiskami a przepływem wody. Napi cie porównujemy do wysokoêci, z jakiej spływa woda, a nat enie do iloêci przepływajàcej wody. Pouczajàca jest analiza wartoêci napi ç i nat eƒ spotykanych w przyrodzie oraz zastosowanych w urzàdzeniach zbudowanych przez człowieka (podr cznik). Zbiór zadaƒ, zadania 6 i 7, s. 144, zadania 8, 9 i 10, s Nale y zwróciç uczniom uwag na fakt, e wykorzystywanie energii elektrycznej ułatwia nam ycie. Nie mamy jej jednak za darmo. Na koszt zu ywanej energii elektrycznej wpływa nie tylko cena 1 kwh, ale te moc u ywanych urzàdzeƒ i czas ich pracy.

3 84 Rozkład materiału nauczania... Temat 7. Pomiar napi cia i nat enia. Wyznaczanie mocy Temat 8. Połàczenia szeregowe i równoległe Mierniki Pomiar napi cia Pomiar nat enia Wyznaczanie mocy Połàczenie szeregowe êródeł pràdu Połàczenie równoległe êródeł pràdu Łàczenie szeregowe odbiorników Łàczenie równoległe odbiorników Przykłady zastosowania tych połàczeƒ lub obliczenia rachunkowe çwiczenia rachunkowe praca z podr cznikiem (przykłady przyspieszeƒ ró nych ciał) zbiór zadaƒ*, tabela zawierajàca przykłady mocy ró nych urzàdzeƒ (podr cznik) film*, zbiór zadaƒ**, kulka, ławka, inne Êrodki potrzebne do wykonania omówionego Warto uêwiadomiç uczniom, w jaki sposób mo emy ograniczyç wydatki zwiàzane z kosztami u ytkowania urzàdzeƒ elektrycznych. Zwracamy uwag, e oszcz dzanie przyczyni si te do mniejszej degradacji Êrodowiska naturalnego. Zbiór zadaƒ, zadanie 43, s. 150, zadania s. 151, zadanie 58, s Warto zaproponowaç uczniom, aby w domu zaplanowali doêwiadczenie majàce na celu wyznaczenie mocy arówki. Uczniowie pracujà w grupach: budujà obwód według podanego schematu, mierzà napi cie i nat enie pràdu, wyznaczajà moc arówki. Mamy okazj do utrwalenia umiej tnoêci przekrojowych, zwiàzanych z wykonywaniem pomiarów. Sà to takie umiej tnoêci jak: ustalanie zakresu przyrzàdów, ustalanie dokładnoêci przyrzàdów, odczytywanie wskazaƒ mierników, zapis odczytów wraz z niepewnoêcià pomiarowà. (9.9) [Uczeƒ:] wyznacza moc arówki zasilanej baterià za pomocà woltomierza i amperomierza. Propozycja karty pracy z Ksià ki nauczyciela. Warto, by uczniowie przeprowadzili w grupach : pomiar napi cia szeregowo połàczonych êródeł pràdu, pomiar napi cia równolegle połàczonych êródeł pràdu, pomiar napi cia na odbiornikach połàczonych szeregowo, pomiar nat enia pràdu przepływajàcego przez odbiorniki połàczone równolegle. Nale y uêwiadomiç uczniom, e wszystkie urzàdzenia w sieci domowej sà podłàczone do pràdu równolegle.

4 Rozkład materiału nauczania Powtórzenie Sprawdzian Temat 9. Prawo Ohma Temat 10. Wyznaczanie oporu Temat 11. Domowa sieç elektryczna Powtórzenie omawianych zagadnieƒ Zastosowanie poznanej wiedzy (wiadomoêci i umiej tnoêci) do rozwiàzywania problemów fizycznych Co to jest opór? Prawo Ohma Jednostka oporu Oporniki Zastosowanie prawa Ohma do rozwiàzywania prostych zadaƒ Pomiar napi cia i nat enia Obliczanie oporu na podstawie wykonanych pomiarów Sporzàdzanie wykresu zale noêci I(U) Obliczanie oporu na podstawie wykresu zale noêci I(U) Napi cie przemienne Napi cie i nat enie skuteczne Uziemienie Pierwsza pomoc przy pora eniu elektrycznym Bezpieczniki praca z podr cznikiem rozwiàzywanie zadaƒ rachunkowych i problemowych samodzielna praca uczniów Rozdział II. ElektrycznoÊç i magnetyzm lub doêwiadczenie rozwiàzywanie zadaƒ rachunkowych rozwiàzywanie zadaƒ rachunkowych przyrzàdy i materiały potrzebne do przeprowadzenia doêwiadczeƒ testy (dost pne na stronie internetowej zbiór zadaƒ*, przyrzàdy potrzebne do przeprowadzenia doêwiadczeƒ zbiór zadaƒ*, przyrzàdy potrzebne do przeprowadzenia doêwiadczeƒ zbiór zadaƒ* Trzeba przypomnieç nie tylko wiadomoêci teoretyczne poznane na lekcjach, ale tak e omówiç przeprowadzone do- Êwiadczenia. Podr cznik zadania powtórzeniowe. Zbiór zadaƒ, zadania 60 64, s. 153, zadanie 78, s. 156, zadanie 81, s Warto doêwiadczalnie wykazaç zale noêç mi dzy nat eniem pràdu a przyło onym napi ciem. Wprowadzajàc poj cie oporu, nale y zaznaczyç, e opór przewodnika nie zale y ani od napi cia, ani od nat enia. Jest zakodowany w samym przewodniku. Zbiór zadaƒ, zadanie 13, s. 145, zadania 16 19, s. 146, zadania 20 24, s. 147, zadania 25 28, s Warto zaproponowaç uczniom, aby w domu zaplanowali doêwiadczenie majàce na celu wyznaczenie oporu arówki lub innego opornika. Uczniowie przeprowadzajà w zespołach doêwiadczenie obowiàzkowe 9.8. (9.8) [Uczeƒ:] wyznacza opór elektryczny opornika lub arówki za pomocà woltomierza i amperomierza. Propozycja karty pracy z Ksià ki nauczyciela. Na co dzieƒ uczniowie korzystajà z domowej sieci elektrycznej, dlatego powinni wiedzieç: jak korzystaç z niej bezpiecznie, w jakim celu stosujemy bezpieczniki, przed czym zabezpiecza nas uziemienie, jak nale y udzielaç pierwszej pomocy przy pora eniu elektrycznym. Zbiór zadaƒ, zadania 74 i 75, s. 155, zadanie 76, s. 156, zadanie 91, s. 160.

5 86 Rozkład materiału nauczania... Praca i moc pràdu trudniejsze zagadnienia Temat 12. Magnesy Temat 13. Pràd elektryczny i magnetyzm Temat 14. Silnik elektryczny Indukcja elektromagnetyczna Zamiana energii elektrycznej na energi wewn trznà Zamiana energii elektrycznej na energi mechanicznà Bieguny magnetyczne Oddziaływanie biegunów magnetycznych Ziemia wielki magnes Zasada działania kompasu Domeny magnetyczne Brak istnienia pojedynczych biegunów magnetycznych Elektromagnes Siły magnetyczne Zasada działania silnika Zjawisko indukcji elektromagnetycznej Pràdnica Transformator Zastosowanie transformatorów rozwiàzywanie zadaƒ rachunkowych lub uczniów zbiór zadaƒ* zbiór zadaƒ*, przyrzàdy i materiały potrzebne do przeprowadzenia pokazu lub doêwiadczeƒ filmy**, zbiór zadaƒ*, przyrzàdy i materiały potrzebne do przeprowadzenia doêwiadczeƒ przyrzàdy potrzebne do przeprowadzenia pokazu filmy*, przyrzàdy potrzebne do przeprowadzenia pokazu Z zamianà energii elektrycznej na wewn trznà uczniowie zapoznali si przy wyznaczaniu ciepła właêciwego wody (doêwiadczenie obowiàzkowe 9.5). Na lekcji rozwiàzujemy zadania łàczàce wiadomo- Êci uczniów z ró nych działów fizyki. Podr cznik, zadania 1 5, s. 77. Zbiór zadaƒ, zadanie 59, s. 153, zadanie 97, s Wskazane jest przeprowadzanie doêwiadczeƒ w formie pokazu lub doêwiadczeƒ uczniowskich, ilustrujàcych oddziaływanie magnetyczne. Warto podaç przykłady wykorzystywania tego oddziaływania w yciu codziennym. Uczniowie w zespołach przeprowadzajà wskazujàce na oddziaływanie przewodnika z pràdem na igł magnetycznà, budujà elektromagnes, sprawdzajà wzajemne oddziaływanie magnesów z elektromagnesami. (9.10) [Uczeƒ:] demonstruje oddziaływania pràdu w przewodzie na igł magnetycznà (zmiany kierunku wychylenia igły przy zmianie kierunku przepływu pràdu, zale noêç wychylenia igły od pierwotnego jej uło enia wzgl dem przewodu). Trzeba omówiç budow silnika, zasad jego działania oraz praktyczne zastosowanie. Działanie silnika nale y zademonstrowaç na przykładzie jego modelu. Wzbudzamy przepływ pràdu w obwodzie, w którym nie ma êródła napi cia. WyjaÊniamy uczniom, e to odkrycie stało si bardzo wa ne i pozwoliło zbudowaç inne êródło pràdu pràdnic. Nale y omówiç zastosowania pràdnicy. Pokazujemy działanie transformatora, zwracajàc uwag głównie na liczne mo liwoêci jego zastosowania.

6 Rozkład materiału nauczania Powtórzenie Sprawdzian Temat 15. Ruch drgajàcy Temat 16. Przemiany energii w ruchu drgajàcym Temat 17. Fale Temat 18. Dêwi k Powtórzenie omawianych zagadnieƒ. Zastosowanie poznanej wiedzy (wiadomoêci i umiej tnoêci) do rozwiàzywania problemów fizycznych z zakresu elektromagnetyzmu Poło enie i pr dkoêç w ruchu wahadła Ci arek zawieszony na spr ynie Ruch drgajàcy Okres i cz stotliwoêç w ruchu drgajàcym Amplituda Energia w ruchu wahadła Energia potencjalna spr ystoêci Energia w ruchu ci arka Ruch fali a ruch czàsteczek Fala na sznurze Fale a drgania DługoÊç fali Zale noêç mi dzy długoêcià, pr dkoêcià i okresem fali Dêwi k jako fala Ruch fali dêwi kowej a ruch powietrza Pr dkoêç dêwi ku Graficzne przedstawienie dêwi ku çwiczenia wykonywane przez uczniów praca z podr cznikiem samodzielna praca uczniów Rozdział III. Drgania i fale rozwiàzywanie prostych zadaƒ rachunkowych dyskusja rozwiàzywanie prostych zadaƒ rachunkowych z wykorzystaniem komputera filmy**, zbiór zadaƒ* testy (dost pne na stronie internetowej zbiór zadaƒ*, przyrzàdy i materiały potrzebne do przeprowadzenia do- Êwiadczeƒ zbiór zadaƒ* zbiór zadaƒ*, filmy** filmy**, zbiór zadaƒ*, komputer z dost pem do internetu Trzeba przypomnieç nie tylko wiadomoêci teoretyczne poznane na lekcjach, lecz tak e omówiç przeprowadzone do- Êwiadczenia. Zwracamy uwag na zwiàzek magnetyzmu z przepływem pràdu. Podr cznik zadania powtórzeniowe. Zbiór zadaƒ, zadanie 38, s. 149, zadanie 54, s. 152, zadanie 32 35, s Uczniowie w zespołach przeprowadzajà doêwiadczenie obowiàzkowe. (9.12) [Uczeƒ] wyznacza okres i cz stotliwoêç drgaƒ ci arka zawieszonego na spr ynie oraz okres i cz stotliwoêç drgaƒ wahadła matematycznego. Propozycja karty pracy z Ksià ki nauczyciela. Zbiór zadaƒ, zadania 7, 9 i 11, s. 121, zadania 12 i 13, s Zwracamy uwag uczniów na fakt, e podczas całego ruchu suma energii potencjalnej i kinetycznej pozostaje stała. Oznacza to, e jeêli jedna energia maleje o jakàê wartoêç, to druga wzrasta o takà samà wartoêç. W czasie pokazu ruchu falowego (na wodzie lub sznurze) starajmy si wzbudzaç fale, które ró nià si od siebie. Tak przeprowadzony pokaz mo e staç si punktem wyjêcia do dyskusji, czym ró nià si te fale. Zbiór zadaƒ, zadania 24 i 25, s. 124, zadanie 26, s Warto wykorzystaç program komputerowy, który przedstawia wykresy ró nych dêwi ków. Zbiór zadaƒ, zadanie 31 i 32, s. 126.

7 88 Rozkład materiału nauczania... Temat 19. WysokoÊç dêwi ku Temat 20. Fale elektromagnetyczne Co faluje w falach elektromagnetycznych? Energia fal elektromagnetycznych Temat 21. Dyfrakcja i interferencja fal Porównywanie głoênoêci i wysokoêci dêwi ków Instrumenty muzyczne Ultradêwi ki i infradêwi ki Echolokacja Fale radiowe Mikrofale Âwiatło Podczerwieƒ Promieniowanie ultrafioletowe Promieniowanie rentgenowskie Promieniowanie gamma Pr dkoêç fal elektromagnetycznych Pole magnetyczne Pole elektryczne ElektrycznoÊç a magnetyzm Fale elektromagnetyczne Co to jest promieniowanie cieplne? Temperatura ciała a promieniowanie Pochłanianie promieniowania a barwa ciała Efekt cieplarniany Ugi cie fali Dyfrakcja Êwiatła Fale radiowe Interferencja fal Jeszcze o echolokacji debata lub seminarium płyta CD-ROM płyta CD-ROM płyta CD-ROM płyta CD-ROM filmy**, przyrzàdy potrzebne do przeprowadzenia pokazu Wskazane jest, by uczniowie przeprowadzili do- Êwiadczenie obowiàzkowe w zespołach. Jako ciało drgajàce mo na wykorzystaç brzeszczot zamocowany w imadle. Poprzez zmian jego długoêci wystajàcej poza imadło zmieniamy wysokoêç dêwi ku. (9.13) [Uczeƒ:] wytwarza dêwi k o wi kszej i mniejszej cz stotliwoêci od danego dêwi ku za pomocà dowolnego drgajàcego przedmiotu lub instrumentu muzycznego. Zbiór zadaƒ, zadanie 33, s Lekcj mogà przygotowaç uczniowie. Tydzieƒ (lub 2 tygodnie) wczeêniej dzielimy klas na grupy. Poprzez losowanie przydzielamy grupom rodzaj fali elektromagnetycznej, na której temat majà zgromadziç wiadomoêci. Warto, by w swoich wystàpieniach uwzgl dnili informacje, dlaczego fale elektromagnetyczne sà dla nas wa ne i gdzie je wykorzystujemy, oraz jak ograniczyç negatywne skutki działania fal, które sà szkodliwe. Decyzja o realizacji tego tematu nale y do nauczyciela. Jest to temat o tyle trudny, e omawiajàc elektrycznoêç i magnetyzm, nie wprowadzaliêmy poj cia pola (nie ma go w podstawie programowej). Warto jednak wspomnieç o tym, e fale mogà rozchodziç si w pró ni. Ten temat warto zrealizowaç, poniewa omawia zagadnienia, z którymi uczeƒ spotyka si w swoim otoczeniu. Ciekawa mo e byç np. wiedza, jaki kolor ubraƒ powinniêmy wybieraç latem: białe czy czarne. Najwygodniej zademonstrowaç zjawisko dyfrakcji i interferencji na przykładzie fali na wodzie. Do pokazu mo na wykorzystaç rzutnik pisma.

8 Rozkład materiału nauczania Rezonans Powtórzenie Sprawdzian Drgania własne i rezonans Rezonans mechaniczny wokół nas Rezonans i fale elektromagnetyczne Powtórzenie omówionych zagadnieƒ çwiczenia wykonywane przez uczniów praca z podr cznikiem samodzielna praca uczniów filmy**, przyrzàdy i materiały potrzebne do przeprowadzenia pokazu zbiór zadaƒ*, przygotowane przez nauczyciela zestawy zadaƒ uwzgl dniajàce zró nicowanie poziomu wiedzy uczniów testy (dost pne na stronie internetowej Warto wykonaç doêwiadczenie zaproponowane w podr czniku. Nale y podkreêliç rol zjawiska rezonansu w budowie instrumentów muzycznych. Mo na wspomnieç, e rezonans mo e byç groêny, np. doprowadziç do katastrofy budowlanej, podajàc przykład. Zbiór zadaƒ, zadania 18 i 19, s. 123, zadanie 20, s Trzeba przypomnieç nie tylko wiadomoêci teoretyczne, ale tak e omówiç przeprowadzone na lekcjach. * Zbiór zadaƒ Fizyka i astronomia dla gimnazjum wydawnictwa Nowa Era. ** Płyta DVD lub kaseta Fizyka i astronomia dla gimnazjum, moduł 1 albo moduł 2 Wydawnictwa Nowa Era.