Charakterystyka mlecznych napojów fermentowanych w Unii Europejskiej oraz w Polsce
|
|
- Kacper Krajewski
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 678 Akademii Ekonomicznej w Krakowie 2005 Katedra Towaroznawstwa Żywności Charakterystyka mlecznych napojów fermentowanych w Unii Europejskiej oraz w Polsce 1. Wprowadzenie Prawidłowe odżywianie polega na uwzględnieniu w diecie odpowiedniej ilości składników pokarmowych. Substancje energetyczne tłuszcze i węglowodany, budulcowe białka i składniki mineralne, oraz katalizujące reakcje chemiczne witaminy, zapewniają człowiekowi pełnię zdrowia, właściwy rozwój i funkcjonowanie. Spośród szerokiego asortymentu artykułów spożywczych bogatych w wymienione składniki odżywcze na szczególną uwagę zasługują mleczne napoje fermentowane. Ich dobroczynny i wszechstronny wpływ na zdrowie zaobserwowano już w starożytności i średniowieczu. Natomiast na początku XIX w. rosyjski uczony, laureat Nagrody Nobla, profesor Ilija Miecznikow zasugerował, że człowiek powinien spożywać mleczne napoje fermentowane, aby zapewnić sobie długowieczność. Sugestie te są nadal aktualne, napoje fermentowane są bowiem doceniane na całym świecie i bez nich nie można wyobrazić sobie współczesnej diety. Korzystne oddziaływanie tych produktów na zdrowie ludzi wiąże się z ich wartością odżywczą i fizjologiczną, a także właściwościami terapeutycznymi i profilaktycznymi. W porównaniu z mlekiem napoje fermentowane charakteryzują się wyższą przyswajalnością białek i tłuszczu oraz wyższą zawartością szeregu witamin. Badania nad bakteriami odpowiedzialnymi za procesy fermentacyjne dowiodły, że wykazują one właściwości lecznicze. Posiadają zdolność osiedlenia się w przewodzie pokarmowym i hamowania rozwoju bakterii gnilnych i chorobotwórczych, przez co obniżają ryzyko zachorowania na nowotwory jelit, przynoszą ulgę w dolegliwościach przewodu pokarmowego, obniżają reakcje alergiczne na mleko, regulują pracę układu trawiennego u ludzi w podeszłym wieku oraz mają właściwości obniżania poziomu cholesterolu we krwi. Fermentowane produkty mleczne wzmacniają i pobudzają układ odpornościowy człowieka, degradują i rozkładają związki
2 150 rakotwórcze. Stanowią też ważny element zapobiegający osteoporozie i leczący ją, a dzięki dużej ilości tzw. peptydów czynnościowych oddziałują leczniczo na układ sercowo-naczyniowy i przewód pokarmowy. Zgodnie z zasadami prawidłowego żywienia mleczne napoje fermentowane powinny być zatem stałym składnikiem codziennej diety. 2. Klasyfikacja i podział mlecznych napojów fermentowanych Według Organizacji ds. Wyżywienia i Rolnictwa Światowej Organizacji Zdrowia (FAO/WHO) i Międzynarodowej Federacji Mleczarskiej (FIL/IDF) mleczne napoje fermentowane to produkty otrzymane z mleka pełnego, częściowo lub całkowicie odtłuszczonego, zagęszczonego lub regenerowanego z proszku, poddanego fermentacji przez specyficzne mikroorganizmy, które fermentując laktozę, obniżają ph mleka i powodują jego koagulację. Mikroflora ta musi pozostać żywa, aktywna i liczna w produkcie finalnym aż do ostatniego dnia przydatności do spożycia [1, 2]. Zasadniczym kryterium podziału mlecznych napojów fermentowanych jest rodzaj podstawowej mikroflory stosowanej do produkcji. Tradycyjne napoje mleczne, takie jak: jogurt, kefir, mleko acidofilne, kumys, mają ściśle zastrzeżony skład mikroflory [11, s. 7]. Napoje mleczne fermentowane o zastrzeżonym składzie przedstawiono w tabeli 1. Tabela 1. Napoje mleczne fermentowane o zastrzeżonym składzie mikroflory według FAO/WHO i FIL/IDF Nazwa Jogurt Mleko acidofilne Kefir Mleko fermentowane Kumys Źródło: [1, 2]. Charakterystyczna mikroflora, Lactobacillus delbrueckii subspecies bulgaricus Bakterie: L. kefir, Leuconostoc Drożdże: Kluyveromyces marxianus, Saccharomyces exiguus, Saccharomyces ceravisae, Saccharomyces omnisporus Mezofilne bakterie fermentacji mlekowej Lactobacillus delbrueckii subspecies bulgaricus, Kluyveromyces marxianus Liczba komórek, j.t.k./g min łącznie min min min min min min Wśród tradycyjnych mlecznych napojów fermentowanych, zależnie od mikroflory czynnej w procesie ich produkcji, wyróżnia się następujące typy: fermentowane przez mikroflorę termofilną; w tej grupie najbardziej popularny jest jogurt,
3 Charakterystyka mlecznych napojów fermentowanych fermentowane przez mikroflorę mezofilną; zalicza się tu mleko ukwaszone i maślankę, fermentowane przez mikroflorę pochodzenia jelitowego; przykładem jest mleko acidofilne, poddane fermentacji mieszanej, mlekowej i alkoholowej; zalicza się tu kefir i kumys [16, s. 6; 18, s. 153; 22, s. 31]. Badania składu mikroflory przewodu pokarmowego, miejsc bytowania bakterii, ich metabolicznej aktywności oraz znaczenia dla zdrowia człowieka wykazały dobroczynne oddziaływanie szczepów jelitowych: Bifidobacterium sp., Lactobacillus acidophilus i L. casei. Przyczyniło się to do produkcji napojów tzw. drugiej generacji, w przypadku zastosowania bakterii jelitowych łącznie ze szczepionkami tradycyjnymi, oraz trzeciej generacji, produkowanych tylko z wykorzystaniem szczepów jelitowych. Bakterie te nazwano probiotykami, od greckiego słowa probioticos, oznaczającego przyjazny dla zdrowia. R. Fuller [3, s. 365; 12, s. 12] w 1989 r. zdefiniował probiotyk jako mikrobiologiczne uzupełnienie żywności wpływające korzystnie na stan zdrowia organizmu gospodarza poprzez poprawę proporcji mikroflory jelitowej. Napoje mleczne fermentowane powinny więc charakteryzować się odpowiednią zawartością żywych komórek specyficznych i ewentualnie dodatkowych mikroorganizmów w końcowym okresie przydatności do spożycia. Wymagania FIL/IDF przewidują podaną w tabeli 2 minimalną koncentrację pożądanych mikroorganizmów w końcowym okresie trwałości wyrobów. Tabela 2. Zawartość charakterystycznych i dodatkowych mikroorganizmów w napojach mlecznych fermentowanych według FAO/WHO i FIL/IDF Zawartość mikroorganizmów charakterystycznych dodatkowych Jogurt Mleko acidofilne Mleko fermentowane Kefir min min. 107 min. 107 min min min Źródło: [1, 2]. Jogurt. Jest to produkt bardzo rozpowszechniony w różnych krajach, a pod względem spożycia zajmuje pierwsze miejsce wśród wszystkich napojów mlecznych fermentowanych. Według Polskiej Normy [24, s. 21; 26] jogurt to napój wyprodukowany z mleka znormalizowanego, zagęszczonego przez dodatek odtłuszczonego mleka w proszku lub odparowanie części wody, poddanego procesowi pasteryzacji, a następnie ukwaszonego zakwasami czystych kultur bakterii z grupy Streptococcus thermophilus, Lactobacillus bulgaricus oraz Lactobacillus bifidus w przypadku jogurtu mazowieckiego, z ewentualnymi dodatkami smakowymi, np. owocami, cukrem, dżemem, kakao. Według definicji FAO/WHO [1] jogurt to mleko ukwaszone i skoagulowane za pomocą bakterii L. delbrüeckii ssp. bulgaricus i S. salivarius ssp. thermophilus. Międzynarodowa Federacja Mleczarska [2] na XXII
4 152 kongresie dopuściła stosowanie również innych kultur bakteryjnych, np. Bifidobacterium i. Obecnie jogurty można produkować w wielu odmianach różniących się między sobą strukturą, konsystencją, przeznaczeniem, sposobem utrwalania. Główne rodzaje jogurtu: jogurt płynny produkowany metodą zbiornikową, oraz jogurt stały produkowany metodą termostatową, mogą być gęste oraz posiadać śmietankową teksturę w wyniku zwiększenia zawartości suchej masy przez odparowanie, dodatek mleka w proszku lub ultrafiltrację [9, s. 189; 19, s. 166; 20, s. 155]. Jogurt ceniony jest przede wszystkim za walory smakowe i dietetyczne. Wszystkie charakteryzują się łagodnym, świeżym, przyjemnym smakiem, kwasowością w granicach ph 4,0 4,5 oraz charakterystycznym, tzw. jogurtowym aromatem. Cechą wyróżniającą poszczególne rodzaje jogurtów jest wygląd, konsystencja i lepkość [20, s. 155]. Dojrzały jogurt powinien mieć silny, spoisty, galaretowaty skrzep, dający się krajać w kostki. Przełom skrzepu powinien być jednolity, bez grudek białka i pęcherzyków gazu. Średnią zawartość tłuszczu w jogurcie Komitet FAO [1] ustalił na 3,0 i 0,5%. Natomiast Polska Norma nie normalizuje zawartości tłuszczu w jogurcie [9, s. 189; 26]. Kefir. Napój ten zaczęto wytwarzać na Kaukazie, gdzie w warunkach domowych przygotowywany był z mleka krowiego lub koziego na drodze naturalnego ukwaszenia. Charakteryzował się silnie kwaśnym, wyraźnie drożdżowym posmakiem, był silnie nasycony dwutlenkiem węgla. Obecnie kefir należy do najchętniej spożywanych napojów fermentowanych na całym świecie [25, s. 306; 33, s. 93]. Według Polskiej Normy [26] kefir jest to napój wyprodukowany z mleka pasteryzowanego o określonej zawartości tłuszczu, poddanego mieszanej fermentacji mlekowo-alkoholowej, która zachodzi dzięki ziarnom kefirowym, zwanym także grzybkami kefirowymi. Według FAO/WHO [1] kefir to mleczny napój fermentowany, charakteryzujący się zawartością mikroflory ziaren kefirowych użytych do fermentacji, tj.: Lactobacillus kefir, Leuconostoc species oraz Lactococcus i Acectobacter, żyjących w silnie specyficznej zależności. Ziarna kefirowe, zgodnie z zaleceniami FAO/WHO [1], powinny również zawierać drożdże fermentujące laktozę (Kluyveromyces marxianus) i niefermentujące laktozy (Saccharomyces omnisporus, Saccharomyces cerevisae, Saccharomyces exignus). Grzybki kefirowe zdolne są do przeprowadzenia zarówno fermentacji mlekowej, jak i alkoholowej. Na skutek fermentacji mlekowej część cukru zamienia się w kwas mlekowy, reszta w wyniku fermentacji alkoholowej w alkohol i dwutlenek węgla, nadający kefirowi charakterystyczny, musujący i orzeźwiający posmak [8, s. 4]. Gotowy produkt powinien mieć ponadto skrzep płynny, jednolity z pęcherzykami dwutlenku węgla, barwę białą do lekko kremowej, jednolitą konsystencję, lekko zawiesistą bez rozwarstwień. Skład chemiczny kefiru oraz jego cechy organoleptyczne, głównie smak, zapach i konsystencja, mogą być modyfikowane w zależności od upodobań konsumentów,
5 Charakterystyka mlecznych napojów fermentowanych m.in. przez dodatek różnych substancji smakowo-zapachowych, np. przecieru z owoców, mleka zagęszczonego czy chudego mleka w proszku [25, s. 310; 33, s. 96]. Mleko acidofilne. Mleko to znane było już w 1907 r., kiedy naukowcy, m.in. Ilija Miecznikow, rozważali korzystny wpływ tego napoju na zdrowie człowieka [9, s. 188; 25, s. 317; 33, s. 91]. Zgodnie z definicją FAO/WHO [1] oraz FIL/IDF [2] mleko acidofilne jest to napój uzyskany w wyniku fermentacji przeprowadzonej dzięki mikroflorze o właściwościach probiotycznych, tj. Bifidobacterium sp. (naturalna flora jelita grubego) i (lub) (naturalna flora jelita cienkiego). Zawartość Bifidobacterium sp. nie powinna być niższa niż 10 6 j.t.k./ml w ostatnim dniu przydatności do spożycia, a 10 7 j.t.k./ml [7, s. 177; 24, s. 23]. Według Polskiej Normy [26] mleko acidofilne jest to napój z mleka normalizowanego lub odtłuszczonego, pasteryzowanego, ukwaszonego zakwasem z czystych kultur Lactobacillus acidofilus, z dodatkiem lub bez dodatku cukru. Ponieważ mikroorganizmy wykorzystywane do produkcji mleka acidofilnego są bakteriami homofermentatywnymi, niewytwarzającymi substancji aromatycznych, mających zdolność do silnego ukwaszania mleka, otrzymany produkt charakteryzuje się intensywnym smakiem kwasu mlekowego i słabym aromatem. Mleko acidofilne ma skrzep równy, zwarty, ewentualnie lekko ciągliwy. Nieatrakcyjne cechy organoleptyczne sprawiają, że napój ten mimo cennych walorów odżywczych nie cieszy się uznaniem konsumentów, chociaż obserwuje się ostatnio w Polsce wzmożone zainteresowanie tym produktem [8, s. 5; 22, s. 31]. 3. Napoje mleczne fermentowane na rynku Unii Europejskiej W przetwórstwie mleka na świecie mleczne napoje fermentowane zajmują ważną pozycję. Obok produktów o wielowiekowej tradycji, takich jak jogurt i kefir, od kilku lat rozwija się produkcja napojów nowej generacji z dodatkiem bakterii probiotycznych, tj. Bifidobacterium sp. i. Na rynku światowym wystepuje ok. 80 produktów z udziałem bifidobakterii, a w Europie ok. 45% zakładów mleczarskich wytwarza produkty zawierające te bakterie [31, s. 32]. Asortyment mlecznych napojów fermentowanych przedstawiono w tabeli 3. W.H. Holzapfel i G. Reuter [5, s. 40; 30, s. 45] podają inną charakterystykę dostępnych w Europie produktów probiotycznych typu jogurt. Przedstawiono ją w tabeli 4. Od pewnego czasu w produkcji mlecznych napojów fermentowanych z udziałem bakterii probiotycznych stosuje się dodatek prebiotyków. Do prebiotyków zalicza się niektóre białka, peptydy i tłuszcze oraz niektóre węglowodany, takie jak oligoi polisacharydy występujące w produktach naturalnych. Produkty zawierające bakterie probiotyczne i prebiotyki noszą nazwę synbiotyków i uznawane są za żywność funkcjonalną, wpływającą dobroczynnie na zdrowie człowieka [21; 13, s. 40].
6 154 Tabela 3. Mleczne napoje fermentowane nowej generacji Produkt Kraj Mikroorganizmy AB Diphilus Milk Cultura LA7 Biomild ABC -Ferment Miru-Miru Acidophilus milk Acidophilus-Bifidusyoghurt Lünebest Aktifit Bioghurt Biokys Bifidus Active (BA ) Bifilus Bifidus Milk Bifidus Yoghurt Biobest Bifighurt Bifilact Biogarde Philus Bifilus Onaka Procult 3 Bonyour Bifidus Active BioPot BRA Yoghurt Dania,, Norwegia, Francja, Norwegia, Japonia, Szwajcaria większość krajów Europy Szwajcaria, Czechy Francja Wielka Brytania, większość krajów Europy Rosja, Wielka Brytania, Dania, Szwecja Szwecja,, Holandia Szwecja Lactobacillus paracasei ssp. paracasei Bifidobacterium breve lub inne bifidobakterie Leuconostoc mesenteroides ssp. cremoris Laktokoki Lactobacillus delbrueckii ssp. bulgaricus lub longum Lactobacillus rhamnosus GG Pediococcus acidilactici Lactobacillus delbrueckii ssp. bulgaricus Bifidobacterium longum, longum lub infantis Lactobacillus delbrueckii ssp. bulgaricus, longum lub infantis Bifidobacterium longum (CKL1969) lub Bifidobacterium longum (DSM 2054) Lactobacillus ssp. Bifidobacterium ssp. Bifidobacterium longum (BB536) Bifidobacterium longum Lactobacillus reuteri Bifidobacterium infantis
7 Charakterystyka mlecznych napojów fermentowanych cd. tabeli 3 Produkt Kraj Mikroorganizmy Fresh BA Yoplus Fyos Gaio Mil-Mil Ofilus Praghurt Probioplus LC1 Fysig Dofilus Timi Activ Pro Viva lub Prima Liv Proghurt Symbalance Vifit Taglich LGG Gefilus Vita Yakult Wielka Brytania, Australia Belgia Dania, Wielka Brytania, Finlandia, Japonia Francja Dania większość krajów Europy, Szwecja, Dania, Finlandia Chile Szwajcaria Holandia, Aaustria, Finlandia Japonia, Holandia Lactobacillus delbrueckii ssp. bulgaricus Lactobacillus paracasei ssp. Paracasei Enterococcus faecium (K77D) Lactobacillus delbrueckii ssp. bulgaricus lub Lactococcus lactis ssp. Cremoris Lactobacillus delbrueckii ssp. bulgaricus Enterococcus faecium Lactobacillus plantarum (299V) Lactococcus lactis ssp. Cremoris Lactococcus lactis ssp. Lactis biovar. Diacetylactis Lactobacillus reuteri Lactobacillus paracasei ssp. Paracasei Bifidobacterium longum (Bb46 i 12) Lactobacillus rhamnosus GG (H1) Lactobacillus paracasei. ssp. Paracasei (H2) (H3) Lactobacillus rhamnosus Lactobacillus paracasei ssp. Paracasei szczep Shirota Źródło: [4, s. 52; 14, s. 189; 17, s. 125; 29; 30, s. 44].
8 156 Tabela 4. Charakterystyka dostępnych w Europie produktów probiotycznych typu jogurt Producent (kraj) Produkt Etykieta Probiotyki zidentyfikowane ph Südmilch () Vifit L. casei LGG L. rhamnosus L. bulgaricus L. thermophilus 1, , , , ,08 Toni Lait (Szwajcaria) SymBalance Nestle (Szwajcaria) LC1 (vanille Chambourcy (Francja) nature pur 1) L. casei 01 La5 L. reuteri Bifidobacterium L. casei L. reuteri L. thermophilus S. thermophilus L. bulgaricus L. johnsonii S. thermophilus 9, , , , , , , , ,45 4,14 Mona, Campina Melkunie (Holandia) Danone (Francja) Fysiq joghurt Gilliand Bio au casei actif L. casei L. reuteri L. casei S. thermophilus L. bulgaricus L. casei L. bulgaricus 2, , , , , , ,21 4,33 Molkerei Müller () Bi Ac Bifidus longum 536 S. thermophilus 1, , ,20 Danone (Francja) Actimel L. casei Imunitas L. casei L. bulgaricus 1, , ,16 Źródło: [5, s. 40; 30, s. 50]. Na rynku europejskim znajduje się szereg produktów mleczarskich synbiotycznych. W Holandii napoje o nazwie Bio Melk Drink produkowane są z mleka odtłuszczonego z dodatkiem Bifidobacterium sp., i 1% inuliny. Koncern Nutricia produkuje napoje mleczne fermentowane aromatyzowane na bazie mleka odtłuszczonego z dodatkiem oligofruktozy i szczepu L. casei. W Niemczech firma Müller wytwarza produkty fermentowane o nazwie ProCult zawierające kultury ABT, tj., Bifidobacterium sp. i Streptococus thermophilus, oraz oligofruktozę. Na rynku szwajcarskim znajdują się mleczne napoje fermentowane o nazwie Tonilait zawierające szczepy probiotyczne L. reuteri,, Bifidobacterium sp., L. casei i inulinę. W Szwecji produkty synbiotyczne noszą nazwę Prima Liv i produkowane są z udziałem L. rhamnosus,,, Bifidobacterium sp. oraz inuliny [13, s. 40; 28, s. 25]. Jak wynika z obszernej literatury, spożycie mlecznych napojów fermentowanych w poszczególnych krajach jest wysokie i nadal rośnie, a tak zróżnicowany asortyment jest niewątpliwie efektem troski producentów o jak najlepsze zaspokojenie potrzeb konsumentów.
9 Charakterystyka mlecznych napojów fermentowanych Mleczne napoje fermentowane na polskim rynku Mleczne napoje fermentowane są asortymentem artykułów mleczarskich, których produkcja i konsumpcja na polskim rynku w ostatnich latach wzrastała bardzo dynamicznie. Jednak, jak wskazują dane statystyczne, w ostatnich dwóch latach można mówić raczej o stagnacji niż o wzroście spożycia. Liczba producentów tych przetworów mleczarskich ciągle wzrasta, a oferowany przez nich asortyment jest stale uatrakcyjniany, choć nie jest on tak szeroki, jak w krajach Unii Europejskiej. Jednak największe udziały w sprzedaży mają te firmy, których kosztowne kampanie reklamowe docierają przez media masowe do konsumentów. Wśród najważniejszych producentów napojów mlecznych fermentowanych wymienia się firmy: Bakoma, Danone, Bacha, Yogobella, Sanok, Fruttis Campina, SM Krasnystaw. Konsument zainteresowany zdrowym odżywianiem się, właściwą strukturą i wartością odżywczą diety ma obecnie możliwość wyboru dużej ilości odmian fermentowanych produktów mleczarskich. Producenci mogą różnicować skład, przerób, rodzaj drobnoustrojów fermentujących, stabilizatorów, stosowane substancje smakowo-zapachowe oraz formę opakowania [18, s. 155]. Zatem na półkach sklepowych można spotkać napoje fermentowane różnych marek, różnych producentów i różnej jakości. W Polsce najbardziej rozpowszechnione są jogurt i kefir, w mniejszym zaś stopniu mleko jogurtowe, maślanka i mleko acidofilne. Mleczne napoje fermentowane wytwarzane są w wersjach naturalnych oraz z dodatkami podnoszącymi ich walory smakowe i wartość odżywczą, np. z owocami lub ziarnami zbóż. Mogą być także wzbogacane w niektóre substancje odżywcze, służąc jako ich nośnik. Przykładem takich produktów są, wytwarzane w naszym kraju, wzbogacone w wapń kefir i mleko acidofilne [10, s. 8]. Prowadzone systematycznie badania dotyczące spożycia produktów mlecznych wskazują, że głównymi czynnikami warunkującymi konsumpcję mlecznych napojów fermentowanych są tradycja, stopień zamożności, wykształcenie, charakter pracy oraz miejsce zamieszkania [15, s. 72]. Procent rodzin spożywających najpopularniejsze produkty mleczne przedstawia rys. 1. Jogurt. Rynek jogurtów w Polsce stanowi najbardziej dynamiczny, a jednocześnie najbardziej dochodowy segment rynku produktów mleczarskich [32, s. 154] 81% gospodarstw domowych deklaruje spożywanie tego napoju (rys. 1). Oferta rynkowa jogurtów jest niezwykle bogata, a konsument ma szeroki wybór różnych marek i producentów. Produkowane są jogurty płynne (pitne) oraz o konsystencji stałej. Jednak oferta jogurtów nowej generacji nie jest tak szeroka jak w krajach Unii Europejskiej. Obecnie w Polsce działa kilkadziesiąt dużych linii produkcyjnych jogurty, zakupionych przez spółdzielnie mleczarskie. Istnieją także nowe wyspecjalizowane przetwórnie z udziałem kapitału zagranicznego i krajowego.
10 158 Mleko 94 w tym mleko spożywcze 75,9 mleko UHT 42 Mleko acidofilne 6,7 Jogurt 80,3 Kefir 68, % rodzin Rys. 1. Spożycie produktów mlecznych Źródło: [6, s. 71; 15, s. 72]. Kefir. Drugim najbardziej rozpowszechnionym mlecznym napojem fermentowanym w Polsce obok jogurtu jest kefir. Około 69% gospodarstw domowych deklaruje spożywanie tego napoju (rys. 1). Popyt na ten produkt wzrasta w miesiącach cieplejszych, gdyż ma on opinię napoju gaszącego pragnienie. W ciągu ostatnich lat obserwuje się znaczny wzrost jego produkcji, której sprzyja postęp współczesnej technologii. Dzięki nowym technikom utrwalania i pakowania otrzymuje się obecnie kefiry o znacznie lepszej jakości i trwałości od ich tradycyjnych odpowiedników. Mleko acidofilne. Mleko to nie jest napojem tak popularnym jak jogurt i kefir. Aby poprawić jego cechy organoleptyczne, na rynku spotyka się mleko acidofilne z dodatkiem owoców, cukru, miodu czy wanilii. Tylko ok. 7% gospodarstw domowych deklaruje spożywanie tego napoju. Najchętniej spożywają go ludzie młodzi. 5. Podsumowanie W ciągu ostatnich lat na rynku żywności w Polsce, podobnie jak w innych krajach, dynamicznie wzrosło zapotrzebowanie konsumentów na żywność wygodną, funkcjonalną, ekologiczną, o wyższym stopniu przetworzenia. Coraz większa liczba konsumentów zainteresowana jest zdrowym odżywianiem się, odpowiednią dietą i wartością odżywczą spożywanych wyrobów. Wymienione cechy nowoczesnych produktów żywnościowych spełnia szeroki asortyment mlecznych napojów fermentowanych, otrzymywanych nie tylko na bazie mleka krowiego, lecz również koziego. Przedstawiona klasyfikacja mlecznych napojów fermentowanych w zależności od stosowanej w procesie fermentacyjnym specyficznej i dodatkowej mikroflory
11 Charakterystyka mlecznych napojów fermentowanych pozwala wyodrębnić takie produkty, jak: jogurt, kefir i mleko acidofilne. Napoje te stanowią urozmaicenie w codziennym żywieniu, wpływają korzystnie na zdrowie człowieka. Posiadają wiele zalet w zakresie żywieniowym, profilaktycznym, terapeutycznym, przez co cieszą się coraz większym zainteresowaniem w Polsce i na świecie. Rynek mlecznych napojów fermentowanych stanowi najbardziej dynamiczny i jednocześnie najbardziej dochodowy segment rynku mleczarskiego w Polsce. Przemiany w tej dziedzinie są najszybsze, a rozpowszechnieniu produkcji artykułów mleczarskich sprzyja postęp współczesnej technologii. Nowe techniki wytwarzania, utrwalania i pakowania (np. pakowanie aseptyczne) pozwalają bowiem na otrzymywanie mlecznych napojów fermentowanych o znacznie lepszej jakości i trwałości od ich tradycyjnych odpowiedników. Obecnie metody produkcji mlecznych napojów fermentowanych uległy wyspecjalizowaniu, są bardzo nowoczesne, a uzyskane dzięki temu produkty są bezpieczne dla zdrowia, wolne od zakażeń mikrobiologicznych, skażeń chemicznych i zanieczyszczeń mechanicznych. Przepisy krajowe i międzynarodowe nakładają ponadto na producentów obowiązek zorganizowania i wdrożenia stale wykonywanej kontroli wewnętrznej w zakładach mleczarskich opierając się na systemie analizy zagrożeń i krytycznych punktów kontroli (HACCP). Literatura [1] FAO/WHO Codex Alimentarius Commision Annex Proposed Draft Standard for Fermented Milks (A11) CL 1997 MMP, November, [2] FIL/IDF, Commision D-Legislation, Standards of Identity Terminology Fermented Milk Products, Doc. 316, [3] Fuller R., Probiotics in Man and Animals, Journal Application Bacteriology 1989, vol. 66. [4] Hoier E., Zastosowanie probiotycznych szczepionek w produktach mleczarskich, Przegląd Mleczarski 1993, nr 7. [5] Holzapfel W.H., Haberer P., Snel J., Schilinger U., Efect of Fructooligosaccharides an Intestinol Flora and Human Health. Bifidobacterie, Microflora 1986, nr 3. [6] Instytut Rynku Wewnętrznego i Konsumpcji: Badanie oczekiwań i preferencji konsumentów produktów mlecznych przeprowadzone w końcu 1998 r., Przegląd Mleczarski 2000, nr 3. [7] Jakubczyk E., Kosikowska M., Jakość mlecznych napojów fermentowanych pochodzących z niektórych krajów Unii Europejskiej, Przegląd Mleczarski 2000, nr 6. [8] Jędrzejczak H., Hoffmann M., Mleko na zdrowie, Przegląd Gastronomiczny 1999, nr 5. [9] Jurczak M.E., Mleko produkcja, badanie, przerób, Wydawnictwo SGGW, Warszawa [10] Kafel S., Jogurty na zdrowie, Przegląd Gastronomiczny 1998, nr 6. [11] Kosikowska M., Gaweł J., Nazewnictwo napojów mlecznych fermentowanych prezentowanych na VI Targach Mleczarskich Mleko-Expo 1997, Przegląd Mleczarski 1998, nr 1. [12] Kosikowska M., Jakubczyk E., Napoje mleczne napoje z udziałem tradycyjnych i nowych mikroorganizmów, Przemysł Spożywczy 1997, nr 8. [13] Kosikowska M., Jakubczyk E., Nowa generacja mlecznych produktów fermentowanych z udziałem probiotyków i prebiotyków, produkty synbiotyczne, Przegląd Mleczarski 2000, nr 12. [14] Kukuła E., Jakość mikrobiologiczna mleka spożywczego dostępnego na rynku rzeszowskim [w:] Agrobiznes w regionie południowo-wschodniej Polski. Materiały konferencji naukowej, Zeszyty Naukowe AR w Krakowie, Kraków 1998, z. 53, nr 329. [15] Kuśmierczyk K., Konsumenci produktów mlecznych, Przegląd Mleczarski 2000, nr 3.
12 160 [16] Libudzisz Z., Mikroflora jelitowa a nowe generacje mlecznych napojów fermentowanych, Żywienie Człowieka i Metabolizm 1999, Suplement, nr 26. [17] Libudzisz Z., Walczak P., Bardowski J., Bakterie fermentacji mlekowej, Wydawnictwo Politechniki Łódzkiej, Łódź [18] Marshall V.M., Flavour Development in Fermented Milks, Microbiology and Biochemistry of Cheese and Fermented Milk, eds F.L. Davies, B.A. Law, El Sevier Applied Science London, 1984, vol. 15. [19] Obrusiewicz T., Mleczarstwo, WSiP, Warszawa [20] Obrusiewicz T., Technologia mleczarstwa, WSiP, Warszawa [21] Oligosaccharides and Prebiotic Bacteria, Bulletin IDF, [22] Pieczonka W., Mleko i przetwory mleczne. Standaryzacja jakości i metody badań, Wydawnictwo AR w Krakowie, Kraków [23] Pieczonka W., Towaroznawstwo mleka, Wydawnictwo AR w Krakowie, Rzeszów [24] Pieczonka W., Znamirowska A., Przetwórstwo mleka, Wydawnictwo AR w Krakowie, Rzeszów [25] Pijanowski E., Zarys chemii i technologii mleczarstwa, t. I, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa [26] PN-A-86061:2002. Mleko i przetwory mleczne. Mleko fermentowane. [27] Porównawczy test jogurtów wykonany przez Konsumencki Instytut Jakości, index.htm, [28] Renard A.C., Revue Laitiere Francaise, [29] Renner E., Renz-Schauen A., Nutrition Composition Tabels of Milk and Dairy Products, Giessen [30] Reuter G., Present and Future of Probiotics in Germany and in Central Europe, Bioscience Microflora 1997, vol. 16. [31] Warsewicz-Górska H., Konsument na rynku napojów mlecznych bio, Przemysł Spożywczy 2000, nr 5. [32] Warsewicz-Górska H., Świątkowska M., Krajewski K., Czynniki kształtujące zachowania konsumentów na rynku jogurtów w Polsce, Przegląd Mleczarski 1999, nr 5. [33] Ziajka S., Mleczarstwo. Zagadnienia wybrane, Wydawnictwo ART, Olsztyn Characterization of Fermented Milk Beverages in the EU and in Poland Among the wide assortment of food products rich in nutrients fermented milk beverages are especially worthy of notice. These products are appreciated all over the world and they are included in every modern diet. The favourable action of fermented milk beverages on our health is connected with the nutritive and physiological values of these products as well as with therapeutic and preventive properties. As compared with milk fermented beverages are characterized by higher protein and fat availability and higher levels of certain vitamins. Both in Poland and in the EU countries among the most popular fermented milk beverages are such products as yoghurt, kefir and acidophilous milk. However in the EU countries the assortment of these products is much wider especially as regards new generation yoghurts.
Stymulowanie wzrostu bakterii fermentacji mlekowej przez białka mleka. Waldemar Gustaw
Stymulowanie wzrostu bakterii fermentacji mlekowej przez białka mleka Waldemar Gustaw Stymulowanie wzrostu bakterii fermentacji mlekowej Wzrost zainteresowania prozdrowotnym wpływem bakterii fermentacji
Bardziej szczegółowoRady (WE) nr 1255/1999 w odniesieniu do metod analizy oraz oceny jakości mleka i przetworów mlecznych (Dz. U. L 88 z 29.03.2008, s 1 z późn. zm.
Załącznik Nr 6 do SIWZ SZCZEGÓŁOWY OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA Część I: MLEKO I PRZETWORY MLECZNE MLEKO SPOŻYWCZE PASTERYZOWANE 2% tł. 1 Wstęp 1.1 Zakres Niniejszym opisem przedmiotu zamówienia objęto wymagania,
Bardziej szczegółowoINSPEKTORAT WSPARCIA SIŁ ZBROJNYCH
Załącznik do umowy INSPEKTORAT WSPARCIA SIŁ ZBROJNYCH SZEFOSTWO SŁUŻBY ŻYWNOŚCIOWEJ OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA DESER JOGURTOWY opis wg słownika CPV kod CPV 15500000-3 indeks materiałowy JIM 8910PL1227027-100g
Bardziej szczegółowoMleko. Ocena towaroznawcza mleka oraz zastosowanie w produkcji gastronomicznej. Mleko spożywcze -Koncentraty mleczne. Janina Niebudek.
Ocena towaroznawcza mleka oraz zastosowanie w produkcji gastronomicznej. spożywcze -Koncentraty mleczne. Janina Niebudek mgr Janina Niebudek 1 Ocena towaroznawcza mleka Przedmiot Etap edukacyjny Technologia
Bardziej szczegółowoJAKOŚĆ MLECZNYCH NAPOJÓW FERMENTOWANYCH SUPLEMENTOWANYCH DODATKAMI POCHODZENIA ROŚLINNEGO
Jadwiga Stankiewicz Akademia Morska w Gdyni JAKOŚĆ MLECZNYCH NAPOJÓW FERMENTOWANYCH SUPLEMENTOWANYCH DODATKAMI POCHODZENIA ROŚLINNEGO Mleczne napoje fermentowane, ze względu na swoje szczególne właściwości,
Bardziej szczegółowoWpływ wybranych czynników na zawartość kwasu mlekowego w biojogurtach naturalnych
Zeszyty Naukowe nr 705 Akademii Ekonomicznej w Krakowie 2006 Katedra Towaroznawstwa Żywności Wpływ wybranych czynników na zawartość kwasu mlekowego w biojogurtach naturalnych 1. Wprowadzenie Żywność powinna
Bardziej szczegółowoOPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA DESER JOGURTOWY
OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA DESER JOGURTOWY opis wg słownika CPV kod CPV 15500000-3 indeks materiałowy JIM 8910PL1227027-100g 8910PL0589418-120g 8910PL1227037-200g 1 Wstęp 1.1 Zakres Niniejszym opisem przedmiotu
Bardziej szczegółowoOPIS PRZEDMIOTU ZAMOWIENIA MLEKO I PRZETWORY MLECZARSKIE DESER JOGURTOWY
Załącznik nr 7 do SIWZ OPIS PRZEDMIOTU ZAMOWIENIA MLEKO I PRZETWORY MLECZARSKIE DESER JOGURTOWY opis wg słownika CPV kod CPV 15500000-3 indeks materiałowy JIM 8910PL1227027-100g 8910PL0589418-120g 8910PL1227037-200g
Bardziej szczegółowoProbiotyki, prebiotyki i żywność probiotyczna
Probiotyki, prebiotyki i żywność probiotyczna Probiotyki prozdrowotne szczepy głównie bakterii kwasu mlekowego. Najwięcej szczepów probiotycznych pochodzi z następujących rodzajów i gatunków bakterii:
Bardziej szczegółowoLISTA OŚWIADCZEŃ ZDROWOTNYCH
Kategoria, LISTA OŚWIADCZEŃ ZDROWOTNYCH PROBIOTYKI N/A Probiotyki tzn. wszystkie Zawiera probiotyki. pozycje na liście Jest źródłem probiotyków. odnoszące się do funkcji Z probiotykiem /-kami. probiotycznych.
Bardziej szczegółowoZnaczenie kultur bakteryjnych w produkcji serów i twarogów
Znaczenie kultur bakteryjnych w produkcji serów i twarogów mgr inż. Grzegorz Pabis www.gappoland.com Kom. 606-436-513 Drobnoustroje czyli bakterie, drożdże i pleśnie odgrywają w mleczarstwie istotną rolę.
Bardziej szczegółowoINSPEKTORAT WSPARCIA SIŁ ZBROJNYCH
Załącznik nr 1 do umowy INSPEKTORAT WSPARCIA SIŁ ZBROJNYCH SZEFOSTWO SŁUŻBY ŻYWNOŚCIOWEJ OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA DESER JOGURTOWY opis wg słownika CPV kod CPV 15500000-3 opracował: Wojskowy Ośrodek Badawczo-Wdrożeniowy
Bardziej szczegółowoLactobacillus pałeczki kwasu mlekowego Probiotyki
Lactobacillus pałeczki kwasu mlekowego Probiotyki. Klasyfikacja Lactobacillus, rodzaj w obrębie rodziny Lactobacillaceae (pałeczka kwasu mlekowego). Gatunki najważniejsze: Lactobacillus plantarum, Lactobacillus
Bardziej szczegółowoSZCZEGÓŁOWY OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA CZĘŚĆ I - MLEKO I PRZETWORY MLECZNE
Załącznik nr 7a do SIWZ SZCZEGÓŁOWY OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA CZĘŚĆ I - MLEKO I PRZETWORY MLECZNE MLEKO SPOŻYWCZE PASTERYZOWANE 2% tł. przechowywania i pakowania mleka spożywczego pasteryzowanego o zaw.
Bardziej szczegółowoŻYWNOŚĆ WYSOKIEJ JAKOŚCI W ERZE BIOTECHNOLOGII. Partner merytoryczny
ŻYWNOŚĆ WYSOKIEJ JAKOŚCI W ERZE BIOTECHNOLOGII Probiotyki i prebiotyki dodatki do żywności i pasz mgr inż. Agnieszka Chlebicz dr hab. inż. Katarzyna Śliżewska Mikroflora człowieka Mikroflora skóry Mikroflora
Bardziej szczegółowoOswajamy biotechnologię (X) probiotyki
Oswajamy biotechnologię (X) probiotyki Probiotyki z czym to się je? Jogurt probiotyczny kto z nas o nim nie słyszał? Stoi na półce w każdym hipermarkecie, znajdziemy go też w mniejszym sklepie spożywczym.
Bardziej szczegółowoPRZEŻYWALNOŚĆ PROBIOTYCZNYCH BAKTERII FERMENTACJI MLEKOWEJ W MODELOWYCH JOGURTACH OWOCOWYCH*
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIV, 2011, 3, str. 645 649 Małgorzata Ziarno 1), Dorota Zaręba 1), Iwona Ścibisz 2) PRZEŻYWALNOŚĆ PROBIOTYCZNYCH BAKTERII FERMENTACJI MLEKOWEJ W MODELOWYCH JOGURTACH OWOCOWYCH*
Bardziej szczegółowoSZCZEGÓŁOWY OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA Część I MLEKO I PRZETWORY MLECZNE DESER JOGURTOWY
Załącznik nr 6 do SIWZ SZCZEGÓŁOWY OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA Część I MLEKO I PRZETWORY MLECZNE DESER JOGURTOWY 1 Wstęp 1.1 Zakres Niniejszym opisem przedmiotu zamówienia objęto wymagania, metody badań
Bardziej szczegółowoOpis przedmiotu zamówienia.
Załącznik nr 3 do SIWZ 43/PN/2017 Opis przedmiotu zamówienia. Zadanie nr 1- MLEKO I PRZETWORY MLECZARSKIE GWARANTOWANA Lp. Przedmiot zamówienia Jm Ilość OPCJONALNA 1 Mleko spożywcze UHT 2% tł. kg 150 2
Bardziej szczegółowoMIKROORGANIZMY W PRODUKCJI KOSMETYKÓW I WYBRANYCH FARMACEUTYKÓW. wykłady
MIKROORGANIZMY W PRODUKCJI KOSMETYKÓW I WYBRANYCH FARMACEUTYKÓW wykłady 1 PRODUKCJA PROBIOTYKÓW BAKTERIE FERMENTACJI MLEKOWEJ TYP FIRMICUTES TYP ACTINOBACTERIA RZĄD LACTOBACILLALES RZĄD BIFIDOBACTERIALES
Bardziej szczegółowoCODEX STANDARD wersja polska
KRAJOWY ZWIĄZEK SPÓŁDZIELNI MLECZARSKICH ZWIĄZEK REWIZYJNY CODEX STANDARD wersja polska CODEX STAN 206-1999 wersja polska 2015 OGÓLNY CODEX STANDARD STOSOWANIA TERMINÓW MLECZARSKICH CODEX STANDARD FOR
Bardziej szczegółowoSANPROBI Super Formula
SUPLEMENT DIETY SANPROBI Super Formula Unikalna formuła siedmiu żywych szczepów probiotycznych i dwóch prebiotyków Zdrowie i sylwetka a w super formie Zaburzenia metaboliczne stanowią istotny problem medyczny
Bardziej szczegółowoŚniadania mleczne i bezmleczne. dr inż. Marta Jeruszka-Bielak Centrum Komunikacji Społecznej
Śniadania mleczne i bezmleczne dr inż. Marta Jeruszka-Bielak Centrum Komunikacji Społecznej Mleko i przetwory mleczne Mleko i przetwory mleczne stanowią ważną grupę żywności, która jest najlepszym źródłem
Bardziej szczegółowoTorebki VITAL Nowa linia bakterii fermentacji mlekowej do domowej produkcji wyrobów fermentowanych. Przygotuj w domu pyszny jogurt i kefir. To łatwe!
Torebki VITAL Nowa linia bakterii fermentacji mlekowej do domowej produkcji wyrobów fermentowanych Przygotuj w domu pyszny jogurt i kefir. To łatwe! Kultury VITAL - odpowiedź na potrzeby rynku Konsumenci
Bardziej szczegółowoPoniższe zestawienie przedstawia wybrane probiotyki, stosowane w leczeniu dysbiozy jelitowej
Poniższe zestawienie przedstawia wybrane probiotyki, stosowane w leczeniu dysbiozy jelitowej nazwa producent szczepy bakterii ilość bakterii (mld) Dicoflor 30 Dicofarm GG 3 Enterol 250 Perffrarma Saccharomyces
Bardziej szczegółowoW jaki sposób powinien odżywiać się młody człowiek?
W jaki sposób powinien odżywiać się młody człowiek? Prawidłowe odżywianie się to dostarczanie organizmowi niezbędnych składników odżywczych, a tym samym energii i substratów potrzebnych do utrzymania zdrowia
Bardziej szczegółowoNapoje mleczne w żywieniu dzieci
Wojewódzki program zapobiegania niedożywieniu, nadwadze i otyłości poprzez poprawę żywienia u dzieci klas 1-3 szkół podstawowych Stan wiedzy po roku Napoje mleczne w żywieniu dzieci Katedra i Zakład Żywienia
Bardziej szczegółowoMULTILAC Synbiotyk (Probiotyk + Prebiotyk) w trójpacku 3 x 10 kaps
MULTILAC Synbiotyk (Probiotyk + Prebiotyk) w trójpacku 3 x 10 kaps Cena: 23,70 PLN Opis słownikowy Dostępność Opakowanie Postać Producent Rodzaj rejestracji Substancja czynna Dostępny w aptece w 24h 10
Bardziej szczegółowoWydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji SGGW w Warszawie. Zagadnienia na egzamin dyplomowy studia I stopnia
Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji SGGW w Warszawie Zagadnienia na egzamin dyplomowy studia I stopnia Kierunek ŻYWIENIE CZŁOWIEKA I OCENA ŻYWNOŚCI ZAGADNIENIA KIERUNKOWE 1. Przemiany materii
Bardziej szczegółowoPL B1. Zastosowanie kwasu L-askorbinowego w jogurtach, zwłaszcza do stabilizacji rozwoju bakterii jogurtowych i probiotycznych
RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 210399 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 373179 (51) Int.Cl. A23C 9/12 (2006.01) A23C 9/123 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (22)
Bardziej szczegółowoSuplementacja mieszanek dla niemowląt probiotykami i/lub prebiotykami stanowisko Komitetu Żywienia ESPGHAN
Suplementacja mieszanek dla niemowląt probiotykami i/lub prebiotykami stanowisko Komitetu Żywienia ESPGHAN Supplementation of infant formula with probiotics and/or prebiotics statement of the ESPGHAN Committee
Bardziej szczegółowoProbiotyczne napoje fermentowane
Probiotyczne napoje fermentowane Waldemar Gustaw Katedra Technologii Owoców, Warzyw i Grzybów UP Lublin Probiotyki probiotyk pro bios - dla życia probiotyki to pojedyncze lub mieszane kultury żywych mikroorganizmów,
Bardziej szczegółowoSZKOŁA PODSTAWOWA II Etap Edukacyjny: Klasy IV-VI Przyroda Czas realizacji materiału
SZKOŁA PODSTAWOWA II Etap Edukacyjny: Klasy IV-VI Przyroda Cele kształcenia: I, II, III, IV i V Treści nauczania wymagania szczegółowe: 1 (1, 8), 5 (1, 2, 4, 5), 9 (1, 2, 4, 9, 13), 14 Czas realizacji
Bardziej szczegółowoMleko, sery. i inne bajery. PFHBiPM.
Mleko, sery i inne bajery PFHBiPM Publikacja SFINANSOWANA Z FUNDUSZU PROMOCJI MLEKA www.pfhb.pl PFHBiPM strona 03 Mleko, sery Według zaleceń racjonalnego odżywiania należy codziennie wypijać co najmniej
Bardziej szczegółowoWyłączny Dystrybutor PROBIOTYKI. Przewodnik NOW po probiotykach
PROBIOTYKI Przewodnik NOW po probiotykach Korzyści dla zdrowia PROBIOTYKI Mikroorganizmy służące zdrowiu Czy wiesz, że w Twoim organizmie i na jego powierzchni stale znajdują się biliony mikroorganizmów,
Bardziej szczegółowoProbiotyki w leczeniu nieswoistych zapaleń jelit
Probiotyki w leczeniu nieswoistych zapaleń jelit Hanna SZAJEWSKA Klinika Gastroenterologii i Żywienia Dzieci Akademii Medycznej w Warszawie hania@ipgate.pl Kim jestem? Specjalista chorób dzieci Zainteresowania
Bardziej szczegółowoŻycie w mlecznych napojach fermentowanych
PIOTR ŻELAZOWSKI Wydział Technologii Żywności Katedra Przetwórstwa Produktów Zwierzęcych Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie Życie w mlecznych napojach fermentowanych Wstęp W obecnych
Bardziej szczegółowoBiotechnologia w przemyśle spożywczym. spis wykładów
1 2 Produkty fermentacji mleka można podzielić na 3 grupy: 1. produkty otrzymywane w wyniku działania mezofilnych bakterii kwasu mlekowego (mleko zsiadłe, twaróg, kwaśna śmietana, maślanka), 2. produkty
Bardziej szczegółowoCZĘSTOTLIWOŚĆ SPOŻYCIA WYBRANYCH NAPOJÓW MLECZNYCH
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 688 692 Krystyna Szymandera-Buszka, Danuta Górecka CZĘSTOTLIWOŚĆ SPOŻYCIA WYBRANYCH NAPOJÓW MLECZNYCH Katedra Technologii Żywienia Człowieka Uniwersytetu Przyrodniczego
Bardziej szczegółowoWYKAZ ASORTYMENTOWY I CENOWY - ARTYKUŁY MLECZARSKIE
WYKAZ ASORTYMENTOWY I CENOWY - ARTYKUŁY MLECZARSKIE Załącznik nr 1 do Formularza ofertowego z dnia. r. Lp. Nazwa artykułu Kod CPV Opis Nazwa nadana przez oferenta Jedn ostka miar y Ilość Cena jednostk
Bardziej szczegółowowpływające na wybór mlecznych napojów fermentowanych przez młodzież akademicką...
Mojka KOmunikaty K i wsp. Czynniki / Announcement wpływające na wybór mlecznych napojów fermentowanych przez młodzież akademicką... 371 Czynniki wpływające na wybór mlecznych napojów fermentowanych przez
Bardziej szczegółowoZMIANY JAKOŚCI MIKROBIOLOGICZNEJ KEFIRU I JOGURTU RYNKU WARSZAWSKIEGO W LATACH
ROCZN. PZH, 2003, 54, NR 2, 145 152 IRENA MOLSKA, RENATA NOWOSIELSKA, ILONA FRELIK ZMIANY JAKOŚCI MIKROBIOLOGICZNEJ KEFIRU I JOGURTU RYNKU WARSZAWSKIEGO W LATACH 1995 2001 THE CHANGES IN MICROBIOLOGICAL
Bardziej szczegółowoŻywność ekologiczna najlepsza żywność funkcjonalna
Żywność ekologiczna najlepsza żywność funkcjonalna Prof. Dr hab. Ewa Solarska Pracownia Żywności Ekologicznej Wydział Nauk o Żywności i Biotechnologii Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie Konferencja naukowa
Bardziej szczegółowoSZCZEGÓŁOWY OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA MLEKO I PRZETWORY MLECZNE. MLEKO SPOŻYWCZE PASTERYZOWANE 2% tł.
Załącznik nr 8 do SIWZ SZCZEGÓŁOWY OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA MLEKO I PRZETWORY MLECZNE MLEKO SPOŻYWCZE PASTERYZOWANE 2% tł. 1 Wstęp 1.1 Zakres Niniejszym opisem przedmiotu zamówienia objęto wymagania,
Bardziej szczegółowoNapoje mleczne... pysznie i zdrowo
Napoje mleczne... pysznie i zdrowo Warszawa 2005 Dobra forma z... mlekiem fermentowanym O tym, że prawidłowe odżywianie w znacznym stopniu warunkuje dobry stan zdrowia jesteśmy przekonani. Jednakże, złe
Bardziej szczegółowo(notyfikowana jako dokument nr C(2016) 1419) (Jedynie tekst w języku duńskim jest autentyczny)
L 70/22 DECYZJA WYKONAWCZA KOMISJI (UE) 2016/375 z dnia 11 marca 2016 r. zezwalająca na wprowadzenie do obrotu lakto-n-neotetraozy jako nowego składnika żywności zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 258/97
Bardziej szczegółowoMlekovita największym producentem mleka w Polsce w 2015 r.
Mlekovita największym producentem mleka w Polsce w 2015 r. 594 mln litrów mleka, czyli 20% całej polskiej produkcji tyle w ubiegłym roku wyprodukowała wysokomazowiecka spółdzielnia mleczarska. Tym samym
Bardziej szczegółowoWPŁYW CZYNNIKÓW FIZYCZNYCH I CHEMICZNYCH
WPŁYW CZYNNIKÓW FIZYCZNYCH I CHEMICZNYCH ORAZ WARUNKÓW PRZECHOWYWANIA NA WZROST BAKTERII PROBIOTYCZNYCH LACTOBACILLUS CASEI Probiotyki Probiotyki to pojedyncze lub mieszane kultury żywych mikroorganizmów,
Bardziej szczegółowoOPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA MLEKO W PROSZKU PEŁNE
OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA MLEKO W PROSZKU PEŁNE ZAŁĄCZNIK NR 7 DO SIWZ opis wg słownika CPV kod CPV 15511700-0 1 Wstęp 1.1 Zakres Niniejszym opisem przedmiotu zamówienia objęto wymagania, metody badań
Bardziej szczegółowo1.2 Drobnoustroje Dobre Mikroby
1.2 Drobnoustroje Dobre Mikroby Odniesienia do Podstawy Programowej SZKOŁA PODSTAWOWA II Etap Edukacyjny: Klasy IV-VI, Przyroda Cele kształcenia: I, II, III, IV i V Treści nauczania: 1 (1, 8), 5 (1, 2,
Bardziej szczegółowoCharakterystyka mlecznych napojów fermentowanych
722 Probl Hig Epidemiol 2013, 94(4): 722-729 Charakterystyka mlecznych napojów fermentowanych Characteristics of fermented milk drinks Katarzyna Mojka Wydział Nauk o Żywności i Rybactwa, Katedra Technologii
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 2. Przedmiot zamówienia Jm Ilość. Lp. 1 Mleko spożywcze pasteryz.2% tł. kg 5. 2 Mleko spożywcze UHT 2% tł. kg. 3 Śmietana 18% tł.
Załącznik nr 2 Opis przedmiotu zamówienia Przedmiotem zamówienia są środki spożywcze w ilościach zawartych w tabelach, zgodne z przedstawionym opisem przedmiotu zamówienia. a) dostawa do Magazyn Żywnościowy
Bardziej szczegółowoKrajowy standard Chińskiej Republiki Ludowej. Krajowy standard bezpieczeństwa żywności Mleko sterylizowane
Krajowy standard Chińskiej Republiki Ludowej GB 25190 2010 Krajowy standard bezpieczeństwa żywności Mleko sterylizowane Wydany w dniu 26-03-2010 Wdrożony w dniu 12-01-2010 Wydany przez Ministerstwo Zdrowia
Bardziej szczegółowo8.2. Wartość odżywcza produktów spożywczych Czynniki kształtujące wartość odżywczą produktów spożywczych...185
SpiS treści 1. Znaczenie nauki o żywieniu człowieka...9 1.1. Cele i zadania nauki o żywieniu...9 1.2. Rozwój nauki o żywieniu człowieka...9 1.3. Problemy żywieniowe Polski i świata...11 1.4. Organizacje
Bardziej szczegółowoAKADEMIA MARYNARKI WOJENNEJ
AKADEMIA MARYNARKI WOJENNEJ GRUPA ZAOPATRZENIA ŻYWNOŚCIOWEGO OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA Do przetargu na dostawę produktów KOD CPV 15500000-3 PRODUKTY MLECZARSKIE Gdynia 2017 Spis treści DESER BUDYNIOWY
Bardziej szczegółowoObjaśnienia do sprawozdania miesięcznego RRW-26
Objaśnienia do sprawozdania miesięcznego RRW-26 Obowiązek sporządzania sprawozdania RRW-26 mają: 1. Przedsiębiorstwa i gospodarstwa rolne, które skupują pełne mleko lub produkty mleczarskie bezpośrednio
Bardziej szczegółowoFORMULARZ CENOWA CZĘŚĆ 4 WYROBY MLECZARSKIE, JAJA. Cena jedn. netto
FORMULARZ CENOWA załącznik nr 1/4 do ogłoszenia SP2/271/11/2016. (pieczęć Wykonawcy) CZĘŚĆ 4 WYROBY MLECZARSKIE, JAJA Przewidywana ilość Cena jedn. netto Cena jedn. brutto Wartość brutto Nazwa produktu,
Bardziej szczegółowoZadanie nr 1, 2 dostawa do Magazyn Żywnościowy 25 Wojskowego Oddziału Gospodarczego BIAŁYSTOK ul. Kawaleryjska 70,
Załącznik nr 1 1. Opis przedmiotu zamówienia Zadanie nr 1, 2 dostawa do Magazyn Żywnościowy 25 Wojskowego Oddziału Gospodarczego 15-601 BIAŁYSTOK ul. Kawaleryjska 70, Zadanie nr 1- MLEKO I PRZETWORY MLECZARSKIE
Bardziej szczegółowoDOMOWY WYRÓB PRODUKTÓW MLECZARSKICH. Dr hab. inż. Monika Wszołek. Prof.UR
DOMOWY WYRÓB PRODUKTÓW MLECZARSKICH Dr hab. inż. Monika Wszołek. Prof.UR Produkty mleczarskie Definicja mleka Mleko jest wydzieliną gruczołu mlecznego żeńskich osobników ssaków. Definicja mleka krowiego
Bardziej szczegółowoOPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA
Załącznik nr 1 OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA JOGURT NATURALNY 1 Wstęp Jogurt naturalny w przedziale wagowym od 150 g do 1 kg takich firm jak Piątnica, Zott, Bakoma Gramaturę zamawianego jogurtu określa zamawiający
Bardziej szczegółowoMożliwości zastosowania wysokich ciśnień w technologii potencjalnie probiotycznych mlecznych napojów fermentowanych
Możliwości zastosowania wysokich ciśnień w technologii potencjalnie probiotycznych mlecznych napojów fermentowanych Application of high pressure in technology of potentially probiotic milk beverages Aleksandra
Bardziej szczegółowoCZĘŚĆ 4 WYROBY MLECZARSKIE, JAJA. Cena jedn. netto. Wartość netto Cena jedn.
FORMULARZ CENOWY załącznik nr 1/4 do ogłoszenia SP2/271/11/2016. (pieczęć Wykonawcy) CZĘŚĆ 4 WYROBY MLECZARSKIE, JAJA Przewidy wana ilość Cena jedn. netto Wartość brutto Nazwa produktu, asortyment (nazwa,
Bardziej szczegółowo5. Surowce, dodatki do żywności i materiały pomocnicze
spis treści 3 Wstęp... 8 1. Żywność 1.1. Podstawowe definicje związane z żywnością... 9 1.2. Klasyfikacja żywności... 11 2. Przechowywanie i utrwalanie żywności 2.1. Zasady przechowywania żywności... 13
Bardziej szczegółowoINSPEKTORAT WSPARCIA SIŁ ZBROJNYCH
OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA INSPEKTORAT WSPARCIA SIŁ ZBROJNYCH SZEFOSTWO SŁUŻBY ŻYWNOŚCIOWEJ OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA MLEKO SPOŻYWCZE UHT 2% tł. opis wg słownika CPV kod CPV 15511210-8 indeks materiałowy
Bardziej szczegółowoMultilac Baby synbiotyk krople 5 ml
Multilac Baby synbiotyk krople 5 ml Cena: 9,98 PLN Opis słownikowy Postać Producent Promocje Rodzaj rejestracji Substancja czynna Krople USP ZDROWIE wakacyjna apteczka Suplement diety -, Fruktooligosacharydy,
Bardziej szczegółowoSZCZEGÓŁOWY OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA CZĘŚĆ I - MLEKO I PRZETWORY MLECZNE
Opis przedmiotu zamówienia Sprawa nr 6/PN/2017 ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ----------- Załącznik nr 7a
Bardziej szczegółowoEDYTA KOWALSKA, JAN PIKUL, PRZEMYSŁAW OZIEMKOWSKI
ŻYWNOŚĆ 3(24), 2000 EDYTA KOWALSKA, JAN PKUL, PRZEMYSŁAW OZEMKOWSK OCENA FZYKOCHEMCZNA JOGURTU NATURALNEGO OTRZYMANEGO Z MLEKA ZAGĘSZCZONEGO PRZY UŻYCU ULTRAFLTRACJ ORAZ METODĄ TRADYCYJNĄ Streszczenie
Bardziej szczegółowoZadanie nr 1 Dostawa do Magazyn Stołówki Wojskowej Dla Kadry 25 Wojskowego Oddziału Gospodarczego Białystok ul.
Załącznik nr 4 do SIWZ 1. Opis przedmiotu zamówienia Przedmiotem zamówienia są środki spożywcze w ilościach zawartych w tabelach, zgodne z przedstawionym opisem przedmiotu zamówienia. Zadanie nr 1 Dostawa
Bardziej szczegółowoOPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA MLEKO I PRZETWORY MLECZARSKIE
Załącznik nr 4 OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA MLEKO I PRZETWORY MLECZARSKIE JOGURT NATURALNY 1 Wstęp Jogurt naturalny w przedziale wagowym od 150 g do 1 kg takich firm jak Piątnica, Zott, Bakoma Gramaturę
Bardziej szczegółowoProdukty mleczne dane importowe i eksportowe Zapotrzebowanie Chińskiej Republiki Ludowej a możliwości europejskich producentów
Strona1 Produkty mleczne dane importowe i eksportowe Zapotrzebowanie Chińskiej Republiki Ludowej a możliwości europejskich producentów Chiny są bardzo atrakcyjnym rynkiem dla producentów i eksporterów
Bardziej szczegółowoSZCZEGÓŁOWY OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA MLEKO I PRZETWORY MLECZNE. MLEKO SPOŻYWCZE PASTERYZOWANE 2% tł.
Załącznik nr 8 do SIWZ SZCZEGÓŁOWY OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA MLEKO I PRZETWORY MLECZNE MLEKO SPOŻYWCZE PASTERYZOWANE 2% tł. opis wg słownika CPV kod CPV 15511100-4 1 Wstęp 1.1 Zakres Niniejszym opisem
Bardziej szczegółowoLiofilizowany sok z kapusty kiszonej, mikronizowany błonnik jabłkowy, celulozowa otoczka kapsułki.
Suplement diety Składniki Liofilizowany sok z kapusty kiszonej, mikronizowany błonnik jabłkowy, celulozowa otoczka kapsułki. Przechowywanie: W miejscu niedostępnym dla małych dzieci. Przechowywać w suchym
Bardziej szczegółowoCena mleka w Polsce w 2017 r. - najwyższa od trzech lat!
.pl https://www..pl Cena mleka w Polsce w 2017 r. - najwyższa od trzech lat! Autor: Ewa Ploplis Data: 18 października 2017 Cena mleka w Polsce w br. jest najwyższa od trzech lat. Rosną ceny zbytu przetworów
Bardziej szczegółowo10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA
10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA 10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. Należy spożywać produkty z różnych grup żywności (dbać o urozmaicenie posiłków) Kontroluj masę ciała (dbaj o zachowanie
Bardziej szczegółowoTECHNOLOGIA ŻYWNOŚCI CZ. 3 TECHNOLOGIE KIERUNKOWE TOM 2
TECHNOLOGIA ŻYWNOŚCI CZ. 3 TECHNOLOGIE KIERUNKOWE TOM 2 Praca zbiorowa pod red. Ewy Czarnieckiej-Skubina SPIS TREŚCI Rozdział 1. Przetwórstwo mięsne 1.1. Mięso jako surowiec do przetwórstwa 1.2. Ubój zwierząt
Bardziej szczegółowoSPIS TREŚCI ROZDZIAŁ 1. PODSTAWY TOWAROZNAWSTWA 11 WSTĘP 9
SPIS TREŚCI WSTĘP 9 ROZDZIAŁ 1. PODSTAWY TOWAROZNAWSTWA 11 1. Podstawy towaroznawstwa 13 1.1. Zakres towaroznawstwa 13 1.2. Klasyf ikacja towarów 15 1.3. Kryteria podziału towarów (PKWiU) 15 1.4. Normalizacja
Bardziej szczegółowoFormularz kalkulacyjny
Załącznik nr 2 do SIWZ Formularz kalkulacyjny Lp. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Jogurt pitny z zawartością probiotyków o wadze100-120g. SZTUKA 7000 Twaróg półtłusty wilgotny, soczysty o wysokiej wartości odżywczej
Bardziej szczegółowoOpracowanie technologii otrzymywania na skalę przemysłową fermentowanego napoju sojowego z wykorzystaniem przemysłowych kultur jogurtowych
Opracowanie technologii otrzymywania na skalę przemysłową fermentowanego napoju sojowego z wykorzystaniem przemysłowych kultur jogurtowych Projekt badawczy współfinansowany z Europejskiego Funduszu Rozwoju
Bardziej szczegółowoSkładniki pokarmowe i ich rola w żywieniu
WYMAGANIA EDUKACYJNE NIEZBĘDNE DO UZYSKANIA POSZCZEGÓLNYCH ŚRÓDROCZNYCH I ROCZNYCH OCEN KLASYFIKACYJNYCH Zawód: technik żywienia i usług gastronomicznych Przedmiot: Zasady żywienia Klasa 2. Ocena Nazwa
Bardziej szczegółowoĆWICZENIE Nr 1 FERMENTACJA MLEKOWA
ĆWICZENIE Nr 1 FERMENTACJA MLEKOWA UWAGA: Ze względu na laboratoryjny charakter zajęć oraz na kontakt z materiałem biologicznym, studenci zobowiązani są uŝywać fartuchów i rękawiczek jednorazowych. Fermentacja
Bardziej szczegółowo(Tekst mający znaczenie dla EOG) (9) Na podstawie przedstawionych danych Urząd stwierdził,
23.10.2010 Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L 279/13 ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (UE) NR 957/2010 z dnia 22 października 2010 r. w sprawie udzielenia i odmowy udzielenia zezwolenia na niektóre oświadczenia
Bardziej szczegółowoSZCZEGÓŁOWY OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA MLEKO I PRZETWORY MLECZARSKIE
Załącznik Nr 1a do SIWZ i jednocześnie Załącznik Nr 2 do umowy SZCZEGÓŁOWY OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA MLEKO I PRZETWORY MLECZARSKIE opracował: Wojskowy Ośrodek Badawczo-Wdrożeniowy Służby Żywnościowej
Bardziej szczegółowoGDA (Guideline Daily Amount = Wskazane Dzienne Spożycie)
1. Czym jest GDA? GDA (Guideline Daily Amount = Wskazane Dzienne Spożycie) to wartości poziomu spożycia poszczególnych składników odżywczych w codziennej diecie zostały wyznaczone przez naukowców dla przeciętnego
Bardziej szczegółowoMLEKO SPOŻYWCZE 2 % tł. UHT
Załącznik nr 1 do SIWZ OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA MLEKO SPOŻYWCZE 2 % tł. UHT opis wg słownika CPV kod CPV 15511210-8 indeks materiałowy JIM 8910PL1153729-0,5l 8910PL0142087-1l 8910PL1153736-1,5l 1 Wstęp
Bardziej szczegółowoLp. Przedmiot zamówienia Jm Ilość
Załącznik nr 2 41_ZO_2016 Opis przedmiotu zamówienia Przedmiotem zamówienia jest dostawa mleka i przetworów mleczarskich oraz olei i tłuszczy roślinnych w ilościach zawartych w tabelach, zgodne z przedstawionym
Bardziej szczegółowoZM IANY W YBRANYCH CECH JAKOŚCIOW YCH PODCZAS PRZECHOW YW ANIA NIEUKW ASZONEGO I UKW ASZONEGO M LEKA BIFIDUSOW EGO
Ż Y W N O Ś Ć 3 (28) S u p i, 2001 ILONA MOTYL, ZDZISŁAW A LIBUDZISZ ZM IANY W YBRANYCH CECH JAKOŚCIOW YCH PODCZAS PRZECHOW YW ANIA NIEUKW ASZONEGO I UKW ASZONEGO M LEKA BIFIDUSOW EGO Streszczenie Celem
Bardziej szczegółowoSZCZEGÓLOWY OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA
Załącznik nr 1 do SIWZ SZCZEGÓLOWY OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA Przedmiotem zamówienia są zakup i dostarczenie produktów mleczarskich w 2013 r. Miejsca odbioru dostaw oraz ilości środków spożywczych zostały
Bardziej szczegółowoRola poszczególnych składników pokarmowych
Zdrowy styl życia Rola poszczególnych składników pokarmowych 1. Białka Pełnią w organizmie funkcję budulcową. Są składnikiem wszystkich tkanek oraz kości. 2. Tłuszcze Pełnią w organizmie funkcję energetyczną.
Bardziej szczegółowo2. Zawiera 9 żywych szczepów bakterii oraz substancję odżywcze oligofruktozę:
PYTANIA I ODPOWIEDZI DOTYCZĄCE POSTĘPOWANIA O UDZIELENIA ZAMÓWIENIA PUBLICZNEGO O ZNAKU ZP 10/2016 Na podstawie art. 38 ust. 2 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (tekst jednolity
Bardziej szczegółowoMateriał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie:
Materiał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie: TECHNIK ŻYWIENIA I USŁUG GASTRONOMICZNYCH przygotowany w ramach projektu Praktyczne kształcenie nauczycieli zawodów branży hotelarsko-turystycznej
Bardziej szczegółowoZALECENIA ŻYWIENIOWE DLA DZIECI I MŁODZIEŻY. Gimnazjum nr 1 w Piastowie Lidia Kaczor, 2011r
ZALECENIA ŻYWIENIOWE DLA DZIECI I MŁODZIEŻY Gimnazjum nr 1 w Piastowie Lidia Kaczor, 2011r PRAWIDŁOWE ODŻYWIANIE - definicja Prawidłowe odżywianie to nie tylko dostarczenie organizmowi energii, ale także
Bardziej szczegółowoDotyczy: Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia do przetargu nieograniczonego na dostawę produktów mleczarskich - numer Zp/pn/85/2015
Dęblin, dnia 05.10.2015 r. Dotyczy: Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia do przetargu nieograniczonego na dostawę produktów mleczarskich - numer Zp/pn/85/2015 NA PYTANIE DO SPECYFIKACJI ISTOTNYCH
Bardziej szczegółowoZadanie nr 15 INSPEKTORAT WSPARCIA SIŁ ZBROJNYCH SZEFOSTWO SŁUŻBY ŻYWNOŚCIOWEJ OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA MLEKO W PROSZKU PEŁNE
Zadanie nr 15 Załącznik 16 INSPEKTORAT WSPARCIA SIŁ ZBROJNYCH SZEFOSTWO SŁUŻBY ŻYWNOŚCIOWEJ OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA MLEKO W PROSZKU PEŁNE opis wg słownika CPV kod CPV 15511700-0 indeks materiałowy JIM
Bardziej szczegółowoNormy przetwarzania i specyfikacje składników dla produktów zwierzęcych
Normy przetwarzania i specyfikacje składników dla produktów zwierzęcych Obwieszczenie MFDS Nr 2015-94 (Rewizja: 12/16/2015) Spis treści Normy i specyfikacje dla poszczególnych kategorii produktów zwierzęcych
Bardziej szczegółowoInterwencje żywieniowe u dzieci otyłych aktualne spojrzenie
Interwencje żywieniowe u dzieci otyłych aktualne spojrzenie H. Dyląg, 1 H. Weker 1, M. Barańska 2 1 Zakład Żywienia 2 Zakład Wczesnej Interwencji Psychologicznej karmienie na żądanie 7-5 posiłków 3 posiłki
Bardziej szczegółowoZajęcia żywieniowe Wymagania podstawowe Zajęcia żywieniowe Wymagania ponadpodstawowe
Wymagania podstawowe Wymagania ponadpodstawowe Zajęcia żywieniowe Wymagania podstawowe Zajęcia żywieniowe Wymagania ponadpodstawowe Uczeń: wymienia zasady bezpieczeństwa obowiązujące podczas zajęć żywieniowych
Bardziej szczegółowoPL B1. GRUPA MASPEX SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ SPÓŁKA KOMANDYTOWO-AKCYJNA, Wadowice, PL BUP 07/08
PL 220791 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 220791 (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21) Numer zgłoszenia: 380678 (22) Data zgłoszenia: 25.09.2006 (51) Int.Cl.
Bardziej szczegółowoFORMULARZ KALKULACJI CENY OFEROWANEJ
Załącznik nr 2i FORMULARZ KALKULACJI CENY OFEROWANEJ Pakiet nr 9 ARTYKUŁY MLECZARSKIE LP. Nazwa asortymentu /opis J.m. Ilość Cena netto 1. Drożdże 100g (+-5%),domowe szt 200 Wartość netto Nazwa oferowanego
Bardziej szczegółowoPROBIOTYKI panaceum dla noworodka ZALECAĆ CZY NIE
PROBIOTYKI panaceum dla noworodka ZALECAĆ CZY NIE Dr hab.n.med. Andrea Horvath Klinika Pediatrii WUM Czy to są probiotyki? Żywe bakterie kiszonki jogurt naturalny kwas chlebowy Mikroorganizmy Organizm
Bardziej szczegółowoOgólnopolski Dobrowolny Program Znakowania Wartością Odżywczą GDA. Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Łodzi informuje iż,
Ogólnopolski Dobrowolny Program Znakowania Wartością Odżywczą GDA Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Łodzi informuje iż, Główny Inspektorat Sanitarny i Stowarzyszenie Polska Federacja Producentów
Bardziej szczegółowo