Powietrze. Presje. RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO W 2014 roku

Transkrypt

1 POWIETRZE

2 RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO W 14 roku Powietrze Presje Zanieczyszczenia powietrza są szczególnie niebezpieczne, gdyż z powodu swojej mobilności mogą powodować skażenie na dużych obszarach praktycznie wszystkich komponentów środowiska. Rodzaj źródła zanieczyszczenia i związane z nim warunki wprowadzenia substancji do atmosfery są czynnikami determinującymi rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń. Źródła zanieczyszczeń powietrza podzielić można na naturalne (pożary lasów, erozja skał i gleb, tereny zielone, z których pochodzą pyłki roślinne) oraz na źródła antropogeniczne związane z działalnością człowieka. Największymi źródłami emisji zanieczyszczeń do powietrza, będącymi wynikiem działalności człowieka są: zorganizowane źródła emitujące zanieczyszczenia w czasie procesów energetycznego spalania paliw oraz przemysłowych procesów technologicznych (emisja punktowa), środki transportu samochodowego, kolejowego, wodnego, lotniczego (emisja liniowa), podmioty sektora komunalno bytowego (emisja powierzchniowa, tzw. niska emisja ). W roku 13, według danych GUS, na terenie województwa lubelskiego z 94 zakładów szczególnie uciążliwych wyemitowano do powietrza 4 731,3 tys. Mg zanieczyszczeń, w tym,3 tys. Mg pyłów i 4 79, tys. Mg gazów (z uwzględnieniem CO ). W 13 r. emisja pyłowa zmniejszyła się o,%, emisja gazowa o 11,% w stosunku do roku 1. Wielkość zanieczyszczeń pyłowych stanowiła 4,%, gazowych,% emisji krajowej, co usytuowało województwo lubelskie na 11 miejscu w kraju pod wzglę- Fot. Archiwum WIOŚ dem emisji pyłów i 1 miejscu pod względem emisji gazów (z uwzględnieniem CO ) (wykresy 1, ). Znajdujące się na terenie naszego województwa 94 zakłady szczególnie uciążliwe dla czystości powietrza, stanowiły w 13 r. około,3% zakładów w Polsce; 78,7% z nich posiadało urządzenia do redukcji zanieczyszczeń pyłowych, a tylko 9,6% do redukcji zanieczyszczeń gazowych (źródło: GUS). Województwo lubelskie charakteryzuje się dużym zróżnicowaniem w rozmieszczeniu punktowych źródeł emisji. Pod względem ilości uwolnionych zanieczyszczeń do powietrza w roku 14 na czołowych miejscach znalazły się: powiat puławski ,4 Mg (37,7%) i powiat chełmski ,1 Mg (8,1%), natomiast powiat janowski , Mg (,4%) znalazł się na ostatnim miejscu. Lokalizację podmiotów wprowadzających do powietrza powyżej 1 Mg/rok zanieczyszczeń przedstawia mapa. Województwo lubelskie 4,1% Województwo lubelskie,% Pozostałe województwa 9,9% Pozostałe województwa 97,8% Wykres 1. Udział emisji zanieczyszczeń pyłowych z zakładów szczególnie uciążliwych w Polsce, według województw w 13 r. (źródło: GUS) Wykres. Udział emisji zanieczyszczeń gazowych z zakładów szczególnie uciążliwych w Polsce, według województw w 13 r. (źródło: GUS) 1

3 POWIETRZE 1 Elektrociepłownia Lublin-Wrotków Sp. z o.o. FTK Fermentownia Tytoniu w Krasnymstawie MEGATEM EC-LUBLIN Sp. z o.o. 1 Cersanit Krasnystaw 3 Veolia Wschód Sp. z o.o. w Kraśniku Zakład Usług Komunalnych Parczew 4 Zakłady Azotowe "PUŁAWY" S.A. 3 Zakłady Tłuszczowe w Bodaczowie "LUBREM" Sp.j w Lublinie Ciepłownia w Dęblinie 4 Veolia Wschód Sp. z o.o. w Zamościu Ciepłownia C-1 6 Veolia Wschód Sp. z o.o. w Świdniku Cukrownia Strzyżów w Strzyżowie 7 "Łęczyńska Energetyka"Sp.zo.o. 6 PEC w Biłgoraju 8 MPEC Sp. z o.o. w Chełmie 7 Zakład Mleczarski Łaszczów 9 Cemex Polska Sp. z o.o. Zakład Cementownia Chełm 8 PEC ul. Św Brata Alberta Radzyń Podlaski 1 Cementownia Rejowiec S.A. 9 Gorzelnia Surwin w Międzyrzecu Podlaskim (Suchowola) 11 KSC S.A. w Toruniu Cukrownia Krasnystaw 3 SM "SPOMLEK" w Radzyniu Podlaskim 1 Veolia Wschód Sp. z o.o. w Zamościu Ciepłownia C- 31 Przed. Wielobr. Mieczysław Piotrowski w Milanowie 13 PEC Sp. z o.o. w Białej Podlaskiej 3 Sco-Pak Fabryka Papieru w Orchówku 14 PEC Sp. z o.o. w Łukowie 33 Krasnostawska Spółdzielnia Mieszkaniowa Ciepłownia 1 KSC S.A. w Toruniu Oddział "Cukrowania Werbkowice" 34 SOLBET-LUBARTÓW S.A. 16 MPGK Sp. z o.o. we Włodawie 3 ZP-H "WELMAX" Wiesław Adamowicz Wohyń 17 SFW Energia sp. z o.o. - ZC w Poniatowej 36 JOBON Sp. z o.o. w Zwierzyńcu 18 PEC w Lubartowie 37 Veolia Wschód Sp. z o.o. w Międzyrzecu Podlaskim 19 Polski Ogród Sp z o.o. ZPO-W w Rykach Mapa. Emisja zanieczyszczeń do powietrza ze źródeł punktowych w 14 r. o łącznej ilości powyżej 1 Mg bez CO 13

4 RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO W 14 roku Zakłady, które wprowadziły do powietrza największą ilość zanieczyszczeń: 1. Zakłady Azotowe PUŁAWY S.A. w Puławach ,6 Mg (37,7%). Cemex Polska Sp. z o.o. Zakład Cementownia Chełm 1 87,9 Mg (4,3%) 3. Elektrociepłownia Lublin-Wrotków Sp. z o.o. w Lublinie , Mg (7,%) 4. MEGATEM EC- LUBLIN Sp. z o. o. w Lublinie 1,8 Mg (4,4%). Grupa Ożarów S.A. Zakład Cementownia Rejowiec w Rejowcu Fabrycznym , Mg (3,8%) 6. Pozostałe zakłady , Mg (,6%).,6% 37,7% W odniesieniu do 13 r., ilość wyemitowanego dwutlenku siarki nieznacznie spadła (o,3%), natomiast emisja tlenków azotu wzrosła o 4,%, tlenku węgla o 13,% (wykres ). tys. Mg/rok dwutlenek siarki tlenki azotu tlenek węgla dwutlenek siarki ze spalania paliw tlenki azotu ze spalania paliw rok Wykres. Emisja zanieczyszczeń gazowych z zakładów szczególnie uciążliwych w latach 1-14 w województwie lubelskim (źródło: GUS) 3,8% 4,4% 7,% 4,3% Emisja zanieczyszczeń pyłowych, pochodząca z procesów spalania paliw, stanowiła 6,7% całkowitej emisji pyłów w roku 14. Wielkość wyemitowanych zanieczyszczeń pyłowych w 14 r., obniżyła się o około 6,4% w stosunku do wielkości z roku 13 (wykres 6). Zakłady Azotowe "PUŁAWY" S.A. w Puławach "Cemex" Polska Sp. z o.o. Zakład Cementownia Chełm Elektrociepłownia Lublin-Wrotków Sp. z o.o. w Lublinie "Megatem EC- Lublin" Sp. z o. o. w Lublinie Grupa Ożarów S.A. Cementownia Rejowiec w Rejowcu Fabrycznym Pozostałe zakłady Wykres 3. Udziały w emisji zanieczyszczeń do powietrza pochodzące z największych zakładów województwa lubelskiego w 14 r. (źródło: WIOŚ) Największy udział w emisji zanieczyszczeń gazowych do powietrza ma dwutlenek węgla. W roku 14 nastąpił wzrost (o około,1%) ilości wyemitowanego dwutlenku węgla w stosunku do roku 13. W latach 1-14 emisja CO była na porównywalnym poziomie (wykres 4). tys. Mg/rok dwutlenek węgla 37,7% Wykres 4. Emisja dwutlenku węgla z zakładów szczególnie uciążliwych w latach 1-14 w województwie lubelskim (źródło: GUS) rok tys. Mg/rok pyły ogółem ze spalania paliw Wykres 6. Emisja zanieczyszczeń pyłowych z zakładów szczególnie uciążliwych w latach 1-14 w województwie lubelskim (źródło: GUS) Duży wpływ na jakość powietrza, obok emisji ze źródeł punktowych, mają zanieczyszczenia wprowadzane ze źródeł powierzchniowych i liniowych. Emisja powierzchniowa jest sumą m.in. emisji z palenisk domowych, oczyszczania ścieków w otwartych urządzeniach oczyszczających i składowania odpadów. Cechą charakterystyczną dla tzw. niskiej emisji jest to, iż powodowana jest przez liczne, rozproszone źródła z emitorów o niewielkiej wysokości. Niska emisja ma istotny wpływ na jakość powietrza, gdyż nisko usytuowane źródło emisji prowadzi do powstania wysokich stężeń zanieczyszczeń w strefie przebywania ludzi. rok 14

5 POWIETRZE Na wielkość emisji liniowej decydujący wpływ mają zanieczyszczenia pochodzące od ciągów komunikacyjnych. W przypadku komunikacji źródła emisji znajdują się nisko nad ziemią co sprawia, że substancje emitowane z silników pojazdów powodują powstawanie wysokich stężeń zanieczyszczeń w otoczeniu dróg. Na podstawie bilansu emisji za 1 r. sporządzonego przez BSiPP EKOMETRIA na potrzeby dokumentacji Aktualizacja prognoz pyłu PM1 i PM, dla lat 1, na podstawie modelowania z wykorzystaniem nowych wskaźników emisyjnych oszacowano, że w 14 r. z dróg województwa lubelskiego wyemitowano łącznie 3,8 Mg pyłów i gazów (bez CO i CO), w tym: ,1 Mg zanieczyszczeń gazowych i 13 39,7 Mg pyłu ogółem, przeliczonego z PM1 współczynnikiem, Do szacunku emisji liniowej całkowitej zastosowano współczynnik 1, (źródło: EKOMETRIA). Oszacowana emisja ze źródeł powierzchniowych za 14 r. wyniosła ,6 Mg pyłów i gazów (bez CO i CO), z tego 3 117,1 Mg zanieczyszczeń gazowych i 41 89, Mg pyłu ogółem, przeliczonego z PM1 współczynnikiem,7. Do szacunku emisji powierzchniowej całkowitej zastosowano współczynnik,93 (źródło: EKOMETRIA). Oszacowana łączna emisja z obszaru województwa lubelskiego, ze źródeł liniowych, powierzchniowych i punktowych (źródło: EKOMETRIA, WIOŚ) w 14 r. wyniosła , Mg pyłów i gazów (bez CO i CO). Udział głównych źródeł zanieczyszczeń przedstawia tabela 1 i wykres 7. Tabela 1. Szacowana całkowita emisja zanieczyszczeń do powietrza z obszaru województwa lubelskiego w 14 r. bez CO i CO (źródło: EKOMETRIA, WIOŚ) Wyszczególnienie Łączna emisja (Mg) % udział emisji punktowej w emisji całkowitej % udział emisji powierzchniowej w emisji całkowitej % udział emisji liniowej w emisji całkowitej Pył ogółem + gazy ogółem , 16,7 9,8 3, Pył ogółem 7, 3,6 73,1 3,3 Gazy ogółem 71 49, 7, 49,1 3,6 1 Zgłoszenie emisji zanieczyszczeń do powietrza na potrzeby Konwencji o Transgranicznym Zanieczyszczeniu Powietrza na Dalekie Odległości, KOBIZE Poland s Informative Inventory Report 13, KOBIZE Pyły ogółem + gazy ogółem Pył ogółem Gazy ogółem 9,8% 3,% 16,7% 3,3% 73,1% 3,6% 49,1% 3,6% 7,% SO 3,% NO 36,%,1% 41,4% 8,6% 3,3% emisja punktowa emisja powierzchniowa emisja liniowa Wykres 7. Udział poszczególnych źródeł emisji w całkowitej emisji z obszaru województwa lubelskiego w 14 r. bez CO i CO (źródło: EKOMETRIA, WIOŚ) 1

6 RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO W 14 roku Chemizm opadów atmosferycznych Monitoring chemizmu opadów atmosferycznych i ocena depozycji zanieczyszczeń do podłoża to jedno z zadań podsystemu monitoringu jakości powietrza. Celem zadania jest określenie rozkładu ładunków zanieczyszczeń wprowadzanych z mokrym opadem do podłoża w ujęciu czasowym i przestrzennym. Systematyczne badania składu fizyko chemicznego opadów oraz równoległe obserwacje i pomiary parametrów meteorologicznych dostarczają informacji o obciążeniu obszarów leśnych, gleb i wód powierzchniowych substancjami deponowanymi z powietrza związkami zakwaszającymi, biogennymi i metalami ciężkimi. Kontynuując badania, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie we współpracy z Instytutem Meteorologii i Gospodarki Wodnej prowadził w 14 roku stałą kontrolę i ocenę stanu zanieczyszczenia opadów atmosferycznych na stacji synoptycznej IMGW-PIB we Włodawie, funkcjonującej w sieci stacji pomiarowo kontrolnych Ogólnopolskiego Monitoringu Chemizmu Opadów Atmosferycznych i Oceny Depozycji Zanieczyszczeń do Podłoża. Próby opadu atmosferycznego mokrego pobierane były za pomocą automatycznego kolektora bezpośrednio na stacji, zaś analizy w cyklach miesięcznych wykonywano w laboratorium WIOŚ w Lublinie. W miesięcznych, uśrednionych próbkach opadów wykonywano następujące oznaczenia: wartość ph, przewodność elektrolityczna właściwa, chlorki, siarczany, azot azotynowy, azot azotanowy, azot amonowy, azot ogólny, fosfor ogólny, potas, sód, wapń, magnez, cynk, miedź, ołów, kadm, nikiel i chrom. W 14 r. na stacji IMGW we Włodawie zanotowano roczny opad atmosferyczny w wysokości 79,7 mm. o ok. 9,3% wyższy niż w roku 13. Największe miesięczne opady wystąpiły w maju i czerwcu. Natomiast najmniejsze ilości opadów zanotowano w lutym. Na wykresie 8 przedstawiono miesięczne sumy opadów w latach na stacji we Włodawie. suma opadów [mm] I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 13 61,,9 33,1 1,9 17, 11, 76, 14,9 8,3 8,8 66,4 18,1 14,4 9, 6,8 41, 173,3 18,8 6,9 99,9 3,4,7 17,1 8, Wykres 8. Miesięczne sumy opadów atmosferycznych na stacji we Włodawie w latach (źródło: IMGW) Uzyskane wyniki wykazały, że odczyn (ph) opadów atmosferycznych wahał się w zakresie 4,74-6,8. Średnia roczna wartość ważona ph wynosiła,8. W przypadku 6 próbek (%) stwierdzono kwaśne deszcze - opady o ph poniżej,6 powodujące niekorzystne zmiany w funkcjonowaniu ekosystemów lądowych i wodnych oraz w infrastrukturze technicznej. W porównaniu z 13 rokiem jest to niewielki spadek ilości kwaśnych deszczy w próbkach dobowych. Wartości przewodności elektrolitycznej właściwej w badanych próbkach były niskie, maksymalnie 38,3 µs/cm, co wskazuje na niewielką ilość substancji mineralnych w opadzie (wykres 9.) stężenie (mg/m3) stężenie (mg/m3) stężenie (mg/m3) 6,, 4, 3,, 1,, wysokość opadu chlorki siarczany azot azotynowy azot amonowy azot ogólny azot azotanowy,, 1, 1,,,,4,4,3,3,,,1,1,, wysokość opadu sód potas wapń wysokość opadu magnez cynk miedź Fosfor ogólny I,4,98 1,,1,16,8,3 I,4,6,37,46 II 9,,4 4,94,4,94,4 1,19 II 9, 1,6,7, III 6,8,79 3,39,19 1,4,18,3 III 6,8,,36 1,6 IV 41,,7,8,3,91 1,8,61 IV 41,,39,34 1,17 V 173,3,14 1,7,3,4,96,8 V 173,3 1,,3,43 VI 18,8, 1,34,3,3,97,1 VI 18,8,14,16,8 VII 6,9,36 3,9,3,87 1,6,41 VII 6,9,18, 1,1 VIII 99,9,4 1,81,3,6 1,31,39 VIII 99,9,1,3,79 IX 3,4,8 1,9,1, 1,8,3 IX 3,4,13,13,93 X,7, 1,7,3,4 1,13,3 X,7,1,88,6, 18, 16, 14, 1, 1, 8, 6, 4,,, XI 17,1,7 3,4,9 1,6,11,6 wysokość opadu (mm) XII 8,,38 1,31,1,44 1,,31, 18, 16, 14, 1, 1, 8, 6, 4,,, XI 17,1,4, 1,7 I II III IV V VI VII VIII IX X XI,4 9, 6,8 41, 173,3 18,8 6,9 99,9 3,4,7 17,1,6,39,13,1,1,8,1,71,8,,83,31,63,31,3,14,1,4,38,47,38,61,3,84,3,36,31,4,43,1,41,,69,33,6,7,,18,4,48,48,4,1,7 wysokość opadu (mm) XII 8,,16,9,3, 18, 16, 14, 1, 1, 8, 6, 4,,, wysokość opadu (mm) XII 8,,31,3,98,8 Wykres 9. Stężenia zanieczyszczeń w uśrednionych miesięcznych próbkach opadu atmosferycznego oraz wielkości opadu na stacji we Włodawie w 14 r. (źródło: IMGW) 16

7 POWIETRZE Opady atmosferyczne gromadzą i przenoszą zanieczyszczenia, a tym samym oddziałują na ekosystemy poprzez procesy eutrofizacji oraz zakwaszania gleb i wód. Procesy te związane są z obecnością w powietrzu substancji takich jak: dwutlenek siarki, tlenki azotu, amoniak i ich depozycją do podłoża. Opady są źródłem składników mineralnych pochodzących nie tylko z atmosfery, ale również spłukiwanych z powierzchni roślin i różnych obiektów. Stężenia poszczególnych substancji zależą od wielu czynników, m.in. takich jak czas trwania opadów, ich intensywność lub długość okresu bezdeszczowego poprzedzającego opad. Z powodu dużej zmienności warunków meteorologicznych w skali miesięcy, sezonów i roku, w zależności od miejsca i czasu, ilości wnoszonych przez opady zanieczyszczeń są bardzo zróżnicowane. Dość wysokie stężenia niemal wszystkich oznaczanych zanieczyszczeń stwierdzono w opadach lutowych, co było związane z ich niewielką ilością (9, mm). Analizując średnioroczne stężenia poszczególnych zanieczyszczeń możemy zauważyć ogólną tendencję wzrostową w stosunku do roku ubiegłego (wykres 1). 1 1,8,6,4,, 6 4,,,1,1, [kg/ha] siarczany [kg/ha] [kg/ha] [kg/ha] azot ogólny chlorki azot amonowy suma N NO+NO magnez cynk fosfor ogólny miedź wapń sód potas ołów nikiel chrom kadm Wykres 1. Roczne ładunki jednostkowe badanych substancji w kg/ha wniesione przez opady atmosferyczne w latach w rejonie stacji we Włodawie (źródło: IMGW) Stan Celem uzyskania informacji o poziomach stężeń substancji zanieczyszczających powietrze co roku wykonywana jest ocena jakości powietrza. Zgromadzone w ramach oceny dane są niezbędne do podjęcia decyzji o potrzebie utrzymania jakości powietrza na dotychczasowym poziomie lub prowadzenia działań naprawczych ze wskazaniem prawdopodobnych przyczyn występowania ponadnormatywnych stężeń zanieczyszczeń w określonych rejonach. Ocena jakości powietrza za 14 r. została wykonana w oparciu o kryteria określone rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 4 sierpnia 1 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz.U. z 1 r. poz. 131). Na potrzeby oceny jakości powietrza w województwie lubelskim zostały zdefiniowane dwie strefy: aglomeracja lubelska obejmująca Lublin miasto o liczbie mieszkańców powyżej tysięcy, strefa lubelska obejmująca pozostały obszar województwa, nie wchodzący w skład aglomeracji. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 13 września 1 r. w sprawie dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu (Dz.U. z 1 r. poz. 13) ocena obejmuje następujące substancje: benzen, dwutlenek azotu, dwutlenek siarki, ołów, tlenek węgla, ozon, pył zawieszony PM1 i PM,, arsen, kadm, nikiel, benzo/a/piren według kryteriów ochrony zdrowia, dwutlenek siarki, tlenki azotu, ozon według kryteriów ochrony roślin. Oceny poziomów substancji w powietrzu na obszarze województwa lubelskiego dokonano na podstawie wyników pomiarów uzyskanych w ramach funkcjonującej w 14 r. wojewódzkiej sieci pomiarowej, określonej Programem państwowego monitoringu środowiska województwa lubelskiego na lata Sieć pomiarową tworzyły: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej oraz Roztoczański Park Narodowy. Ponadto w ocenie wykorzystano dane pomiarowe z województwa podlaskiego i świętokrzyskiego, wyniki pomiarów 1h udostępnione przez Zakłady Azotowe Puławy w Puławach, dane meteorologiczne pozyskane z Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej w Warszawie oraz wyniki modelowania stężeń ozonu troposferycznego na potrzeby rocznej oceny jakości powietrza dla roku 14, wykonane w ramach pracy pt. Wspomaganie systemu oceny jakości powietrza z użyciem modelowania w zakresie ozonu troposferycznego dla lat 14 i 1. 17

8 RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO W 14 roku Wyniki pomiarów będące podstawą oceny obejmowały zweryfikowane serie pomiarowe ze stacji automatycznych, wyniki pomiarów manualnych prowadzonych codziennie, a także wyniki pomiarów okresowych. W ocenie wykorzystano też metodę obiektywnego szacowania. O klasie strefy decydowały obszary o najwyższych stężeniach zanieczyszczenia na terenie strefy. Jako podstawę oceny dla kryterium ochrony roślin stanowiły wyniki pomiarów ze stanowisk pozamiejskich spełniających kryteria w zakresie lokalizacji. Wynikiem analizy poziomu stężeń zanieczyszczeń jest określenie klasy strefy dla danego zanieczyszczenia, oddzielnie ze względu na ochronę zdrowia ludzi i ze względu na ochronę roślin (z wyjątkiem aglomeracji lubelskiej, która jest wyłączona z klasyfikacji pod kątem ochrony roślin). W przypadku zanieczyszczeń, dla których standardy określone są dla dwu parametrów (czasów uśredniania), klasyfikacji dokonano dla każdego z nich, przyjmując ostateczną klasę dla zanieczyszczenia według mniej korzystnego parametru. Ocena według kryteriów określonych w celu ochrony zdrowia Dwutlenek siarki Oceny jakości powietrza i klasyfikacji stref dla dwutlenku siarki dokonano na podstawie wyników pomiarów automatycznych i manualnych, łącznie z 6 stanowisk (tabela ). Do analizy poziomu stężeń wykorzystano również wyniki pomiarów 1-godz. wykonywanych przez Zakłady Azotowe Puławy S.A. w Puławach w punktach zlokalizowanych na granicy zakładu. Stężenia średnie roczne wynosiły od do 4,9 μg/m 3, najwyższe dotyczyło aglomeracji lubelskiej (wykres 11). Wartości stężeń 1-godz. i 4-godz. nie przekraczały poziomów dopuszczalnych. Maksymalne stężenie 1-godz. wynosiło 87,3 μg/m 3 (% poziomu dopuszczalnego wynoszącego 3 μg/m 3 ), 4-godzinne 4,8 μg/m 3 (36,6% poziomu dopuszczalnego wynoszącego 1 μg/m 3 ). Zanieczyszczenie powietrza dwutlenkiem siarki wokół ZA Puławy było również niewielkie, najwyższe stężenie 1-godzinne wynosiło 61 μg/m 3. W cyklu rocznym najwyższe wartości 1-godzinne i 4-godzinne występowały w okresie jesienno-zimowym. Związane jest to ze zwiększoną emisją zanieczyszczeń energetycznych, wynikającą ze spadków temperatur w tym okresie. Dwutlenek azotu Podstawę oceny i klasyfikacji stref stanowiły wyniki pomiarów uzyskane łącznie z 7 stanowisk (tabela ). Do analizy poziomu stężeń wykorzystano również wyniki pomiarów 1-godzinnych wykonanych przez Zakłady Azotowe Puławy S.A. w Puławach µg/m3 Lublin ul. Obywatelska Biała Podlaska ul. Orzechowa Sa Biały Słup Chełm ul. Jagiellońska 1-godz. Jarczew Puławy ul. Lubelska Zamość ul. Hrubieszowska Wykres 1. Stężenia średnie roczne i 1-godzinne dwutlenku azotu na stacjach monitoringowych w województwie lubelskim w 14 r. (źródło: WIOŚ, RPN, IMGW) µg/m3 Lublin ul.obywatelska Biała Podlaska ul. Orzechowa 1-godz. 4-godz. Sa Biały Słup Chełm ul.jagiellońska Jarczew Zamość ul. Hrubieszowska Wykres 11. Stężenia średnie roczne, maksymalne 4-godzinne i 1-godzinne dwutlenku siarki na stacjach monitoringowych w województwie lubelskim w 14 r. (źródło: WIOŚ, RPN, IMGW) Stężenia średnie roczne Sa nie przekraczały poziomu dopuszczalnego 4 μg/m 3 i wynosiły od 7,6 µg/m 3 do 3 µg/m 3 (wykres 1). Najwyższe, odnotowane w aglomeracji lubelskiej, stanowiło 7,% stężenia dopuszczalnego, następnie w Puławach 16,1 μg/m 3 4,% poziomu dopuszczalnego. Na żadnym stanowisku nie stwierdzono przekroczeń dopuszczalnego stężenia 1- godzinnego wynoszącego μg/m 3. Maksymalne stężenia 1-godzinne wystąpiły na obszarach najbardziej zurbanizowanych, tj.: w Lublinie przy ul. Obywatelskiej 131 μg/m 3 (6,% dopuszczalnego), w Puławach przy ul. Lubelskiej 98,4 μg/m 3 (49,% dopuszczalnego), w Zamościu przy ul. Hrubieszowskiej 93,9 μg/m 3 (47% dopuszczalnego). 18

9 POWIETRZE Tabela. Stężenia średnie roczne, maksymalne średnie dobowe i jednogodzinne w 14 r. (źródło: WIOŚ, IMGW, RPN) Monitorowane zanieczyszczenia [µg/m 3 ] Lp. Lokalizacja stacji SO SO SO NO NO benzen Okres uśredniania rok 4 godz. 1 godz. rok 1 godz. rok 1. Lublin ul. Obywatelska 4,9 4,8 7,8 3, 131 1,4. Biała Podlaska ul. Orzechowa 4,3 17, 49,8 14,1* - 1,4 3. Biały Słup,9 17,9 87,3 8,3 4,8-4. Chełm ul. Jagiellońska 3,8* 11, - 14,6* - -. Jarczew, 1, - 7, Puławy ul. Lubelska ,1 98,4-7. Zamość ul. Hrubieszowska 3,9,9 77,4 1, 93,9,7 * wartość niepewna wyznaczona na podstawie pomiarów okresowych Zakres mierzonych stężeń dwutlenku azotu wokół ZA Puławy w Puławach wynosił od do 97,8 μg/m 3. W cyklu rocznym stężenia dwutlenku azotu nie wykazywały dużej zależności od temperatury. 4,77 mg/m 3 tj. 47,6% poziomu dopuszczalnego wynoszącego 1 mg/m 3. W latach 1 14 wartości te zawierały się w przedziale 3,67,93 mg/m 3 (wykres 14). Benzen Jakość powietrza pod względem zanieczyszczenia benzenem określono na podstawie wyników pomiarów z 3 stanowisk (tabela ). Nie stwierdzono przekroczeń poziomu dopuszczalnego wynoszącego μg/m 3. Stężenia średnie roczne wynosiły od,7 μg/m 3 (14% poziomu dopuszczalnego) w Zamościu przy ul. Hrubieszowskiej do 1,4 μg/m 3 (8% poziomu dopuszczalnego) w Lublinie przy ul. Obywatelskiej i w Białej Podlaskiej przy ul. Orzechowej. W rocznym przebiegu stężeń widoczna jest zmienność sezonowa (wykres 13) mg/m3 D a =1 mg/m3 Max. 8 h 1 r. 11 r. 1 r. 13 r. 14 r. Wykres 14. Maksymalne średnie ośmiogodzinne i średnie roczne stężenia tlenku węgla w Lublinie przy ul. Obywatelskiej w latach 1-14 (źródło: WIOŚ) Sa µg/m I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII [miesiąc] Wykres 13. Przebieg stężeń 1-godzinnych benzenu w Lublinie przy ul. Obywatelskiej w 14 r. (źródło: WIOŚ) Tlenek węgla Poziom stężeń tlenku węgla w powietrzu monitorowany był na jednej stacji, tj. w Lublinie przy ul. Obywatelskiej. Kryterium klasyfikacji stanowią stężenia 8-godzinne kroczące liczone ze stężeń jednogodzinnych. W 14 r. maksymalne ośmiogodzinne stężenie na stacji w Lublinie wynosiło Ozon Kryteria oceny jakości powietrza pod względem zanieczyszczenia ozonem dotyczą stężeń 8-godzinnych. Poziom docelowy oraz poziom celu długoterminowego ozonu w powietrzu określony jest jako maksymalna średnia ośmiogodzinna spośród średnich kroczących obliczanych ze średnich jednogodzinnych w ciągu doby. Poziom docelowy uznaje się za dotrzymany, jeśli liczba dni przekraczających wartość 1 μg/m 3, uśredniona w ciągu kolejnych trzech lat, wynosi nie więcej niż. Poziom celu długoterminowego jest dotrzymany, jeżeli nie występują dni ze stężeniami o wartościach powyżej 1 μg/m 3. Liczba dni z przekroczeniami wartości 1 μg/m 3 na poszczególnych stacjach monitoringowych, uśredniona w latach 1-14, wynosiła: Lublin ul. Obywatelska - 3,3 Jarczew - 1 Biały Słup (teren RPN) - 13 Biała Podlaska - 1,3 Wilczopole - 9,7 19

10 RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO W 14 roku Rozkład stężeń ozonu wykonany na poziomie krajowym z zastosowaniem łączenia wyników modelowania z pomiarami wykazał, że liczba dni, ze stężeniami powyżej 1 μg/m 3, wyznaczona dla okresu 1-14, wynosiła najwięcej 14 w południowo-zachodniej części województwa (mapa 3). W woj. lubelskim nie wystąpiło zatem przekroczenie poziomu docelowego. Tabela 3. Zestawienie parametrów kryterialnych pyłu PM1 i PM, oraz benzo/a/pirenu za 14 r. (źródło: WIOŚ) Lokalizacja stacji Lublin ul. Obywatelska Lublin ul. Śliwińskiego Puławy ul. Skowieszyńska Biała Podlaska ul. Orzechowa Radzyń Podl. ul. Sitkowskiego Zamość ul. Hrubieszowska Kraśnik ul. Koszarowa Chełm ul. Jagiellońska Liczba przekroczeń stężeń 4 h pyłu PM1 Stężenie średnie roczne pyłu PM1 [μg/m 3 ] pyłu PM, [μg/m 3] B/a/p [ng/m 3 ] 9 34, ,1 3,,6 48 3, ,,8 3, , ,9,9 1,79 3 3,6 -, ,9, Mapa 3. Liczba dni z przekroczeniami poziomu docelowego ozonu w województwie lubelskim, uśredniona dla lat 1-14 na podstawie łącze-nia wyników modelowania z pomiarami Maksymalna średnia ośmiogodzinna w ciągu roku była wyższa od 1 μg/m 3, co oznacza, że na każdej stacji wystąpiło przekroczenie drugiego kryterium, jakim jest poziom celu długoterminowego. Wyniki modelowania potwierdzają występowanie dni ze stężeniami wyższymi od 1 μg/m 3. Zatem w obu strefach nastąpiło przekroczenie poziomu celu długoterminowego ozonu. Pył zawieszony PM1 Oceny poziomu stężeń oraz klasyfi kacji stref dokonano z uwzględnieniem stężeń 4-godzinnych i średnich rocznych uzyskanych z 6 stanowisk pomiarów manualnych i 1 automatycznego (tabela 3). Na wszystkich stanowiskach dotrzymane były dopuszczalne stężenia średnie roczne 4 μg/m 3. Na stanowiskach odnotowano przekroczenie dopuszczalnego stężenia 4-godzinnego wynoszącego μg/m 3. Były to: Lublin ul. Obywatelska, Biała Podlaska ul. Orzechowa, Radzyń Podlaski ul. Sitkowskiego, Puławy ul. Skowieszyńska i Zamość ul. Hrubieszowska. Liczbę dni ze stężeniami powyżej poziomu dopuszczalnego na tle średnich miesięcznych zmian temperatur na powyższych stacjach zilustrowano na wykresie 1. Analiza serii pomiarowych kolejny raz potwierdziła występowanie znacznie wyższych stężeń w sezonie zimowym. Roczny przebieg stężeń 4-godzinnych pyłu PM1 i temperatur w 14 r. przedstawiono na przykładzie serii pomiarowej ze stacji w Lublinie przy ul. Obywatelskiej (wykres 16). W 14 r. obszarami przekroczeń 4-godz. stężeń pyłu PM1 w strefie lubelskiej były tereny położone w miastach: Puławy, Biała Podlaska, Radzyń Podlaski i Zamość. Serie pomiarowe uzyskane z pozostałych dwu stanowisk będących podstawą oceny nie przekraczały obowiązujących kryteriów, zarówno dla rocznego jak i 4-godzinnego okresu uśredniania wyników pomiarów. Pył zawieszony PM, Kryterium oceny jakości powietrza pod względem zanieczyszczenia powietrza pyłem PM, dotyczy rocznego okresu uśredniania wyników. Podstawę klasyfikacji stanowiły wyniki pomiarów uzyskane z 4 stanowisk manualnych. Zestawienie wyznaczonych średnich rocznych przedstawia tabela 3.

11 POWIETRZE [ C] Lublin ul. Obywatelska średnia miesięczna temperatura liczba przekroczeń w miesiącu [µg/m3] Lublin ul. Obywatelska stężenia 4-godz. PM I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII [ C] [ C] [ C] [ C] [ C] I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 3 średnia miesięczna temperatura 11 1 średnia miesięczna temperatura Puławy ul. Skowieszyńska 1 Biała Podlaska ul. Orzechowa 1 liczba przekroczeń w miesiącu I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII liczba przekroczeń w miesiącu Radzyń Podlaski ul. Sitkowskiego 1B I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 4 średnia miesięczna temperatura 9 9 Zamość ul. Hrubieszowska 69A Wykres 1. Liczba przekroczeń pyłu PM1 na tle warunków termicznych w 14 r. (źródło: WIOŚ) liczba przekroczeń w miesiącu 1 1 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII średnia miesięczna temperatura liczba przekroczeń w miesiącu 8 Wykres 16. Przebieg 4 - godz. stężeń pyłu PM1 i temperatur w aglomeracji lubelskiej w 14 r. (źródło: WIOŚ) Dotrzymanie stężenia dopuszczalnego μg/m 3 sprawdzono na podstawie wyników pomiarów wykonywanych w Lublinie, Białej Podlaskiej, Chełmie i Zamościu. Stężenia średnie dla roku w województwie lubelskim zawierały się w przedziale od,9 do,8 μg/m 3, tj. do 13% poziomu dopuszczalnego. Najwyższą wartość, przekraczającą poziom dopuszczalny, odnotowano w Białej Podlaskiej. Wartość ta nie przekracza poziomu dopuszczalnego powiększonego o margines tolerancji. Tabela 4. Wskaźnik średniego narażenia na pył PM, (źródło: WIOŚ) Wyszczególnienie Wskaźnik średniego narażenia na pył PM, [μg/m 3 ] 1 1) 11 ) 1 3) 13 4) 14 ) Polska 8, 6,9 6,1 4 aglomeracja lubelska 1) liczony jako średnia roczna, ) liczony jako średnia z lat 1-11, 3) liczony jako średnia z lat 1-1, 4) liczony jako średnia z lat 11-13, ) liczony jako średnia z lat [µg/m3] 3 1,1 4, 3,6 Polska aglomeracja lubelska 1 r. 11 r. 1 r. 13 r. 14 r. Wykres 17. Wskaźnik średniego narażenia na pył PM, w latach 1-14 (źródło: GIOŚ,WIOŚ) Stanowisko pyłu PM, w Lublinie przy ul. Śliwińskiego służy również do wyznaczenia oraz monitorowania wskaźnika średniego narażenia jako elementu oceny zanieczyszczenia powietrza. Obowiązek ten dotyczy obszarów tła miejskiego w aglomeracjach i miastach powyżej 1 tys. mieszkańców. 1

12 RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO W 14 roku Wskaźnik średniego narażenia dla aglomeracji lubelskiej za 14 r. wynosił μg/m 3, dla kraju 4 μg/m 3. Wartości obu wskaźników przekroczyły krajowy cel redukcji narażenia na pył PM, (18 μg/m 3 ) oraz pułap stężenia ekspozycji ( μg/m 3 ). W latach 1-14 monitorowane wskaźniki wykazały niewielką tendencję malejącą (tabela 4, wykres 17). Metale Całkowitą zawartość ołowiu, arsenu, kadmu i niklu w pyle zawieszonym PM1 oznaczano w Lublinie i Zamościu. Kryteria oceny jakości powietrza pod względem zanieczyszczenia metalami dotyczą stężeń średnich rocznych. Poziomy ich stężeń w pyle zawieszonym PM1 charakteryzowały się bardzo niskimi wartościami. Stężenia średnie roczne ołowiu były na poziomie,8-,88 µg/m 3, co stanowi poniżej % poziomu dopuszczalnego. Na niskim poziomie notowane były również stężenia arsenu, kadmu i niklu. Stężenie średnie roczne arsenu wynosiło,778 i,868 ng/m 3, co stanowi maksymalnie 14,% poziomu docelowego, kadmu,19 i,34 ng/m 3, tj. do 1,7% poziomu docelowego, niklu 1,74 i,96 ng/m 3, tj. do 11,% poziomu docelowego. Tabela. Stężenia średnie roczne metali w pyle zawieszonym PM1 (źródło: WIOŚ) Lp. Substancja ołów [µg/m 3 ] arsen [ng/m 3 ] kadm [ng/m 3 ] nikiel [ng/m 3 ] Stężenie średnie roczne Lublin Zamość ul. Śliwińskiego ul. Hrubieszowska Poziom dopuszczalny/ docelowy,8,88,,778,868 6,34,19,96 1,74 Benzo/a/piren Kryterium oceny jakości powietrza pod względem zanieczyszczenia benzo/a/pirenem dotyczy rocznego okresu uśredniania wyników pomiarów. Oceny i klasyfikacji stref dokonano na podstawie wyników pomiarów prowadzonych na stanowiskach zlokalizowanych w Lublinie, Kraśniku, Białej Podlaskiej, Chełmie i Zamościu. Wartości średnie roczne wynosiły od 1,79 ng/m 3 do 3,19 ng/m 3 i na wszystkich stanowiskach przekraczały poziom docelowy (tabela 3). Benzo/a/piren należy do zanieczyszczeń wykazujących dużą zmienność sezonową, średnia z sezonu zimowego była ok. 6-1-krotnie wyższa od średniej z sezonu letniego. Wyniki klasyfikacji stref według kryteriów określonych w celu ochrony zdrowia Zgodnie z przeprowadzoną klasyfikacją do klasy C, o poziomach stężeń powyżej poziomu dopuszczalnego, zaliczono aglomerację lubelską i strefę lubelską - obie strefy ze względu na przekroczenia 4-godzinnych stężeń pyłu PM1 i benzo/a/pirenu oznaczanego w pyle PM1 (tabela 6). Zidentyfikowanymi obszarami przekroczeń pyłu PM1, wymagającymi podjęcia działań na rzecz poprawy jakości powietrza, są tereny położone w Lublinie, Białej Podlaskiej, Puławach, Zamościu i Radzyniu Podlaskim, zaś benzo/a/pirenu - tereny położone w Lublinie, Kraśniku, Białej Podlaskiej, Chełmie i Zamościu. Ponadnormatywne 4-godz. stężenia pyłu PM1 występowały prawie wyłącznie w sezonie grzewczym. Wartości stężeń pyłu PM1 w sezonie grzewczym były kilkakrotnie wyższe niż w sezonie letnim. Stężenia benzo/a/pirenu również wykazują dużą zmienność sezonową. W 14 r. średnie z sezonu zimowego b/a/p były od 6 do 1-krotnie wyższe od średnich z sezonu letniego. Wskazuje to, że głównym źródłem tych zanieczyszczeń jest emisja z procesów spalania opartych na węglu, w tym niska emisja z indywidualnego ogrzewania budynków. Na wysokie stężenia pyłu PM1 i benzo/a/pirenu wpływają też niekorzystne warunki klimatyczne w sezonie grzewczym (niska temperatura, mała prędkość wiatru, mała ilość opadów). Dodatkowymi przyczynami są emisje z zakładów przemysłowych oraz emisja komunikacyjna. Do klasy B zaliczono strefę lubelską ze względu na poziom stężeń pyłu PM,, przekraczający poziom dopuszczalny, lecz nie przekraczający poziomu dopuszczalnego powiększonego o margines tolerancji. Oznacza to potrzebę podjęcia działań w celu zmniejszenia emisji pyłów. Pod względem zanieczyszczenia powietrza ozonem wg kryteriów ochrony zdrowia obie strefy (aglomerację lubelską i strefę lubelską), zaliczono do klasy A, ze względu na brak przekroczeń poziomu docelowego. Stwierdzono natomiast przekroczenie poziomu celu długoterminowego ozonu i dla tego kryterium określono klasę D. Klasyfikacja stref wykonana za 14 r. potwierdziła występujące w latach wcześniejszych przekroczenia dopuszczalnego 4- godzinnego poziomu pyłu PM1 na terenie woj. lubelskiego. Skutkuje to obowiązkiem monitorowania stężeń na obszarach przekroczeń oraz konsekwentnym realizowaniem zadań nakreślonych w Programach ochrony powietrza dla

13 POWIETRZE Tabela 6. Klasy stref uzyskane w ocenie rocznej za 14 r. według kryteriów ochrony zdrowia (źródło: WIOŚ) Nazwa strefy aglomeracja lubelska Kod strefy Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń dla obszaru całej strefy so NO PM1 Pb C 6 H 6 CO O 3 As Cd Ni B a P PM, PL61 a a C a a a a a a a C a strefa PL6 a a C a a a a a a a C B lubelska klasa A - klasa strefy dla zanieczyszczenia o stężeniach poniżej poziomu dopuszczalnego, bądź docelowego, klasa B - klasa strefy dla zanieczyszczenia o stężeniach powyżej poziomu dopuszczalnego, lecz nie przekraczających poziomu dopuszczalnego powiększonego o margines tolerancji, klasa C - klasa strefy dla zanieczyszczenia o stężeniach powyżej poziomu dopuszczalnego powiększonego o margines tolerancji, powyżej poziomu docelowego, w przypadku gdy margines tolerancji nie jest określony o stężeniach powyżej poziomu dopuszczalnego. aglomeracji lubelskiej i strefy lubelskiej. Jest to tym bardziej istotne, że w 14 r. stwierdzono również przekroczenia poziomu docelowego benzo/a/pirenu. Ocena według kryteriów określonych w celu ochrony roślin Dwutlenek siarki Kryteria oceny jakości powietrza w zakresie SO dotyczą roku kalendarzowego i pory zimowej. Podstawą klasyfikacji były wyniki pomiarów manualnych prowadzonych w Jarczewie i automatycznych wykonywanych w Białym Słupie. Przeprowadzone pomiary nie wykazały przekroczeń wartości kryterialnych. Wyniki pomiarów prowadzonych w Jarczewie wykazały, że stężenie średnie roczne wynosiło µg/m 3, tj. 1% poziomu dopuszczalnego wynoszącego µg/m 3, stężenie średnie dla pory zimowej wynosiło,7 µg/m 3, tj. 13,% poziomu dopuszczalnego dla tego okresu. Stężenie średnie roczne wyznaczone na podstawie wyników pomiarów automatycznych wykonywanych w Białym Słupie wynosiło,9 µg/m 3, tj. 14,% poziomu dopuszczalnego, stężenie średnie dla pory zimowej - 3, µg/m 3, tj. 16% poziomu dopuszczalnego dla tego okresu. Na terenie woj. lubelskiego występują generalnie bardzo niskie stężenia SO nawet na obszarach potencjalnie najbardziej zanieczyszczonych. Tlenki azotu Oceny i klasyfikacji stref dla NO x dokonano w oparciu o stężenie uśrednione dla roku. Podstawą klasyfikacji były wyniki pomiarów automatycznych prowadzonych w Białym Słupie na terenie Roztoczańskiego Parku Narodowego. Przeprowadzone pomiary nie wykazały przekroczeń poziomu dopuszczalnego. Stężenie średnie roczne wynosiło 1,3 µg/m 3, tj. 34,3% poziomu dopuszczalnego wynoszącego 3 µg/m 3. Do klasyfi kacji strefy wykorzystano również wyniki pomiarów NO x prowadzonych w sąsiednich województwach, tj. na stacji Święty Krzyż zlokalizowanej w woj. świętokrzyskim oraz na stacji Borsukowizna w woj. podlaskim. Stężenia średnie roczne na tych stacjach nie przekraczały poziomu dopuszczalnego. Ozon Wskaźnikiem oceny jakości powietrza dla ozonu ze względu na ochronę roślin jest parametr AOT4. Jego wartość oblicza się ze stężeń 1-godzinnych, jako sumę różnic pomiędzy stężeniem średnim 1-godzinnym, a wartością 8 μg/m 3, dla każdej godziny w ciągu doby pomiędzy godziną 8. a. czasu środkowoeuropejskiego, dla której stężenie jest większe niż 8 μg/m 3. Wartość tę, wynoszącą 18 μg/m 3 h, traktuje się jako dotrzymaną, jeżeli nie przekracza jej średnia z takich sum obliczona dla okresów wegetacyjnych z pięciu kolejnych lat. W przypadku braku danych pomiarowych z pięciu lat dotrzymanie tej wartości sprawdza się na podstawie danych pomiarowych z co najmniej trzech lat. Mapa 4. Parametr AOT4 w województwie lubelskim uśredniony dla lat 1-14 wyznaczony metodą łączenia wyników modelowania ozonu z pomiarami 3

14 RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO W 14 roku Oceny i klasyfi kacji stref dokonano na podstawie wyników pomiarów z 3 stanowisk zlokalizowanych w Białym Słupie, Jarczewie i Wilczopolu. Średnia wartość parametru AOT4 wyznaczonego z lat 1-14 wynosiła: Biały Słup μg/m 3 h, Jarczew μg/m 3 h, Wilczopole μg/m 3 h. Wartości te nie przekraczały poziomu docelowego, natomiast przekraczały poziom celu długoterminowego 6 μg/m 3 h. Wyniki pomiarów potwierdza rozkład stężeń ozonu wykonany na poziomie krajowym z zastosowaniem łączenia wyników modelowania z pomiarami, zgodnie z którym parametr AOT4 uśredniony dla tego samego okresu, na przeważającym obszarze województwa zawierał się od 6 do 1 μg/m 3 h (mapa 4). Wyniki klasyfikacji stref według kryteriów określonych w celu ochrony roślin W wyniku przeprowadzonej klasyfikacji za 14 r. ze względu na kryteria ochrony roślin, dla wszystkich zanieczyszczeń strefę lubelską zaliczono do klasy A (tabela 7), natomiast ze względu na stwierdzone przekroczenie poziomu celu długoterminowego ozonu - do klasy D. Tabela 7. Klasy stref uzyskane w ocenie rocznej za 14 r. według kryteriów ochrony roślin (źródło: WIOŚ) Lp. 1. klasa A Nazwa strefy strefa lubelska Kod strefy Klasa strefy dla zanieczyszczeń SO NO x O 3 PL6 a a a - klasa strefy dla zanieczyszczenia o stężeniach poniżej poziomu dopuszczalnego bądź docelowego Analiza wyników pomiarów prowadzona w ramach niniejszej oceny, zarówno dla kryterium ochrony zdrowia jak i ochrony roślin, kolejny rok wykazała przekroczenia poziomu celu długoterminowego dla ozonu. Niezbędne działania to dążenie do osiągnięcia poziomu celu długoterminowego do r. Wskazane byłoby, aby kierunek działań w tym zakresie nakreślały wojewódzkie programy ochrony środowiska. Ozon powstaje w wyniku reakcji fotochemicznej z udziałem tlenków azotu, tlenku węgla i węglowodorów. Do reakcji tej niezbędna jest energia słoneczna, stąd stężenia ozonu wzrastają w dni słoneczne wiosenne i letnie. Reakcje Utrzymujące się przekroczenia dopuszczalnego 4-godzinnego poziomu pyłu zawieszonego PM1 na terenie woj. lubelskiego, a od 14 r. również benzo/a/pirenu, skutkują potrzebą prowadzenia działań zmierzających do poprawy jakości powietrza. Realizacji tego celu powinno towarzyszyć zwiększanie nakładów finansowych wydatkowanych w tym obszarze i priorytetowym traktowaniu działań służących ochronie powietrza. Według danych US w Lublinie, nakłady na środki trwałe służące ochronie powietrza i klimatu w województwie w 13 r., wynosiły 39 97,8 tys. zł i znacznie zmniejszyły się w stosunku do lat 11 i 1 wykres 18. [mln zł] Wykres 18. Nakłady na środki trwałe służące ochronie powietrza i klimatu w województwie lubelskim w latach 9-13 (źródło: US w Lublinie) Instrumentem administracyjnym służącym do zarządzania jakością powietrza są programy naprawcze. Na terenie województwa lubelskiego, celem osiągnięcia poziomu dopuszczalnego pyłu PM1, wdrażane są zaktualizowane Programy ochrony powietrza dla aglomeracji lubelskiej i strefy lubelskiej. Zostały one przyjęte uchwałami Sejmiku Województwa Lubelskiego, odpowiednio: Nr XXXVII/67/13 i Nr XXXVII/68/13 z dnia listopada 13 r. (programy dostępne są na stronie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubelskiego lubelskie.pl). Realizacja działań zawartych w ww. programach zakłada osiągnięcie dobrej jakości powietrza w perspektywie do r. Podejmowane przez zakłady działania zmierzają do poprawy efektywności energetycznej, zmniejszenia zapotrzebowania na ciepło i energię elektryczną, instalowania i skuteczniejszego działania urządzeń oczyszczających, wdrażania odnawialnych źródeł energii. Na tle rosnącego produktu krajowego brutto obserwowana tendencja zmian w wielkości emisji z zakładów szczególnie uciążliwych jest korzystna. Na przełomie ostatnich kilkunastu lat znaczny spadek emisji nastąpił w zakresie dwutlenku siarki i pyłu, mniejszy tlenków azotu i dwutlenku węgla. 4

15 POWIETRZE Przykłady działań na rzecz poprawy jakości powietrza przeprowadzonych w 14 r. w zakładach województwa lubelskiego (wg danych Wydziału i Działów Inspekcji WIOŚ): 1. GRUPA AZOTY Zakłady Azotowe Puławy S. A. w Puławach W 14 roku zrealizowany został II etap zadania Redukcja NO x z kotłów nr 4 i nr w zakładowej elektrociepłowni. Redukcję NO x wykonano metodą SNCR (selektywna niekatalityczna redukcja) poprzez wtrysk roztworu mocznika do komory spalania. Uzyskano redukcję tlenków azotu z 3 mg/nm 3 do mg/nm 3.. Krajowa Spółka Cukrowa S.A. w Toruniu Oddział Cukrownia Werbkowice w Werbkowicach W 14 r. rozpoczęto realizację przedsięwzięcia Modernizacja stacji ekstrakcji Etap I montaż ekstraktora wieżowego o nominale 1 Mg/dobę wraz z urządzeniami towarzyszącymi. Spodziewany jest efekt ekologiczny w zakresie oszczędności zużycia ciepła o 6%. Termin zakończenia inwestycji przewidziany jest przed kampanią cukrowniczą 1/ Veolia Wschód Spółka z o.o. Zakład Zamość Ciepłownia C1 W 14 r. wykonano modernizację instalacji odpylania kotła WR-1. Modernizacja polegała na wymianie dotychczasowego układu odpylania II stopnia na układ składający się z baterii cyklonów nowej generacji i filtrów tkaninowych o wysokiej skuteczności odpylania wraz z urządzeniami pomocniczymi. W wyniku realizacji inwestycji osiągnięto redukcję emisji pyłu ze spalania węgla znacznie poniżej 1 mg/m 3, co zapewnia już teraz dotrzymanie zaostrzonego standardu emisyjnego pyłu, który będzie obowiązywać od 1 stycznia 16 r. 4. Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Spółka z o.o. w Lubartowie W III kw. 14 r. przeprowadzono modernizację kotła WR- nr 4 oraz wykonano przebudowę urządzenia odpylającego. Jako II-gi stopień odpylania kotła zamontowany został nowy bicyklofiltr. W wyniku modernizacji podwyższona została zarówno sprawność cieplna kotła (do 87,96%), jak i skuteczność eksploatacyjna urządzeń odpylających (do 96,3%).. Zakład Usług Komunalnych Spółka z o.o. w Parczewie W latach zrealizowano przedsięwzięcie pod nazwą,,modernizacja instalacji odpylania na terenie kotłowni Rejonowej w Parczewie, polegające na modernizacji instalacji odpylania na dwóch kotłach: WR -, (K1) i WR- (K3) oraz wykonaniu nowej instalacji odpylania na kotle WR- (K). Istniejące urządzenia odpylające zostały zastąpione filtrobicyklonem, składającym się z baterii bicyklonów o zwiększonej skuteczności, filtra workowego poziomego wyposażonego w zespoły filtracyjne posiadające kosz ze stali kwasoodpornej, worka z włókniny szklanej oraz komory oczyszczonego powietrza wykonanej ze stali kwasoodpornej. 6. Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. we Włodawie W 14 r. zakończono I etap inwestycji polegającej na modernizacji budowie i uruchomieniu nowej instalacji odpylania spalin na dwóch kotłach WR-: Nr 1 i Nr oraz układu transportu i magazynowania pyłów dymnicowych w silosie magazynowym. W wyniku modernizacji zamontowano dla każdego z dwóch kotłów WR- następujący układ odpylania spalin: filtr workowy Instal-Filter DFN-38-3,/,/,3/8/ SB wraz z urządzeniami pomocniczymi o skuteczności odpylania pyłów poniżej 3 mg/nm 3, Zbiornik magazynowy pyłu Fot. Galeria zdjęć MPGK we Włodawie układ transportowy pyłów Ferind (wspólny dla całej instalacji), składający się z czterech przenośników odbierających i transportujących z I stopnia odpylania kotłów (odpylaczy przelotowych OP/3) oraz z filtrów workowych do zbiornika magazynowego pyłu o pojemności V = 4 m 3. Modernizacja została podzielona na dwa etapy. Termin realizacji II etapu, który obejmuje wykonanie modernizacji instalacji odpylania na

16 RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO W 14 roku kotłach WR-8 nr 3 i WR- nr 4, przewidziany jest na 1 r. Skuteczność nowej instalacji odpylania spełni wymagania zaostrzonych norm emisji pyłów do powietrza atmosferycznego, które będą obowiązywały od 1 stycznia 16 roku. Dzięki wyżej wymienionym oraz wielu innym inwestycjom, stopień redukcji zanieczyszczeń w zakładach województwa lubelskiego był stosunkowo wysoki. Wg danych GUS, ilość zanieczyszczeń zatrzymanych lub zneutralizowanych w urządzeniach ochronnych w 14 r. (w % zanieczyszczeń wytworzonych), wynosiła: pyłów 98,4% (Polska 99,8%), gazów 87,4% (Polska 9,6%). Liczne inwestycje oraz modernizacje prowadzone w zakładach przyczyniły się do znacznego zmniejszenia udziału zanieczyszczeń przemysłowych w emisji całkowitej województwa. Województwo lubelskie rozwój regionu wiąże z rozwojem sektora energetycznego w oparciu o biomasę i energię słoneczną. Udział OZE w produkcji energii elektrycznej w woj. lubelskim sukcesywnie wzrasta i w 13 r. wynosił 3,8% (w 1 r. 1,%). Uprawa roślin energetycznych jest najbardziej oczekiwanym kierunkiem rozwoju OZE na Lubelszczyźnie. Należymy do najbardziej nasłonecznionych regionów w kraju. Od 1 r. nastąpił ponad 3-krotny przyrost powierzchni zainstalowanych kolektorów słonecznych. Do tej pory w województwie lubelskim zainstalowano ponad 14 tysięcy kolektorów, najwięcej w Polsce. W listopadzie 14 r. ruszyła w Bordziłówce (gm. Rossosz, powiat bialski) pierwsza w województwie, a druga co do wielkości konstrukcja tego typu w kraju, farma fotowoltaiczna o mocy 1,4 MW. Na obszarze około 3, ha ustawionych zostało ponad, tysiąca paneli fotowoltaicznych zamieniających energię słoneczną na prąd elektryczny. Jest to inwestycja spółki Energia Dolina Zielawy, którą tworzy pięć gmin: Rossosz, Wisznice, Sosnówka, Jabłoń oraz Podedwórze. Wyprodukowany tu prąd będzie sprzedawany do sieci. Realizowana w województwie rozbudowa ścieżek rowerowych zachęca do rezygnacji z samochodu i w większym stopniu korzystania z roweru. Uruchomiona w 14 r. w Lublinie bezobsługowa sieć 4 stacji rowerowych cieszy się dużym zainteresowaniem. W 1 r. planowane jest podwojenie liczby stacji. Elektrownia słoneczna w Bordziłówce Fot. Archiwum WIOŚ Za występowanie na terenie naszego województwa przekroczeń standardów pyłu zawieszonego PM1 i benzo(a)pirenu odpowiedzialna jest emisja niska powstająca ze spalania paliw stałych w budynkach sektora komunalno-bytowego. Na terenie Lublina duży udział ma również emisja liniowa. Do sukcesywnie prowadzonych działań naprawczych należały: likwidacja lokalnych źródeł ciepła, tj.: indywidualnych kotłowni, palenisk węglowych oraz kotłowni osiedlowych poprzez podłączenie do miejskiej sieci cieplnej, modernizacja i rozbudowa sieci cieplnej i gazowej (wykres 19, ), termomodernizacja budynków w celu zmniejszania zapotrzebowania na ciepło, wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii, edukacja i informowanie społeczeństwa poprzez ulotki reklamowe, programy telewizyjne, pikniki ekologiczne, prasę itp., budowa ścieżek rowerowych, rozwój i unowocześnienie transportu zbiorowego [km] r. r. 1 r. 13 r. ogółem miasto wieś Wykres 19. Długość sieci cieplnej przesyłowej w województwie lubelskim w r., r., 1 r., 13 r. (źródło: US w Lublinie) 9, 8, 7, 6,, 4, 3,, 1,, [tys. km] r. r. 1 r. 13 r. ogółem miasto wieś Wykres. Długość czynnej sieci gazowej w województwie lubelskim w r., r., 1 r., 13 r. (źródło: US w Lublinie) 6