Analityka Zanieczyszczeń Środowiska

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Analityka Zanieczyszczeń Środowiska"

Transkrypt

1 Analityka Zanieczyszczeń Środowiska Wykorzystanie techniki analizy fazy nadpowierzchniowej w analizie żywności Materiały do ćwiczeń mgr inż.. Justyna Gromadzka, prof. dr hab. inż. Waldemar Wardencki Katedra Chemii Analitycznej Wydział Chemiczny Politechnika Gdańska 2007

2 Wykorzystanie techniki analizy fazy nadpowierzchniowej w analizie żywności 1. Oleje roślinne Korzystne właściwości żywieniowe i zdrowotne tłuszczów roślinnych warunkuje przede wszystkim fakt, iż charakteryzują się one niską zawartością nasyconych kwasów tłuszczowych (wyjątkiem jest olej palmowy i kokosowy). Stwierdzono że tłuszcze, zarówno jedno- jak i wielonienasycone, chronią organizm człowieka przed rozwojem chorób układu krążenia i chorób nowotworowych. Natomiast nasycone kwasy tłuszczowe wpływają na wzrost poziomu cholesterolu we krwi, zwiększając ryzyko zachorowania na miażdżycę i choroby serca. WHO zaleca spożycie tłuszczów w ilości 15-30% spożywanych dziennie kalorii. Jak wskazują przytoczone dane statystyczne problem zagrożeń zanieczyszczeń w olejach dla zdrowia ludzkiego jest istotny i aktualny ze względu na spożywane ilości tych produktów. W celu polepszenia smaku, trwałości i wyglądu stosuje się różne substancje w tym środki konserwujące i zapachowe. Nie wszystkie używane w tym celu dodatki są korzystne dla zdrowia ludzkiego. Obecnie jakość sensoryczna i atrakcyjność żywności ustępują szeroko pojętej wartości żywieniowej. Obok substancji, które występują jako zamierzone dodatki w żywności spotyka się zanieczyszczenia. Według ustawy z dnia 11 maja 2001r. O warunkach zdrowotnych żywności i żywienia zanieczyszczeniem jest każda substancja, która nie jest celowo dodana do żywności, a jest w niej obecna w następstwie procesu produkcji, w tym czynności wykonywanych w procesie produkcji roślinnej i zwierzęcej lub nieprawidłowości występujących w obrocie, albo jest następstwem zanieczyszczenia środowiska; termin ten obejmuje obecne w żywności toksyny, substancje chemiczne lub inne substancje obce, które mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia człowieka lub powodować nieprzydatność do spożycia. Jednym ze źródeł zanieczyszczeń żywności są nawozy sztuczne, pestycydy i regulatory wzrostu stosowane w rolnictwie. Kolejną droga przedostawania się niepożądanych związków do pokarmów jest przemysł spożywczy, który ukierunkowany jest na obniżanie kosztów wytwarzania i usprawnianie procesów technologicznych, a nie zawsze ma na względzie zapewnienie odpowiedniej jakości produktów i ochronę zdrowia konsumentów. W roku w laboratoriach w Niemczech stwierdzono obecność benzenu w oliwie z oliwek. Związki te zostały użyte w procesie ekstrakcji oliwy. Ze względu na szkodliwy wpływ rozpuszczalników organicznych na zdrowie ludzkie w wielu naukowych ośrodkach rozpoczęto badania nad oznaczaniem ich pozostałości w olejach roślinnych, używanych w celach konsumpcyjnych, w lekach i kosmetykach. Większość oliwy z oliwek obecnej na rynku otrzymywana jest w procesie ekstrakcji rozpuszczalnikami organicznymi. Względy ekonomiczne doprowadziły do zastąpienia tradycyjnego mechanizmu tłoczenia oliwy z oliwek chemiczną ekstrakcją. Do ekstrakcji najczęściej stosowane są

3 węglowodory alifatyczne, głównie heksan i benzyna ekstrakcyjna. Spośród chlorowcopochodnych węglowodorów alifatycznych najczęściej stosowany jest trichloroetylen. Te ostatnie łatwo rozpuszczają tłuszcze, ich straty w procesie destylacji są nieznaczne, a zawartość w śrucie nie jest duża. Wskutek złej selektywności rozpuszczania chlorowcopochodne węglowodorów nie rozpowszechniły się w przemysłowej ekstrakcji nasion oleistych. Zastosowanie ekstrakcji umożliwia zwiększenie stopnia wydobycia tłuszczu przy jednoczesnym zmniejszeniu kosztów związanych z robocizną. Niekorzystnym elementem tej metody jest palność i toksyczność rozpuszczalników oraz ich straty. Alternatywą do tradycyjnej ekstrakcji jest zastosowanie metody biotechnologicznej. Ekstrakcja olejów przy pomocy metod enzymatycznych umożliwia eliminację niekorzystnych zjawisk związanych z ekstrakcją. Preparaty do ekstrakcji są kompozycją enzymów takich jak: celulazy, hemicelulozy, pektyny, glukanazy. Wydajność procesu jest wyższa w porównaniu z tradycyjną metodą. Otrzymywany olej ma lepsze właściwości organoleptyczne i niektóre parametry i, co jest bardzo istotne, pozbawiony jest zanieczyszczeń w postaci rozpuszczalników oraz pestycydów. Jest to metoda nie wymagająca dużych nakładów energetycznych i kosztów rozpuszczalnika. Do tej pory metoda ta nie znalazła uznania ze względu na problemy związane z suszeniem pozostałości przeznaczonej na paszę. Uzyskany jedną z powyższych metod olej surowy poddawany jest następnie procesowi rafinacji. Rafinacja polega na oczyszczaniu surowca w celu otrzymania produktu bardziej uszlachetnionego, choć nie zawsze całkowicie pozbawionego substancji ubocznych. Składa się z kilku operacji fizykochemicznych (etapów): filtracja w celu oddzielenia wytłoczonego oleju od stałych pozostałości, hydratacja = odśluzowanie na tym etapie z oleju usuwane są fosfolipidy poprzez zakwaszenie kwasami organicznymi lub H 2 SO 4, odkwaszenie polega na zobojętnieniu oleju przy pomocy roztworu wodorotlenku sodu, bielenie = odbarwianie najczęściej w procesie tym stosuje się ziemię bielącą lub węgiel aktywny, odwanianie =dezodoryzacja, odwoskowanie etap często pomijany. Rafinowane oleje roślinne podczas przeróbki tracą wiele swoich wartości, nie posiadają prawie w ogóle zapachu i smaku, które są tak charakterystyczne dla olejów surowych tłoczonych na zimno. Przewagą olejów rafinowanych jest to, że są odporne na wysokie temperatury, a ponadto dużo tańsze od olejów tłoczonych. Poprzez rafinację usuwa się z oleju niepożądane składniki (wolne rodniki, pestycydy, metale ciężkie i inne zanieczyszczenia), co podnosi przydatność oleju do celów spożywczych, polepsza jego walory zdrowotne i cechy organoleptyczne oraz poprawia stabilność. Jeśli jednak temperatura procesu jest zbyt niska, niektóre rozpuszczalniki o wyższej temperaturze wrzenia, użyte wcześniej, np. do ekstrakcji, mogą pozostawać w oleju. Otrzymany w ten sposób produkt jest zanieczyszczony toksycznymi rozpuszczalnikami.

4 Kolejnym źródłem zanieczyszczeń w olejach roślinnych są stosowane opakowania. Dotyczy to szczególnie opakowań plastykowych, które są używane powszechnie ze względu na ich niską cenę, a ponadto są lekkie i niełamliwe. Z opakowań do oleju przechodzić mogą monomery żywic i dodatków stosowanych przy wytłaczaniu butelek. Dużą uwagę przywiązuje się obecnie do przemieszczania się pozostałości monomerów, plastyfikatorów, antyoksydantów z plastikowych opakowań przez bezpośredni kontakt z żywnością jak i poprzez zetkniecie się z fazą gazową. Wedle prawa Unii Europejskiej nie należy dopuszczać do przenikania substancji z opakowań do żywności, które mogłyby zmienić jej skład lub mogłyby pogorszyć właściwości smakowe produktów spożywczych. Źródłem zanieczyszczeń oleju może być także proces jego transportu. Chlorowcopochodne węglowodory alifatyczne dobrze rozpuszczają tłuszcze, dlatego czasem zwane są cieczami czyszczącymi. Odtłuszczanie przy ich pomocy stosowane jest najczęściej do usuwania dużych i trudnych do usunięcia zabrudzeń, często jest zabiegiem wstępnym przed zastosowaniem innych metod oczyszczania. Bywają również stosowane do mycia powierzchni o bardzo wysokich wymaganiach co do czystości, m.in. do czyszczenia aparatury w olejarniach czy cystern transportujących. Niedokładne usunięcie rozpuszczalników z powierzchni zbiorników może powodować zanieczyszczenia olejów w procesie ich wytwarzania lub transportu. 2. Metody analizy fazy nadpowierzchniowej (Headspace Analysis HSA) Oznaczanie lotnych związków organicznych stanowiących zanieczyszczenia w skomplikowanej matrycy, np. oleju roślinnym, wymaga od procedury analitycznej spełnienia następujących warunków: zapewnienie możliwości oznaczania anlitów na bardzo niskim poziomie stężeń, przygotowanie próbki do analizy nie powinno wprowadzać do środowiska dodatkowych substancji. Powyższe wymagania spełnia technika analizy fazy nadpowierzchniowej. Ze względu, że technika ta nie wymaga do ekstrakcji rozpuszczalników jest ona bezpieczna dla środowiska jak również mniej kosztowna. Daje również możliwość oznaczania analitów występujących na niskich poziomach stężeń. Metodę tę zalicza się do technik ekstrakcji gazem. Analiza fazy nadpowierzchniowej (Headspace Analysis) polega na analizowaniu par (G) będących w równowadze z ciekłą lub stałą próbką (S) zamkniętą w szczelnej fiolce(rys. 1.). Próbkę po zamknięciu w szczelnej fiolce umieszcza się w termostacie i ogrzewa do określonej stałej temperatury, aż do osiągnięcia równowagi międzyfazowej. Rys.1. Osiąganie stanu równowagi pomiędzy fazą gazową (G) a fazą ciekłą lub stałą (S) w szczelnie zamkniętej fiolce

5 Warunkiem równowagi wieloskładnikowego układu dwufazowego, przy stałej temperaturze i ciśnieniu, jest równość potencjałów chemicznych każdego składnika w obu fazach. Czas potrzebny na osiągnięcie równowagi zależy od szybkości dyfuzji lotnych składników próbki i ich powrotu do próbki. W przypadku, gdy nie znamy składu próbki określamy go empirycznie. Czas do uzyskania równowagi powinien być jak najkrótszy. Należy unikać nadmiernie długiego czasu termostatowania, ponieważ próbka może być wrażliwa na przedłużające się ogrzewanie, często nie poprawia to wyników analitycznych, a tylko wydłuża czas trwania całej analizy. Czas potrzebny do osiągnięcia równowagi fazowej można skrócić poprzez zapewnienie ciągłego mieszania próbki w fiolce, umieszczając ją w wytrząsarce. Aby uzyskać pożądany efekt mieszania, ważne jest, aby próbka była w rezonansie z częstotliwością wytrząsarki. Po ustaleniu równowagi pomiędzy fazą ciekłą (stałą) a faza gazową, pobierana jest znana ilość par i przenoszona do analizy do kolumny chromatograficznej. Tę odmianę techniki nazywa się statycznym HS. Technika analizy fazy nadpowierzchniowej od lat 70-tych, kiedy to została po raz pierwszy zastosowana, bardzo się rozwinęła. W ciągu tego czasu powstało wiele jej odmian i modyfikacji mających na celu dostosowanie jej do różnych warunków analizy, specyficznych analitów i matryc. Na Rys. 2. schematycznie przedstawiono klasyfikację metod analizy fazy nadpowierzchniowej. Rys.2. Klasyfikacja metod analizy fazy nadpowierzchniowej (SHS statyczny headspace, SPME mikroekstrakcja do fazy stacjonarnej, SDE ekstrakcja do pojedynczej kropli, DHS dynamiczny headspace, TLHS analiza fazy nadpowierzchniowej nad cienkim filmem cieczy, PT wymywanie z jednoczesnym wychwytywaniem analitów, CLSA wychwytywanie analitów w zamkniętym układzie gazu płuczącego) Poprzez opracowywanie modyfikacji rozwiązań przedstawionych w literaturze ciągle obserwuje się rozszerzanie zakresu stosowalności omawianej techniki analitycznej w nowych dziedzinach oraz wprowadzanie nowych rozwiązań metodycznych i aparaturowych.

6 Aby uzyskiwać jak najlepsze wyniki przy korzystaniu z techniki HS ciągle prowadzi się badania nad lepszym poznaniem mechanizmu równowagi faz na poziomie cząsteczkowym. Pozwoli to na lepsze sterowanie tym zjawiskiem i bardziej efektywne jej wykorzystanie w procesach technologicznych. Zaletą metody jest to, że do kolumny przechodzą tylko lotne substancje, a nielotne pozostają w fiolce. Tym samym wyeliminowane zostają problemy związane z kondensacją rozpuszczalnika i osadzaniem się ciężkich składników, co wspomaga również ogrzewanie igły i przewodu transportującego. Kolejną korzyścią jest możliwość zautomatyzowania tej metody. Poza tym metoda ta zapewnia wysoką czułość analizy. Wadą analizy fazy nadpowierzchniowej jest niedostateczna w niektórych przypadkach czułość metody. Ograniczeniem jest również możliwość analizowania tylko lotnych i średnio lotnych substancji. Problemem jest również przeprowadzenie analiz ilościowych, co jest czasochłonne i nie zawsze daje zadowalające wyniki. Kolejną wadą metody HSA jest zależność wyników analizy od rodzaju matrycy. Prowadzić to może do fałszywych wyników, gdy więcej niż jeden rozpuszczalnik znajduje się w próbce. Rys.3. Połączenie przystawki do HS z chromatografem gazowym. Statyczny HS-GC zalecany jest jako najbardziej odpowiednia metoda do badania zawartości pozostałości rozpuszczalników w produktach farmakologicznych. Przeszkodami w powszechnym użyciu tej metody jest brak odpowiednio opracowanych metod analizy dostosowanych do właściwości poszczególnych rozpuszczalników. Najczęściej bowiem pracuje się z mieszaniną rozpuszczalników o różnej polarności i lotności. Analiza fazy nadpowierzchniowej może być też zastosowana do wzbogacania próbek, których nie można wprowadzić bezpośrednio do kolumny, takich jak: polimery, tworzywa sztuczne, ciecze o bardzo dużej lepkości, czy też matryce o skomplikowanym składzie ( krew, kosmetyki, napoje i inne produkty spożywcze). W ostatnich latach popularność tej techniki wzrosła znacznie po zastosowaniu jej do analizy alkoholu we krwi z użyciem wzorca wewnętrznego, czy też pozostałości rozpuszczalników w produktach farmaceutycznych. Znajduje ona również zastosowanie w analityce środowiskowej. Jako przykłady posłużyć mogą badania przemian soli metali ciężkich w lotne związki przez anaerobowe bakterie oraz

7 opracowane metody do indywidualnego biomonitoringu narażenia na działanie halogenowych związków służących do narkozy. Dbałość o zdrową żywność obejmuje również eliminowanie z niej toksyn będących produktami metabolizmu grzybów, tzw. mykotoksyn oraz innych substancji powodujących psucie się żywności i mogących być przyczyną reakcji alergicznych. Przy użyciu metody analizy fazy nadpowierzchniowej identyfikuje się obecność grzybów w żywności poprzez wykrywanie lotnych metabolitów charakterystycznych dla danego gatunku grzybów. Metoda ta znajduje również zastosowanie w przemyśle. Jako przykład może posłużyć zastosowanie metody DHS w systemie on-line do monitoringu i kontroli przepływu płynów. Ciągle obserwuje się poszerzenie zakresu stosowalności omawianej techniki analitycznej w nowych dziedzinach. 3. Cel ćwiczenia W ramach ćwiczenia studenci zapoznają się z techniką analizy fazy nadpowierzchniowej i jej zastosowaniem do analizy żywności. W ramach ćwiczenia należy oznaczyć pozostałość rozpuszczalników organicznych w jadalnych olejach roślinnych. 4. Opis wykonywanego ćwiczenia przygotowanie próbek i identyfikacja Należy sporządzić dwa roztwory wzorcowe zawierające w jednym 40 ppm heksanu, w drugim 160 ppm toluenu, korzystając z przygotowanego przez asystenta prowadzącego ćwiczenie roztworu wyjściowego, który jest mieszaniną heksanu, toluenu i benzenu w stosunku objętościowym 7:5:5 (v:v:v). Roztwory wzorcowe sporządzić należy w zlewkach, w których do 50 ml oleju roślinnego (pobranego jednorazową strzykawką o pojemności 50 ml) należy dodać (przy pomocy mikrostrzykawki) odpowiednią, obliczoną przez studentów, objętość roztworu wyjściowego tak aby uzyskać próbki zawierające odpowiednio 40 ppm heksanu i 160 ppm toluenu. Tak przygotowane próbki należy starannie wymieszać a następnie przy pomocy jednorazowej strzykawki z każdej próbki pobrać 8 ml i przenieść do fiolek do analizy fazy nadpowierzchniowej o pojemności 15 ml. Fiolki należy starannie szczelnie zamknąć przy pomocy membrany silikonowej i aluminiowego kapsla i umieścić w podajniku próbek. Kolejne etapy ćwiczenia odbywają się automatycznie. Próbki są termostatowane do uzyskania równowagi międzyfazowej. Następnie określona objętość fazy nadpowierzchniowej podawana jest na kolumnę, w której następuje rozdzielenie składników próbki. Studenci wykonują zadanie w grupach 3-4 osobowych. Każda grupa dostaje od prowadzącego inną nieznaną próbkę do zanalizowania. Należy w danej próbce określić zawartość poszczególnych rozpuszczalników wykorzystując metodę roztworów ograniczających (do dyspozycji są próbki z roztworami wzorcowymi wykonanymi przez studentów).

8 Tab.1. Parametry pracy układu. Parametry podajnika HS Objętość fiolki Objętość próbki Temperatura termostatowania Temperatura igły Temperatura linii przesyłowej Czas termostatowania Czas podwyższonego cisnienia Czas wprowadzania próbki Czas wysunięcia igły Gaz nośny Detektor Gazy do palnika Dozownik Kapilarna kolumna chromatograficzna Długość Grubość filmu Średnica wewnętrzna Program temperaturowy 15ml 8ml C C C 10 min 2 min 0,05 min 0,5 min Hel 1,3 cm 3 /min FID; C wodór 45 cm 3 /min powietrze 450 cm 3 /min Typu: Split/splitless; C z podziałem strumienia: 1:3 SPB 20 poli(20% difenyl/80% dimetylsiloksane), Supelco 30 m 1 µm 0,25 mm Temperatura początkowa 70 0C przez 1 min, przyrost 10 0C/min do 130 0C, przyrost 20 0C/min do 180 0C przez 1,5 min całkowity czas analizy 11 min 5. Zagadnienia na kartkówkę surowce olejarskie do produkcji tłuszczów spożywczych, skład tłuszczów i ich podział proces wydobywania tłuszczów etapy rafinacji tłuszczów metody analizy fazy nadpowierzchniowej zalety i wady techniki HSA, i jej zastosowania metoda roztworów ograniczających zasada działania detektora płomieniowo-jonizującego FID 6. Literatura [1] Drozdowki B. (2002) Lipidy, w Chemia Żywności (Sikorski Z.E. red.), Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa 2002 [2] Janicki W (1998) Technika analizy fazy nadpowierzchniowej, w Fizykochemiczne metody kontroli zanieczyszczeń środowiska (Namieśnik J., Jamrógiewicz Z. red.), Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa 1998 [3] Michulec M., Wardencki W., (2004) Determination of Solvents Residues In Vegetable Oils and Pharmaceuticals by Headspace Analysis and Capilary Gas Chromatography, Chromatographia, 60 (2004), [4] Niewiadomski H., (1993), Technologia tłuszczów jadalnych, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa Wytyczne do sprawozdania W sprawozdaniu należy: opisać cel ćwiczenia i jego przebieg, podać parametry pracy układu (headspace i GC), przedstawić obliczenia dotyczące sporządzonych roztworów wzorcowych, przedstawić obliczenia i podać zawartość heksanu, benzenu i toluenu w analizowanej próbce, przedstawić wnioski, zacytować literaturę, z której korzystano przy przygotowaniu sprawozdania

Ilościowa analiza mieszaniny alkoholi techniką GC/FID

Ilościowa analiza mieszaniny alkoholi techniką GC/FID Ilościowa analiza mieszaniny alkoholi techniką GC/FID WPROWADZENIE Pojęcie chromatografii obejmuje grupę metod separacji substancji, w których występują diw siły: siła powodująca ruch cząsteczek w określonym

Bardziej szczegółowo

12 ZASAD ZIELONEJ CHEMII

12 ZASAD ZIELONEJ CHEMII Pracownia dyplomowa III rok Ochrona Środowiska Licencjat (OŚI) Ćwiczenie 3 Oznaczanie węglowodorów BTEX w glebie techniką ekstrakcji do fazy gazowej połączonej z analizą za pomocą chromatografii gazowej

Bardziej szczegółowo

Kreacja aromatów. Techniki przygotowania próbek. Identyfikacja składników. Wybór składników. Kreacja aromatu

Kreacja aromatów. Techniki przygotowania próbek. Identyfikacja składników. Wybór składników. Kreacja aromatu Kreacja aromatów Techniki przygotowania próbek Identyfikacja składników Wybór składników Kreacja aromatu Techniki przygotowania próbek Ekstrakcja do fazy ciekłej Ekstrakcja do fazy stałej Desorpcja termiczna

Bardziej szczegółowo

Analiza GC alkoholi C 1 C 5. Ćwiczenie polega na oznaczeniu składu mieszaniny ciekłych związków, w skład

Analiza GC alkoholi C 1 C 5. Ćwiczenie polega na oznaczeniu składu mieszaniny ciekłych związków, w skład Analiza GC alkoholi C 1 C 5 Ćwiczenie polega na oznaczeniu składu mieszaniny ciekłych związków, w skład której mogą wchodzić, następujące alkohole (w nawiasie podano nazwy zwyczajowe): Metanol - CH 3 OH,

Bardziej szczegółowo

Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych

Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych UNIWERSYTET GDAŃSKI WYDZIAŁ CHEMII Pracownia studencka Katedra Analizy Środowiska Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych Ćwiczenie nr 1 CHROMATOGRAFIA GAZOWA WPROWADZENIE DO TECHNIKI ORAZ ANALIZA JAKOŚCIOWA

Bardziej szczegółowo

Jakościowa i ilościowa analiza mieszaniny alkoholi techniką chromatografii gazowej

Jakościowa i ilościowa analiza mieszaniny alkoholi techniką chromatografii gazowej Jakościowa i ilościowa analiza mieszaniny alkoholi techniką chromatografii gazowej WPROWADZENIE Pojęcie chromatografii obejmuje grupę metod separacji substancji, w których występują diw siły: siła powodująca

Bardziej szczegółowo

OFERTA TEMATÓW PROJEKTÓW DYPLOMOWYCH (MAGISTERSKICH) do zrealizowania w Katedrze INŻYNIERII CHEMICZNEJ I PROCESOWEJ

OFERTA TEMATÓW PROJEKTÓW DYPLOMOWYCH (MAGISTERSKICH) do zrealizowania w Katedrze INŻYNIERII CHEMICZNEJ I PROCESOWEJ OFERTA TEMATÓW PROJEKTÓW DYPLOMOWYCH (MAGISTERSKICH) do zrealizowania w Katedrze INŻYNIERII CHEMICZNEJ I PROCESOWEJ Badania kinetyki utleniania wybranych grup związków organicznych podczas procesów oczyszczania

Bardziej szczegółowo

BADANIE ZAWARTOŚCI WIELOPIERŚCIENIOWYCH WĘGLOWODORÓW AROMATYCZNYCH (OZNACZANIE ANTRACENU W PRÓBKACH GLEBY).

BADANIE ZAWARTOŚCI WIELOPIERŚCIENIOWYCH WĘGLOWODORÓW AROMATYCZNYCH (OZNACZANIE ANTRACENU W PRÓBKACH GLEBY). BADANIE ZAWARTOŚCI WIELOPIERŚCIENIOWYCH WĘGLOWODORÓW AROMATYCZNYCH (OZNACZANIE ANTRACENU W PRÓBKACH GLEBY). Wprowadzenie: Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA) to grupa związków zawierających

Bardziej szczegółowo

TŁUSZCZE. Technologia gastronomiczna. Zespół Szkół Gospodarczych im Spytka Ligęzy w Rzeszowie

TŁUSZCZE. Technologia gastronomiczna. Zespół Szkół Gospodarczych im Spytka Ligęzy w Rzeszowie TŁUSZCZE Technologia gastronomiczna Zespół Szkół Gospodarczych im Spytka Ligęzy w Rzeszowie Materiały przygotowali: mgr inŝ. Krzysztof Matłosz mgr Sabina Walat RZESZÓW 2005 Tłuszcze to estry gliceryny

Bardziej szczegółowo

Rys. 1. Chromatogram i sposób pomiaru podstawowych wielkości chromatograficznych

Rys. 1. Chromatogram i sposób pomiaru podstawowych wielkości chromatograficznych Ćwiczenie 1 Chromatografia gazowa wprowadzenie do techniki oraz analiza jakościowa Wstęp Celem ćwiczenia jest nabycie umiejętności obsługi chromatografu gazowego oraz wykonanie analizy jakościowej za pomocą

Bardziej szczegółowo

Oznaczanie lekkich węglowodorów w powietrzu atmosferycznym

Oznaczanie lekkich węglowodorów w powietrzu atmosferycznym Ćwiczenie 3 Oznaczanie lekkich węglowodorów w powietrzu atmosferycznym Węglowodory aromatyczne w powietrzu są w przeważającej części pochodzenia antropogennego. Dlatego też ich zawartość jest dobrym wskaźnikiem

Bardziej szczegółowo

EKSTRAKCJA W ANALITYCE. Anna Leśniewicz

EKSTRAKCJA W ANALITYCE. Anna Leśniewicz EKSTRAKCJA W ANALITYCE Anna Leśniewicz definicja: ekstrakcja to proces wymiany masy w układzie wieloskładnikowym i wielofazowym polegający na przeniesieniu jednego lub więcej składników z jednej fazy do

Bardziej szczegółowo

ROZDZIELENIE OD PODSTAW czyli wszystko (?) O KOLUMNIE CHROMATOGRAFICZNEJ

ROZDZIELENIE OD PODSTAW czyli wszystko (?) O KOLUMNIE CHROMATOGRAFICZNEJ ROZDZIELENIE OD PODSTAW czyli wszystko (?) O KOLUMNIE CHROMATOGRAFICZNEJ Prof. dr hab. inż. Agata Kot-Wasik Katedra Chemii Analitycznej Wydział Chemiczny, Politechnika Gdańska agawasik@pg.gda.pl ROZDZIELENIE

Bardziej szczegółowo

Chemia środków ochrony roślin Katedra Analizy Środowiska. Instrukcja do ćwiczeń. Ćwiczenie 2

Chemia środków ochrony roślin Katedra Analizy Środowiska. Instrukcja do ćwiczeń. Ćwiczenie 2 UNIWERSYTET GDAŃSKI WYDZIAŁ CHEMII Chemia środków ochrony roślin Katedra Analizy Środowiska Instrukcja do ćwiczeń Ćwiczenie 2 Ekstrakcja pestycydów chloroorganicznych z gleby i opracowanie metody analizy

Bardziej szczegółowo

Wpływ ilości modyfikatora na współczynnik retencji w technice wysokosprawnej chromatografii cieczowej

Wpływ ilości modyfikatora na współczynnik retencji w technice wysokosprawnej chromatografii cieczowej Wpływ ilości modyfikatora na współczynnik retencji w technice wysokosprawnej chromatografii cieczowej WPROWADZENIE Wysokosprawna chromatografia cieczowa (HPLC) jest uniwersalną techniką analityczną, stosowaną

Bardziej szczegółowo

Zanieczyszczenia chemiczne

Zanieczyszczenia chemiczne Zanieczyszczenia chemiczne Zanieczyszczenia w środkach spożywczych Podstawa prawna: Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1881/2006 z dnia 19 grudnia 2006 r. ustalające najwyższe dopuszczalne poziomy niektórych

Bardziej szczegółowo

4A. Chromatografia adsorpcyjna... 1 4B. Chromatografia podziałowa... 3 4C. Adsorpcyjne oczyszczanie gazów... 5

4A. Chromatografia adsorpcyjna... 1 4B. Chromatografia podziałowa... 3 4C. Adsorpcyjne oczyszczanie gazów... 5 Wykonanie ćwiczenia 4A. Chromatografia adsorpcyjna... 1 4B. Chromatografia podziałowa... 3 4C. Adsorpcyjne oczyszczanie gazów... 5 4A. Chromatografia adsorpcyjna Stanowisko badawcze składa się z: butli

Bardziej szczegółowo

ANALITYKA PRZEMYSŁOWA I ŚRODOWISKOWA

ANALITYKA PRZEMYSŁOWA I ŚRODOWISKOWA Zakład ad Chemii Analitycznej Laboratorium Analiz Śladowych Politechniki Krakowskiej Wydział Inżynierii i Technologii Chemicznej ANALITYKA PRZEMYSŁOWA I ŚRODOWISKOWA Laboratorium Analiz Śladowych IIIp..

Bardziej szczegółowo

Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych

Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych UNIWERSYTET GDAŃSKI WYDZIAŁ CHEMII Pracownia studencka Zakład Analizy Środowiska Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych Ćwiczenie nr 1 Ekstrakcja pestycydów chloroorganicznych z gleby i opracowanie metody

Bardziej szczegółowo

WPŁYW ILOŚCI MODYFIKATORA NA WSPÓŁCZYNNIK RETENCJI W TECHNICE WYSOKOSPRAWNEJ CHROMATOGRAFII CIECZOWEJ

WPŁYW ILOŚCI MODYFIKATORA NA WSPÓŁCZYNNIK RETENCJI W TECHNICE WYSOKOSPRAWNEJ CHROMATOGRAFII CIECZOWEJ WPŁYW ILOŚCI MODYFIKATORA NA WSPÓŁCZYNNIK RETENCJI W TECHNICE WYSOKOSPRAWNEJ CHROMATOGRAFII CIECZOWEJ Wprowadzenie Wysokosprawna chromatografia cieczowa (HPLC) jest uniwersalną technika analityczną, stosowaną

Bardziej szczegółowo

OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA OLEJE I TŁUSZCZE ROŚLINNE

OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA OLEJE I TŁUSZCZE ROŚLINNE Załącznik nr 6.3 do SIWZ (dotyczy części III zamówienia) OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA OLEJE I TŁUSZCZE ROŚLINNE MARGARYNA opis wg słownika CPV kod CPV 15431000-8 indeks materiałowy JIM 1 Wstęp 1.1 Zakres

Bardziej szczegółowo

ANALIZA ŚLADOWYCH ZANIECZYSZCZEŃ ŚRODOWISKA I ROK OŚ II. OznaczanieBTEX i n-alkanów w wodzie zanieczyszczonej benzyną metodą GC/FID oraz GC/MS 1

ANALIZA ŚLADOWYCH ZANIECZYSZCZEŃ ŚRODOWISKA I ROK OŚ II. OznaczanieBTEX i n-alkanów w wodzie zanieczyszczonej benzyną metodą GC/FID oraz GC/MS 1 OznaczanieBTEX i n-alkanów w wodzie zanieczyszczonej benzyną metodą GC/FID oraz GC/MS 1 ANALIZA ŚLADOWYCH ZANIECZYSZCZEŃ ŚRODOWISKA I ROK OŚ II Ćwiczenie 5 Oznaczanie BTEX oraz n-alkanów w wodzie zanieczyszczonej

Bardziej szczegółowo

Ćw. 5 Oznaczanie węglowodorów lekkich w powietrzu atmosferycznym

Ćw. 5 Oznaczanie węglowodorów lekkich w powietrzu atmosferycznym Ćw. 5 Oznaczanie węglowodorów lekkich w powietrzu atmosferycznym Chromatografia jest metodą rozdzielania mieszanin substancji ciekłych i gazowych w oparciu o ich podział między dwie fazy: stacjonarną i

Bardziej szczegółowo

Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych

Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych UNIWERSYTET GDAŃSKI Pracownia studencka Katedry Analizy Środowiska Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych Ćwiczenie nr 2 Oznaczanie benzoesanu denatonium w skażonym alkoholu etylowym metodą wysokosprawnej

Bardziej szczegółowo

SZCZEGÓŁOWY OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA

SZCZEGÓŁOWY OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA Załącznik nr 7b do SIWZ SZCZEGÓŁOWY OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA CZĘŚĆ II - OLEJE I TŁUSZCZE ROŚLINNE 1. OLEJ RZEPAKOWY 1 Wstęp 1 Zakres Niniejszym opisem przedmiotu zmówienia objęto wymagania, metody badań

Bardziej szczegółowo

SZCZEGÓŁOWY OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA CZĘŚĆ I - OLEJE I TŁUSZCZE ROŚLINNE OLEJ RZEPAKOWY

SZCZEGÓŁOWY OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA CZĘŚĆ I - OLEJE I TŁUSZCZE ROŚLINNE OLEJ RZEPAKOWY Załącznik nr 8a do SIWZ SZCZEGÓŁOWY OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA CZĘŚĆ I - OLEJE I TŁUSZCZE ROŚLINNE OLEJ RZEPAKOWY 1 Wstęp 1 Zakres Niniejszym opisem przedmiotu zmówienia objęto wymagania, metody badań

Bardziej szczegółowo

Węgiel aktywny - Elbar Katowice - Oddział Carbon. Węgle aktywne ziarniste produkowane są z węgla drzewnego w procesie aktywacji parą wodną.

Węgiel aktywny - Elbar Katowice - Oddział Carbon. Węgle aktywne ziarniste produkowane są z węgla drzewnego w procesie aktywacji parą wodną. Węgle aktywne - Węgle aktywne do uzdatniania wody i oczyszczania ściekãłw: - {jgbox linktext:=[węgiel aktywny ziarnisty 1-4,4-8 mm ]} Węgiel aktywny ziarnisty 1-4,4-8 mm Węgle aktywne ziarniste produkowane

Bardziej szczegółowo

Agnieszka Markowska-Radomska

Agnieszka Markowska-Radomska Mechanizmy dyfuzji i fragmentacji w procesie uwalniania składnika z emulsji wielokrotnych promotor: dr hab. inż. Ewa Dłuska Plan prezentacji 1. Działalność naukowa 2. Tematyka badawcza projektu 3. Metoda

Bardziej szczegółowo

Podstawy chromatografii i technik elektromigracyjnych / Zygfryd Witkiewicz, Joanna Kałużna-Czaplińska. wyd. 5, 4 dodr. Warszawa, 2015.

Podstawy chromatografii i technik elektromigracyjnych / Zygfryd Witkiewicz, Joanna Kałużna-Czaplińska. wyd. 5, 4 dodr. Warszawa, 2015. Podstawy chromatografii i technik elektromigracyjnych / Zygfryd Witkiewicz, Joanna Kałużna-Czaplińska. wyd. 5, 4 dodr. Warszawa, 2015 Spis treści Przedmowa 11 1. Wprowadzenie 13 1.1. Krótka historia chromatografii

Bardziej szczegółowo

Laboratorium Utylizacji Odpadów (Laboratorium Badawcze Biologiczno Chemiczne)

Laboratorium Utylizacji Odpadów (Laboratorium Badawcze Biologiczno Chemiczne) Laboratorium Utylizacji Odpadów (Laboratorium Badawcze Biologiczno Chemiczne) mgr inż. Maria Sadowska mgr Katarzyna Furmanek mgr inż. Marcin Młodawski Laboratorium prowadzi prace badawcze w zakresie: Utylizacji

Bardziej szczegółowo

Pracownia Polimery i Biomateriały. Spalanie i termiczna degradacja polimerów

Pracownia Polimery i Biomateriały. Spalanie i termiczna degradacja polimerów Pracownia Polimery i Biomateriały INSTRUKCJA DO ĆWICZENIA Spalanie i termiczna degradacja polimerów Opracowała dr Hanna Wilczura-Wachnik Uniwersytet Warszawski Wydział Chemii Zakład Dydaktyczny Technologii

Bardziej szczegółowo

Spalanie i termiczna degradacja polimerów

Spalanie i termiczna degradacja polimerów Zarządzanie Środowiskiem Pracownia Powstawanie i utylizacja odpadów oraz zanieczyszczeń INSTRUKCJA DO ĆWICZENIA nr 20 Spalanie i termiczna degradacja polimerów Opracowała dr Hanna Wilczura-Wachnik Uniwersytet

Bardziej szczegółowo

Trociny, wióry, ścinki, drewno, płyta wiórowa i fornir zawierające substancje niebezpieczne 14. 03 01 82 Osady z zakładowych oczyszczalni ścieków

Trociny, wióry, ścinki, drewno, płyta wiórowa i fornir zawierające substancje niebezpieczne 14. 03 01 82 Osady z zakładowych oczyszczalni ścieków 1. 02 01 01 Osady z mycia i czyszczenia 2. 02 01 03 Odpadowa masa roślinna 3. 02 01 04 Odpady tworzyw sztucznych (z wyłączeniem opakowań) 4. 02 01 08* Odpady agrochemikaliów zawierające substancje, w tym

Bardziej szczegółowo

SZCZEGÓŁOWY OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA CZĘŚĆ 2 - OLEJE I TŁUSZCZE ROŚLINNE OLEJ RZEPAKOWY

SZCZEGÓŁOWY OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA CZĘŚĆ 2 - OLEJE I TŁUSZCZE ROŚLINNE OLEJ RZEPAKOWY Załącznik nr 8b do SIWZ SZCZEGÓŁOWY OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA CZĘŚĆ 2 - OLEJE I TŁUSZCZE ROŚLINNE OLEJ RZEPAKOWY opis wg słownika CPV kod CPV 15411100-3 1 Wstęp 1.1 Zakres Niniejszym opisem przedmiotu

Bardziej szczegółowo

Podstawy chromatografii i technik elektromigracyjnych / Zygfryd Witkiewicz, Joanna Kałużna-Czaplińska. wyd. 6-1 w PWN. Warszawa, cop.

Podstawy chromatografii i technik elektromigracyjnych / Zygfryd Witkiewicz, Joanna Kałużna-Czaplińska. wyd. 6-1 w PWN. Warszawa, cop. Podstawy chromatografii i technik elektromigracyjnych / Zygfryd Witkiewicz, Joanna Kałużna-Czaplińska. wyd. 6-1 w PWN. Warszawa, cop. 2017 Spis treści Przedmowa 11 1. Wprowadzenie 13 1.1. Krótka historia

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie nr 12 Lipidy - tłuszcze nasycone i nienasycone. Liczba jodowa, metoda Hanusa ilościowego oznaczania stopnia nienasycenia tłuszczu

Ćwiczenie nr 12 Lipidy - tłuszcze nasycone i nienasycone. Liczba jodowa, metoda Hanusa ilościowego oznaczania stopnia nienasycenia tłuszczu Ćwiczenie nr 12 Lipidy - tłuszcze nasycone i nienasycone. Liczba jodowa, metoda Hanusa ilościowego oznaczania stopnia nienasycenia tłuszczu Celem ćwiczenia jest: wykrywanie nienasyconych kwasów tłuszczowych

Bardziej szczegółowo

Fenol, o-, m- i p-krezol metoda oznaczania

Fenol, o-, m- i p-krezol metoda oznaczania mgr MAŁGORZATA POŚNIAK Centralny Instytut Ochrony Pracy Fenol, o-, m- i p-krezol metoda oznaczania Numery CAS: 108-95-2, 95-48-7, 108-39-4, 106-44-5 Fenol, o- i p-krezol są to bezbarwne, krystaliczne ciała

Bardziej szczegółowo

Jakościowe i ilościowe oznaczanie alkoholi techniką chromatografii gazowej

Jakościowe i ilościowe oznaczanie alkoholi techniką chromatografii gazowej Jakościowe i ilościowe oznaczanie alkoholi techniką chromatografii gazowej Instrukcja do ćwiczeń opracowana w Katedrze Chemii Środowiska Uniwersytetu Łódzkiego. 1. Wstęp teoretyczny Zagadnienie rozdzielania

Bardziej szczegółowo

Kurkuma Chai Latte Kurkuma Chai Latte

Kurkuma Chai Latte Kurkuma Chai Latte Kurkuma Chai Latte Wyjątkowa formuła Kurkuma Chai Latte z Energy Fruits łączy wyśmienity smak i konsystencję z wyjątkowymi właściwościami odżywczymi superfoodsów tworzących jej skład. Opracowana w 100%

Bardziej szczegółowo

Costa. Wyjdź myśleniem poza butle. ZASTOSOWANIE: RESTAURACJE, KAWIARNIE, PUBY, BARY, STOŁÓWKI, GABINETY LEKARSKIE, itp.

Costa. Wyjdź myśleniem poza butle. ZASTOSOWANIE: RESTAURACJE, KAWIARNIE, PUBY, BARY, STOŁÓWKI, GABINETY LEKARSKIE, itp. Costa Wyjdź myśleniem poza butle ZASTOSOWANIE: RESTAURACJE, KAWIARNIE, PUBY, BARY, STOŁÓWKI, GABINETY LEKARSKIE, itp. Merlin - RO system System do uzdatniania wody marki Merlin jest skrajnie nowatorskim

Bardziej szczegółowo

KARTA CHARAKTERYSTYKI

KARTA CHARAKTERYSTYKI 62 200 Gniezno, ul. Pałucka 2733 tel./fax. (061) 667 53 33 do 34 Data aktualizacji: 2009.01.12 Data wydruku: 2009.01.12 KARTA CHARAKTERYSTYKI (podstawa: Rozporządzenie MZ. Dz. U. Nr 140. poz. 1171 z dnia

Bardziej szczegółowo

Metoda analityczna oznaczania chlorku winylu uwalnianego z materiałów i wyrobów do żywności

Metoda analityczna oznaczania chlorku winylu uwalnianego z materiałów i wyrobów do żywności Załącznik nr 4 Metoda analityczna oznaczania chlorku winylu uwalnianego z materiałów i wyrobów do żywności 1. Zakres i obszar stosowania Metoda służy do urzędowej kontroli zawartości chlorku winylu uwalnianego

Bardziej szczegółowo

CHROMATOGRAFIA II 18. ANALIZA ILOŚCIOWA METODĄ KALIBRACJI

CHROMATOGRAFIA II 18. ANALIZA ILOŚCIOWA METODĄ KALIBRACJI CHROMATOGRAFIA II 18. ANALIZA ILOŚCIOWA METODĄ KALIBRACJI Wstęp Celem ćwiczenia jest ilościowe oznaczanie stężenia n-propanolu w metanolu metodą kalibracji. Metodą kalibracji oznaczamy najczęściej jeden

Bardziej szczegółowo

Uzdatnianie wody. Ozon posiada wiele zalet, które wykorzystuje się w uzdatnianiu wody. Oto najważniejsze z nich:

Uzdatnianie wody. Ozon posiada wiele zalet, które wykorzystuje się w uzdatnianiu wody. Oto najważniejsze z nich: Ozonatory Dezynfekcja wody metodą ozonowania Ozonowanie polega na przepuszczaniu przez wodę powietrza nasyconego ozonem O3 (tlenem trójatomowym). Ozon wytwarzany jest w specjalnych urządzeniach zwanych

Bardziej szczegółowo

CHROMATOGRAFIA CHROMATOGRAFIA GAZOWA

CHROMATOGRAFIA CHROMATOGRAFIA GAZOWA CHROMATOGRAFIA CHROMATOGRAFIA GAZOWA CHROMATOGRAFIA GAZOWA Chromatografia jest fizycznym sposobem rozdzielania gdzie rozdzielane składniki rozłożone są między dwiema fazami, Z których: jedna jest nieruchoma

Bardziej szczegółowo

Rola CHEMII w zapewnieniu bezpieczeństwa żywnościowego na świecie VI KONFERENCJA NAUKA BIZNES ROLNICTWO

Rola CHEMII w zapewnieniu bezpieczeństwa żywnościowego na świecie VI KONFERENCJA NAUKA BIZNES ROLNICTWO Rola CHEMII w zapewnieniu bezpieczeństwa żywnościowego na świecie VI KONFERENCJA NAUKA BIZNES ROLNICTWO 1 TRENDY W PRZEMYŚLE SPOŻYWCZYM Innowacyjność w przemyśle spożywczym Zdrowa żywność Żywność z długim

Bardziej szczegółowo

Część teoretyczna Definicje LZO:

Część teoretyczna Definicje LZO: OZNACZANIE LOTNYCH ZWIĄZKÓW ORGANICZNYCH W WODZIE Część teoretyczna Definicje LZO: 1. Program Europejski Monitoringu Środowiska: pary substancji organicznych, które w warunkach normalnych są cieczami lub

Bardziej szczegółowo

Odkrycie. Patentowanie. Opracowanie procesu chemicznego. Opracowanie procesu produkcyjnego. Aktywność Toksykologia ADME

Odkrycie. Patentowanie. Opracowanie procesu chemicznego. Opracowanie procesu produkcyjnego. Aktywność Toksykologia ADME Odkrycie Patentowanie Opracowanie procesu chemicznego Opracowanie procesu produkcyjnego Aktywność Toksykologia ADME Optymalizacja warunków reakcji Podnoszenie skali procesu Opracowanie specyfikacji produktu

Bardziej szczegółowo

ANALIZA ŚLADOWYCH ZANIECZYSZCZEŃ ŚRODOWISKA I ROK OŚ II

ANALIZA ŚLADOWYCH ZANIECZYSZCZEŃ ŚRODOWISKA I ROK OŚ II ANALIZA ŚLADOWYCH ZANIECZYSZCZEŃ ŚRODOWISKA I ROK OŚ II Ćwiczenie 1 Przygotowanie próbek do oznaczania ilościowego analitów metodami wzorca wewnętrznego, dodatku wzorca i krzywej kalibracyjnej 1. Wykonanie

Bardziej szczegółowo

Adypinian 2-dietyloheksylu

Adypinian 2-dietyloheksylu Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy 2005, nr 4(46), s. 95-100 mgr inż. ANNA JEŻEWSKA Centralny Instytut Ochrony Pracy Państwowy Instytut Badawczy 00-701 Warszawa ul. Czerniakowska 16 Adypinian 2-dietyloheksylu

Bardziej szczegółowo

Zadanie 2. Jakościowa analiza mieszaniny alkoholi techniką GC/FID

Zadanie 2. Jakościowa analiza mieszaniny alkoholi techniką GC/FID Zadanie 2. Jakościowa analiza mieszaniny alkoholi techniką GC/FID WPROWADZENIE Alkohole to związki organiczne zawierające jedną lub więcej grup hydroksylowych połączonych z atomem węgla w hybrydyzacji

Bardziej szczegółowo

ĆWICZENIE I - BIAŁKA. Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z właściwościami fizykochemicznymi białek i ich reakcjami charakterystycznymi.

ĆWICZENIE I - BIAŁKA. Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z właściwościami fizykochemicznymi białek i ich reakcjami charakterystycznymi. ĆWICZENIE I - BIAŁKA Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z właściwościami fizykochemicznymi białek i ich reakcjami charakterystycznymi. Odczynniki: - wodny 1% roztwór siarczanu(vi) miedzi(ii), - 10% wodny

Bardziej szczegółowo

Benzen metoda oznaczania

Benzen metoda oznaczania Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy 2000, R. 16, nr 3(25), s. 41-45. mgr MARIA MADEJ mgr inż. ANNA JEŻEWSKA Centralny Instytut Ochrony Pracy 00-701 Warszawa ul. Czerniakowska 16 Benzen metoda oznaczania

Bardziej szczegółowo

1,4-Dioksan metoda oznaczania

1,4-Dioksan metoda oznaczania Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy 2009, nr 1(59), s. 141 146 mgr inż. ANNA JEŻEWSKA Centralny Instytut Ochrony Pracy Państwowy Instytut Badawczy 00-701 Warszawa ul. Czerniakowska 16 1,4-Dioksan

Bardziej szczegółowo

Formularz opisu kursu (sylabus przedmiotu) na rok akademicki 2011/2010

Formularz opisu kursu (sylabus przedmiotu) na rok akademicki 2011/2010 Formularz opisu kursu (sylabus przedmiotu) na rok akademicki 2011/2010 Opis ogólny kursu: 1. Pełna nazwa przedmiotu: Metody Chromatografii... 2. Nazwa jednostki prowadzącej: Wydział Inżynierii i Technologii

Bardziej szczegółowo

Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych

Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych UNIWERSYTET GDAŃSKI WYDZIAŁ CHEMII Pracownia studencka Zakład Analizy Środowiska Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych Ćwiczenie nr 6 Wyodrębnianie i analiza terpenów ANALIZA PRODUKTÓW POCHODZENIA NATURALNEGO

Bardziej szczegółowo

(54) Sposób wydzielania zanieczyszczeń organicznych z wody

(54) Sposób wydzielania zanieczyszczeń organicznych z wody RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 175992 (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21) Numer zgłoszenia: 305151 (22) Data zgłoszenia: 23.09.1994 (51) IntCl6: C02F 1/26 (54)

Bardziej szczegółowo

Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych

Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych UNIWERSYTET GDAŃSKI WYDZIAŁ CHEMII Pracownia studencka Zakład Analizy Środowiska Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych Ćwiczenie nr 7 ANALIZA JAKOŚCIOWA W CHROMATOGRAFII GAZOWEJ INDEKSY RETENCJI Pracownia

Bardziej szczegółowo

KALIBRACJA BEZ TAJEMNIC

KALIBRACJA BEZ TAJEMNIC KALIBRACJA BEZ TAJEMNIC 1 Piotr KONIECZKA Katedra Chemii Analitycznej Wydział Chemiczny Politechnika Gdańska e-mail: piotr.konieczka@pg.gda.pl 2 S w S x C x -? C w 3 Sygnał wyjściowy detektora funkcja

Bardziej szczegółowo

SKRUBERY. Program Odor Stop

SKRUBERY. Program Odor Stop Program Odor Stop SKRUBERY PROGRAM ODOR STOP Firma oferuje różne technologie w celu zmniejszenia uciążliwości zapachowej. Firma specjalizuje się w stosowaniu takich technologii jak: bariery antyodorowe,

Bardziej szczegółowo

Noty wyjaśniające do Nomenklatury scalonej Unii Europejskiej (2018/C 7/03)

Noty wyjaśniające do Nomenklatury scalonej Unii Europejskiej (2018/C 7/03) 10.1.2018 PL Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej C 7/3 Noty wyjaśniające do Nomenklatury scalonej Unii Europejskiej (2018/C 7/03) Na podstawie art. 9 ust. 1 lit. a) rozporządzenia Rady (EWG) nr 2658/87

Bardziej szczegółowo

2.1. Charakterystyka badanego sorbentu oraz ekstrahentów

2.1. Charakterystyka badanego sorbentu oraz ekstrahentów BADANIA PROCESU SORPCJI JONÓW ZŁOTA(III), PLATYNY(IV) I PALLADU(II) Z ROZTWORÓW CHLORKOWYCH ORAZ MIESZANINY JONÓW NA SORBENCIE DOWEX OPTIPORE L493 IMPREGNOWANYM CYANEXEM 31 Grzegorz Wójcik, Zbigniew Hubicki,

Bardziej szczegółowo

Polskie Normy opracowane przez Komitet Techniczny nr 277 ds. Gazownictwa

Polskie Normy opracowane przez Komitet Techniczny nr 277 ds. Gazownictwa Polskie Normy opracowane przez Komitet Techniczny nr 277 ds. Gazownictwa Podkomitet ds. Przesyłu Paliw Gazowych 1. 334+A1:2011 Reduktory ciśnienia gazu dla ciśnień wejściowych do 100 bar 2. 1594:2014-02

Bardziej szczegółowo

KALIBRACJA. ważny etap procedury analitycznej. Dr hab. inż. Piotr KONIECZKA

KALIBRACJA. ważny etap procedury analitycznej. Dr hab. inż. Piotr KONIECZKA KALIBRAJA ważny etap procedury analitycznej 1 Dr hab. inż. Piotr KONIEZKA Katedra hemii Analitycznej Wydział hemiczny Politechnika Gdańska ul. G. Narutowicza 11/12 8-233 GDAŃK e-mail: piotr.konieczka@pg.gda.pl

Bardziej szczegółowo

POLITECHNIKA GDAŃSKA

POLITECHNIKA GDAŃSKA POLITECHNIKA GDAŃSKA WYDZIAŁ CHEMICZNY KATEDRA INŻYNIERII PROCESOWEJ I TECHNOLOGII CHEMICZNEJ TECHNOLOGIA CHEMICZNA Zasada najlepszego wykorzystania potencjału: ocena siły napędowej i wpływu zwilżania

Bardziej szczegółowo

INSPEKTORAT WSPARCIA SIŁ ZBROJNYCH

INSPEKTORAT WSPARCIA SIŁ ZBROJNYCH Załącznik nr 1 INSPEKTORAT WSPARCIA SIŁ ZBROJNYCH SZEFOSTWO SŁUŻBY ŻYWNOŚCIOWEJ OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA MARGARYNA opis wg słownika CPV kod CPV 15431000-8 indeks materiałowy JIM 8945PL0001824 opracował:

Bardziej szczegółowo

Klasyfikacja procesów membranowych. Magdalena Bielecka Agnieszka Janus

Klasyfikacja procesów membranowych. Magdalena Bielecka Agnieszka Janus Klasyfikacja procesów membranowych Magdalena Bielecka Agnieszka Janus 1 Co to jest membrana Jest granica pozwalająca na kontrolowany transport jednego lub wielu składników z mieszanin ciał stałych, ciekłych

Bardziej szczegółowo

Zadanie nr 13 INSPEKTORAT WSPARCIA SIŁ ZBROJNYCH SZEFOSTWO SŁUŻBY ŻYWNOŚCIOWEJ OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA OLEJ RZEPAKOWY

Zadanie nr 13 INSPEKTORAT WSPARCIA SIŁ ZBROJNYCH SZEFOSTWO SŁUŻBY ŻYWNOŚCIOWEJ OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA OLEJ RZEPAKOWY Zadanie nr 13 Załącznik 14 INSPEKTORAT WSPARCIA SIŁ ZBROJNYCH SZEFOSTWO SŁUŻBY ŻYWNOŚCIOWEJ OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA OLEJ RZEPAKOWY opis wg słownika CPV kod CPV 15411100-3 indeks materiałowy JIM 8945PL0003357

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie 2: Właściwości osmotyczne koloidalnych roztworów biopolimerów.

Ćwiczenie 2: Właściwości osmotyczne koloidalnych roztworów biopolimerów. 1. Część teoretyczna Właściwości koligatywne Zjawiska osmotyczne związane są z równowagą w układach dwu- lub więcej składnikowych, przy czym dotyczy roztworów substancji nielotnych (soli, polisacharydów,

Bardziej szczegółowo

(86) Data i numer zgłoszenia międzynarodowego: , PCT/AT01/ (87) Data i numer publikacji zgłoszenia międzynarodowego:

(86) Data i numer zgłoszenia międzynarodowego: , PCT/AT01/ (87) Data i numer publikacji zgłoszenia międzynarodowego: RZECZPOSPOLITA POLSKA Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 206658 (21) Numer zgłoszenia: 355294 (22) Data zgłoszenia: 05.10.2001 (86) Data i numer zgłoszenia międzynarodowego:

Bardziej szczegółowo

PLAN STUDIÓW NR VI. STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA (3,5-letnie inżynierskie)

PLAN STUDIÓW NR VI. STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA (3,5-letnie inżynierskie) Pozycja WYDZIAŁ TECHNOLOGII I INŻYNIERII CHEMICZNEJ TECHNOLOGIA PROCESÓW CHEMICZNYCH 2. BIOTECHNOLOGIA PRZEMYSŁOWA 3. ANALITYKA CHEMICZNA I SPOŻYWCZA 4. CHEMIA I TECHNOLOGIA KOSMETYKÓW w tym I II V godzin

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie nr 3. Ekstrakcja lotnych związków chloroorganicznych z wody techniką SPME (solid phase micro-extraction)

Ćwiczenie nr 3. Ekstrakcja lotnych związków chloroorganicznych z wody techniką SPME (solid phase micro-extraction) Ćwiczenie nr 3 Ekstrakcja lotnych związków chloroorganicznych z wody techniką SPME (solid phase micro-extraction) Wprowadzenie: Mikroekstrakcja do fazy stacjonarnej (z ang. Solid-Phase Micro Extraction)

Bardziej szczegółowo

OZNACZENIE JAKOŚCIOWE I ILOŚCIOWE w HPLC

OZNACZENIE JAKOŚCIOWE I ILOŚCIOWE w HPLC OZNACZENIE JAKOŚCIOWE I ILOŚCIOWE w HPLC prof. Marian Kamiński Wydział Chemiczny, Politechnika Gdańska CEL Celem rozdzielania mieszaniny substancji na poszczególne składniki, bądź rozdzielenia tylko wybranych

Bardziej szczegółowo

PLAN STUDIÓW NR II PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI POZIOM STUDIÓW: STUDIA DRUGIEGO STOPNIA (1,5-roczne magisterskie) FORMA STUDIÓW:

PLAN STUDIÓW NR II PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI POZIOM STUDIÓW: STUDIA DRUGIEGO STOPNIA (1,5-roczne magisterskie) FORMA STUDIÓW: UNIWERSYTET TECHNOLOGICZNO-PRZYRODNICZY 1.TECHNOLOGIA PROCESÓW CHEMICZNYCH 2. BIOTECHNOLOGIA PRZEMYSŁOWA 3. ANALITYKA CHEMICZNA I SPOŻYWCZA 4. NOWOCZESNE TECHNOLOGIE MATERIAŁOWE godzin tygodniowo (semestr

Bardziej szczegółowo

KARTA CHARAKTERYSTYKI PREPARATU. PAZNOKCI i SKÓREK 75ml

KARTA CHARAKTERYSTYKI PREPARATU. PAZNOKCI i SKÓREK 75ml Data wydania 06042008 OLIWKA ODŻYWCZA DO PIELĘGNACJI PAZNOKCI i SKÓREK 75ml Strona 1/4 1. Identyfikacja substancji / preparatu Oliwka do pielęgnacji paznokci 2. Skład i informacja o składnikach. Mieszanina

Bardziej szczegółowo

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 25 lipca 2007 r. w sprawie sposobu znakowania żywności wartością odżywczą 2)

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 25 lipca 2007 r. w sprawie sposobu znakowania żywności wartością odżywczą 2) Dz.U.07.137.967 2010.01.22 zm. Dz.U.2010.9.63 1 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 25 lipca 2007 r. w sprawie sposobu znakowania żywności wartością odżywczą 2) (Dz. U. z dnia 31 lipca 2007 r.) Na

Bardziej szczegółowo

2-Metylonaftalen. metoda oznaczania UWAGI WSTĘPNE

2-Metylonaftalen. metoda oznaczania UWAGI WSTĘPNE Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy 2005, nr 4(46), s. 119-124 mgr inż. ANNA JEŻEWSKA Centralny Instytut Ochrony Pracy Państwowy Instytut Badawczy 00-701 Warszawa ul. Czerniakowska 16 2-Metylonaftalen

Bardziej szczegółowo

Paration metylowy metoda oznaczania

Paration metylowy metoda oznaczania Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy 2004, nr 4(42), s. 81-86 dr TERESA NAZIMEK Instytut Medycyny Wsi im. Witolda Chodźki 20-950 Lublin ul. Jaczewskiego 2 Paration metylowy metoda oznaczania Numer

Bardziej szczegółowo

PODSTAWY CHROMATOGRAFII GAZOWEJ

PODSTAWY CHROMATOGRAFII GAZOWEJ Politechnika Gdańska Wydział Chemiczny Katedra Chemii Analitycznej ĆWICZENIE LABORATORYJNE PODSTAWY CHROMATOGRAFII GAZOWEJ Opracowała: dr Lidia Wolska ZAKRES WYMAGANEGO MATERIAŁU: 1. Chromatografia: definicja,

Bardziej szczegółowo

WYKRYWANIE ZANIECZYSZCZEŃ WODY POWIERZA I GLEBY

WYKRYWANIE ZANIECZYSZCZEŃ WODY POWIERZA I GLEBY WYKRYWANIE ZANIECZYSZCZEŃ WODY POWIERZA I GLEBY Instrukcja przygotowana w Pracowni Dydaktyki Chemii Zakładu Fizykochemii Roztworów. 1. Zanieczyszczenie wody. Polska nie należy do krajów posiadających znaczne

Bardziej szczegółowo

Czynniki alternatywne - przyszłość chłodnictwa? Dr hab. inż. Artur Rusowicz Instytut Techniki Cieplnej Politechnika Warszawska

Czynniki alternatywne - przyszłość chłodnictwa? Dr hab. inż. Artur Rusowicz Instytut Techniki Cieplnej Politechnika Warszawska Czynniki alternatywne - przyszłość chłodnictwa? Dr hab. inż. Artur Rusowicz Instytut Techniki Cieplnej Politechnika Warszawska Wpływ na środowisko: ODP (ang. Ozone Depletion Potential) - potencjał niszczenia

Bardziej szczegółowo

KARTA DEKLARACJI UDZIAŁU W ILC 2017

KARTA DEKLARACJI UDZIAŁU W ILC 2017 KARTA DEKLARACJI UDZIAŁU W ILC 2017 Deklaracja ta nie stanowi zamówienia usługi, jest jedynie deklaracją chęci wzięcia udziału w proponowanych porównaniach ILC. Gdy zbierze się wystarczająca liczba laboratoriów,

Bardziej szczegółowo

Nauczycielski plan dydaktyczny z chemii klasa: 1 LO, I ZS, 2 TA, 2 TŻ1, 2 TŻ2, 2 TŻR, 2 TI,2 TE1, 2 TE2, zakres podstawowy

Nauczycielski plan dydaktyczny z chemii klasa: 1 LO, I ZS, 2 TA, 2 TŻ1, 2 TŻ2, 2 TŻR, 2 TI,2 TE1, 2 TE2, zakres podstawowy Nauczycielski plan dydaktyczny z chemii klasa: 1 LO, I ZS, 2 TA, 2 TŻ1, 2 TŻ2, 2 TŻR, 2 TI,2 TE1, 2 TE2, zakres podstawowy Temat lekcji Treści nauczania 1. Zapoznanie z przedmiotowym systemem oceniania

Bardziej szczegółowo

Wymagania weterynaryjne dla mleka i produktów mlecznych

Wymagania weterynaryjne dla mleka i produktów mlecznych Wymagania weterynaryjne dla mleka i produktów mlecznych Rozporządzenie MRiRW z dnia 18 sierpnia 2004 r. w sprawie wymagań weterynaryjnych dla mleka i produktów mlecznych Rozporządzenie MRiRW z dnia 18

Bardziej szczegółowo

4-Metylopent-3-en-2-on

4-Metylopent-3-en-2-on Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy 2007, nr4(54), s. 79 84 mgr inż. ANNA JEŻEWSKA Centralny Instytut Ochrony Pracy Państwowy Instytut Badawczy 00-701 Warszawa ul. Czerniakowska 16 4-Metylopent-3-en-2-on

Bardziej szczegółowo

Identyfikacja węglowodorów aromatycznych techniką GC-MS

Identyfikacja węglowodorów aromatycznych techniką GC-MS Identyfikacja węglowodorów aromatycznych techniką GC-MS Instrukcja do ćwiczeń opracowana w Katedrze Chemii Środowiska Uniwersytetu Łódzkiego. 1.Wstęp teoretyczny Zagadnienie rozdzielania mieszanin związków

Bardziej szczegółowo

10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA

10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA 10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA 10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. Należy spożywać produkty z różnych grup żywności (dbać o urozmaicenie posiłków) Kontroluj masę ciała (dbaj o zachowanie

Bardziej szczegółowo

Pracownia Polimery i Biomateriały

Pracownia Polimery i Biomateriały Pracownia Polimery i Biomateriały INSTRUKCJA DO ĆWICZENIA Spalanie i termiczna degradacja polimerów Część II Opracowała dr Hanna Wilczura-Wachnik Uniwersytet Warszawski Wydział Chemii Zakład Dydaktyczny

Bardziej szczegółowo

V Kongres Browarników, października 2015, Ustroń

V Kongres Browarników, października 2015, Ustroń V Kongres Browarników, 14-16 października 2015, Ustroń Państwowa Wyższa Szkoła Informatyki I Przedsiębiorczości w Łomży Instytut Technologii Żywności I Gastronomii Profil związków lotnych w piwach z dodatkiem

Bardziej szczegółowo

Napój likopenowy Jabłkowo-Brzoskwiniowy

Napój likopenowy Jabłkowo-Brzoskwiniowy Napoje likopenowe > Model : 624 Producent : Cinna Napój likopenowy o smaku Jabłkowo - Brzoskwiniowym Napój likopenowy LycoLife produkowany jest z naturalnych surowców na bazie wody głębinowej z dodatkiem

Bardziej szczegółowo

OFERTA TEMATÓW PROJEKTÓW DYPLOMOWYCH (INŻYNIERSKICH) do zrealizowania w Katedrze INŻYNIERII CHEMICZNEJ I PROCESOWEJ

OFERTA TEMATÓW PROJEKTÓW DYPLOMOWYCH (INŻYNIERSKICH) do zrealizowania w Katedrze INŻYNIERII CHEMICZNEJ I PROCESOWEJ OFERTA TEMATÓW PROJEKTÓW DYPLOMOWYCH (INŻYNIERSKICH) do zrealizowania w Katedrze INŻYNIERII CHEMICZNEJ I PROCESOWEJ Strona 1 z 37 Sposoby rozbijania emulsji Oczyszczanie ścieków jest istotnym elementem

Bardziej szczegółowo

Disulfid allilowo-propylowy

Disulfid allilowo-propylowy Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy 2007, nr 4(54), s. 57 62 mgr inż. ANNA JEŻEWSKA Centralny Instytut Ochrony Pracy Państwowy Instytut Badawczy 00-701 Warszawa ul. Czerniakowska 16 Disulfid allilowo-propylowy

Bardziej szczegółowo

Efekty kształcenia dla kierunku studiów technologia żywności i żywienie człowieka i ich odniesienie do efektów obszarowych

Efekty kształcenia dla kierunku studiów technologia żywności i żywienie człowieka i ich odniesienie do efektów obszarowych Załącznik do uchwały nr 394/2012 Senatu UP Efekty kształcenia dla kierunku studiów technologia żywności i żywienie człowieka i ich odniesienie do efektów obszarowych Wydział prowadzący kierunek: Wydział

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie 4 Suszenie rozpyłowe

Ćwiczenie 4 Suszenie rozpyłowe Ćwiczenie 4 Suszenie rozpyłowe Wstęp Suszenie rozpyłowe jest to proces, w wyniku którego, z wyjściowego płynnego surowca (roztworu lub zawiesiny), powstaje produkt w postaci proszku. Suszenie rozpyłowe

Bardziej szczegółowo

TECHNOLOGIA ŻYWNOŚCI CZ. 1 PODSTAWY TECHNOLOGII ŻYWNOŚCI

TECHNOLOGIA ŻYWNOŚCI CZ. 1 PODSTAWY TECHNOLOGII ŻYWNOŚCI TECHNOLOGIA ŻYWNOŚCI CZ. 1 PODSTAWY TECHNOLOGII ŻYWNOŚCI Praca zbiorowa pod red. Ewy Czarnieckiej-Skubina SPIS TREŚCI Rozdział 1. Wiadomości wstępne 1.1. Definicja i zakres pojęcia technologia 1.2. Podstawowe

Bardziej szczegółowo

2-Toliloamina metoda oznaczania

2-Toliloamina metoda oznaczania mgr inż. ANNA JEŻEWSKA Centralny Instytut Ochrony Pracy Państwowy Instytut Badawczy 00-701 Warszawa ul. Czerniakowska 16 Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy 2007, nr 4(54), s.91 96 2-Toliloamina metoda

Bardziej szczegółowo

Wymagania na poszczególne oceny z chemii w klasie III VII. Węgiel i jego związki z wodorem

Wymagania na poszczególne oceny z chemii w klasie III VII. Węgiel i jego związki z wodorem Wymagania na poszczególne oceny z chemii w klasie III VII. Węgiel i jego związki z wodorem 1 Uczeń: wyjaśnia, czym zajmuje się chemiaorganiczna (2) definiuje pojęcie węglowodory (2) wymienia naturalne

Bardziej szczegółowo

Podstawy szybkiej chromatografii gazowej

Podstawy szybkiej chromatografii gazowej Podstawy szybkiej chromatografii gazowej Katarzyna Pokajewicz sigma-aldrich.com Fast GC W fast GC manipuluje się parametrami kolumny i aparatu w celu skrócenia czasu analizy przy zachowaniu dobrej rozdzielczości

Bardziej szczegółowo

Projekt Bądźmy zdrowi wiemy, więc działamy. ETYKIETA - źródło informacji o produkcie

Projekt Bądźmy zdrowi wiemy, więc działamy. ETYKIETA - źródło informacji o produkcie Projekt Bądźmy zdrowi wiemy, więc działamy ETYKIETA - źródło informacji o produkcie Zgodnie z polskim ustawodawstwem etykieta produktu spożywczego powinna mieć napisy w języku polskim, umieszczone w sposób

Bardziej szczegółowo

Konwersja biomasy do paliw płynnych. Andrzej Myczko. Instytut Technologiczno Przyrodniczy

Konwersja biomasy do paliw płynnych. Andrzej Myczko. Instytut Technologiczno Przyrodniczy Konwersja biomasy do paliw płynnych Andrzej Myczko Instytut Technologiczno Przyrodniczy Biopaliwa W biomasie i produktach jej rozkładu zawarta jest energia słoneczna. W wyniku jej: spalania, fermentacji

Bardziej szczegółowo