Takie Ryby Atlas ryb. Amur. (ctenopharyngodon idella, L) Rodzina: karpiowate (cyprynidae) Występowanie: jeziora

Transkrypt

1 Amur (ctenopharyngodon idella, L) Rodzina: karpiowate (cyprynidae) Występowanie: jeziora Morfologia: amur swoim wydłużonym, wrzecionowatym, bocznie spłaszczonym ciałem przypomina klenia. Linia boczna przebiega wyraźnie lekkim łukiem od płetwy ogonowej do górnej krawędzi wieczka skrzelowego. Głowa jest dość duża z tępym pyskiem i półdolnym otworem gębowym pozbawionym wąsów. Ciało amura pokrywają duże, gęsto ułożone łuski wzdłuż linii bocznej, poniżej której znajduje się ich aż 5 szeregów, podczas gdy u podobnego do amura klenia tylko 3-4. Płetwa grzbietowa posiada 10, a odbytowa 11 promieni, z których pierwsze 3 to promienie twarde. Zęby gardłowe amura są dwuszeregowe, bocznie spłaszczone o skośnie ściętych, głęboko bruzdowanych krawędziach. Ryba wyróżnia się ciekawym ubarwieniem jej grzbiet jest ciemnozielony do zielonoczarnego, boki są jaśniejsze, zielonkawe, z kolei brzuch biały pokryty łuskami z ciemnymi krawędziami, tworzącymi oryginalny, siatkowaty rysunek. Dorosły amur może osiągnąć maksymalnie długość 120 cm i wagę 32 kg. Żerowanie: młode osobniki odżywiają się początkowo drobnymi organizmami zwierzęcymi, bezkręgowcami, kiedy jednak osiągają długość 6 10 cm przechodzą na pokarm roślinny. Amury stają się wówczas typowymi roślinożercami, a ich przewód pokarmowy wydłuża się, przekraczając nawet 2,5 - krotnie długość ciała. Rozmnażanie: amur w Polsce się nie rozmaża, spotykane osobniki pochodzą z zarybień Wymiar ochronny: nie ma Dobowy limit połowu: 3 szt. * razem z boleniem, karpiem, lipieniem, pstrągiem potokowym, sandaczem, szczupakiem, brzaną Belona (belone belone L) Rodzina: belonowate (belonidae) strona 1 / 23

2 Występowanie: płytkie wody przybrzeżne Bałtyku, otwarte morze. Morfologia: belona ma ciało bardzo mocno wydłużone w kształcie strzały, okrągłe w przekroju; linia boczna wyraźna przebiegająca wzdłuż brzucha; płetwy cofnięte do tylnej części ciała; głowa podłużna z paszczą w kształcie dziobu wyposażoną w rzędy zębów. Dorosła belona osiąga do około cm długości i do 1 kg wagi. Żerowanie: belona to typowy drapieżnik polująca na ławice śledzi i szprotów oraz drobne zwierzęta wodne. Rozmnażanie: tarło trwa od maja do czerwca, samica składa od 3000 do jaj w płyciznach porośniętych podwodną roślinnością do której przytwierdzona zostaje ikra. Wymiar ochronny: nie ma Dobowy limit połowu: nie ma Boleń (aspius aspius, L) Rodzina: karpiowate (cyprynidae) Potoczna nazwa: Rapa Występowanie: rzeki wielkie nizinne, rzeki średnie nizinne Morfologia: boleń w naszych wodach to najbardziej drapieżny, obok klenia, przedstawiciel rodziny karpiowatych. Już sylwetka znamionuje dobrego pływaka, a płetwy dodatkowo to potwierdzają - są długie i dobrze rozwinięte. Szczególnie ogonowa jest duża, jak na typowego drapieżnika przystało. Głowa spora, z charakterystyczną paszczą o dolnej szczęce nieco dłuższej od górnej, a przy tym lekko hakowato podgiętej, co nadaje mu wyraz zadziornego zabijaki. Budowa pyska z pewnością nie ułatwia boleniowi polowania. Nie jest on rozcięty, jak na przykład u szczupaka, a więc zdobycz może zostać zaatakowana tylko od przodu lub od tyłu. Ten hak to jeden ze szczegółów, pozwalających odróżnić małego bolenia od uklei, z którą bywa mylony. Trochę w tym gorzkiej przekory, bo akurat ukleja stanowi główny cel jego ataków, od kiedy tylko przejdzie na drapieżny tryb życia, co następuje w trzecim roku życia. Drapieżnik to jednak nietypowy. Brak mu mianowicie zębów, przynajmniej tych szczękowych. Posługuje się natomiast gardłowymi. Zęby te, służące do rozdrabniania pokarmu, są charakterystyczne dla ryb spokojnego żeru. Występują jednak u wszystkich karpiowatych, a boleń, bądź co bądź, do nich należy Żerowanie: niewielkie, młode osobniki do 40cm. długości, żyją w stadach i odżywiają się przede wszystkim wodnymi bezkręgowcami chruścikami i jętkami tylko w niewielkim stopniu uzupełniając dietę wylęgiem innych ryb. Bolenie są mało płochliwe, ale z wiekiem stają się coraz ostrożniejsze. Liczebność stadka jest też coraz mniejsza, a odległość pomiędzy tworzącymi je rybami coraz większa. Najczęściej w czasie żerowania bezustannie przemieszczają się za stadami uklei, które stanowią ich podstawowy łup. Pływają poniżej swych ofiar, atakując je w miejscach o głębokiej wodzie od dołu ku powierzchni, natomiast w miejscach o płytkiej wodzie, od strony nurtu w kierunku brzegu. Szybkim i mocnym atakiem w stado uklei boleń potrafi całkowicie zdezorientować, a nawet ogłuszyć kilka strona 2 / 23

3 rybek i kiedy są już zupełnie bezradne, chwyta jedną z nich lub dwie. Duże bolenie polują nie tylko na ukleje. Atakują jelce, klenie, a nawet płocie. W spokoju pozostawiają tylko ryby o wysokim ciele krąpie i leszcze. Polują nie tylko przy powierzchni wody, równie często atakują ryby przebywające przy dnie: kiełbie i świnki. Rozmnażanie: dojrzałość płciową boleń osiąga w wieku 4-5 lat, czyli po osiągnięciu średnio 35cm długości, stąd jego wymiar ochronny 40cm. Samica bolenia o długości 55cm składa ok.160,000, a osobniki większe do 480,000 ziaren ikry. Tę wielkość osiąga boleń w 9 roku i jest to uznawane za wzrost szybki, co może w skali ichtiologicznej jest słuszne, gdyż np. kuzyn bolenia - kleń, długość 32cm osiąga dopiero w 13 roku. Okres ochronny: Wymiar ochronny: 40 cm Dobowy limit połowu: 3 szt. * razem z karpiem, lipieniem, amurem, sandaczem, szczupakiem, brzaną, pstrągiem potokowym. Brzana (barbus barbus L) źródło: wikipedia, licencja: GNU FDL, autor: Christian Baum Występowanie: rzeki średnie nizinne, rzeki wielkie nizinne Morfologia: brzana, w przeciwieństwie do wielu karpiowatych, ma wydłużone, wrzecionowate i niewygrzbiecone ciało. Otwór gębowy poziomy, z dwoma parami wąsików na górnej wardze. Oczy kierują się nieco ku górze. Płetwy grzbietowa i odbytowa są krótkie, a ogonowa dłuższa i rozwidlona. Ubarwienie ryby jest dosyć urozmaicone - grzbiet jest ciemniejszy od boków - oliwkowozielony lub ciemnoszary, natomiast brzuch ciemnokremowy. Płetwy grzbietowa i ogonowa są z kolei szare z ciemniejszym obrzeżeniem, natomiast pozostałe płetwy przykuwają uwagę wyraźną czerwienią. Pod względem wielkości brzana nie osiąga imponujących rozmiarów. Przeciętne osobniki mają około 70 cm długości, a większe brzany mierzą maksymalnie 120 cm, osiągając wówczas wagę 12 kg. Żerowanie: brzany nade wszystko cenią sobie "mięso"- zjadają wszelkiego rodzaju robaki, skorupiaki, ślimaki, małże, żyjące w dennym mule, rzadziej małe ryby. Głównym pożywieniem brzan są także larwy owadów wodnych, takie jak: muchówki, chruściki, widelnice, jętki i kiełże. Rozmnażanie: samce dojrzewają płciowo w 2 lub 3 roku życia, a samice w wieku 4-5 lat. Tarło odbywa się etapami od maja do sierpnia, w temperaturze C, na piaszczystym lub kamienistym podłożu w płytkiej wodzie. U samca na grzbiecie i głowie występuje wówczas wysypka tarłowa. Ikra początkowo przykleja się do kamieni, potem spłukana przez nurt opada między otoczaki. Inkubacja trwa dni, a wylęg długo jeszcze przebywa w sąsiedztwie tarła strona 3 / 23

4 (warto przy okazji pamiętać, że mięso i ikra brzany podczas tarła mają właściwości trujące!). Wylęg następuje po 6-8 dniach. Młode brzany mają wtedy około 9 mm długości, ale bardzo szybko osiągają większe rozmiary. Już po 3 tygodniach mierzą 3 cm, a po roku około 12 cm. W wieku 13 lat długość brzany wynosi nawet około 50 cm. Okres ochronny: od 1 stycznia do 30 czerwca Wymiar ochronny: 40 cm Dobowy limit połowu: 3 szt. * razem z boleniem, karpiem, lipieniem, amurem, sandaczem, szczupakiem, pstrągiem potokowym. Certa (vimba vimba Tokic, źródło: wikipedia Ten plik jest dostępny na licencji Creative Commons Attribution ShareAlike 2.5 Występowanie: rzeki średnie nizinne, rzeki wielkie nizinne Morfologia: ciało certy - wyraźnie wrzecionowate, wydłużone i ścieśnione po bokach, wskazuje na jej duże możliwości pływackie. Rybę wyróżnia charakterystyczny, nie pokryty łuskami pas ciągnący się na linii grzbietu od końca głowy, aż do nasady płetwy grzbietowej. Głowa, z mięsistym "stożkowatym" nosem, zakończona jest łukowato wygiętym szerokim otworem gębowym umieszczonym w dolnej części pyska. Barwą ciała certa potrafi się dostosować do otoczenia. Najpierw grzbiet i wierzch głowy mogą być szaroniebieskie do brązowozielonych, a boki srebrzyste, potem w miarę dojrzewania ciemnosrebrzyste, a ostatecznie, wraz z grzbietem, nawet czarne. Brzuch jest natomiast prawie biały ze srebrzystym połyskiem, płetwa grzbietowa i ogonowa ciemnoszare z odcieniem niebieskim. Pozostałe płetwy certy są jasnożółte. Żerowanie: jednoroczne osobniki odżywiają się planktonem, starsze żerują na dnie w poszukiwaniu organizmów dennych, na pograniczu prądu i spokojnej wody. Głównym pożywieniem certy w rzekach oprócz larw ochotkowatych są mięczaki, skorupiaki, plankton zwierzęcy, certa nie gardzi też pokarmem roślinnym. Rozmnażanie: tarło certa odbywa od maja do początku lipca - w tym czasie samica składa kilkakrotnie jaja w nasłonecznionych miejscach rzek pokrytych żwirem, kamieniami oraz przy zatopionych główkach i rafach. Młode osobniki są bardzo podobne do świnki i często z nią mylone. W pierwszych miesiącach życia przebywają w rejonie swych narodzin, następnie rozpoczynają wędrówkę do morza, w ślad za powracającymi tu po tarle dorosłymi osobnikami. Certy dorastają zwykle do 40 cm długości i osiągają przeciętną masę ok. 0,5 kg. Okres ochronny: w rzece Wiśle od zapory we Włocławku do jej ujścia od 1 września do 30 listopada; w rzece Wiśle powyżej zapory we Włocławku i w pozostałych rzekach od 1 stycznia do 30 czerwca strona 4 / 23

5 Wymiar ochronny: 30 cm Dobowy limit połowu: 5 szt. * razem ze świnką Dorsz (gadus morhua L) Rodzina: dorszowate (gadidae) Występowanie: Morze Bałtyckie, północny Ocean Atlantycki Morfologia: dorsz posiada wydłużone, opływowe ciało. Głowa jest długa i masywna z szerokim pyskiem i górną szczęką wysuniętą do przodu. Na podbródku znajduje się pojedynczy, dobrze rozwinięty wąs. Płetwa ogonowa, która opiera się na symetrycznym szkielecie, jest pionowo ścięta lub lekko wklęsła. U dorsza występują trzy wyraźnie oddzielone płetwy grzbietowe i dwie, również wyraźnie oddzielone, płetwy odbytowe. Płetwy brzuszne położone są przed płetwami piersiowymi. Wyraźnie widoczna u tej ryby jasna linia boczna jest łukowato wygięta ponad płetwami piersiowymi i zachodzi na głowę. Całe ciało pokrywają drobne, głęboko wrośnięte łuski cykloidalne. Ubarwienie dorsza jest uzależnione od podgatunku i barw przeważających w ich miejscach występowania. Grzbiet przybiera barwy od brązowego do zielonkawego lub szarooliwkowego, boki są nieco jaśniejsze, a brzuch biały. Grzbiet, wierzch głowy i boki są dodatkowo usiane licznymi, ciemnymi plamkami. Wyraźny wzór szachownicy można zaobserwować u młodych ryb o długości 5-10 cm. Dorsz maksymalnie osiąga długość 2 m - północno-zachodni Atlantyk. W Morzu Północnym, w wieku 6-10 lat, dorsz osiąga długość około 80 cm. Żerowanie: głównym pokarmem dorsza są krewetki bałtyckie, tobiasze i omułki jadalne, choć jako ryba drapieżna, dorsz poluje również na śledzie i szproty. Rozmnażanie: tarło trwa od marca do sierpnia, samica składa nawet jaj w głębszych miejscach w morzu Okres ochronny: brak Wymiar ochronny: brak Dobowy limit połowu: brak Głowacica (hucho hucho L) Rodzina: łososiowate (salmonidae) Występowanie: rzeki górskie strona 5 / 23

6 Morfologia: głowacica należy do dużych ryb z wydłużonym, wrzecionowatym ciałem i okrągłym w przekroju. Głowa jest duża, lekko spłaszczona z szeroko wyciętym otworem gębowym sięgającym poza krawędź oka. Paszcza jest uzbrojona w 4 8 hakowate zęby umieszczone w jednym rzędzie. Łuski bardzo drobne. Ubarwienie głowacicy jest bardzo zróżnicowane - grzbiet jest brązowawy lub zielonoszary, boki jaśniejsze z miedzianym połyskiem, natomiast brzuch biały. Na bokach występują liczne, nieregularnie rozmieszczone małe, ciemne plamki. Pod względem wielkości głowacica, jako największa ryba łososiowata i jedna z większych słodkowodnych, osiąga imponujące rozmiary. Przeciętny okaz mierzy od 80 do 100 cm długości, ważąc przy tym 5-10 kg, z kolei piętnastoletnie osobniki mogą mierzyć już 150 cm i osiągać wagę 52 kg. Żerowanie: głowacica to nocny i bardzo aktywny drapieżnik występujący w określonych miejscach rzek z bystrym nurtem i natlenioną wodą, swoje stanowiska łowieckie zmienia tylko na okres tarła. Głównym jej pokarmem są ryby - płocie, kiełbie, klenie oraz łososiowate. Głowacica zjada również owady, bezkręgowce, żaby oraz małe ssaki i ptaki wodne. Rozmnażanie: tarło odbywa się wiosną - w marcu i kwietniu, gdy temperatura wody osiąga 8-10 stopni. W poszukiwaniu odpowiednich warunków do odbycia godów ryby wędrują wówczas w górę rzek lub w niewielkie pobliskie strumienie, gdzie w płytkich, ale bogatych w tlen miejscach wykopują w żwirowym dnie jamy, gdzie składają ikrę. Ze względu na stosunkowo późną porę tarła larwy głowacicy rozwijają się znacznie szybciej niż innych łososiowatych, ponieważ woda jest już cieplejsza. Larwy wykluwają się najczęściej pod koniec maja bądź na początku czerwca. Najpierw odżywiają się bezkręgowcami i skorupiakami, później małymi rybkami, takimi jak strzeble potokowe, świnka i inne karpiowate. Okres ochronny: od 1 marca do 31 maja Wymiar ochronny: 70 cm Dobowy limit połowu: 1 szt. * limit tygodniowy (od poniedziałku do niedzieli) Jaź (leuciscus idus L) Występowanie: rzeki średnie nizinne, rzeki wielkie nizinne Morfologia: jaź posiada wydłużone i spłaszczone bocznie ciało; linia boczna jest lekko wygięta ku dołowi; płetwa ogonowa głęboko wcięta; głowa mała z wysuwaną paszczą skierowaną ukośnie ku górze. Jaź dorasta do cm długości i 4-5 kg wagi, często jednak zdarzają się większe okazy dochodzące nawet do 100 cm i 8 kg. Żerowanie: Jaź poluje na owady na powierzchni wody oraz drobne zwierzęta wodne. Rozmnażanie: tarło jazi trwa od kwietnia do maja, samica składa jaj w płytkich rejonach rzek o dnie piaszczystym lub kamienistym. Wymiar ochronny: do 25 cm strona 6 / 23

7 Dobowy limit połowu: 10 szt. * razem z kleniem Karaś (carassius carassius L) Występowanie: jeziora, zb. zaporowe, stawy i wyrobiska, rzeki średnie nizinne, rzeki wielkie nizinne Morfologia: gatunek z wyglądu bardzo podobny do karasia złocistego w porównaniu z nim jest jednak trochę grubszy i mniej wygrzbiecony, a górna krawędź jego płetwy grzbietowej jest nieco wklęsła. Ostatnie, twarde promienie płetwy grzbietowej i odbytowej są bardzo grubo piłkowane. Łuski duże. Karaś ma ubarwienie stalowo-granatowe, bądź brązowe z zielonym połyskiem - grzbiet oraz srebrzyste - boki. Na trzonie ogona znajduje się charakterystyczna, ciemna plama. Karaś przeciętnie osiąga długość do cm i 1,5 kg wagi. Żerowanie: karaś żywi się drobnymi, dennymi bezkręgowcami zwłaszcza larwami ochotkowatych i jętek, a także roślinami wodnymi. Rozmnażanie: tarło odbywa od maja do lipca, samica składa wówczas przeciętnie około jaj. Gotowe do rozrodu ryby gromadzą się w płytkich, obficie porośniętych podwodną roślinnością miejscach. Kleista ikra karasia o średnicy 1-1,5 mm przyczepia się do roślin - okres jej inkubacji trwa od 3 do 7 dni. Dojrzałość płciową ryby uzyskują przy długości 8-15 cm w 3-4 roku życia. Karaś dzięki możliwości przybierania formy głosowej potrafi wytrzymać ekstremalnie niekorzystne warunki środowiskowe. Wymiar ochronny: nie ma Dobowy limit połowu: nie ma Karp (ciprinus carpio L) Występowanie: jeziora, zb. zaporowe, stawy i wyrobiska, rzeki średnie nizinne, rzeki wielkie nizinne Morfologia: karp posiada wydłużone ciało, bardzo lekko bocznie ścieśnione, linia boczna jest słabo zaznaczona; głowa duża z wysuwaną paszczą wyposażona w cztery małe, krótkie wąsiki. Karp może dorosnąć do 1 m długości i nawet 30 kg wagi. Żerowanie: karp żeruje głównie przy dnie, wyjadając drobne zwierzęta wodne i szczątki organiczne np. nasiona roślin. strona 7 / 23

8 Rozmnażanie: w warunkach naturalnych w Polsce karp nie rozmnaża się, pochodzi ze sztucznych zarybień. Okres ochronny: do 30 cm (nie dotyczy rzek) Wymiar ochronny: do 25 cm Dobowy limit połowu: 3 szt. * razem z boleniem, lipieniem, pstrągiem potokowym, amurem, sandaczem, szczupakiem, brzaną Kleń (leuciscus cephalus L) Rodzina: karpiowate (cyprynidae) źródło: wikipedia, licencja: GNU FDL, autor: T. Pruss Występowanie: jeziora, rzeki górskie, rzeki średnie nizinne Morfologia: ciało klenia jest wydłużone i walcowate, lekko spłaszczone bocznie. Łuski są duże, z szarą lub czarną obwódką i tworzą na całym ciele wzór siatki. Ubarwienie grzbietu jest szarobrązowe z zielonym odcieniem, boki są jaśniejsze, często złote, a brzuch biały. Płetwy grzbietowa i ogonowa są szarozielone z odrobiną czerwieni, a płetwy odbytowa i brzuszne pomarańczowoczerwone. Charakterystyczną cechą odróżniającą klenia od spokrewnionego z nim jelca jest dużo szerszy otwór gębowy, który po zamknięciu układa się nieco skośnie do góry. Żerowanie: podstawowym pokarmem młodych kleni są bezkręgowce, starsze odżywiają się głównie mniejszymi rybami i innymi drobnymi kręgowcami. Lubią również owoce. Podczas gdy w pożywieniu większości ryb w poszczególnych porach roku przeważa albo pokarm zwierzęcy, albo roślinny, kleń utrzymuje to w pewnej równowadze. Latem ryba ta nie potrafi się obejść bez pokarmu roślinnego, który stanowi aż połowę objętości jego naturalnego pożywienia. Szczególnie większe klenie wykazują upodobanie do roślin z liśćmi. Lwią część pokarmu zwierzęcego stanowią małe ryby, na które klenie najnormalniej w świecie polują. Klenie stają się rybami drapieżnymi szczególnie zimą. Wiek ryby także nie jest bez znaczenia im starszy kleń, tym większe przejawia skłonności do drapieżnego trybu życia. Rozmnażanie: rozród kleni stymuluje woda płynąca, więc nie opuszczają właściwego koryta rzeki, choć dobrego miejsca potrafią szukać długo i wytrwale. W dużych rzekach kleń wyszukuje przede wszystkim kamienisk na zerwanych główkach, śródnurtowych raf, czyli miejsc, gdzie po męczących czynnościach może się skryć w spokojnej wodzie w cieniu za kamieniami, w głęboczce za ostrogą. Ciało samca pokrywa wówczas wysypka tarłowa. Narybek wylęga się w ciągu 4 dni przy temperaturze około 15 C. Wymiar ochronny: 25 cm Dobowy limit połowu: 10 szt.* łącznie z jaziem strona 8 / 23

9 Krąp (blicca bjorkna L) źródło: wikipedia, licencja: GNU FDL, autor: Algirdas Występowanie: jeziora, zb. zaporowe, rzeki średnie nizinne, rzeki wielkie nizinne Morfologia: krąp zewnętrznie bardzo przypomina młodego leszcza - ciało bardzo mocno bocznie ścieśnione, wysokie w stosunku do długości; płetwa ogonowa głęboko, chorągiewkowato wcięta; głowa mała z wysuwaną paszczą skierowaną ukośnie ku dołowi. Krąp dorasta do cm długości i 0,5 kg wagi. Żerowanie: krąp żeruje w stadach, wyjadając z dna drobne zwierzęta wodne. Rozmnażanie: tarło trwa do maja do czerwca, samica składa ok jaj w płyciznach porośniętych roślinami wodnymi. Wymiar ochronny: nie ma Dobowy limit połowu: nie ma Leszcz (abramis brama L) Występowanie: jeziora, zb. zaporowe, rzeki średnie nizinne, rzeki wielkie nizinne Morfologia: ciało leszcza jest bardzo mocno bocznie ścieśnione, wysokie w stosunku do długości; płetwa ogonowa głęboko, chorągiewkowato wcięta; głowa mała z wysuwaną paszczą skierowaną ukośnie ku dołowi. Leszcz może dorosnąć do 60 cm długości i 3-5 kg wagi. Żerowanie: Leszcz żeruje w stadach, wyjadając z dna drobne zwierzęta wodne Rozmnażanie: tarło leszcza trwa od maja do czerwca, samica składa ok jaj w płyciznach porośniętych roślinami wodnymi. strona 9 / 23

10 Wymiar ochronny: nie ma Dobowy limit połowu: nie ma Lin (tinca tinca L) Występowanie: lin zamieszkuje jeziora, zb. zaporowe, stawy i wyrobiska, rzeki średnie nizinne, rzeki wielkie nizinne. Morfologia: ciało tej słodkowodnej ryby z rodziny karpiowatych pokryte drobnymi łuskami jest zwarte i mocno zbudowane o szerokim trzonie ogonowym. Otwór gębowy jest poziomy, a w jego kącikach znajduje się po jednym krótkim i miękkim wąsiku. Płetwy lina są charakterystycznie zaokrąglone, natomiast płetwa ogonowa lekko wklęsła. U samców, poczynając od drugiego roku życia, przy długości 12 cm płetwy brzuszne wydłużają się, a ich drugi promień grubieje. Zęby gardłowe jednorzędowe. Grzbiet ma najczęściej ma kolor ciemnozielony lub ciemnobrązowy, boki są jaśniejsze i mosiężnie połyskujące, natomiast strona brzuszna żółtawobiała. Lin osiąga maksymalnie długość 70 cm i wagę 6 kg. Żerowanie: lin w okresie młodocianym żywi się planktonem, później jego pokarm stanowią małe zwierzęta denne - robaki, ślimaki, larwy owadów, mięczaki, a także rośliny i ich na pół przegniłe części. Zimą lin nie przyjmuje pokarmu, zapada bowiem w rodzaj specyficznej śpiączki zimowej i spędza ten okres zagrzebany w mule. Rozmnażanie: tarło rozpoczyna w połowie czerwca, kiedy samica składa około 300 tys. jaj, przylepiając je do roślin wodnych. Młode wylęgają się po 3 dniach - mierzą wówczas od 4 do 5 mm i mają na głowie kleiste gruczoły, za pomocą których przyczepiają się do roślin, aż do czasu zresorbowania zawartości woreczka żółtkowego. Zabezpieczone są w ten sposób przed opadnięciem w muliste podłoże. W momencie wykształcenia się skrzeli, kleiste gruczoły na głowie ulegają zanikowi. Lin rośnie wolno, osiągając dojrzałość płciową w 3-4 roku życia. Wymiar ochronny: do 25 cm Dobowy limit połowu: 4 szt. * razem z sieją, węgorzem Lipień (thymallus thymallus L) Rodzina: lipieniowate (thymallidae) strona 10 / 23

11 źródło: wikipedia, licencja: GNU FDL, autor: Liondelyon Występowanie: rzeki górskie Morfologia: lipień ma lekko spłaszczone ciało i małą głowę. Otwór gębowy jest niewielki, z drobnymi zębami, szczęka górna jest nieco dłuższa od dolnej i wysunięta do przodu. Ryba posiada charakterystyczne duże łuski, mocno osadzone w skórze. Lipień zwraca uwagę oryginalnym ubarwieniem u młodych osobników jest ono srebrzysto-jasnozielone z niebieskawymi plamami na bokach, starsze osobniki wyróżniają się szarozielonym grzbietem, zielonkawymi bokami i białym brzuchem, który w okresie tarła przybiera purpurowy odblask. Płetwy nieparzyste ryby mają bladofioletowy odcień, płetwę grzbietową, która jest długa i wysoka, zdobi kilka rzędów czerwonych i czarnych plamek. Lipień żyje przeciętnie 4-5 lat, dorastając maksymalnie do długości 60 cm. Żerowanie: lipienie żywią się bezkręgowcami, głównie larwami owadów oraz owadami zbieranymi z powierzchni wody. Nie gardzą również robakami, ślimakami i małymi rybami. Rozmnażanie: lipień dojrzewa płciowo w 3 lub 4 roku życia. Od marca do czerwca, w okresie tarła, podejmuje krótkie wędrówki, poszukując żwirowych tarlisk z dobrze natlenioną wodą, które znajduje przeważnie w niedużych dopływach. Często w jednym gnieździe składa jaja kilka samic - są to zazwyczaj miejsca o silnym prądzie. Jaja po zapłodnieniu przykrywane są żwirem. Okres inkubacji ikry lipienia trwa około dwóch tygodni. Okres ochronny: od 1 marca do 31 maja Wymiar ochronny: 30 cm Dobowy limit połowu: 3 szt. * razem z boleniem, karpiem, pstrągiem potokowym, amurem, sandaczem, szczupakiem, brzaną Łosoś (salmo salar L) Rodzina: łososiowate (salmonidae) Występowanie: łosoś żyje w dwóch środowiskach: początkowo rzeki górskie, rzeki wielkie nizinne; docelowo: morze Morfologia: ciało wydłużone o smukłym trzonie ogonowym ze stosunkowo małą, spiczastą głową i szerokim wycięciem gębowym, sięgającym tylnej krawędzi oka. Łuski drobne. Dolna szczęka dorosłych samców jest zakończona chrzestnym, wykrzywionym do tyłu hakiem (kufa), wciskającym się głęboko w jamę podniebienia. Młode łososie, o długości do 15 cm, mają na bokach duże ciemne plamy i czerwone kropki, natomiast dorosłe osobniki posiadają nieregularne, czarne plamy na górnej połowie ciała. Boki są szarosrebrzyste. Łosoś dorasta do rozmiarów 150 cm i osiąga wagę 24 kg. Żerowanie: łosoś jest rybą drapieżną, choć rodzaj jego pokarmu zależy od środowiska, w którym żyje. Początkowo - w wodzie słodkiej, żywi się skorupiakami planktonowymi i larwami owadów, później także rybami, w morzu - wyłącznie rybami, takimi jak śledzie i dobijaki. strona 11 / 23

12 Rozmnażanie: łosoś to typowa ryba anadromiczna tzn. wędrująca na czas rozrodu z mórz do rzek. W czasie tej wędrówki łososie kierują się zapachem wody w miejscu, w którym przyszły na świat. W trakcie przekraczania granicy wód słodkich i słonych w ich organizmach dokonują się zmiany biochemiczne i fizjologiczne. Podczas wędrówki nie pobierają pokarmu. Tarło odbywa się jesienią, w zimnej, dobrze natlenionej wodzie o silnym prądzie. Ikra w liczbie do ziaren jest składana do jamek wygrzebanych przez samicę w piaszczystym lub kamienistym dnie. Larwy łososia o długości około 2 cm wykluwają się wiosną. Młode osobniki spędzają w rzekach 2-3 lata, następnie wędrują do morza, przybierając wówczas barwę szarozieloną na grzbiecie i srebrzystobiałą na bokach i brzuchu. W morzu spędzają kolejne 2-3 lata, po czym wracają do tej samej rzeki na tarło. Okres ochronny: w rzece Wiśle i jej dopływach powyżej zapory we Włocławku od 1 października do 31 grudnia, w pozostałym okresie obowiązuje zakaz połowu łososia w czwartki, soboty i niedziele, na odcinku rzeki Wisły od zapory we Włocławku do jej ujścia od 1 grudnia do końca lutego; w okresie od 1 marca do 31 sierpnia obowiązuje zakaz połowu w piątki, soboty i niedziele, w pozostałych rzekach od 1 października do 31 grudnia. Wymiar ochronny: 35 cm Dobowy limit połowu: 2 szt. * razem z trocią Okoń (perca fluviatilis, L) Rodzina: okoniowate (percidae) Występowanie: stawy i wyrobiska, jeziora, zb. zaporowe, rzeki górskie, rzeki średnie nizinne, rzeki wielkie nizinne, płytkie wody przybrzeżne Bałtyku Morfologia: ciało okonia jest wyraźnie wygrzbiecone i pokrywają je drobne, ostre łuski, zachodzące na siebie dachówkowato i bardzo głęboko osadzone w kieszeniach skórnych. Maleńkie ząbki na ich zewnętrznej stronie nadają jego ciału charakterystyczną szorstkość w dotyku. Kości pokrywy skrzelowej posiadają ostry kolec, którym możemy boleśnie się ukłuć. Grzbiet okonia jest najczęściej ciemnoturkusowy, boki zielonożółte, układa się na nich prostopadle od pięciu do dziewięciu charakterystycznych ciemnych smug. Charakterystyczne jest położenie płetw brzusznych bardzo blisko przodu tułowia, prawie pod piersiowymi. Te ostatnie kryją zresztą ostre kolce, zdradliwsze od tych grzbietowych, bo mniej widoczne. Płetwy brzuszne, odbytowa i ogonowa są pomarańczowe, przy brzegach krwistoczerwone. Pierwsza część dwudzielnej płetwy grzbietowej rozpiętej na ostrych, kolczastych promieniach twardych jest szara z czarną plamką na końcu, druga część jest zielonożółta. Barwa ciała zależna jest od środowiska, w którym okoń stale przebywa: jeśli żyje bliżej brzegu a dno jest jasne, przeważają barwy zielonkawe z wyraźnym żółtym odcieniem, natomiast okoń zamieszkujący głębsze wody z ciemniejszym dnem, odznacza się znacznie ciemniejszą barwą skóry. O jego wybitnie drapieżnym trybie życia świadczy obszerna paszcza, gęsto usiana małymi, ostrymi zębami. Żerowanie: okoń, mimo dużego apetytu, rośnie bardzo powoli, dorastając do około 25 cm długości i około 200 g wagi dopiero w piątym lub nawet w szóstym roku życia, a do ciężaru 1 kg dopiero, gdy osiągnie dziesięć-dwanaście lat. Narybek początkowo odżywia się planktonem, później organizmami bezkręgowymi, a w momencie gdy najbardziej żarłoczne osobniki w stadzie młodych okoni, żyjących w trudnych warunkach, osiągają odpowiednie rozmiary (10-15cm), natychmiast zaczynają odżywiać się mniejszymi od siebie rybami. Nie gardzą przy tym przedstawicielami własnego gatunku. Jeżeli w danym zbiorniku występują już cierniki, to wtedy one stanowią główną zdobycz młodych drapieżców. Niektóre okonie, mające dziesięć do dwunastu centymetrów długości, są już strona 12 / 23

13 prawdziwymi rybami drapieżnymi. Z drugiej jednak strony ciągle jeszcze potrafią zaspokajać głód, ryjąc w mule lub zawzięcie polując na ośliczki. Czasami dochodzi też do takich sytuacji, że okonie o długości 20 cm ciągle odżywiają się tylko zooplanktonem. Dzięki tak dużej zdolności przystosowawczej, umiejętności różnorodnego odżywiania się, okoń nie tylko potrafi przeżyć w kwaśnej wodzie, ale także stworzyć liczną populację. Pod tym względem są to ryby po prostu bezkonkurencyjne. Okonie, żyjące w akwenach ubogich w pokarm naturalny, często tworzą tak zwane formy głodowe, a skarłowaciałe osobniki nigdy nie dorastają do normalnych rozmiarów. Ryby te zawsze dostosowują swój wzrost do warunków pokarmowych w wodzie. Czasami cała populacja składa się tylko z osobników wielkości dłoni, kiedy indziej zaś ryby dorastają do kapitalnych rozmiarów i pod tym względem niczym się nie różnią od okoni żyjących w wielkich i żyznych jeziorach. Rozmnażanie: dojrzałość płciową okoń osiąga w trzecim roku życia. W kwietniu i maju, gdy woda osiągnie temperaturę około 6 C, samica składa około trzydziestu tysięcy ziaren ikry, która układa się na podwodnej roślinności w formie charakterystycznych, długich na 2 metry taśm. Ikra okoni składana jest w płytkich i przeważnie silnie zarośniętych miejscach. Podczas upalnych miesięcy letnich, gdy stada okoni osiągają dojrzałość płciową, zaczynają przystępować do tarła. Świeżo wykluty narybek już w pierwszym roku swojego życia może osiągnąć długość 6, a nawet 8 centymetrów. Jeżeli rok po roku następują po sobie upalne lata, to wkrótce liczebność populacji tych ryb staje się tak wielka, że dla wielu z nich zaczyna brakować pożywienia. Cały dostępny pokarm naturalny błyskawicznie znika w milionach pysków wiecznie głodnych garbusów wielkości dłoni. W tym właśnie momencie niektóre okonie zaczynają odczuwać nieodpartą chęć kanibalizmu i przestawiają się na pokarm złożony wyłącznie z osobników własnego gatunku. Z punktu widzenia psychiki człowieka jest to odrażający proceder, jednak matka natura wie co robi. Dzięki kanibalizmowi, rozrośnięta populacja okoni szybko przerzedza się. Równowaga zostaje zachowana. Wymiar ochronny: na wodach przybrzeżnych Bałtyku zarzadzanych przez Urzędy Morskie 17 cm; Okręg Nadnotecki i Okręg Radomski PZW - 15 cm; Okręgi PZW: Częstochowski (zb. Poraj), Mazowiecki, Opolski, Poznański, Toruński - 18 cm, Dobowy limit połowu: nie ma Płoć (rutilus rutilus L) Występowanie: płoć występuje w stawach, wyrobiskach, jeziora, zb. zaporowych, rzekach średnich nizinnych oraz rzekach wielkich nizinnych. Morfologia: ciało wydłużone, ścieśnione bocznie; linia boczna wyraźna i lekko zakrzywiona do dołu; płetwa ogonowa wyraźnie, chorągiewkowato wcięta. Płoć osiąga przeciętnie cm długości i g wagi. Żerowanie: płoć żywi się głównie planktonem i drobnym zwierzętami wodnymi znalezionymi wśród wodnej roślinności a także kawałkami roślin. Rozmnażanie: tarło trwa od kwietnia do maja, samica składa jaj w płyciznach porośniętych roślinnością wodną. strona 13 / 23

14 Wymiar ochronny: nie ma Dobowy limit połowu: nie ma Pstrąg potokowy (salmo trutta morpha fario L) Rodzina: łososiowate (salmonidae) Występowanie: pstrąg potokowy żyje w rzekach górskich oraz górnych odcinkach rzek średnich nizinnych Morfologia: kształt ciała jest torpedowaty - ułatwiający życie w wartkim prądzie rzeki, w zależności od charakteru wody mniej lub bardziej wygrzbiecone i bocznie spłaszczone, z szerokim trzonem ogonowym. Pstrąg potokowy ma bardzo zmienne ubarwienie - najczęściej od zielonkawego do brązowawego, zależy od miejsca jego przebywania. Młode osobniki mają duże, wyraźnie niebieskoszare plamy na bokach, natomiast dorosłe liczne, czarne i czerwone kropki oraz żółtobiały lub żółty brzuch. Tylny brzeg płetwy ogonowej jest u młodych ryb owalnie wcięty, z kolei u dorosłych prawie prosty. Dojrzałe samce pstrąga mają często hakowato zagiętą ku górze szczękę dolną i dłuższą głowę niż samice. Łuski drobne. Przeciętne osobniki mierzą 20-40, maksymalnie 50 cm. Żerowanie: pstrąg potokowy jest typowym drapieżnikiem. Młode osobniki zjadają larwy owadów i skorupiaki, dorosłe głównie ryby i owady. Często przechodzą na pokarm sezonowy, i np. wczesną wiosną bardzo chętnie zjadają świeżo wybudzone ze snu zimowego żaby. W maju odżywiają się jętką majową, natomiast w lipcu i sierpniu - głównie małymi rybami, takimi jak: cierniki, głowacze, słonecznice, kozy itp. Rozmnażanie: do tarła pstrąg potokowy przystępuje jesienią, podejmując krótkie, z reguły kilkukilometrowe, wędrówki do niewielkich dopływów ze żwirowym dnem. Do zagłębień w piasku samice składają od 1000 do 1500 jaj koloru żółtopomarańczowego, z których potomstwo wylęga się po kilku miesiącach. Larwy tuż po wylęgu mają duży woreczek żółtkowy. Okres ochronny: w rzece Wiśle i jej dopływach od jej źródeł do ujścia rzeki San, w rzece San i jej dopływach oraz w rzece Odrze i jej dopływach od granicy państwowej z Republiką Czeską do ujścia rzeki Bystrzycy oraz w rzece Bystrzycy i jej dopływach od 1 września do 31 stycznia, w pozostałych wodach od 1 września do 31 grudnia sieja od 15 października do 31 grudnia Wymiar ochronny: w rzece Wiśle i jej dopływach od jej źródeł do ujścia rzeki San oraz w rzece Odrze i jej dopływach do granicy państwowej z Republiką Czeską do ujścia rzeki Bystrzycy oraz w rzece Bystrzycy i jej dopływach - do 25 cm, w pozostałych wodach -do 30 cm Dobowy limit połowu: 3 szt. * razem z boleniem, karpiem, lipieniem, amurem, sandaczem, szczupakiem, brzaną Pstrąg tęczowy strona 14 / 23

15 (salmo gairdneri L) Rodzina: łososiowate (salmonidae) Występowanie: pstrąg tęczowy żyje w rzekach górskich oraz górnych odcinkach rzek średnich nizinnych. Morfologia: wydłużone, bocznie nieco spłaszczone ciało o szerokim trzonie ogonowym. Pomiędzy płetwą grzbietową i ogonową występuje płetwa tłuszczowa. Łuski drobne. Głowa o tępo zakończonym, szeroko wyciętym pysku, podobnie jak ciało i płetwy, usiana jest wieloma, czarnymi plamami i kropkami. Po bokach ryby biegnie szeroka czerwonawa wstęga. Jej ubarwienie jest zależne od wieku i miejsca przebywania. Najczęściej boki osobników są srebrne, a grzbiet - niebieskoszary lub zielonoszary. Pstrąg tęczowy wyróżnia się także charakterystyczną, różową wstęgą biegnąca wzdłuż linii bocznej oraz zawsze czarnymi plamkami na bokach i płetwach. Przeciętnie osiąga długość: cm, maksymalnie do 145 cm. Żerowanie: pstrągi tęczowe są niestrudzonymi i wiecznie głodnymi łowcami. Podstawą ich jadłospisu są owady i ich larwy. Wiosną żywią się jętkami i ważkami, jesienią - owadami zaniesionymi pod wodę przez wiatr. Zjadają też małe ryby, żaby, kijanki oraz robaki. Rozmnażanie: tarło pstrąga tęczowego odbywa się w różnym okresie i ciągnie się od grudnia do maja. W dnie rzeki samica wraz z samcem wykopują uderzeniami ogona dużą jamę, w którą samica składa od 1600 do 2000 ziaren ikry. Młode pstrągi wykluwają się w różnym czasie, zależnie od temperatury wody. Te które wylęgną się szybko mają zawieszony woreczek żółtkowy, z którego czerpią pożywienie w pierwszych dniach życia i dopóki nie spożytkują całego żółtka pozostają w pobliżu jamki. W tym okresie nazywają się narybkiem. Młode rosną niezwykle szybko i osiągają dojrzałość płciową niekiedy już w drugim roku życia, a w dobrych warunkach już w 3 roku życia ważą około 1 kg. Tylko niewielka część z nich dożywa jednak dorosłości, większość pada bowiem ofiarą większych ryb. Wymiar ochronny: nie ma Dobowy limit połowu: 4 szt. Sandacz (lucioperca lucioperca L) Rodzina: okoniowate (percidae) Występowanie: stawy i wyrobiska, jeziora, zb. zaporowe, rzeki średnie nizinne, rzeki wielkie nizinne, płytkie wody przybrzeżne Bałtyku Morfologia: sandacz, chociaż należy do rodziny okoniowatych, prawie w niczym nie przypomina okonia. Jego ciało jest bowiem wyraźnie wydłużone z dość małą głową, z boków nieznacznie ścieśnione, o zielonkawo szarym grzbiecie i białawym brzuchu. O tym, że obie ryby przynależą do tej samej rodziny świadczyć mogą jedynie występujące na bokach ciała ciemne, poprzeczne smugi, U sandacza na stalowym tle grzebykowatych łusek naliczyć ich możemy od ośmiu do dwunastu. Bardzo charakterystyczne są dwie płetwy grzbietowe, które stykają się ze sobą albo są od siebie nieznacznie tylko oddalone. Na błonach pomiędzy promieniami płetw grzbietowych i ogonowej łatwo można dostrzec strona 15 / 23

16 liczne, ciemne plamki. Oczy sandacza jakby lekko opalizowały, co nadaje im nieco niesamowity wygląd. Jeśli wyjętego z wody oglądamy nocą, w świetle latarki, oczy świecą na czerwono. Lśnienie oczu zawdzięcza mocno rozbudowanej warstwie barwnika pochłaniającego światło. Duża ilość barwnika umożliwia sandaczowi wykorzystanie nawet najsłabszych, docierających pod powierzchnię wody, promieni świetlnych. Dzięki temu sandacz doskonale widzi w nocy albo podczas zmętnienia wody. Ponieważ jest jednym z największych naszych drapieżników, jego paszcza sięga swoimi kątami aż za oczy, a typowym znakiem rozpoznawczym są duże psie zęby, wystające wyraźnie z przedniej części pyska. Czteroletnie sandacze zwykle osiągają długość 50-60cm i masę 1kg. Po kilkunastu latach rekordowe okazy osiągają ciężar 15, a nawet 20kg i długość ciała ponad 130cm. Żerowanie: wylęg i narybek sandacza odżywia się planktonem, potem fauną denną, a po osiągnięciu długości 5 10cm przechodzi na drapieżny tryb życia. Jednak nawet duże sandacze zjadają także larwy ważek, pojedyncze ośliczki, larwy chruścików i żaby. W rzekach, po deszczu, stosunkowo często zjadają dżdżownice, jednak zawsze podstawowym ich pokarmem są ryby. Ze względu na dość wąskie gardło, podstawą pożywienia dorosłych ryb są stynki i ukleje ale nie gardzi również drobnym leszczem lub karpiem. Sandacz pobiera pokarm w zasadzie dwa razy w ciągu doby. Pierwsze intensywne żerowanie rozpoczyna się o brzasku i trwa do pełnego wschodu słońca, drugie zaś ma miejsce najczęściej godzinę przed zachodem, a najintensywniej ryby pobierają pożywienie przed samym zmrokiem. Sandacze dobrze widzą i poszukują pożywienia również w pogodną noc, w świetle księżyca i gwiazd. Sandacz tak długo goni upatrzoną zdobycz, dopóki jej nie doścignie lub nie straci z pola widzenia. W trakcie pościgu porusza się w wodzie charakterystyczną dla siebie linią zygzakowatą, atakuje zaś z małej odległości. Szybkość z jaką dopada zdobycz, dochodzić może nawet do 30km/h. Rozmnażanie: w niektórych wielkich rzekach sandacz rozmnaża się w błyskawicznym tempie, ale w wodzie stojącej są już z tym poważne problemy. W Polsce sandacz przystępuje do tarła, gdy temperatura wody osiągnie 12 C. Zwykle następuje to w drugiej połowie kwietnia lub na początku maja. Rzeczne sandacze przygotowują gniazda w miejscach płytkich, do 1 metra o dnie żwirowym, bądź kamienistym z umiarkowanym przepływem wody. Sandacze jeziorowe nie stronią od miejsc głębszych obecność ikry stwierdzono nawet na głębokościach kilkunastu metrów i co ważne, rozwijała się tam prawidłowo. Czasami ikrę sandacza można znaleźć wśród korzeni roślin lub zatopionych gałęzi drzew. Liczba złożonych w jednym gnieździe jaj wynosi średnio około tysięcy. Ikra sandacza jest kleista, jasnożółta i ma średnicę 0,8-1,5mm. Czas inkubacji ikry jest ściśle uzależniony od temperatury wody i może wynosić od 12 dni przy 10 C do 3 dni przy 20 C. Świeżo wyklute larwy sandacza wykazują dużą wrażliwość na zbyt silne oświetlenie, które może spowodować nawet ich śmierć. Okres ochronny: od 1 stycznia do 31 maja Wymiar ochronny: 45 cm Dobowy limit połowu: 3 szt. * razem z boleniem, karpiem, lipieniem, amurem, pstrągiem potokowym, szczupakiem, brzaną. Sieja (coregonus lavaretus L) strona 16 / 23

17 Rodzina: łososiowate (salmonidae) Występowanie: sieja występuje w jeziorach, zb. zaporowych, stawach i wyrobiskach oraz płytkich wodach przybrzeżnych Bałtyku. Morfologia: ciało wydłużone, smukłe, linia boczna przebiegająca w lini prostej od głowy do ogona; na grzebiecie przed płetwą ogonową posiada charakterystczną dla wszystich łososiowatych małą płetwę tłuszczową; głowa niewielka z paszczą skierowaną ku dołowi. Sieja dorasta do 50 cm długości i do 1 kg wagi. Żerowanie: s eja poluje na zwierzęta denne plankton w głębokich rejonach akwenów, często przy dnie. Rozmnażanie: tarło trwa od listopada do grudnia, samica składa jaj w płytszych miejscach. Okres ochronny: od 15 października do 31 grudnia Wymiar ochronny: do 35 cm Dobowy limit połowu: 4 szt. * razem z linem i węgorzem Sielawa (coregonus albula L) Rodzina: łososiowate (salmonidae) Występowanie: jeziora, zb. zaporowe, stawy i wyrobiska Morfologia: sielawa posiada smukłe, śledziowate, bocznie spłaszczone ciało o stosunkowo małej głowie i ostrym pysku. Wąsko wycięty otwór gębowy sięga edynie do przedniej krawędzi oka i jest skierowany skośnie ku górze. Szczęka dolna lekko wysunięta do przodu. Łuski sielawy są większe niż u łososiowatych. Płetwa tłuszczowa znajduje się pomiędzy płetwą grzbietową i głęboko wciętą płetwą ogonową. Grzbiet ryby jest ciemny - od brązowego przez ciemnoszary do niebieskawego, boki i brzuch srebrzyste, a płetwy zakończone ciemną krawędzią. Przeciętna sielawa osiąga długość około 30 cm, maksymalnie 45 cm przy wadze około 1 kg. Żerowanie: sielawa prowadzi ławicowy tryb życia i odżywia się zooplanktonem (wioślarki, widłonogi i inne), który odcedzany jest z wody przy udziale wyrostków filtracyjnych, gęsto porywających łuki skrzelowe. Rozmnażanie: tarło odbywa się od listopada do grudnia. Samica składa jednorazowo od 2 do 20 tys. jajeczek, które następnie przyklejają się do podłoża. Okres ich inkubacji wynosi od 100 do 120 dni. Młode osobniki sielawy, które przebywają w powierzchniowych warstwach wody, rosną bardzo szybko, tak że już w końcu drugiego roku życia osiągają dojrzałość płciową. Wymiar ochronny: 18 cm Dobowy limit połowu: nie ma strona 17 / 23

18 Sum (silurus glanis L) Rodzina: sumowate (siluridae) Występowanie:jeziora, zb. zaporowe, rzeki średnie nizinne, rzeki wielkie nizinne Morfologia: suma bardzo łatwo odróżnić od innych ryb. Charakteryzuje się przede wszystkim dużą, szeroką i spłaszczoną głową z obszerną paszczą uzbrojoną na brzegach w gęste, liczne i drobne ząbki. Jednak najbardziej zwracają uwagę wąsy: dwa najdłuższe, ruchome, wyrastają na szczęce górnej i sięgają aż do płetw piersiowych, cztery krótsze znajdują się na żuchwie. Ciało suma jest nagie, z boków lekko ścieśnione; grzbiet ciemny, oliwkowozielony, brzuch biały, na bokach nieregularne ciemnobrunatne plamy. Wzrok służy tylko do ogólnej orientacji i to na niewielkie odległości. Duże rozstawienie otworów węchowych daje rybie stosunkowo rozległą powierzchnię błon z zakończeniem nerwów węchowych i jednocześnie dużą wrażliwość na działanie nawet śladowych ilości substancji zapachowych. Wbrew powszechnemu mniemaniu sumiaste wąsy suma nie są narządem dotyku. Są nimi natomiast brodawki czuciowe, najczęściej rozsiane w okolicy pyska. Wąsy zaś są jednym z rozlicznych narządów smaku. Zresztą brodawki smakowe ma sum także na wargach, łukach skrzelowych, na głowie i wielu innych miejscach skóry. Wyposażony więc w takie urządzenia sygnalizacyjne jak słuch, węch, dotyk i smak jest doskonale przystosowany do przebywania w ciemnych partiach wody. Sum, choć krótkowidz, może ze sporej odległości, z dużą dokładnością rozpoznać zarówno przyszłą zdobycz jak i grożące niebezpieczeństwo. Żerowanie: sum nie poluje tak jak szczupak, sandacz czy okoń, według jednej, wrodzonej metody. Czasami jak przysłowiowa burza wpada w stado białej ryby i chwyta co popadnie, kiedy indziej w świetle księżyca nie daruje nawet samotnej rybce przepływającej w pobliżu jego stanowiska, nierzadko uderzając potężnym ogonem w ławicę białorybu, po czym wyjada ogłuszone rybki. Mniejsze sumy potrafią też niczym sandacze uganiać się za sporymi płociami czy leszczami. Rekordowe drapieżniki, te ważące 20 i więcej kilogramów, są ociężałe, mniej zwrotne i duże ryby trafiają się im dość rzadko, mają za to wiele oryginalnych sposobów łowienia drobnicy: czasami taki duży sum ustawia się pod brzegiem na mieliźnie, gdzie pływają stada uklejek, ploteczek i niekiedy małych jelcy, tu leży nieruchomo z otwartą paszczą, a kiedy stado dostatecznie się zbliży, energicznie wciąga w paszczę wodę z dziesiątkami małych rybek. Sum potrafi nawet zaczaić się za korzeniami, wystawić wąsy, które czasami zainteresują płoć, a wtedy drapieżnik szybko chwyta nieostrożną rybkę. Poza rybami poluje m.in. na żaby, raki i kaczki. Latem, podczas burzliwej pogody, kiedy woda w rzekach gwałtownie przybiera, sumy żerują również w dzień, szczególnie na mieliznach i w słabych prądach obok głównego nurtu. Rozmnażanie: między trzecim, C, co dla naszych wód a szóstym rokiem życia, przy temperaturze wody 18 oznacza okres od maja do czerwca a nawet lipca, sum odbywa tarło. Wypływa wtedy z głębokich toni i niewielkimi stadami ciągnie na rzeczne mielizny o silniejszym prądzie, a w jeziorach ku wygrzanym brzegom. Najpierw 3-4 samce zalecają się do jednej samicy trwa swoista pogoń za narzeczoną. Niektórzy obserwatorzy twierdzą nawet, że samica przyzywa wtedy samców kwokaniem, przypominającym nieco rechotanie żab. Sum składa ikrę (średnicy2,0-2,5mm) na podłożu roślinnym, na głębokości 40-50cm. Po 7-10 dniach z ikry wykluwają się małe sumy, które przez pierwsze dni pozostają w gnieździe, żywiąc się drobinami iłu i wodnych roślin. Później stopniowo odpływają w różnych kierunkach, co zbiega się często z opadaniem wód wiosennego przyboru. Młode sumy początkowo rosną bardzo szybko i po dniach osiągają już długość ciała dochodzącą do 15cm, po 4-5 miesiącach ważą g, a przez pierwsze 5 lat ich waga podwaja się mniej więcej co roku tak, że 3-letni drapieżnik waży 2-2,5kg i mierzy 70cm, 4-letni osiąga już ciężar 4-5kg, a 5-letni - 8-9kg. Okres ochronny: 1 listopada do 30 czerwca* w rzece Odrze od ujścia rzeki Warty do granicy z wodami morskimi od strona 18 / 23

19 1 marca do 31 maja Wymiar ochronny: 70 cm Dobowy limit połowu: 1 szt. Szczupak (esox lucius L) Rodzina: szczupakowate (esocidae) Występowanie:stawy i wyrobiska, jeziora, zb. zaporowe, rzeki średnie nizinne, rzeki wielkie nizinne Morfologia: szczupak kiedy płynie, wygląda jak wodna strzała. Tułów wydłużony, mocno przewężony przed nasadą płetwy ogonowej, głowa z przodu spłaszczona, płetwa grzbietowa przesunięta w tył, aż nad płetwę odbytową. Ciało ma przy tym mało elastyczne, dlatego pływa i atakuje przeważnie w linii prostej, czasami szerokim łukiem. Być może przyczyną tego usztywnienia są silnie rozwinięte mięśnie tułowia, niezbędne jednak do przezwyciężenia dużej siły bezwładności ciała. Drapieżnik startuje przecież do ataku z miejsca i to w ułamku sekundy, napotyka więc od razu na duży opór wody. Podczas takiego skoku szczupak może w ciągu sekundy z całkowitego bezruchu osiągnąć prędkość do 40km/h. Jednak przez dziewięćdziesiąt procent życia stoi w wodzie w bezruchu, czatując na zdobycz, co wcale nie jest łatwiejsze od pływania, gdyż środek ciężkości tej ryby położony jest ponad pęcherzem pławnym, co w każdej chwili grozi wywrotką. Dopadniętą zdobycz chwyta głęboko, wciętym do wysokości oczu, spłaszczonym, przypominającym kaczy dziób pyskiem, uzbrojonym w potężne i ostre zęby. Zęby mniejsze, zagięte ku tyłowi, wyrastające prawie z całej paszczy drapieżnika, są osadzone przegubowo. Przytrzymując zdobycz i składając się ku tyłowi, umożliwiają przesuwanie jej ku gardzieli. W przypadku gdy pochwycona ryba jest zbyt wielka, szczupak nie mogąc jej wypluć, gdyż nie pozwala na to szczoteczka małych zębów, często dławi się swoją ofiarą. Zęby szczupaka ulegają sukcesywnej wymianie przez całe życie, co pozwala mu na sprawne zdobywanie pokarmu. W czystych rzekach i jeziorach, gdzie woda jest przejrzysta, szczupak ma grzbiet ciemnobrązowy, brzuch prawie biały, boki zielone z żółtymi lub zielonkawymi plamkami. W wodach o dnie mulistym, boki ryby stają się szare lub szarobrunatne, brzuch żółtawy, ciemnieją również cętki. Dzięki dostosowaniu się ubarwienia do otoczenia, czatujący w bezruchu drapieżnik jest prawie niedostrzegalny dla nadpływającej zdobyczy. Żerowanie: gdy osiąga długość około 20 mm. i zjada pierwszą rybę, przechodzi zdecydowanie na ten pokarm. Szczupak najpierw żywi się larwami płoci, która właśnie w tym czasie odbywa tarło, a następnie larwami i narybkiem innych ryb karpiowatych, kolejno przystępujących do rozrodu. Gdy ma 4,5cm, ryby stanowią 50% jego menu, a gdy osiąga 5,5cm są pokarmem zasadniczym. Szczupaki polują z zasadzki, odżywiając się głównie tym, co najłatwiej im upolować, czyli rybami najliczniej występującymi w danym akwenie. Mając do wyboru kilka ofiar o odpowiednich rozmiarach (łatwych do połknięcia), w pierwszej kolejności atakuje największą z nich. Rozmnażanie: tarło odbywa się na przybrzeżnych płyciznach, przeważnie na przełomie marca i kwietnia przy minimalnej temperaturze wody 2-5ºC. Wczesny, przypadający na surowe warunki okres tarła ma swoje głębokie uzasadnienie, gdyż: dorosłe szczupaki po tarle mogą się dokarmić łatwymi do upolowania tarlakami innych gatunków ryb, odbywających rozród w kilka tygodni później, mały narybek w szóstym tygodniu po wylęgu ma do dyspozycji bogatą bazę pokarmową w strona 19 / 23

20 postaci wylęgu ryb karpiowatych. Tarło odbywa się najczęściej w miejscach płytkich (0,6-1,2m), zacisznych, osłoniętych przed falowaniem, z wodną roślinnością. Samica składa ikrę w kilku porcjach podczas jednego dnia. Ikra szczupaka jest przezroczysta w kolorze bursztynowym, mało kleista i słabo przytwierdza się do podłoża. Ma średnicę około 2,5-2,7mm i wyraźną, pomarańczową plamkę żółtkową. Samice wytwarzają około tyś. ziaren ikry na 1 kg masy swego ciała. Przy temperaturze około 8,5 C wylęg szczupaka następuje po 19 dniach od zapłodnienia. Larwy opadają na dno, by tam przyczepione do traw mogły wykształcić otwór gębowy, pokrywy skrzelowe i płetwy. Na całkowite ukształtowanie młodego szczupaka potrzeba około dwu tygodni, tyle trwa okres rozwoju larwalnego. Maleńkie, lecz całkiem już wykształcone rybki spływają wtedy z wodą z tarlisk i rozpoczynają samodzielne żerowanie, polując na skorupiaki planktonowe i larwy owadów. Okres ochronny: od 1 stycznia do 30 kwietnia Wymiar ochronny: 45 cm *Okręg Katowicki PZW - 50 cm Dobowy limit połowu: 3 szt. Świnka (chondrostoma nasus L) Występowanie: świnka występuje w rzekach górskich, rzekach średnich nizinnych oraz rzekach wielkich nizinnych. Morfologia: ciało świnki jest wydłużone, ma owalny przekrój; płetwa ogonowa lekko wcięta w księżycowaty kształt; głowa średnich rozmiarów z paszczą umieszczoną w dolnej części i dość głęboko cofnięta w kształcie charakterystycznego ryjka. Świnka osiąga cm długości i 0,5 kg wagi. Żerowanie: świnka żywi się szczątkami roślin i innym pokarmem roślinnym (glonami) znalezionymi na dnie. Rozmnażanie: tarło trwa od kwietnia do maja, samica składa ok jaj w płytkich rejonach rzek o dnie piaszczystym. Okres ochronny: od 1 stycznia do 15 maja Wymiar ochronny: do 25 cm Dobowy limit połowu: 5 szt. * razem z certą Tołpyga (hypophthalmichthys molitrix L) strona 20 / 23