Będziesz szanował ryby jako stworzenia Boże i piękny lud wodny. Ta ryba ma w sobie coś z lotnika! Ta ryba na pewno pływa! I powiem wam, że ta ryba

Transkrypt

1 Będziesz szanował ryby jako stworzenia Boże i piękny lud wodny wg Dekalogu Wędkarskiego dr Stefana Olszewskiego Ta ryba ma w sobie coś z lotnika! Ta ryba na pewno pływa! I powiem wam, że ta ryba - CIOSA się nazywa! (Cyprinidae) Karpiowate Łacioska nazwa ciosy to Pelecus cultratus (Linnaeus, 1758), znana jest też pod nazwą koza. Ciosa zasiedla wolno płynące i stojące wody w zlewisku Morza Bałtyckiego (od Odry do Newy), Morza Czarnego (od Kubania do Dunaju), Azowskiego i Kaspijskiego (Ural, Wołga) oraz Jeziora Aralskiego. W Bałtyku spotykana jest wzdłuż wybrzeży Szwecji, Finlandii, Rosji, Estonii, Łotwy, Polski i Niemiec. Populacje ciosy zamieszkują też zbiorniki zaporowe utworzone na dużych rzekach rosyjskich, np. Dnieprze, Donie, Wołdze, Kamie oraz w jeziorze Onega, Ładoga, Białym, Ilmeo a także w Balatonie i jeziorze Neusiedler.

2 Na terenie Polski ciosa występuje przede wszystkim w dolnych partiach Odry i Wisły. W dorzeczu Odry stwierdzono ją w Zalewie Szczecioskim, jeziorze Dąbie oraz Warcie od Poznania do miejscowości Załącze Wielkie. W dorzeczu Wisły ciosa zamieszkuje Zalew wiślany (silna populacja), przyujściowych partiach Wisły, Szkarpawie, koło Tczewa oraz w Sanie koło Przemyśla. Ciosę możemy też spotkad w Zatoce Gdaoskiej i w jeziorach przymorskich Gardno i Łebsko. Mapka pokazuje miejsca w których ciosę stwierdzono po 1975 roku Ciosa to ryba stadna, w ciągu dnia przebywająca bliżej dna, nocą zaś blisko powierzchni wody. Preferuje wody płynące oraz wysłodzone zalewy i zatoki morskie o zasoleniu wynoszącym od 0,3 do 5,0 promili.

3 Typowe siedliska ciosy (Zalew Wiślany) Ciosy osiągają zazwyczaj 30 (maksymalnie 60) cm długości i masę ciała do 2 kg. Ciało wydłużone, bocznie silnie spłaszczone. Niemal prosta linia grzbietu i sierpowato wygięta linia brzucha, którego krawędź tworzy dośd ostry bezłuski kil. Łuski łatwo odpadające. Otwór gębowy górny, duże oczy. Płetwa grzbietowa krótka, cofnięta do tyłu, za podstawą płetwy odbytowej, płetwy piersiowe bardzo długie, ostro zakooczone. Linia boczna ciała ciosy ma charakterystyczny falisty przebieg. Grzbiet ciemny, niebieskozielony do czarniawego, boki znacznie jaśniejsze z silnym srebrzystym połyskiem, mieniące się czerwonawo, brzuch biały. Płetwy parzyste i odbytowa czerwonawe, pozostałe szare. Ciosa z kanału elbląskiego

4 Pod względem kulinarnym ciosy gustują w planktonie (skorupiaki planktonowe, larwy i poczwarki owadów), a w starszym wieku, od długości cm, chętnie łapią także owady i także małe rybki (stynka, płod, jazgarz, okoo i leszcz). Ciosa jest rybą wędrowną żyjącą w przybrzeżnych wysłodzonych wodach morskich, wchodząca na tarło do ujściowych odcinków rzek, gdzie w silnym prądzie składa ikrę. Jako jedyny gatunek ryby słodkowodnej w Europie składa ikrę pelagiczną (unoszącą się swobodnie w wodzie i spływającą z jej prądem). W dużych rzekach obok formy wędrownej może występowad forma miejscowa, niewędrowna. Dojrzałośd płciową ciosy osiągają w 3 lub 4 roku życia. Brak jest zauważalnych różnic między samcem a samicą (dymorfizm płciowy jest niewidoczny). W europejskim obszarze występowania okres ich tarła przypada na maj i czerwiec. Może jednak zaczynad się już w kwietniu i trwad nawet do lipca. Termin tarła ciosy jest związany z położeniem zbiornika i panującymi w nim warunkami termicznymi. Tarło odbywa się głównie w rzekach, w miejscach o silnym prądzie gdy temperatura wody osiągnie wartośd o C. W zbiornikach zaporowych ikra spotykana jest na płyciznach pokrytych roślinnością zanurzoną. W zalewach morskich (wody słonawe) ikra unosi się w toni wodnej. Samica składa od do ziaren ikry o średnicy 1,3 1,5 mm, która w wodzie szybko pęcznieje do rozmiarów około 5 mm. Wylęg następuje po około 7 dniach.

5 Populacja ciosy związana z Zalewem Wiślanym wydaje się byd niezagrożona. Jednakże potencjalne zagrożenie dla ryb wędrujących w górę lub dół rzek mogą tworzyd piętrzące wodę urządzenia i budowle hydrotechniczne oraz zanieczyszczenia. W rejonie Morza Czarnego i Azowskiego ciosa poławiana jest w dużych ilościach z powodu smacznego mięsa (szczególnie w postaci wędzonej). Ciosa jest gatunkiem dopuszczonym do połowu na wodach Zalewu Wiślanego od 1985 roku. Temu gatunkowi nie grozi wyginięcie, ponieważ nie jest (na tym akwenie) celem działalności rybackiej, a stanowi raczej przyłów w połowach prowadzonych przy użyciu żaków jak i wontonów. Jeszcze w latach 80-tych ciosa była poławiana na cele konsumpcyjne, ale jak zanikło przetwórstwo rybackie w wolnej Polsce, przetwórstwo to padło i połowy ciosy też... Gatunek ten jest zagrożony wyginięciem w innych obszarach Polski, ale też jednak do tej pory nie przeprowadzono gruntownych badao aby sprawdzid, gdzie i na ile to zagrożenie istnieje... Istnieje realna możliwośd przywrócenia ciosy na jej pierwotne akweny lecz to pociągnęłoby za sobą duże koszta. Minister Ochrony Środowiska mocą Rozporządzenia z dnia 26 września 2001r w sprawie określenia listy gatunków zwierząt rodzimych dziko występujących objętych ochroną gatunkową - objął ciosę ochroną z wyłączeniem populacji występującej na Zalewie Wiślanym ( DzU Nr 130 poz i 1456 ). Jako gatunek zagrożony wyginięciem ryba ta została wpisana do Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt. Obowiązuje więc całkowity zakaz połowu ciosy na wodach PZW (Polski Związek Wędkarski). Duże osobniki tego gatunku są typowymi drapieżcami, polując na narybek karpiowatych oraz przydenne ryby słonawowodne z rodziny babkowatych. Ciekawostką u tego gatunku jest charakterystyczny na szczękach "zatrzask", złożony z występu i wycięcia - taki sam jaki posiada boleo oraz inne drapieżne z rodziny karpiowatych. Równie straszną bronią są gardłowe zęby zakooczone chwytnymi haczykami. Ofiara nie ma szans wydostania się z pyska ciosy.

6 W momencie zagrożenia, uciekając przed drapieżnikami ciosa potrafi wyskakiwad z wody i szybowad podobnie jak to czynią tropikalne ryby latające! Tutaj nieocenione okazują się wyjątkowe duże i długie płetwy piersiowe. Opracowała Monika Kicioska. Wiadomości oraz zdjęcia zaczerpnięto z: Nasze ryby J.Mihalik, F. Reiser 1990, Praga, CSRS