Maszyny do obróbki drewna jako jeden z głównych czynników wpływających na bezpieczeństwo pracy

Transkrypt

1 jako jeden z głównych czynników wpływających na bezpieczeństwo pracy Włodzimierz Łabanowski Państwowa Inspekcja Pracy Okręgowy Inspektorat Pracy w Olsztynie Poznań, 11 września 2018 r.

2 Zagrożenia przy obróbce drewna 2

3 Obrabiarki szczególnie niebezpieczne (z ręcznym podawaniem/odbieraniem materiału lub ręcznym posuwem) PILARKI TARCZOWE do cięcia wzdłużnego (np. stołowe, formatowe, obrzynarki dwustronne, wielopiły); PILARKI TARCZOWE do ciecia poprzecznego (np. z wahliwym ramieniem); PILARKI TAŚMOWE stolarskie, rozdzielcze, do kłód; STRUGARKI wyrówniarki, grubiarki, wyrówniarkogrubiarki; FREZARKI pionowe dolnowrzecionowe; OBRABIARKI KOMBINOWANE; CZOPIARKI. 3

4

5 Główne wydarzenia prowadzące do wypadków: I. Bezpośredni kontakt rąk operatora z wirującym narzędziem. II. Odrzut obrabianego materiału. III. Pochwycenie i wciągnięcie lub wplątanie części ciała w ruchome elementy maszyn. 5

6 GŁÓWNE STREFY NIEBEZPIECZNE W PILARCE TARCZOWEJ STOŁOWEJ 1. STREFA SKRAWANIA 2. STREFA ODRZUTU 3. STREFA MECHANIZMÓW NAPĘDU

7 Główne strefy niebezpieczne w strugarce wyrówniarce 1. Strefa skrawania 2. Strefa odrzutu 3. Strefa wokół nieroboczej części wału nożowego 4. Strefa mechanizmów napędu

8 Główne wydarzenia prowadzące do wypadków I. Bezpośredni kontakt z ruchomym narzędziem: - nieodpowiednie ułożenie dłoni i palców względem obrabianego materiału i narzędzia, - poślizgnięcia dłoni, wskutek braku lub niewłaściwego podparcia obrabianego materiału, - zgarnianie wiórów ze stołu podczas pracy maszyny, - nieużywanie pomocy warsztatowych (popychacza, przesuwadła, dociskacza), zwłaszcza przy obróbce elementów krótkich, wąskich oraz w końcowej fazie obróbki. Skutki: amputacja palców lub dłoni (skala obrażeń jest często uzależniona od kształtu narzędzia). 8

9 II. Odrzut (wyrzut) obrabianego materiału lub jego fragmentów Odrzut to nagłe i niekontrolowane odrzucenie elementu w kierunku przeciwnym do kierunku działania sił skrawających (zjawisko przypadkowe i nieoczekiwane). Występuje głównie podczas obróbki przeciwbieżnej: - w pilarkach jednotarczowych (przy cięciu wzdłużnym), - w pilarkach wielopiłowych (wielopiłach), - w strugarkach grubościówkach (grubiarkach), - we frezarkach pionowych dolnowrzecionowych. 9

10 II. Odrzut obrabianego materiału lub jego fragmentów Przyczyny: zaciśnięcie się ciętego materiału na tylnich zębach piły (pilarki tarczowe), bądź zaklinowanie materiału między sąsiednimi piłami (pilarki wielotarczowe), zaklinowanie materiału między piłą a prowadnicą wzdłużną (w pilarkach jednotarczowych), gwałtowny wzrost sił skrawania wskutek natrafienia na miejscowe stwardnienie materiału (np.sęk) lub ciało obce (np. gwóźdź), brak systematycznego sprzątania obrzynków ze stołu obrabiarki, używanie stępionych lub uszkodzonych narzędzi, oswobadzanie zakleszczonego materiału w trakcie pracy, nieodpowiednie podparcie materiału, zwłaszcza wiotkiego, co powoduje jego uginanie się i zmianę położenia względem narzędzia, zbyt małe prędkości skrawania (prowadzenie obróbki przed osiągnięciem przez narzędzie nominalnych obrotów oraz w czasie ruchu narzędzia po wyłączeniu napędu maszyny w trakcie tzw. wybiegu. 10

11 II. Odrzut obrabianego materiału lub jego fragmentów Urządzenia chroniące przed odrzutem: kliny rozczepiające, zapadki przeciwodrzutowe, urządzenia dociskowe, dostawne mechanizmy posuwowe, odboje oraz ekrany i osłony. Skutki odrzutu: stłuczenie, przebicie, uszkodzenia różnych organów i krwotoki wewnętrzne, które w konsekwencji mogą doprowadzić do zgonu; (skutki w dużej mierze zależą od masy, prędkości i rozmiarów odrzuconego elementu oraz umiejscowienia uderzenia w ciele człowieka). 11

12 II. Odrzut obrabianego materiału lub jego fragmentów Przykłady frezów i głowic frezowych a, b, c duże zagrożenie odrzutem, a także ciężkie urazy (znaczne wystawanie krawędzi tnących noży, szerokie i głębokie rowki wiórowe, brak ograniczników grubości wióra) d, e, f mniejsze zagrożenie mechaniczne. 12

13 III. Pochwycenie i wciągnięcie lub wplątanie w ruchome elementy maszyn: nieosłonięte elementy mechanizmów przeniesienia napędu, przenośniki podające lub odbierające materiał, zbyt szerokie szczeliny między narzędziem a stołem albo prowadnicą; nieosłonięte elementy wystające poza korpus obracającego się narzędzia lub innego ruchomego elementu maszyny. 13

14 III. Pochwycenie i wciągnięcie lub wplątanie w ruchome elementy maszyn Przyczyny: poślizgnięcia lub potknięcia i utrata równowagi w pobliżu ruchomych, nieosłoniętych elementów maszyny (brak porządku na stanowisku pracy), nieodpowiedzialne zachowanie pracownika (czyszczenie, regulacja, konserwacja lub sprawdzanie maszyny przy uruchomionym napędzie). Skutek: złamania, zmiażdżenia, rany otwarte i inne urazy palców, dłoni lub całych kończyn oraz obrażenia wewnętrzne a nawet śmierci przez uduszenie (w skrajnych przypadkach). 14

15 Osłony i inne urządzenia ochronne Osłona stała osłona połączona z konstrukcją maszyny albo na stałe, albo za pomocą elementów mocujących w taki sposób, że usunięcie lub otwarcie jej bez użycia narzędzi jest niemożliwe. 15

16 Osłony i inne urządzenia ochronne PN-EN ISO 13857:

17 Osłony i inne urządzenia ochronne Osłona ruchoma osłona połączona elementami mechanicznymi (np. zawiasy, prowadnice) z korpusem maszyny lub innym przylegającym elementem stałym, która może być otwierana bez użycia narzędzi. 17

18 Osłony i inne urządzenia ochronne Osłona ruchoma blokująca Wymuszone działanie urządzenia blokującego Źródło: BG Feinmechanik und Elektrotechnik, BGI

19 Osłony i inne urządzenia ochronne Osłona ruchoma blokująca z ryglowaniem (osłona sprzężona z urządzeniem blokującym i ryglującym) osłona pozostaje zamknięta i zaryglowana do chwili, aż minie ryzyko doznania urazu przez zagrażające funkcje maszyny, zagrażające funkcje maszyny nadzorowane przez osłonę, nie mogą być wykonywane do chwili zamknięcia i zaryglowania osłony, zagrażające funkcje maszyny, nadzorowane przez osłonę, mogą być wykonywane w czasie, gdy jest ona zamknięta i zaryglowana, jednakże samo zamknięcie i zaryglowanie osłony nie inicjuje ich wykonania. 19

20 Osłona ruchoma zamykająca się samoczynnie - osłona poruszana elementem maszyny (np. ruchomym stołem), obrabianym przedmiotem lub częścią urządzenia mocującego, tak aby obrabiany przedmiot mógł wykonywać ruchy przejścia. 20

21 Osłona nastawna osłona stała lub ruchoma, która jest nastawiana jako całość lub zawiera element o regulowanym położeniu. Nastawienie pozostaje niezmienione w czasie określonej fazy użytkowania. 21

22 Pilarka tarczowa ważniejsze aspekty - górna osłona nastawna, tzw. kaptur ochronny (do osłony góry i boków tarczy, łatwość nastwienia, zaznaczona linia cięcia); - ustawienie klina względem piły tarczowej (sztywne mocowanie w płaszczyźnie piły, możliwość regulacji w pionie wierzchołek równy lub wyższy od górnego zęba piły); - przesuwadło i popychacz (przy cięciu wzdłużnym i ręcznym posuwie przy obróbce małych, krótkich lub wąskich przedmiotów i w końcowej fazie cięcia). 1. Popychacz ręczny 2. Przesuwadło 3. Dociskacz ręczny 22

23 Pilarka taśmowa ważniejsze aspekty - osłona stała lub ruchoma blokująca zabezpieczająca: * koła taśmowe dolne i górne, * nieroboczą zwrotną strefę piły między kołami dolnym i górnym, * nieroboczą strefę piły między stołem a dolnym kołem; - osłona nastawna roboczej strefy skrawania (okrywająca brzeszczot z 4 stron szczelna max. 4 mm, możliwość nastawiania w zależności od grubości przedmiotu obrabianego i możliwość ryglowania); - przechowywanie brzeszczotów (zwinięte i zabezpieczone, brzeszczoty naprężone w specjalnych stojakach). 23

24 Frezarka dolnowrzecionowa pionowa ważniejsze aspekty - przy frezowaniu prostoliniowym urządzenia dociskowe i przeciwodrzutowe (grzebienie, sprężyny dociskowe, rolki dociskowe, stopa dociskowa, dostawne urządzenie mechanicznego posuwu); - przy frezowaniu krzywoliniowym osłona nastawna i podtrzymka prowadząca lub prowadnica pomocnicza, alternatywnie: pierścienie i kółka ochronne oraz wzornik (szablon); - przy frezowaniu zamkniętym lub przy frezowaniu krótkich przedmiotów ograniczniki końcowe; - przy frezowaniu długich przedmiotów stół z przedłużeniem lub podporą; - przy frezowaniu małych przedmiotów i w końcowej fazie frezowania przesuwadła, popychacze i dociskacze. 24

25 Strugarka wyrówniarka ważniejsze aspekty Przekrój w strefie skrawania 25

26 Strugarka wyrówniarka ważniejsze aspekty Osłona mostkowa Zakrywa wał nożowy przez cały cykl pracy, unosi się tylko pod wpływem naporu obrabianego materiału i samoczynnie powraca do położenia wyjściowego po skończeniu skrawania. Osłona uchylna Odchyla się równolegle do blatu stołu pod wpływem nacisku struganego przedmiotu i odsłania tylko tę część wału, która bierze udział w struganiu. Wał nożowy, nie biorący udziału w procesie skrawania, cały czas pozostaje zakryty. 26

27 Strugarka grubiarka ważniejsze aspekty - urządzenie przeciwodrzutowe typu zapadkowego na całej szerokości roboczej wału; - zapadki równe i ostre, o dużej udarności i twardości, umiejscowione na wspólnej osi przed przednim walcem posuwowym; - odstęp między sąsiednimi zapadkami od 1 mm do połowy szerokości zapadki; - powrót (opadanie) zapadek do pozycji spoczynkowej pod własnym ciężarem, (należy regularnie sprawdzać skuteczność zapadek poprzez wsunięcie pod nie deski, a następnie próbę jej wyciagnięcia). 27

28 Dziękuję za uwagę