OCENA EFEKTYWNO CI TRANSMISJI IP W WARUNKACH RZECZYWISTYCH Z WYKORZYSTANIEM W SKOPASMOWEJ RADIOSTACJI VHF

Transkrypt

1 Janusz Romanik Robert Urban Edward Golan Adam Kra niewski Paweł Skar y ski Wojskowy Instytut Ł czno ci, ul. Warszawska 22A, Zegrze Południowe {e.golan, a.krasniewski, j.romanik, p.skarzynski, r.urban}@wil.waw.pl OCENA EFEKTYWNO CI TRANSMISJI IP W WARUNKACH RZECZYWISTYCH Z WYKORZYSTANIEM W SKOPASMOWEJ RADIOSTACJI VHF Streszczenie: W referacie przedstawiono ocen wydajno ci transmisji IP w w skopasmowych sieciach pola walki bazuj cych na radiostacjach RRC 9310AP. Na podstawie przeprowadzonych w warunkach rzeczywistych pomiarów dokonano oceny wła ciwo ci kanału VHF, wyznaczono bitow stop bł dów (ang. Bit Error Rate) oraz oszacowano przepływno dost pn dla u ytkownika w funkcji odległoci. Badania przeprowadzono dla dwóch trybów pracy radiostacji RRC 9310AP, IP PAS i IP MUX, umo liwiaj - cych transmisj danych z wykorzystaniem protokołu IP. 1. WST P Skuteczno prowadzonych współcze nie operacji wojskowych w du ej mierze zale y od dostarczenia dowódcom aktualnych informacji o poło eniu sił własnych (ang. BFT Blue Force Tracking) i przeciwnika (ang. RFT Red Force Tracking). Od kilku lat du e nadzieje wi e si z wprowadzeniem radiostacji IP na szczeblu taktycznym (ang. Tactical Internet) [1,11]. Pierwszym krokiem w stron zastosowania protokołu IP w sieciach wojskowych jest wykorzystanie obecnie eksploatowanych urz dze, w których zaimplementowano stos protokołów TCP/IP i zł cze Ethernet 100BaseTX. Przykładem takiego urz dzenia jest radiostacja RRC 9310AP firmy Radmor, która znajduje si na wyposa eniu Wojsk L dowych. Radiostacja ta pracuje w kanale w skopasmowym, który ogranicza mo liwo ci transmisyjne, ale oferuje du y zasi g oraz wysok odporno na zakłócenia. Zgodnie z deklaracj producenta radiostacja zapewnia pr dko transmisji danych do 19,2 kbit/s w korzystnych warunkach propagacyjnych [2,3]. Zastosowanie najnowszego oprogramowania umo liwia skonfigurowanie radiostacji do pracy w sieci IP. Powstaje jednak uzasadnione pytanie, jaka jest rzeczywista efektywno transmisji pakietów IP w w skopasmowych kanałach simpleksowych. Zaprezentowane w [1] wyniki pomiarów laboratoryjnych dały cz ciow odpowied na tak postawione pytanie. Jednak, ze wzgl - du na fakt, e pomiary te były wykonane z wykorzystaniem modelu kanału AWGN (ang. Additive white Gaussian noise), nie odzwierciedlały one zjawisk zwi zanych z propagacj fal radiowych, które mog mie istotny wpływ na efektywno przesyłania danych w sieci radiowej. W zwi zku z tym, w toku prowadzonych prac, wykonano pomiary w warunkach rzeczywistych, których wyniki pokazuj realne mo liwo ci wykorzystania tego typu radiostacji pracuj cych w oparciu o protokół IP (ang. Internet Protocol). Niniejszy referat przedstawia ocen efektywno ci transmisji IP w sieci w skopasmowej. Badania zostały przeprowadzone dla obydwóch trybów pracy radiostacji RRC 9310A, umo liwiaj cych transmisj danych z wykorzystaniem protokołu IP. W dalszej cz ci referat jest zorganizowany w nast puj cy sposób. W rozdziale 2. omówiono wła ciwo ci kanału radiowego VHF (ang. Very High Frequency). Rozdział 3. przedstawia problemy zwi zane z transmisj IP w sieciach w skopasmowych. W rozdziale 4. opisano tryby transmisji IP charakterystyczne dla radiostacji RRC 9310AP. Rozdział 5. zawiera scenariusze i zało e- nia badawcze. Wyniki bada zawarto w rozdziale 6., natomiast podsumowanie w rozdziale 7. W rozdziale 8. przedstawiono kierunki dalszych prac. 2. WŁA CIWO CI KANAŁU RADIOWEGO VHF Zasadnicze pomiary efektywno ci transmisji IP w sieci w skopasmowej VHF poprzedzono badaniami wła ciwo ci kanału radiowego, które przeprowadzono przy wykorzystaniu radiostacji z rodziny F@stnet (RRC 9210 i RRC 9310AP). Rozwa any kanał radiowy VHF ograniczony był do zakresu cz stotliwo ci (30 MHz 88 MHz) dedykowanego dla wojsk l dowych. Kanał radiowy podlega gwałtownym zmianom, które zachodz w sposób losowy. Na skutek odbi od przeszkód terenowych sygnał dociera do odbiornika po wielu cie kach. Efektem tego zjawiska s fluktuacje amplitudy i fazy odbieranego sygnału, nazywane zanikami wielodrogowymi (ang. Multipath Fading). Kanał w skopasmowy VHF charakteryzuje si wyst powaniem zaników wolnych i nieselektywnych cz - stotliwo ciowo (tzw. zaniki płaskie) [4,5]. Zaniki wolne, podobnie jak zaniki płaskie, nie zniekształcaj transmitowanego symbolu, ale wpływaj na wielko powstaj - cych paczek bł dów [6,7]. Czas trwania i poziom zaniku maj bezpo redni wpływ na rozmiar powstałej paczki bł dów, który nie da si okre li jedynie na podstawie znajomo ci bitowej stopy bł dów BER (ang. Bit Error Rate). Ze wzgl du na wła ciwo ci kanałów radiowych oraz mobilno urz dze nadawczo-odbiorczych, długoci paczek bł dów mog by ró ne, co ma istotny wpływ na skuteczno poprawy jako ci transmisji przy zastosowaniu okre lonych kodów korekcyjnych. Podczas bada zebrano wyniki, które posłu yły mi dzy innymi do wyznaczenia rozkładów bł dów w odebranych sekwencjach danych. Na podstawie tych PRZEGL D TELEKOMUNIKACYJNY * ROCZNIK LXXXVI * i WIADOMO CI TELEKOMUNIKACYJNE * ROCZNIK LXXXII * nr 8-9/

2 rozkładów mo na oceni zakres grupowania si bł dów, które powstaj w radiowym kanale transmisji [7]. Na Rys. 1. przedstawiono przykładowe charakterystyki rozkładu bł dów kanału fizycznego VHF dla ró nych warto ci BER. S to wagowe widma bł dów (WWB) zdefiniowane jako zespół liczb P N (m); m=0,1,...,n b d - cych prawdopodobie stwami wyst pienia dokładnie m bł dów w blokach danych o długo ci N. Rys. 1. WWB dla kanału fizycznego UKF dla ró nych warto ci BER i bloku o długo ci N=60 Z przedstawionych wykresów wida, e rozkład bł dów zmienia si wraz ze wzrostem bitowej stopy bł dów. Pojawia si coraz wi cej bloków z du ilo ci bł dów, a maleje liczba bloków bezbł dnych. Wi kszo znanych metod kodowania kanałowego jest przystosowana i uzyskuje najlepsze wyniki, gdy kanał transmisji danych generuje bł dy nieskorelowane. W przypadku, gdy bł dy s lokalnie zgrupowane, w niektórych słowach kodowych mo e pojawi si wi cej bł dów ni wybrany kod korekcyjny mo e skorygowa, a miejscami liczba bł dów mo e by niewielka. Stosowane s ró ne metody przeciwdziałaj ce tego typu zjawiskom takie jak odbiór zbiorczy, korekcja charakterystyk kanału. Stosunkowo prost w realizacji i efektywn technik jest przeplot w poł czeniu z kodowaniem kanałowym [8]. Z uwagi na fakt, e ł cze radiowe podlega ci głym zmianom, du e znaczenie na efektywno transmisji ma implementacja algorytmu adaptacyjnego doboru kodu korekcyjnego, co znalazło potwierdzenie w uzyskanych wynikach dla trybu IP PAS badanych radiostacji. 3. TRANSMISJA IP W SIECIACH W SKOPASMOWYCH Z punktu widzenia eksploatatorów systemu istotne znaczenie ma wiedza na temat praktycznych mo liwo ci transmisyjnych i zasad konfiguracji urz dze, uwzgl d- niaj cych wpływ kanału w skopasmowego [1]. W literaturze wiele miejsca po wi cono szerokopasmowym sieciom bezprzewodowym, dostrzegaj c wiele czynników warunkuj cych efektywn prac, które mog mie istotniejsze znaczenie w przypadku w skopasmowych kanałów transmisyjnych [4,5,10]. Nale y w ród nich wymieni narzut informacyjny wynikaj cy z przesyłania danych z warstwy aplikacji poprzez kompletny stos protokołów IP. W konsekwencji, podczas transportowania pakietu przez poszczególne warstwy s dodawane kolejne nagłówki i w rezultacie znacz co wzrasta rozmiar przesyłanych danych. W warstwie fizycznej, oprócz danych u ytkowych, przesyłane s dodatkowe dane synchronizacyjne, steruj ce i inne, co powoduje, e kanał transmisyjny musi by współdzielony. Dodatkowo, w warstwie fizycznej stosowane s ramki zarz dzaj ce i steruj ce, np. RTS (ang. Request to Send), CTS (ang. Clear to Send) lub ACK (ang. Acknowledgement), które równie ograniczaj mo liwo ci kanału transmisyjnego [3]. St d te oszacowanie efektywno ci transmisji IP w sieci w skopasmowej jest problemem istotnym i aktualnym. Kolejne zagadnienie dotyczy dostosowania rozmiaru pakietów do wielko ci ramek transmitowanych w warstwie fizycznej. Je li rozwa ana jest transmisja TCP (ang. Transmission Control Protocol), wówczas pakiety IP maj rozmiar kilkuset bajtów. W warstwie fizycznej dane o takim rozmiarze musz by poddane procesowi fragmentacji i przesyłania w kilku ramkach warstwy fizycznej. Ma to zasadniczy wpływ na opó nienia transmisji, szczególnie w sytuacji powstawania bł - dów i konieczno ci retransmisji poszczególnych ramek. Ponadto, jednym z krytycznych parametrów protokołu TCP jest okres Timeout, po którym powinny nast pi potwierdzenia w warstwie transportowej. Warto tego parametru powinna by dostosowana do specyfiki w - skopasmowego kanału transmisyjnego, co nie zostało dotychczas zbadane z u yciem radiostacji w skopasmowej. Bior c pod uwag zasygnalizowane wy ej problemy celowe staje si przeprowadzenie szczegółowych testów radiostacji VHF pod k tem jej mo liwo ci transmisyjnych. Wyniki testów powinny stanowi podstaw do oceny efektywno ci transmisji IP w rzeczywistych warunkach. Uzyskane wyniki dostarcz niezb dnych informacji do opracowania zasad konfiguracji radiostacji i całej sieci, oszacowania typowych przepływno ci dla zadanych odległo ci oraz zakresu usług mo liwych do realizacji. 4. RADIOSTACJE RODZINY F@STNET Rodzina radiostacji F@stnet składa si z radiostacji RRC 9210 pracuj cej z maksymaln moc 10 W oraz z wersji pokładowej RRC 9310AP o mocy wyj ciowej 50 W. Radiostacje te wyposa one s w karty sieciowe umo liwiaj ce transmisje pakietowe w kanale w skopasmowym 25 khz z pr dko ci do 19,2 kbit/s. Sterowanie i monitorowanie radiostacji odbywa si z wykorzystaniem protokołu SNMP (ang. Simple Network Management Protocol). Implementacja najnowszej wersji oprogramowania radiostacji wprowadza szereg nowych rozwi za zwi zanych z wykorzystaniem urz dze do pracy z protokołem IP. Radiostacja RRC 9310AP zapewnia dwa tryby pracy IP [9]: - IP MUX (jednoczesna transmisja mowy i danych), - IP PAS (wył cznie transmisja danych) Tryb IP MUX W trybie IP MUX oferowana jest transmisja danych z pr dko ci do 4,8 kbit/s, która odbywa si w PRZEGL D TELEKOMUNIKACYJNY * ROCZNIK LXXXVI * i WIADOMO CI TELEKOMUNIKACYJNE * ROCZNIK LXXXII * nr 8-9/

3 sposób simpleksowy lub w trybie wyzwalanego TDMA (ang. Time Division Multiple Access). Synchronizacja pracy hopingowej odbywa si z wykorzystaniem radiostacji pełni cej w sieci funkcj NCS (ang. Net Control Station). Podstawowa metoda synchronizacji zakłada jednak wykorzystanie odbiornika GPS (ang. Global Positioning System). Przej cie radiostacji do pracy w trybie IP MUX inicjowane jest przez radiostacj główn NCS. W dowolnym momencie mo liwe jest dodanie i usuwanie radiostacji z sieci, co odbywa si poprzez odpowiedni komend z radiostacji NCS. Liczba radiostacji w sieci mo e pozosta niezmieniona w porównaniu z trybem CNR (ang. Combat Net Radio), ale tylko maksymalnie do 32 mo e pracowa w trybie mowa/dane, pozostałe tylko w trybie z transmisj mowy. W najnowszej wersji oprogramowania firmowego radiostacji zapewniona jest automatyczna zmiana (rozesłanie) tras routingu po rekonfiguracji sieci radiowej. Rys. 2. Radiostacje RRC 9310AP pracuj ce w trybie IP MUX 4.2. Tryb IP PAS Tryb IP PAS jest przewidziany wył cznie do transmisji danych z pr dko ciami do 19,2 kbit/s. Synchronizacja pracy hoppingowej odbywa si w sposób rozproszony, nie wymaga sygnału z radiostacji NCS (w sieci nie istnieje stacja nadrz dna). Mo liwa jest retransmisja danych z u yciem maksymalnie 5 prz seł. Pojedyncza radiostacja pracuje wówczas jako retransmiter (Rys. 2.). Dzi ki takim mo liwo ciom uzyskuje si znaczne powi kszenie zasi gu sieci, aczkolwiek nale y liczy si z istotnym wzrostem opó nie przesyłanych danych tryb dedykowany do transmisji danych niewra liwych na opó nienia. Rys. 3. Radiostacje RRC 9310AP pracuj ce w trybie IP PAS Maksymalna liczba radiostacji w sieci radiowej pracuj cej w trybie IP PAS jest ograniczona do 32. Ka da radiostacja w sieci w sposób automatyczny aktualizuje dane dotycz ce topologii sieci, do której nale y ( zna swoje otoczenie). W przypadku braku ł czno ci bezporedniej, automatycznie nawi zywana jest ł czno z inn radiostacj w sieci. 5. SCENARIUSZ BADAWCZY Celem przeprowadzonych testów było okre lenie przepływno ci zapewnianej u ytkownikowi podczas transmisji pakietów IP z wykorzystaniem radiostacji RRC 9310AP. Testy zostały przeprowadzone dla obydwóch trybów pracy, opisanych w rozdziale 4, wykorzystuj cych cz stotliwo ci z zakresu MHz. Do testów u yto dwóch radiostacji w konfiguracji punkt-punkt z doł czonymi terminalami u ytkownika (Rys. 4.). Podczas pracy w trybie IP PAS radiostacje w sposób adaptacyjny dobierały pr dko transmisji oraz rodzaj kodowania korekcyjnego. W trybie IP MUX pr dko transmisji z jak pracowały radiostacje była ustawiana przez u ytkownika i była ona stała przez cały okres poł czenia, niezale nie od warunków jakie panowały w kanale transmisyjnym. Pierwszy etap testów polegał na pomiarze charakterystyki BER w kanale radiowym w funkcji odległo ci. Pomiary wykonano w terenie otwartym, płaskim o niewielkim zalesieniu i bez wysokich przeszkód. Obydwie radiostacje były umieszczone na pojazdach o zabudowie specjalnej, a anteny zainstalowano na dachu ka dego z nich na wysoko ci około 3 m. Pomiar warto ci BER został wykonany z wykorzystaniem dedykowanego sprz tu składaj cego si generatora ci gów binarnych oraz analizatora ci gów. Odebrane dane binarne zostały porównane ze znan sekwencj generowan po stronie nadawczej. Na tej podstawie wyznaczono: - przykładowe charakterystyki rozkładu bł dów dla ró nych warto ci BER (Rys. 1.), - warto bitowej stopy bł dów dla okre lonych lokalizacji (Rys. 5.). Kolejny etap testów polegał na pomiarze przepływno ci dost pnej dla u ytkownika w zale no ci od jako ci kanału radiowego. Przeprowadzenie wła ciwych pomiarów było mo liwe po uprzednim zaprogramowaniu radiostacji poprzez zdefiniowanie danych radiowych oraz wybór trybu pracy i zwi zanych z nim parametrów. Dla wyznaczenia pr dko ci transmisji dost pnej dla u ytkownika, pomi dzy terminalami przesyłano dane z wykorzystaniem protokołu UDP (ang. User Datagram Protocol) (Rys. 4.). Dzi ki zastosowaniu protokołu UDP nie było wymagane przesyłanie potwierdze w warstwie transportowej i ewentualnych retransmisji bł dnie odebranych datagramów [10]. Generacja oraz pomiar pr dko ci przesyłanych danych UDP odbywał si z wykorzystaniem aplikacji JPERF pracuj cej w układzie klientserwer, pozwalaj cej na zdefiniowanie przez operatora np. wielko ci datagramu UDP i cz sto ich generacji. Podsumowuj c scenariusz badawczy, poprzez zwi kszanie odległo ci pomi dzy radiostacjami uzyskiwano zmian jako ci kanału radiowego. Zarówno dla trybu IP PAS jak i IP MUX po stronie nadawczej były generowane pakiety UDP o rozmiarze 512 bajtów z tak cz stotliwo ci, aby uzyska strumie 12 kbit/s. Po stronie odbiorczej za pomoc aplikacji JPERF mierzona była przepływno dost pna dla u ytkownika. PRZEGL D TELEKOMUNIKACYJNY * ROCZNIK LXXXVI * i WIADOMO CI TELEKOMUNIKACYJNE * ROCZNIK LXXXII * nr 8-9/

4 Rys. 4. Układ pomiarowy 6. WYNIKI BADA Na Rys. 5. przedstawiono zale no BER w funkcji odległo ci mi dzy radiostacjami VHF pracuj cymi w terenie niezurbanizowanym. Warto ci BER uzyskane dla poszczególnych odległo ci oznaczono punktami, natomiast linia przerywana jest aproksymacj wyników pomiarów. Rys. 5. Warto bitowej stopy bł dów w funkcji odległo ci Dla odległo ci od 1 km do 10 km BER zmienia si w zakresie od 10-7 do Przy oddaleniu radiostacji na odległo 15 km, BER wzrasta do poziomu Je li odległo przekracza 20 km, wówczas BER wzrasta do Dla odległo ci rz du 25 km BER osi ga poziom Maksymalna odległo dla której mo liwe było wykonanie testów wyniosła 26 km. Przepływno [kbit/s] IP PAS IP MUX 4,24E-07 1,94E-06 1,32E-06 5,06E-05 2,21E-03 1,48E-02 2,58E-02 7,89E-02 1,37E-01 Rys. 6. Przepływno dost pna dla u ytkownika w funkcji BER BER Na Rys. 6. przedstawiono przepływno zmierzon dla ró nych warto ci BER dla radiostacji pracuj cych w trybie IP PAS i IP MUX. Dla ka dego BER (Rys. 5.) wyznaczono u rednion warto przepływno ci. Warto ta została obliczona na podstawie wyników pomiarów uzyskanych w okresie ok. 10 min. Na Rys. 6. na osi odci tych zaznaczono warto bitowej stopy bł du, natomiast na osi rz dnych naniesiono u rednion warto przepływno ci. Otrzymane wyniki pomiarów wskazuj, e w trybie IP PAS najwy sza mo liwa do osi gni cia przepływno wynosi ok. 9 kbit/s przy BER dochodz cym do poziomu 5*10-5. Dalsze zwi kszanie odległo ci pomi dzy radiostacjami, a co za tym idzie i BER, powoduje spadek przepływno ci do poziomu ok. 5 kbit/s (ok. 25 km pomi dzy radiostacjami). Dla kolejnych punktów pomiarowych zauwa ono, e nast puje szybki wzrost BER, pomimo niewielkich zmian odległo ci, około 1 km mi - dzy punktami pomiarowymi. Granic zasi gu ł czno ci uzyskano dla 26 km. Powy ej tej odległo ci niemo liwe było zsynchronizowanie radiostacji. Jak pokazuj badania radiostacja w trybie IP PAS w sposób adaptacyjny dobiera pr dko ci transmisji w zale no ci od panuj cych warunków propagacyjnych. W trybie IP MUX cz pasma jest na stałe zarezerwowana dla transmisji danych, st d te uzyskana przepływno wyniosła ok. 1 kbit/s. Pr dko ta utrzymuje si w szerokim zakresie BER dochodz cym do 7.89*10-2. Nawet je li w tym samym czasie wyst puje brak transmisji głosu, pasmo zarezerwowane nie mo e by przeznaczone do transmisji danych. Dalsze zwi k- szanie odległo ci i zwi zane z tym pogorszenie bitowej stopy bł dów prowadzi do sytuacji, w której transmisja IP pomi dzy radiostacjami staje si niemo liwa, a poł - czenie pomi dzy nimi zostaje utracone. 7. PODSUMOWANIE W referacie dokonano oceny mo liwo ci transmisji pakietów IP w w skopasmowych sieciach radiowych opartych o radiostacje RRC 9310AP. Bazuj c na wynikach pomiarów wykonanych w warunkach rzeczywistych oszacowano przepływno dost pn dla u ytkownika w relacji punkt-punkt dla ruchu UDP. Maksymalna pr dko transmisji dost pna dla u ytkownika w trybie IP PAS wyniosła około 9 kbit/s, natomiast minimalna PRZEGL D TELEKOMUNIKACYJNY * ROCZNIK LXXXVI * i WIADOMO CI TELEKOMUNIKACYJNE * ROCZNIK LXXXII * nr 8-9/

5 ok. 1,8 kbit/s. W trybie IP MUX warto ta utrzymywała si na poziomie około 0,85 kbit/s. Warto ta zwi zana jest z wcze niejszym wyborem pr dko ci transmisji, która pozostaje niezmienna przez cały czas trwania poł - czenia, niezale nie od warunków propagacyjnych. Natomiast w trybie IP PAS szybko transmisji dobierana jest adaptacyjnie przez radiostacj w zale no ci od jako ci kanału radiowego (warto ci bitowej stopy bł du). Znajomo BER pozwala oszacowa pr dko transmisji oraz warto dost pnej dla u ytkownika przepływno ci. W rezultacie mo liwe jest okre lenie zestawu usług jakie mog by realizowane w sieci z zakładan jako ci. Uzyskane wyniki mog by pomocne w procesie planowania sieci, szczególnie w zakresie rozmieszczenia rodków radiowych i wyboru trybu pracy. Ze wzgl du na mo liwo prowadzenia jednoczesnej transmisji danych i głosu, praca w trybie IP MUX jest zalecana w sytuacji, gdy istnieje konieczno zapewnienia natychmiastowej ł czno ci mi dzy operatorami, np. ł czno foniczna w konwoju. Dane o niewielkim rozmiarze mog by przesyłane do stanowiska głównego, np. meldunki o aktualnym poło eniu, alarmy. Tryb IP PAS mo e by stosowany w systemach zautomatyzowanych, np. w systemach walki elektronicznej, gdzie do poszczególnych stanowisk przesyłane s zadania (przechwytywania, namierzania, zakłócania) oraz informacje zwrotne do centrum dowodzenia (namiar, lokalizacja celu, wyniki analizy sygnałów). Rozmiar danych kształtuje si na poziomie pojedynczych kilobajtów a opó nienia nie powinny przekracza kilku sekund. Otrzymane wyniki pozwalaj stwierdzi, e sie zbudowana w oparciu o radiostacje w skopasmowe VHF nie b dzie w stanie efektywnie przenosi usług czasu rzeczywistego. Natomiast usługi transmisji danych, takie jak czat, poczta elektroniczna, przesyłanie dokumentów, map i plików itp. mog by realizowane na odległociach dochodz cych do 25 km w terenie niezurbanizowanym. 8. KIERUNKI DALSZYCH PRAC Kolejnym zagadnieniem b dzie zbadanie, w warunkach rzeczywistych, wydajno ci sieci składaj cej si z kilku radiostacji. Bazuj c na tych wynikach mo liwe stanie si okre lenie zestawu oferowanych usług oraz zasad konfiguracji urz dze pracuj cych w trybie IP. W rezultacie umo liwi to okre lenie, w jakich systemach wojskowych mo na zastosowa radiostacj pracuj c w trybie IP. Przewiduje si równie wykonanie bada w sytuacji, gdy bezpo rednia ł czno pomi dzy dwoma rodkami radiowymi nie jest mo liwa ze wzgl du na odległo i przeszkody terenowe. Badania te umo liwi ocen efektywno ci mechanizmu retransmisji oraz protokołu routingowego zaimplementowanego w radiostacji. SPIS LITERATURY [1] E. Golan, A. Kra niewski, J. Romanik, R. Urban, P. Skar y ski: Ocena efektywno ci transmisji IP z wykorzystaniem w skopasmowej radiostacji VHF. KSTiT 2012: Krajowe Sympozjum Telekomunikacji i Teleinformatyki, Warszawa, Przegl d Telekomunikacyjny 2012, nr 8-9, s CD (MK-319) [2] E. Golan, A. Kra niewski, J. Romanik, P. Skar y - ski, Assessment of needs and possibilities of using the broadband on-board and personal radio stations at the tactical level, Journal of KONBIN, Safety and reliability systems, Warsaw 2011 [3] J. Romanik, P. Gajewski, J. Jarmakiewicz, A Resource Management Strategy to Support VoIP across Ad hoc IEEE Networks, ThinkMind Digital Library, Proceedings of The Fourth International Conference on Communication Theory, Reliability and Quality of Service, April 17-22, 2011, Budapest, Hungary [4] T. S. Rappaport, Wireless Communications: Principles and Practice, Second Edition, Prentice-Hall, Upper Saddle River, New Jersey [5] B. Sklar, Digital Communications: Fundamentals and Applications (2nd Edition), Prentice-Hall, Upper Sad-dle River, New Jersey 2004 [6] R. Urban, Metoda okre lania redniej długo ci paczek bł dów w kanale UKF w oparciu o analiz zmian warto ci BER, Biuletyn WAT, Warszawa 2007 [7] R. Urban, Modelowanie bł dów paczkowych za pomoc dyskretnych kanałów Markowa, Krajowe Sympozjum Telekomunikacji KST, Bydgoszcz 2005, vol. A, ss [8] R. Urban, Wpływ przeplotu na rozkład bł dów generowanych w kanale z zanikami, KKRRiT, Pozna 2006, ss [9] B. Grochowina, J. Milewski, P. Skar y ski, R. Urban, K. Wilgucki, Mo liwo ci zastosowania transmisji radiowej IP w sieciach radiowych szczebla taktycznego, Journal of KONBIN, Warszawa 2011 [10] W. Wysota and J. Wytr bowicz, End to End QoS Measurements of TCP Connections, PPAM'07 Proceedings of the 7th international conference on Parallel processing and applied mathematics, Springer-Verlag Berlin, Heidelberg 2008 [11] Praca zbiorowa pod redakcj M. Amanowicza, Zaawansowane metody i techniki tworzenia wiadomo ci sytuacyjnej w działaniach sieciocentrycznych. PRZEGL D TELEKOMUNIKACYJNY * ROCZNIK LXXXVI * i WIADOMO CI TELEKOMUNIKACYJNE * ROCZNIK LXXXII * nr 8-9/