Andrzej Jędruszuk Zastosowanie preparatów odżywczych APIBIOVIT i APILAC Biofaktor dla pszczół (materiały informacyjne)

Transkrypt

1 Andrzej Jędruszuk Zastosowanie preparatów odżywczych APIBIOVIT i APILAC Biofaktor dla pszczół (materiały informacyjne) 1. Znaczenie i wykorzystanie przez pszczoły składników odżywczych. Podstawowym pokarmem energetycznym dla pszczół jest miód naturalny lub spadź (ewentualnie syrop cukrowy), a pokarmem białkowym pyłek kwiatowy lub pierzga. Pierzga jest pyłkiem ubitym w komórkach plastra i zakonserwowanym przez obniżenie ph do 4,1 przy udziale bakterii z rodzaju Lactobacillus, Pseudomonas i Saccharomyces. W okresie wegetacji roślin pszczoły korzystają z naturalnych źródeł pokarmu w czasie kwitnienia roślin pożytkowych lub występowania spadzi. W okresie zimy pszczoły spożywają zapasy miodu i pierzgi zgromadzone w plastrach. Zapasy w ulu są źródłem pokarmu dla pszczół także w okresie chłodnej i deszczowej pogody w lecie. Stosunkowo łatwo zastąpić jest miód naturalny podając pszczołom syrop cukrowy, natomiast niedobory białka (pyłku lub pierzgi) uzupełniane są pokarmami zastępczymi lub preparatami odżywczymi. Okresowe niedobory pokarmu białkowego pojawiają się na ogół wczesną wiosną i późnym latem, gdy brak jest kwitnących roślin pyłkodajnych. Brak pyłku rodziny pszczele odczuwają także, gdy deszczowa i chłodna pogoda uniemożliwia korzystanie z kwitnących roślin nawet w pełni lata. Niedobory takie są szczególnie dotkliwe w czasie intensywnego wychowu czerwiu (larw pszczelich). W regionach występowania spadzi, zwłaszcza późnym latem, na ogół dochodzi corocznie do okresowego niedoboru pyłku, co jest dużym utrudnieniem w stymulowaniu rozwoju rodzin i przygotowaniu ich do zimy. Pokarm białkowy dla pszczół musi zawierać odpowiednie składniki, zgodnie z zapotrzebowaniem rodziny pszczelej, w tym aminokwasy, witaminy i składniki mineralne. Są one niezbędne do utrzymania właściwej kondycji pszczół dorosłych oraz do wykarmienia czerwiu (larw pszczelich). W mleczku pszczelim (pokarmie larw i matek) występują witaminy: B1, B2, B6, B12, PP, kwas pantotenowy, kwas foliowy, biotyna i inozytol. Szczególne znaczenie przypisuje się tiaminie (wit. B1). W mleczku znajdują się aminokwasy egzogenne dla pszczół: arginina, histydyna, lizyna, tryptofan, fenyloalanina, metionina, treonina, leucyna, izoleucyna i walina, które są niezbędne do wychowu czerwiu. Dodanie do pokarmu pszczół aminokwasów endogennych (cystyna, seryna, prolina, hydroksyprolina, alanina, kwas glutaminowy i kwas asparaginowy) polepsza wyniki wychowu czerwiu. Pszczoły wykorzystują głównie L-aminokwasy. W miodzie zidentyfikowano 12 aminokwasów: leucynę, fenyloalaninę, walinę, treoninę, lizynę, kwas glutaminowy, kwas alfa-aminomasłowy, prolinę, alaninę, kwas asparaginowy, glicynę i serynę. Miód jest ubogi w witaminy. Wykryto w nim małe ilości następujących witamin: A, B2, B6, C i PP. Pyłek kwiatowy jest produktem bogatym w białko, witaminy i substancje mineralne. Występują w nim witaminy głównie z grupy B oraz E, A (w postaci prowitaminy karotenu), C, D, PP i H. Witaminy i aminokwasy szczególną rolę odgrywają w stymulowaniu rozwoju rodziny pszczelej i osiąganiu właściwej siły przed okresem pożytkowym oraz w odżywieniu i odpowiednim przygotowaniu pszczół dorosłych do zimy. Podawanie pszczołom preparatów odżywczych zalecane jest także w czasie uzupełniania niedoborów pokarmowych w okresie chorób i wspomagania rozwoju odkładów, rodzin wychowujących matki i rodzin przesiedlanych na węzę. Karmienie pszczół dodatkiem naturalnego pokarmu białkowego (pyłkiem lub pierzgą) może stwarzać wiele niedogodności, a nawet być przyczyną rozwlekania chorób. Niekiedy naturalny pyłek nie zawiera odpowiedniej ilości i składu aminokwasów, a więc ma ograniczoną wartość odżywczą. W okresie długotrwałego, pyłek i pierzga tracą swoje walory pokarmowe. Pyłek i pierzga, pochodzące z trenów sąsiadujących z zakładami przemysłowymi i szlakami nasilonego ruchu drogowego mogą zawierać pozostałości szkodliwych substancji,

2 np. metali ciężkich. Na obszarach intensywnie użytkowanych rolniczo może dochodzi do skażenia pyłku chemicznymi środkami ochrony roślin. W pyłku i pierzdze mogą być obecne: wirus choroby woreczkowej czerwiu (SBV), przetrwalniki bakterii zgnilca amerykańskiego (Paenibacillus larvae), bakterie zgnilca europejskiego (kiślica Melisococcus pluton, Bacillus alvei), zarodniki chorobotwórczych grzybów (np. Ascosphaera apis) lub spory patogennych pierwotniaków (Nosema apis, Malpighamoeba mellificae). Zaletą stosowania preparatów odżywczych jest brak ryzyka wprowadzenia do środowiska pszczół zarazków chorobotwórczych, oraz pełne zbilansowanie zapotrzebowania pszczół na aminokwasy i witaminy. 2. Wpływ pokarmów odżywczych na ratowanie rodzin pszczelich opanowanych przez choroby. Szczególnego znaczenia nabiera uzupełnianie diety aminokwasowo-witaminowej u rodzin pszczelich dotkniętych chorobami pasożytniczymi: warrozą i nosemozą. Obydwie te choroby pszczół występują powszechnie na terenie całego kraju i stanowią poważny problem w utrzymaniu odpowiedniej kondycji i produkcyjności pasiek. Odżywiający się hemolimfą czerwiu i pszczół dorosłych roztocz Varroa destructor (dawn. jacobsoni) powoduje zaburzenia w koncentracji białek i objętości hemolimfy żywiciela, utratę białka całkowitego oraz zmniejszenie masy ciała chorych pszczół. Pierwotniak Nosema apis powoduje w komórkach nabłonka jelita środkowego pszczół dorosłych nieodwracalne zmiany. Zaburzenia w budowie i czynnościach komórek wydzielniczych i regeneracyjnych nabłonka oraz obumieranie komórek zniszczonych przez pasożyta, uniemożliwiają chorym pszczołom prawidłowe trawienie i przyswajanie pobranego pokarmu. Prowadzi to do niedożywienia i osłabienia ich kondycji oraz zmniejszenia wydzielania mleczka pszczelego i degeneracji jajników u matek. Podawanie chorym rodzinom preparatów aminokwasowo-witaminowych pozwoli zmniejszyć skutki chorób pasożytniczych przez lepsze odżywienie i wydłużenie życia chorych pszczół. Podobne znaczenie preparaty odżywcze mogą odgrywać w stymulowaniu rozwoju rodzin przesiedlonych na węzę w trakcie zwalczania groźnych chorób czerwiu: zgnilca amerykańskiego, zgnilca europejskiego lub grzybicy wapiennej. Przesiedlone pszczoły wymagają szczególnych starań oraz żywienia bogatego w aminokwasy i witaminy w celu odbudowy plastrów, pobudzenia matki do składania jaj i wychowu czerwiu. 3. Znaczenie bakterii kwasu mlekowego w biologii i fizjologii pszczół. Bakterie z rodzaju Lactobacillus dominują we florze zapasów pyłku w ulu. Powodują one fermentację mlekową i osiągnięcie wartości ph około 4, co wpływa konserwująco na pyłek zgromadzony w postaci pierzgi. Zaobserwowano, że kwas mlekowy podnosi walory smakowe pokarmu dla pszczół oraz zwiększa tempo pobierania pokarmu przez pszczoły. Ponadto poprawia wartość odżywczą zmagazynowanego pyłku, zwiększając zawartość witamin i zmieniając skład aminokwasowy. Intensywność fermentacji mlekowej w pierzdze zależy przede wszystkim od zasobności świeżego pyłku w bakterie Lactobacillus. W składzie flory jelitowej zdrowej pszczoły obecne są m. in. bakterie Streptococcus faecium. U dorosłych pszczół zimujących, ph treści jelita obniża się przy udziale kwasu mlekowego do około 4. Mikroflora zasiedlająca jelito pszczoły odgrywa znaczącą rolę w miejscowej odporności przewodu pokarmowego przez hamowanie wzrostu drobnoustrojów patogennych (konkurencja pokarmowa i siedliskowa). Ponadto kwas mlekowy powoduje usprawnienie procesów trawiennych, eliminuje drobnoustroje patogenne, a także odgrywa zasadniczą rolę w procesie detoksykacji przez rozkład niepożądanych składników pochodzenia roślinnego. Badania naukowe dowodzą, że regularne i kontrolowane podawanie pszczołom bakterii produkujących kwas mlekowy, przyczynia się do poprawy kondycji i sprawności fizjologicznej oraz przeżywalności pszczół. Bakterie te powodują wzmożone wytwarzanie błon perytroficznych w jelicie środkowym pszczół, których rolą jest wspomaganie procesów

3 trawienia oraz izolowanie patogenów od powierzchni nabłonka jelita. Bakterie odpowiedzialne za przebieg fermentacji mlekowej mogą być wykorzystywane wspomagająco przy leczeniu grzybicy wapiennej czerwiu oraz chorób bakteryjnych i pasożytniczych przewodu pokarmowego pszczół dorosłych. W pracach doświadczalnych, a także w praktyce pasiecznej wykorzystywano do stosowania u pszczół dostępne w aptekach preparaty probiotyczne: Lakcid, Trilac, Lacidofil i Beneflora. Wykonano też badania użyciem biopreparatu Biogen (Bio Gen, Opole) (zmodyfikowany, biologiczny stymulator odporności i wzrostu dla prosiąt, cieląt, źrebiąt, jagniąt i koźląt, pozbawiony laktozy i składników mineralnych). Wszystkie wymienione preparaty zawierają w swoim składzie bakterie probiotyczne m. in. Lactobacillus acidophilus. 4. Metody podawania preparatów odżywczych dla pszczół. a) dodatek do syropu cukrowego - do podkarmiania stymulującego - 1 kg cukru + 1 litr wody, podawać w podkarmiaczkach w okresie, gdy nie ma naturalnego pożytku; w rodzinach osłabionych można opryskać pszczoły na plastrach, lub polewać pszczoły w uliczkach międzyplastrowych. - do dokarmiania zimowego 2 kg cukru + 1 litr wody, podawać w podkarmiaczkach w II poł. sierpnia do końca miesiąca, lub ostatecznie do 10 września. b) dodatek do ciasta w okresie przedwiośnia i wczesnej wiosny, gdy pszczoły nie mogą jeszcze wylatywać z ula; podawać na górne beleczki ramek w porcjach po 0,5 kg na ul i uzupełniać w miarę wyjadania przez pszczoły (ciasto przykryć folią lub papierem, żeby nie wyschło). Skład ciasta: miodowo-cukrowe 3 części cukru pudru + 1 część podgrzanego miodu, drożdżowo-cukrowe 10 części cukru pudru + 1 część drożdży (browarnianych, pastewnych), miodowo-pyłkowe 3 części cukru pudru + 1 część obnóży pyłkowych + podgrzany miód do konsystencji ciasta. 5. Zastosowanie preparatów odżywczych dla pszczół. Preparaty odżywcze dla pszczół powinne być stosowane głównie w okresie stymulacji rozwoju rodzin pszczelich po ostatnim pożytku towarowym (podkarmianie rozwojowe od połowy lipca) i w czasie dokarmiania zimowego (od połowy sierpnia do 10 września). Podobnie, preparaty te można użyć w czasie wiosennego pobudzania rozwoju (od przedwiośnia do połowy kwietnia). Ponadto preparaty mogą być wykorzystane w pełni sezonu pszczelarskiego do podkarmiania rodzin wychowujących matki, odkładów i osadzonych roi. APIBIOVIT jest płynnym koncentratem, zawierającym wszystkie niezbędne dla pszczół witaminy i aminokwasy w proporcjach zbliżonych do występujących w naturalnym pokarmie. Zawarty w preparacie bogaty zestaw witamin i aminokwasów wpływa na usprawnienie procesów metabolicznych zachodzących w czasie rozwoju czerwiu i w organizmach pszczół dorosłych. Stosowanie preparatu poprawia parametry odporności przeciw chorobom, zwiększa kondycję czerwiu i pszczół dorosłych oraz podnosi produkcyjność pni pszczelich. Preparat może być szczególnie przydatny w okolicach lub okresach sezonu pasiecznego z występującymi niedoborami naturalnego pożytku pyłkowego. Wskazania do stosowania APIBIOVITU: * poprawienie kondycji pni pszczelich po przezimowaniu i przyspieszanie rozwoju wiosennego w celu wykorzystania wczesnych pożytków pokarm bogaty w witaminy i optymalny zestaw aminokwasów uzupełnia niedobory żywieniowe w okresie przedwiośnia i wczesnej wiosny, przed pojawieniem się naturalnych źródeł pożytku pyłkowego i umożliwia intensywny rozwój rodzin oraz osiągnięcie odpowiedniej liczby i dobrej kondycji pszczół zbieraczek przygotowanych do maksymalnego wykorzystania wczesnych pożytków towarowych,

4 * pobudzanie składania jaj przez matki i stymulowanie wychowu czerwiu dla osiągnięcia maksymalnej siły rodzin stały dopływ bogatego w składniki pokarmowe pożywienia skłania matki do składania dużej liczby jaj, nawet do 3000 na dobę. Pokarm zawierający odpowiedni zestaw witamin i aminokwasów pozwala pszczołom wykarmić tak dużą liczbę czerwiu, * podkarmianie interwencyjne, zwłaszcza w okresie niedoboru naturalnego pożytku pyłkowego niekiedy nawet w pełni lata, na skutek chłodnej i deszczowej pogody, lub nadmiernego pozyskiwania miodu, może wystąpić krytyczny brak naturalnego pokarmu. Skutkiem tego jest zamieranie czerwiu, osłabienie, a nawet osypanie pni pszczelich. Podkarmianie syropem z dodatkiem preparatu uzupełniającego niedobór aminokwasów i witamin pozwala pszczołom przetrwać do czasu poprawy warunków pożytkowych, * przyspieszenie rozwoju odkładów i osadzonych roi oraz rodzin przesiedlanych na węzę odkłady lub schwytane roje są bardzo osłabione w wyniku utraty znacznej liczby pszczół i często nie mają wystarczających zapasów pokarmu w nowym siedlisku. Pszczoły przesiedlane na węzę (często w trakcie zwalczania chorób czerwiu) nie mają zapasów pokarmu i pozbawione są czerwiu. W celu szybkiej odbudowy plastrów oraz osiągnięcia właściwej struktury i liczby pszczół, wskazane jest zapewnienie pszczołom odpowiedniej jakości pokarmu bogatego w niezbędne składniki, w tym aminokwasy i witaminy, * podkarmianie rodzin wychowujących matki pokarm bogaty w aminokwasy i witaminy (zwłaszcza wit. B1 - tiaminę), stymuluje wydzielanie mleczka pszczelego, a tym samym wpływa na wychów większej liczby matek i lepszą kondycję młodych matek, * dokarmianie w okresie przygotowania pszczół do zimy zaopatrzenie pszczół w odpowiednią ilość dobrej jakości pokarmu zimowego, zawierającego witaminy i aminokwasy niezbędne w żywieniu pszczół dorosłych i czerwiu, jest warunkiem ograniczenia strat w pasiece i zapoczątkowania rozwoju wiosennego pni pszczelich, * wspomaganie pni osłabionych chorobami (np. warrozą, nosemozą) dodatek w pokarmie niezbędnych aminokwasów i witamin pozwala uzupełnić straty białka ogólnego i hemolimfy, a także przedłuża życie osłabionych pszczół, * zwiększenie produkcji naturalnego pyłku kwiatowego podawanie pokarmu odżywczego, jako zastępczego lub uzupełniającego źródła aminokwasów i witamin, pozwala pozyskać większą ilość pyłku odbieranego pszczołom i osiągnąć lepsze efekty ekonomiczne hodowli pszczół. APILAC ma postać proszku zawierającego witaminy i żywe kultury bakterii korzystnych dla pszczół. Bakterie te kolonizują przewód pokarmowy pszczół oraz powodują konserwację pierzgi przez fermentację mlekową. Preparat zawiera niezbędne dla pszczół witaminy z grupy B, obecne w mleczku pszczelim, a tym samym wskazane zwłaszcza w odżywianiu matek i larw. Dodatek witaminy C poprawia walory smakowe i zwiększa tempo pobierania pokarmu przez pszczoły. APILAC usprawnia procesy trawienne, ogranicza rozwój drobnoustrojów chorobotwórczych w przewodzie pokarmowym, a także odgrywa zasadniczą rolę w odtruwaniu przez rozkład niepożądanych składników pochodzenia roślinnego. Regularne i kontrolowane podawanie pszczołom bakterii produkujących kwas mlekowy przyczynia się do poprawy kondycji i sprawności fizjologicznej oraz przeżywalności pszczół. Bakterie powodujące fermentację mlekową mogą wspomagać profilaktykę chorób czerwiu i pszczół dorosłych. Wskazania do stosowania APILACU: * uzupełnienie witamin oraz naturalnej mikroflory w pierzdze i w przewodzie pokarmowym pszczół uzyskanie odpowiednio niskiego ph w jelicie pszczół dorosłych i zapasach pokarmu białkowego, wspomaganie procesów trawienia w jelicie środkowym, * przyspieszenie procesu fermentacji mlekowej w pierzdze (konserwacja pierzgi) lub w zamiennikach pyłku i pierzgi (np. ciasto drożdżowo-cukrowe) dodatek preparatu pozwala zaszczepić substytuty pyłku bakteriami wytwarzającymi kwas mlekowy i symulować

5 naturalne warunki i procesy zachodzące w zapasach pokarmu białkowego, * wspomaganie naturalnej odporności przeciw chorobom zakaźnym czerwiu i pszczół dorosłych obecne w jelicie bakterie kwasu mlekowego ograniczają zasiedlanie i rozwój bakterii chorobotwórczych oraz pasożytniczych pierwotniaków, stymulacja wytwarzania błon perytroficznych ogranicza kontakt patogenów z powierzchnią nabłonka jelita środkowego, * odtworzenie naturalnej mikroflory jelitowej u pszczół po zatruciach chemicznymi środkami ochrony roślin, działającymi drogą pokarmową dodatek preparatu pozwala ponownie zasiedlić jelito pszczół, * wprowadzenie bakterii kwasu mlekowego do środowiska przesiedlanych rodzin pszczelich i osadzonych rojów szybsze zasiedlanie korzystnymi bakteriami jelita środkowego pszczół i zapasów pierzgi.