Nr 4 (73) grudzień 2013 r. ISSN KWARTALNIK CENTRALNEJ STACJI RATOWNICTWA GÓRNICZEGO S.A. Ratownictwo

Transkrypt

1 Ratownictwo Górnicze ISSN Nr 4 (73) grudzień 2013 r. KWARTALNIK CENTRALNEJ STACJI RATOWNICTWA GÓRNICZEGO S.A.

2 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 73 NR 4/2013 Redaguje zespół: andrzej Plata - redaktor naczelny mirosław Bagiński - z-ca redaktora naczelnego Barbara kochan - z-ca redaktora naczelnego katarzyna myślińska - sekretarz redakcji katarzyna kajdasz-szpotko małgorzata Jankowska adres redakcji: Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego S.a. ul. Chorzowska BYtom teł. (32) lub (32) fax. (32) pa@csrg.bytom.pl Okręgowa Stacja Ratownictwa Górniczego w Bytomiu ul. Chorzowska 12d BYTOM teł. (32) osrgbytom@csrg.bytom.pl Okręgowa Stacja Ratownictwa Górniczego w Jaworznie ul. Krakowska JAWORZNO tel. (32) fax. (32) osrgjaworzno@csrg.bytom.pl Okręgowa Stacja Ratownictwa Górniczego w Wodzisławiu Śl. ul. Marklowicka WODZISŁAW Śl. tel. (32) osrgwodzisław@csrg.bytom.pl Okręgowa Stacja Ratownictwa Górniczego w Zabrzu ul. Jodłowa ZABRZE tel. (32) osrgzabrze@csrg.bytom.pl Redakcja nie odpowiada za treść reklam i zastrzega sobie prawo dokonywania skrótów tekstów oraz zamieszczania własnych tytułów i śródtytułów. Nie zamówionych materiałów nie zwracamy. Skład, opracowanie techniczne oraz druk: Drukarnia Lipka ul. Mickiewicza 9A Iława Nakład: 450 egz. SPIS TREŚCI krótko... 1 Mirosław Bagiński Posiedzenie międzynarodowego Zespołu ds. Ratownictwa Górniczego... 2 Andrzej Plata Pożar w ZG Sobieski... 4 Zbigniew Kubica Centralne Zawody Drużyn Ratowniczych... 5 Aleksandra Szatkowska Mejer Rozmowa z Prezesem CEn-Rat-u... 7 Arkadiusz Grządziel, Jan Syty Ewakuacja załogi z klatki awaryjno-rewizyjnej ćwiczenia... 8 Barbara Kochan Rozmowa z prof. dr. hab. inż. wacławem Dziurzyńskim...11 Małgorzata Jankowska Działalność szkoleniowa CSRG S.a. w 2013 i 2014 r Piotr Golicz wielki brat patrzy...17 Marcin Świerczek, Leszek Kwiska Dyżurujące zawodowe zastępy ratownicze CSRG S.a Aneta Grodzicka Gościnne progi CSRG S.a Adam Szadurski Prototyp systemu aktywnej ochrony ratownika...25 Jacek Dopierała, Wojciech Najman, Bogdan Ożóg Ratownictwo Górnicze w Rosji...28 Fot. na okładce Figura Św. Barbary w holu budynku Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. Autor zdjęcia na okładce Łukasz Burda CSRG S.A. w Bytomiu 35

3 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 73 NR 4/2013 Z okazji górniczego święta pragniemy złożyć wszystkim Górnikom i ich Rodzinom życzenia wszelkiej pomyślności oraz wytrwałości w ciężkiej i niebezpiecznej pracy. Niech Święta Barbara nieustannie otacza Was i Wasze Rodziny opieką, zapewniając poczucie bezpieczeństwa i pewności dnia jutrzejszego. Przyjmijcie również z okazji zbliżającego się Bożego Narodzenia najlepsze życzenia ciepłych i rodzinnych Świąt. krótko CSRG S.A. w Bytomiu 23 października 2013 r. otrzymała Złotą Kartę Lidera Bezpiecznej Pracy na lata w uznaniu za dobre wyniki w zakresie poprawy warunków pracy. Karta przyznana została podczas XVI Konferencji Liderów Bezpiecznej Pracy w Gdańsku pt. Przez innowacje do bezpieczeństwa. Forum Liderów Bezpiecznej Pracy powołane zostało w 1998 roku przez Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy /CIOP-PIB/. Obecnie do Forum Liderów należy 113 przedsiębiorstw i instytucji. Rada Nadzorcza oraz Zarząd Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. w Bytomiu Udział pogotowi i zastępów specjalistycznych CSRG S.a. w akcjach ratowniczych i w pracach profilaktycznych akcje: r. akcja prowadzona w szybie Piotr w KWK Mysłowice Wesoła. W akcji brało udział specjalistyczne pogotowie przewoźnych wyciągów ratowniczych CSRG S.A., specjalistyczne zastępy CSRG S.A do prac w wyrobiskach pionowych lub o dużym nachyleniu oraz zastępy ratownicze OSRG Jaworzno r. akcja polegająca na przewietrzaniu oraz na demontażu tamy w KWK Niwka- Modrzejów. W akcji brały udział: pogotowie zawodowe CSRG S.A., specjalistyczne pogotowie przewoźnych wyciągów ratowniczych CSRG S.A., specjalistyczne zastępy CSRG S.A. do prac w wyrobiskach pionowych lub o dużym nachyleniu oraz specjalistyczne pogotowie pomiarowe CSRG S.A r. akcja polegająca na przewietrzaniu i penetracji podziemnych wyrobisk Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu. W akcji brało udział pogotowie zawodowe CSRG S.A r. akcja polegająca na przewietrzaniu i penetracji wyrobisk w KWK Halemba Wirek. W akcji brały udział zastępy ratownicze OSRG Zabrze r. akcja przeciwpożarowa w ZG Sobieski. W akcji brało udział specjalistyczne pogotowie pomiarowe CSRG S.A. oraz zastępy ratownicze OSRG Jaworzno. Prace profilaktyczne: Udział specjalistycznego pogotowia przewoźnych wyciągów ratowniczych w pracach profilaktycznych polegających na kontroli obmurza w następujących zakładach górniczych: r. KWK Budryk r. KWK Sośnica-Makoszowy r. Sośnica r. KWK Knurów Szczygłowice r. Szczygłowice r. KWK Rydułtowy-Anna r. KWK Pniówek r. KWK Pniówek r. KWK Bielszowice r. KWK Zofiówka r. KWK Sośnica-Makoszowy r. Makoszowy (K. Kajdasz-Szpotko) Z okazji Barbórki - Górniczego Święta składamy braci górniczej najserdeczniejsze życzenia dużo zdrowia, satysfakcji z wykonywanej pracy, pewności jutra, skutecznego pokonywania przeciwności i wszelkiej pomyślności. Życzymy by obchody tegorocznego święta przebiegały radośnie i spokojnie pozostawiając na długi czas miłe wspomnienia dla Was i Waszych rodzin. Niech patronka górników - Święta Barbara ma Was w swojej opiece. Z górniczym pozdrowieniem Szczęść Boże Redakcja Ratownictwa Górniczego 1

4 NR 4/2013 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 73 PoSiEDZEniE międzynarodowego ZESPołU DS. RatowniCtwa GÓRniCZEGo Już po raz szósty obradował Międzynarodowy Zespół ds. Ratownictwa Górniczego. Zespół (International Mines Rescue Body - IMBR) został powołany w 2001 r. z inicjatywy Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego w Bytomiu. Porozumienie o współpracy w ramach Zespołu podpisali wówczas przedstawiciele 9 krajów: Australia, Wielka Brytania, Francja, Republika Czeska, Rumunia, Republika Południowej Afryki, Słowacja, Stany Zjednoczone Ameryki i Polska. W następnych latach do IMRB przystępowali przedstawiciele służb ratownictwa górniczego kolejnych krajów i tak w 2003 r. przystąpiły Chiny, Kanada, Niemcy, Indie i Ukraina, w 2005 r. Nowa Zelandia i Norwegia, w 2011 r. Austria, Mongolia, Rosja, Wietnam i Zambia oraz w 2013 r. Kazachstan. Tak więc aktualnie w skład Zespołu wchodzą służby ratownicze z 22 krajów. International Mines Rescue Body (IMRB) jest stowarzyszeniem nieformalnym i powołane zostało na czas nieokreślony. Celem IMRB jest promowanie działań związanych z ratownictwem górniczym jako międzynarodowej platformy oraz inicjowanie i wspieranie współpracy mającej na celu osiągnięcie postępu w zakresie w ratownictwa górniczego. IMRB wypełnia swoje zadania, między innymi poprzez następujące działania: organizację okresowych, odbywających się co dwa lata spotkań przedstawicieli służb ratowniczych; spotkanie za każdym razem odbywa się w innym kraju, przygotowanie materiałów w celu udostępnienia ich na międzynarodowej stronie internetowej poświęconej ratownictwu górniczemu, przekazywanie informacji między członkami IMRB, organizację pokazów działalności służb ratowniczych z różnych krajach w trakcie spotkań. IMRB realizuje swoje cele poprzez: wymianę informacji w zakresie organizacji służb ratownictwa górniczego w różnych krajach, wymianę informacji w zakresie prowadzenia akcji ratowniczych, wymianę informacji w zakresie metod szkolenia ratowniczego, wymianę informacji w zakresie wyposażenia technicznego służb ratowniczych, wymianę rezultatów badań w zakresie sprzętu ratowniczego, w szczególności sprzętu ochrony układu oddechowego już wykorzystywanego lub przeznaczonego do wykorzystania w przyszłości, prezentację nowych rozwiązań technicznych i nowych technologii używanych przy prowadzeniu akcji ratowniczych. W 2013 roku akceptację do IMRB uzyskała aplikacja służb ratownictwa górniczego Kazachstanu. Szóste posiedzenie oraz konferencja Międzynarodowego Zespołu Ratownictwa Górniczego (IMRB) odbyły się w dniach 6 do 10 października 2013 r. w Niagara Falls. Gospodarzem w tym roku był kanadyjski przemysł górniczy i kanadyjskie organizacje ratownictwa górniczego. Zdj. 1. Uczestnicy I. spotkania Międzynarodowego Zespołu ds. Ratownictwa Górniczego w Polsce w 2001 roku oraz dokument założycielski 2

5 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 73 NR 4/2013 Zdj. 2. Obrady Międzynarodowego Zespołu ds. Ratownictwa Zdj. 3. Delegacja służb ratownictwa górniczego Kazachstanu. Konferencja stanowiła otwarte forum międzynarodowej wymiany doświadczeń pomiędzy fachowcami w dziedzinie ratownictwa górniczego i firm branżowych z tego zakresu. Hasłem przewodnim konferencji było: współdzielenie wizji, przewidywań i wiedzy. W tegorocznej konferencji uczestniczyło około 200 delegatów, a przedstawiono na niej w sumie 35 prezentacji na temat organizacji systemów ratowniczych, technicznego wyposażenia ratunkowego, studiów przeprowadzonych działań ratowniczych oraz systemów szkoleń, w tym wykorzystania systemów wirtualnej rzeczywistości do skutecznego szkolenia w zakresie ratownictwa górniczego. Polska delegacja zaprezentowała 3 referaty: Methodology of medical and psychological examinations - criteria and rules of work ability assessment in mine rescue services referował dr Mariusz Kuś CEN-MED Adaptation of the polish mines rescue system and organization to hazards occurring in mines, Rescue operation after a rock burst with the energy of 1,6E8J which occured on March 19th 2013 at 10:09 p.m. In G-3/4 mine field of G-3 mining section in KGHM Polska Miedź S.A. division Rudna mine in Polkowice. Przedstawiono również informację nt. stanu przygotowań do Międzynarodowych Zawodów Ratownictwa Górniczego (International Mines Rescue Competition), przewidzianych do realizacji w 2014 roku w Polsce. Ustalono, że kolejne spotkanie członków Międzynarodowego Zespołu ds. Ratownictwa Górniczego oraz Konferencja przewidziane w 2015 roku odbędą się w Hanowerze w Niemczech. Ustalono również, że międzynarodowe zawody ratownictwa górniczego w 2018 roku zorganizowane zostaną w Rosji. Wiele słów uznania mieli dla swych kanadyjskich kolegów delegaci z innych krajów. Tegoroczna konferencja była bardzo dobrze przygotowana organizacyjnie i jak zwykle ciekawa pod względem merytorycznym. W czasie obrad przedstawiono wiele informacji, które wzbogacą wiedzę w dziedzinie ratownictwa górniczego i mogą wskazać możliwości jego dalszego rozwoju. Przebieg i wyniki konferencji ponownie potwierdziły, że jest ona celowa i potrzebna, ponieważ ratownictwo górnicze to dyscyplina, której rozwój wymaga stosowania interdyscyplinarnych i międzynarodowych zdobyczy nauki i techniki. Dlatego tak istotna jest międzynarodowa wymiana informacji. Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego S.A. w Bytomiu, niezależnie od swojej podstawowej działalności, utrzymuje i rozwija współpracę ze służbami ratownictwa górniczego innych krajów, w tym również w ramach uczestnictwa w działaniach Międzynarodowego Zespołu ds. Ratownictwa Górniczego. Z uwagi na sukcesywnie spadającą ilość zdarzeń w polskich podziemnych zakładach górniczych, celowa jest kontynuacja i rozwój współpracy z zagranicznymi branżowymi partnerami, których również dotyczą likwidacje podobnego rodzaju zagrożeń oraz skutków katastrof, posiadających w tym zakresie stosowne doświadczenie i cenną wiedzę. Współpraca pomiędzy stronami ma służyć podniesieniu poziomu kwalifikacji i ratowniczej gotowości, również do niesienia wzajemnej lub wspólnej pomocy. Szeroko rozumiana współpraca, umożliwia śledzenie poziomu techniki w interesujących dziedzinach zarówno w kraju jak i za granicą i dlatego też jest nieodzowna dla działalności Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. mgr inż. Mirosław Bagiński Wiceprezes ds. Technicznych CSRG S.A. w Bytomiu Zdj.4. Konferencja IMRB 3

6 NR 4/2013 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 73 PoŻaR w ZakłaDZiE GÓRniCZYm SoBiESki Pożar endogeniczny zaistniał w dniu r. około godziny w ZG Sobieski w Jaworznie, w przecince transportowej 32 w pokładzie 207 na poziomie 500 m. Pożar endogeniczny zaistniał w przecince transportowej 32 (mapa), w pokładzie 207 na poziomie 500 m, w oddziale G 2. Wyrobisko o długości około 80 m wykonane zostało po wschodniej stronie parceli zbrojonej ściany 543, której rozcinkę stanowił chodnik badawczy VII. Rejon zbrojonej ściany 543 przewietrzany był prądem powietrza doprowadzanym pochylnią VI oraz m.in. przecinką transportową 32 i odprowadzanym z chodnika badawczego VII pochylnią II. Pokład 207 w rejonie zbrojonej ściany 543 jest niemetanowy, zaliczony został do V grupy samozapalności z czasem inkubacji pożaru wynoszącym 22 dni. W dniu r. na zmianie rannej prowadzono transport sekcji obudowy zmechanizowanej do zbrojonej ściany 543 rozciętej chodnikiem badawczym VII - przy pomocy spalinowej kolejki spągowej. Po zakończeniu zmiany, około godziny 14 20, dyspozytor ruchu zauważył wzrost stężeń tlenku węgla do wartości około 83ppm, zarejestrowany przez czujnik CO-metrii zabudowany w chodniku badawczym VII. Skierował do rejonu zastęp ratowników oraz sztygara zmianowego oddziału wentylacji, który potwierdził występowanie w rejonie podwyższonych stężeń tlenku węgla. O przekroczeniach dopuszczalnych zawartości tlenku węgla w prądzie powietrza przewietrzającego zbrojoną ścianę dyspozytor powiadomił o godzinie pełniącego dyżur z-cę KRZG, a o godzinie KRZG. Ratownicy stwierdzili dymy w przecince transportowej 32, o czym poinformowali o godzinie dyspozytora ruchu i z-cę KRZG. W trakcie prowadzonego rozpoznania zagrożenia następował rozwój pożaru, powodując występowanie w rejonie wentylacyjnym coraz gęstszych dymów. Akcję ratowniczą przeciwpożarową - której kierownictwo przejął KRZG - rozpoczęto o godzinie Do akcji zaangażowane zostały zastępy ratowników własnych i z OSRG w Jaworznie oraz specjalistycznego pogotowia pomiarowego CSRG S.A. w Bytomiu. Zgodnie z planem akcji wyłączono zagrożony rejon z sieci wentylacyjnej kopalni poprzez gaszenie pasywne tj. otamowanie korkami przeciwwybuchowymi. (Informację opracowano na podstawie danych z Departamentu Warunków Pracy Wyższego Urzędu Górniczego) (apl) 4

7 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 73 NR 4/2013 CEntRalnE ZawoDY DRUŻYn RatowniCZYCH Jaworzno 2013 W dniach r. w Okręgowej Stacji Ratownictwa Górniczego w Jaworznie odbyły się Centralne Zawody Drużyn Ratowniczych. W zawodach wystartowało dziewięć dziesięcioosobowych drużyn, reprezentujących: Południowy Koncern Węglowy S.A. - drużyna złożona z ratowników ZG Sobieski i ZG Janina, Kompanię Węglową S.A. - drużyny KWK Ziemowit, KWK Bobrek Centrum oraz KWK Jankowice, Jastrzębską Spółkę Węglową S.A.- drużyny KWK Borynia Zofiówka Jastrzębie Ruch Borynia i KWK Pniówek, Katowicki Holding Węglowy S.A. - drużyny KWK Murcki Staszic i KWK Wujek, Słowację. Rywalizacja drużyn odbywała się w trzech konkurencjach: 1. symulowana akcja ratownicza, 2. konkurencja mechanika sprzętu oddechowego z zakresu aparatu W -70, 3. konkurencja mechanika sprzętu pomiarowego z zakresu przyrządów X-am 5600 oraz X-am W dniu r. odbyła się konkurencja symulowanej akcji ratowniczej na dwóch torach. W dwóch namiotach o powierzchni 800 m 2 każdy przygotowano dwa identyczne układy wyrobisk, odzwierciedlających ścianowy system eksploatacji obejmujący chodnik podścianowy, ścianę, chodnik wentylacyjny oraz chodnik wentylacyjny równoległy. Drużyny przybyły do Okręgowej Stacji Ratownictwa Górniczego w Jaworznie o godz i po krótkiej ceremonii otwarcia zawodów udały się do wyodrębnionych miejsc wzajemnie od siebie odizolowanych. Z tych miejsc zgodnie z wylosowaną wcześniej kolejnością, po wykonaniu przez ratowników kontroli aparatu W 70 oraz pobrania minimalnego wyposażenia, w skład którego wchodziły aparaty oddechowe W-70, wielogazowy przyrząd do ciągłego pomiaru O 2, CO, CO 2, CH 4, przyrząd do pomiaru temperatury suchej i wilgotności względnej, lampy osobiste, sprzęt łączności ratowniczej, sprzęt do resuscytacji oddechowej CareVENT, sprzęt do podawania tlenu pod maskę UPT-1, apteczka, linka ratownicza, nosze, kilof, siekiera, piła, notes, przymiar metrowy, zegarek, długopis, drużyny wychodziły do baz ratowniczych zlokalizowanych przy torach przeszkód. W skład drużyny, która wychodziła do bazy ratowniczej wchodzili ratownicy tworzący zastęp oraz kierownik akcji na dole i jego asystent. Zastępowi, od momentu wejścia do bazy ratowniczej towarzyszył czteroosobowy zespół sędziowski, z którego jeden sędzia oceniał pracę bazy ratowniczej czyli kierownika akcji na dole i jego asystenta, a trzech pozostałych sędziów oceniało wykonanie zadania przez zastęp. W skład każdego zespołu sędziowskiego wchodziło trzech pracowników OUG oraz pracownik CSRG S.A., a pracę poszczególnych zespołów sędziowskich koordynowało pięciu pracowników WUG (w tym Sędzia Główny Andrzej Kleszcz). W bazie ratowniczej sędzia przedstawiał zastępowi zaistniałą sytuację w kopalni. Następnie po zgłoszeniu przez zastępowego gotowości do rozpoczęcia zadania sędzia rozpoczynał pomiar czasu uruchamiając stope r. Każdy z zastępów miał do wykonania następujące zadania: odpompowanie rozlewiska wody (zdj. 4) w tym celu należało połączyć rury odwadniające oraz podłączyć pompę do rurociągu, przejście niskim wyrobiskiem (zdj. 2), lokalizacja miejsc samozagrzania węgla w ociosie wyrobiska, przy użyciu pirometru (zdj. 3), udzielenie pomocy dwóm pracownikom, którzy pozostali w strefie zagrożenia oraz ich ewakuacja do bazy (zdj.1). Zdj. 1. Udzielanie pomocy poszkodowanemu. Zdj. 2. Przejście niskim wyrobiskiem. 5

8 NR 4/2013 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 73 Zdj. 3. Poszukiwanie ogniska samozagrzania. Zdj. 4. Montaż rurociągu odwadniającego. Zdj. 5. Wykonywanie tamy. Jednemu z pracowników należało udzielić pomocy przedmedycznej, drugi pracownik nie posiadał przy sobie aparatu ucieczkowego i oczekiwał na pomoc w miejscu przystosowanym do wyczekiwania na pomoc ratowników, w tzw. schronie. Wyprowadzenie pracownika ze schronu wymagało oddymienia części wyrobisk, w tym celu należało wykonać zmianę przewietrzania części wyrobisk poprzez wykonanie tamy (zdj. 5) i regulację tamami wentylacyjnymi. W trakcie wykonywania zadania zastęp był zobowiązany do wykonywania kontroli sprzętu i pomiarów parametrów fizyko - chemicznych powietrza kopalnianego. Sędziowie oceniali na odpowiednich kartach ocen działania zastępu, jak również pracujących w bazie ratowniczej kierownika akcji na dole oraz jego asystenta. Średni czas wykonania zadania przez drużyny wyniósł 114 minut, a przekroczenie tego czasu powyżej 15 minut powodowało doliczenie punktów karnych. Po zakończeniu zadania zastęp wspólnie z zespołem sędziowskim analizował oceny zapisane w kartach sędziowskich i otrzymywał informację o ilości uzyskanych punktów. W tej konkurencji trzy czołowe miejsca zajęli: 1 miejsce - drużyna Południowego Koncernu Węglowego S.A., 2 miejsce - drużyna KWK Bobrek Centrum, 3 miejsce - drużyna KWK Borynia Zofiówka Jastrzębie Ruch Borynia. W dniu r. w pomieszczeniach Okręgowej Stacji Ratownictwa Górniczego w Jaworznie rozegrano dwie konkurencje techniczne: mechanika sprzętu oddechowego z zakresu aparatu W-70, mechanika sprzętu pomiarowego z zakresu przyrządów wielogazowych X-am 5600 oraz X-am Podobnie jak w dniu poprzednim wszyscy zawodnicy przebywali w wyodrębnionych pomieszczeniach wzajemnie od siebie odizolowanych. Organizator zawodów przygotował cztery stanowiska (po dwa dla każdej konkurencji) na których zgodnie z wylosowaną wcześniej kolejnością startu, zawodnicy mieli do wykonania określone czynności. I tak w przypadku aparatu W-70 zadaniem mechanika było wykrycie usterek w aparacie, złożenie aparatu oraz przygotowanie go do użycia. Czas na wykonanie zadania wynosił 30 minut. Zadanie mechanika sprzętu pomiarowego polegało na kontroli urządzenia pomiarowego oraz kontroli składu mieszaniny gazowej. Na wykonanie tego zadania zawodnik dysponował czasem 45 minut. W konkurencjach technicznych nie brała udziału drużyna ze Słowacji. Zdj. 6. Konkurs mechanika sprzętu ratowniczego Zdj. 7. Konkurs mechanika sprzętu pomiarowego W konkurencji mechanika sprzętu oddechowego aparat W 70 czołowe miejsca zajęli: 1 miejsce - Leszek Janota z KWK Pniówek, 2 miejsce Piotr Wojtyła z PKW S.A., 3 miejsce Ryszard Błazik z KWK Murcki Staszic, a w konkurencji mechanika sprzętu pomiarowego X-am i X-am 7000: 1 miejsce Bogusław Kuśka z KWK Jankowice, 2 miejsce - Mirosław Studniczek z KWK Borynia Zofiówka Jastrzębie Ruch Borynia, 3 miejsce Arkadiusz Chachura z KWK Pniówek. Po zakończeniu konkurencji technicznych nastąpiła uroczystość zamknięcia i podsumowania zawodów. Uroczystość poprowadził Prezes Zarządu Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. Andrzej Chłopek, który wspólnie z Wiceprezesem WUG Wojciechem Magierą uhonorował zwycięzców pucharami, a pozostałe drużyny pamiątkowymi statuetkami. W uroczystości zakończenia zawodów oprócz drużyn startujących w zawodach, udział wzięła liczna grupa gości w tym parlamentarzyści, przedstawiciele przedsiębiorców, władze samorządowe, przedstawiciele służb ratownictwa górniczego z Kazachstanu i Słowacji oraz sympatycy ratownictwa górniczego. Podsumowując tegoroczne zawody ratownicze należy stwierdzić, że po raz pierwszy rozegrano je w nowej formule - dotyczy to symulowanej akcji ratowniczej, która wymagała od startujących drużyn wiedzy w zakresie działań ratowniczych, znajomości sprzętu ratowniczego oraz bardzo dobrej znajomości przepisów dotyczących organizacji akcji ratowniczej. Jednocześnie był to niezwykle pożyteczny sprawdzian nowej formuły zawodów przed przyszłorocznymi Międzynarodowymi Zawodami Drużyn Ratowniczych, które zostaną rozegrane w Polsce. Na uwagę zasługuje również pozytywna opinia startujących drużyn dotycząca symulowanej akcji ratowniczej z racji dużej zbieżności z rzeczywistymi akcjami ratowniczymi. mgr inż. Zbigniew Kubica Dyrektor OSRG w Jaworznie Zdjęcia - Marek Rybicki 6

9 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR lat minęło. rozmowa z mgr Henrykiem Świniarskim, prezesem Zarządu CEN-RAT Sp. z o. o. - Panie Prezesie, CEN - RAT obchodzi 10 urodziny, jak można podsumować minione lata? Minione dziesięciolecie potwierdziło celowość powołania naszej Spółki w ramach grupy kapitałowej Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. Odzwierciedlają to wyniki ekonomiczne osiągnięte przez CEN-RAT Sp. z o. o., które w istotny sposób wpłynęły na rozwój całej grupy kapitałowej. - Spółka powstała z woli Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego, ale nie jest bezpośrednio związana z gotowością ratowniczą... Tak. Powołana została w 2003 roku z woli Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego. W tym celu wydzielono najpierw w ramach CSRG, jako przedsiębiorstwa państwowego Samodzielny Ośrodek Komercyjny, a w I półroczu 2003 r. Zarząd CSRG przekazał część swoich zadań i utworzył spółkę prawa handlowego pod nazwą Centrum Usług Specjalistycznych Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego CEN-RAT Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Od samego początku Spółka odpowiadała na rzeczywiste potrzeby ekonomiczne górniczego środowiska. W związku z wysokim profesjonalizmem naszych usług, jak i ze względu na dobre wyniki finansowe zostaliśmy włączeni w struktury Pogotowia Specjalistycznego CSRG do inertyzacji powietrza kopalnianego. Przedsiębiorcom górniczym gwarantujemy m.in.: utrzymywanie całodobowego serwisu, mobilną i stałą dostawę gazów inertnych, stosowanie tych gazów podczas akcji ratowniczych lub w pracach profilaktycznych. W stałej gotowości utrzymujemy też urządzenia i sprzęt do podawania gazów inertnych. - Zakres działalności Spółki jest jednak zdecydowanie szerszy Zdecydowanie. Od początku oferowaliśmy intertyzację, komercyjne usługi laboratorium chemicznego, serwis sprzętu firmy FASER i utylizację urządzeń oddechowych. W kolejnych latach rozszerzyliśmy zakres działalności jednocześnie likwidując mniej ekonomiczne działania. Obecnie świadczymy usługi i sprzedajemy towary, takie jak: wspomniana już wcześniej inertyzacja wyrobisk górniczych wraz z udostępnieniem niezbędnych urządzeń, produkcja i serwis urządzeń łączności ratowniczej, serwis sprzętu oddechowego, usługi transportowe, usługi utylizacji, a także rzeczoznawstwo i ekspertyzy w dziedzinie sejsmologii górniczej, sprzedaż towarów i urządzeń, w tym przede wszystkim przełazów tam przeciwwybuchowych, systemy odpylające oraz urządzenia do opylania wyrobisk pyłem kamiennym. Do całości należy też dorzucić obsługę gastronomiczną pracowników i gości w siedzibie CSRG S.A.. Jak widać przekrój naszych usług jest dosyć szeroki. - Mimo tak szerokiego wachlarza usług, tą jakby sztandarową jest nadal sprzedaż usług inertyzacyjnych? Rzeczywiście. Popyt na usługi inertyzacyjne ciągle rośnie, gdyż jako profilaktyka przeciwpożarowa jest najtańszą i najbardziej skuteczną formą ograniczenie ryzyka zagrożeń pożarowych w kopalniach głębinowych. Dlatego stale też uzupełniamy własną bazę urządzeń do wytwarzania azotu. Ściśle współpracujemy także z dostawcami ciekłych gazów inertnych. Obecnie jesteśmy w stanie zrealizować coraz większe zapotrzebowanie kopalń. Jeszcze 10 lat temu kopalnie zamawiały nie więcej niż 20 mln m 3 gazów inertnych. W ubiegłym roku zapotrzebowanie było ponad sześć razy większe i wyniosło około 130 mln m 3. Nieskromnie powiem, że dzięki między innymi naszym działaniom w kopalniach obserwujemy zmniejszanie się ilości zdarzeń pożarowych lat na rynku mobilizuje do dalszego rozwoju? Jak najbardziej. Korzystając z własnych specjalistów i współpracując NR 4/2013 z najlepszymi ośrodkami innowacyjnymi stale poszukujemy nowych możliwości wspomagania służb ratowniczych. Ciągle udoskonalamy urządzenia łączności ratowniczej. Opracowaliśmy i wdrożyliśmy nowy model telefonu ratowniczego PTR-4. Oprócz łączności wykonuje on także pomiary temperatury i wilgotności w miejscu pracy zastępu. Pracujemy także nad unowocześnieniem urządzenia UŁR-1. W nowym urządzeniu istnieje możliwość łączności z 3 zastępami. Aparat bazowy połączony jest z aparatem sztabowym na powierzchni z wykorzystaniem linii telefonicznej. W aparacie sztabowym zabudowano nagrywarkę cyfrową, która umożliwia precyzyjne rejestrowanie rozmów pomiędzy sztabem akcji a bazą ratowniczą. Jesteśmy też na końcowym etapie prób i tworzenia rozszerzonego użytkowego oprogramowania bezpiecznego zdalnego systemu laserowej inspekcji szybów LIS. Pracujemy także nad zastosowaniem nowych materiałów do skonstruowania mobilnego zgrzebłowego przenośnika, niezbędnego dla ułatwienia pracy drużyn ratowniczych. Sukcesywnie wraz z doświadczonymi producentami udoskonalamy i oferujemy urządzenia usprawniające górniczą pracę i poprawiające warunki w górniczych wyrobiskach. - Panie Prezesie czego można życzyć z okazji obchodzonych urodzin? Przede wszystkim kontynuowania rozwoju naszej Spółki, służącego realizacji misji Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A., mającej na celu rozwój usług w zakresie profilaktyki i likwidacji zagrożeń w kopalniach węgla kamiennego. Dziękuję za rozmowę Aleksandra Szatkowska-Mejer 7

10 NR 4/2013 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 73 EwakUaCJa ZałoGi Z klatki awaryjno-rewizyjnej SZYBU i w kwk krupiński - relacja z przebiegu ćwiczeń specjalistycznych zastępów do prac z użyciem technik alpinistycznych w wyrobiskach pionowych lub o dużym nachyleniu Celem ćwiczeń było sprawdzenie umiejętności nabytych na kursach dla ratowników zastępów specjalistycznych do prac z użyciem technik alpinistycznych w rzeczywistych warunkach szybów kopalnianych. W ćwiczeniach uczestniczyli: ratownicy grupy wysokościowej CSRG S.A. oraz w charakterze obserwatorów przedstawiciele KWK Krupiński. Wykonano pomiary czasu wykonywania poszczególnych czynności tj.: mobilizacji, transportu i działań ratowniczych w szybie grupy ratownictwa wysokościowego CSRG S.A. Ewakuacja załogi (dwie osoby pozorujące) z klatki awaryjno-rewizyjnej została przeprowadzona z zastosowaniem technik alpinistycznych. Wnioski z wykonanej próbnej ewakuacji mogą być wykorzystane przez służby kopalniane przy opracowywaniu instrukcji ewakuacji załogi z szybu I KWK Krupiński. Obowiązek opracowania takiej instrukcji wynika z 465 Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia r. (wraz z późniejszymi zmianami) w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpożarowego w podziemnych zakładach górniczych. organizacja i PRZEBiEG ćwiczeń. Założenia przyjęte do organizacji ćwiczeń: miejsce prowadzenia ćwiczeń szyb I udostępniony w dniu r. wyłącznie do przeprowadzenia ćwiczeń w godz , zabezpieczony dostęp do podszybia osób postronnych, baza na podszybiu # I poz. 705, posterunek obstawy na podszybiu # I poz.820m, zagrożenia naturalne w szybie I : pole niemetanowe, wyrobisko zaliczone do klasy A zagrożenia wybuchem pyłu węglowego, zagrożenie tąpaniami nie występuje, I stopień zagrożenia wodnego. klatka wyciągu awaryjno-rewizyjnego zablokowana na głębokości ok.750m, w klatce przebywają dwie osoby pozorujące poszkodowanych (ratownicy CSRG S.A.), jeden z poszkodowanych z urazami wymagającymi ewakuacji i transportu na noszach, wszystkie prace w szybie wykonują ratownicy z grupy ratownictwa wysokościowego CSRG S.A. wyposażeni w specjalistyczny sprzęt, w szybie ratownicy kontaktują się za pomocą radiotelefonów TTR-51, na użycie w szybie I specjalistycznego sprzętu i przyrządów budowy normalnej KRZG KWK Krupiński udzielił zgody określając warunki zastosowania tego sprzętu, podczas działań prowadzony był pomiar czasu trwania poszczególnych etapów. Przebieg ćwiczeń. Etap I mobilizacja i transport do kopalni: godz dyspozytor KWK Krupiński wezwał poprzez dyspozytora CSRG S.A. grupę ratownictwa wysokościowego do przeprowadzenia próbnej ewakuacji załogi z szybu I KWK Krupiński. Informacje podane przez dyspozytora: Awaria wyciągu awaryjno-rewizyjnego zabudowanego w szybie I, dwóch pracowników jest uwięzionych w klatce wyciągu awaryjnego znajdującej się na głębokości ok. 750 m. Na odcinku szybu I od poz.705 m do poz.820 m brak przedziału drabinowego oraz innych urządzeń wyciągowych. godz przejazd 6 ratowników z CSRG S.A. samochodem Sprinter 4x4 z specjalistycznym sprzętem, godz przejazd 4 ratowników z OSRG W-w samochodem osobowym, godz grupa ratowników wysokościowych wraz z sprzętem gotowa do udania się na zjazd szybem. Czas trwania etapu i 60 min. W godz dla uczestników ćwiczeń w pomieszczeniu KSRG przeprowadzono szkolenia: zapoznania z Planem ćwiczeń, zapoznania z zasadami BHP obowiązującymi w KWK Krupiński na drogach dojścia oraz podczas prac w szybie I. Podczas działań akcyjnych nie przeprowadza się takich szkoleń dlatego czas ten pominięto przy pomiarach czasu trwania ewakuacji. Etap II zjazd szybem do poz. 620 i dojście wyrobiskami do miejsca zabudowy stanowisk podszybie # I poz.705: godz transport sprzętu przez lampownię i markownię do nadszybia i zjazd szybem do poz.620m, godz transport sprzętu wyrobiskami poziomymi i nachylonymi do podszybia szybu I poz. 705m. Czas trwania etapu ii 50 min. Zdj. Na trasie transportu sprzętu napotykano liczne przeszkody i utrudnienia. 8

11 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 73 NR 4/2013 Etap III przygotowanie czterech stanowisk alpinistycznych (2 stanowiska ratownicze, 2 stanowiska do asekuracji): godz przygotowanie stanowiska dla pierwszego ratownika do zjazdu wzdłuż przedziału klatki awaryjno-rewizyjnej w celu rozpoznania sytuacji w szybie i udzielenia pierwszej pomocy poszkodowanym, godz przygotowanie stanowisk i zabudowa odciągów kierunkowych do opuszczania ratowników w przekroju szybu wolnym od konstrukcji i przeszkód. Stanowiska ratownicze do opuszczania ratowników z trójkątem i noszami do ewakuacji poszkodowanych na poz. 820m. godz opuszczenie drugiego ratownika i ewakuacja pracownika bez obrażeń z użyciem trójkąta ewakuacyjnego do poz. 820m, Czas trwania etapu iii 70 min. Zdj. Osadzanie punktów asekuracyjnych, budowa stanowisk i zabudowa odciągów. Etap IV działania ratownicze udzielenie pierwszej pomocy i ewakuacja poszkodowanych z szybu I : godz opuszczenie pierwszego ratownika z apteczką do udzielania pierwszej pomocy poszkodowanym do poz. ok. 750m, godz opuszczenie trzeciego ratownika i ewakuacja poszkodowanego z obrażeniami z użyciem noszy koszowych do poz. 820m, godz wyciągnięcie pierwszego ratownika z poz. ok. 750m na stanowisko poz.705m z użyciem wciągarki o napędzie spalinowym. Czas trwania etapu iv 130 min. Etap V likwidacja stanowisk i transport sprzętu na powierzchnię: demontaż stanowisk alpinistycznych, transport sprzętu do podszybia poz. 620 i wyjazd na powierzchnię. Czas trwania etapu V 60 min. Czas od powiadomienia dyspozytora CSRG S.A. o zdarzeniu do ewakuacji poszkodowanych z szybu na poz. 820m 310min 9

12 NR 4/2013 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 73 Wnioski: 1. Osiągnięty czas ok. 5 godzin ewakuacji dwóch osób załogi z klatki awaryjno-rewizyjnej, nawet doliczając dodatkową godzinę (gdyby w klatce awaryjno-rewizyjnej przebywała maksymalna liczba tj. 4 osoby) spełnia wymagania przepisów w tym zakresie. Ust Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia r. (wraz z późniejszymi zmianami) w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpożarowego w podziemnych zakładach górniczych oraz pkt zał. 4 w/w rozporządzenia określają maksymalny czas ewakuacji do 10 godzin łącznie z uruchomieniem wyciągów awaryjnych lub ratowniczych. 2. Należy podkreślić, że ćwiczenia przeprowadzono przyjmując konieczność ewakuacji poszkodowanego z użyciem noszy, takiej sytuacji najczęściej nie przewidują instrukcje kopalniane. Ćwiczenia pokazały, że nawet przyjmując tak krytyczne założenia możliwa jest sprawna ewakuacja załogi z trudnodostępnego miejsca szybu I KWK Krupiński jednak konieczne jest użycie specjalistycznych zastępów oraz zastosowanie sprzętu alpinistycznego. 3. Grupa ratowników wysokościowych z CSRG S.A. składająca się z 10 osób transportowała do miejsca założenia bazy na podszybiu szybu I poz.705 duże ilości różnorodnego i ciężkiego sprzętu (zabrano ok. 1000m lin poliamidowych, osprzęt do zabudowy stanowisk, wciągarkę ręczną i spalinową, nosze koszowe, urządzenia łączności, itd.), sytuacja taka zawsze występuje w pierwszej fazie akcji ratowniczej gdy brak dokładnego rozeznania jaki sprzęt jest potrzebny. Występujące na trasie dojścia utrudnienia i przeszkody spowodowały wydłużenie czasu dotarcia do miejsca zabudowy stanowisk. Nasuwa się wniosek o konieczności mobilizacji co najmniej dwóch zastępów specjalistycznych do pierwszej fazy akcji i co najmniej 1 zastęp z kopalni do ręcznego transportu dodatkowego, ciężkiego sprzętu. 4. Zaangażowanie całej grupy ratownictwa wysokościowego do transportu całości specjalistycznego sprzętu oraz zabudowa docelowych stanowisk ratowniczych na poz.705m wydłużyły czas dotarcia pierwszego ratownika do poszkodowanych w zablokowanej klatce do 140 minut (etap II, III i ¼ etapu IV). Gdy zachodzi konieczność udzielania pierwszej pomocy poszkodowanym proponuje się inny sposób organizacji transportu ciężkiego sprzętu oraz zastosowanie technik jaskiniowych (szybkie poręczowanie). 5. W wozie bojowym podzielić sprzęt na dwa zestawy: a) minimalna ilość sprzętu potrzebna do zaporęczowania szybu i dotarcia na linach do poszkodowanych w celu udzielenia pierwszej pomocy (apteczka zgodna z KPP), b) reszta sprzętu potrzebna w drugiej kolejności do zabudowania docelowych stanowisk ratowniczych w celu opuszczenia lub wyciagnięcia (ewakuacji) poszkodowanych. 6. Ratowników wysokościowych po dotarciu na kopalnię podzielić na grupy i rozdzielić zadania: a) grupa 3 osób (w tym instruktor oraz ratownik z przeszkoleniem KPP), zabierająca minimalny zestaw sprzętu i apteczkę, zadanie dla tych osób to jak najszybsze dotarcie do poszkodowanych i udzielenie pierwszej pomocy oraz rozpoznanie zagrożeń w szybie, b) grupa transportowa składająca się z pozostałych ratowników wysokościowych oraz dodatkowego zastępu z kopalni, zadanie dla tej grupy to transport całości potrzebnego sprzętu, zabudowa stanowisk ratowniczych, transport poszkodowanych. 7. W celu przyśpieszenia zabudowy punków kotwiących do budowy stanowisk ratowniczych przeszkolić część ratowników wysokościowych w zakresie osadzania kotew mechanicznych z użyciem wiertarki akumulatorowej. 8. Stanowiska ratownicze do opuszczania i wyciągania ratowników z poszkodowanymi budowane były ze zwykłych lin półstatycznych oraz taśm poliestrowych mało odpornych na przetarcia z tego względu konieczne było zabudowanie dodatkowych odciągów. Czynności te wydłużyły czas dotarcia do poszkodowanych o ok. 50 minut. Proponujemy doposażenie grupy ratowników wysokościowych w dwa komplety lin i taśm o konstrukcji odpornej na przetarcia (liny z dodatkowym wewnętrznym oplotem z siatki stalowej, pętle z liny stalowej, liny z dodatkiem włókien dyneema, kevlar - aramid). Liny specjalne charakteryzują się znacznie większą wytrzymałością na zrywanie niż liny zwykłe z poliamidu czy poliestru, ich zastosowanie umożliwi szybsze dotarcie do poszkodowanych. 9. Podczas działań w szybie ratownicy wysokościowi posługiwali się radiotelefonami TTR-51. Obsługa przyrządów zjazdowych lub transport noszy w szybie wymaga zaangażowania obu rąk z tego względu ratownicy mieli trudności w bieżącym kontakcie ze stanowiskami ratowniczymi na poz.705 m. Znaczna prędkość powietrza w szybie uniemożliwiała bezpośrednią komunikację głosową na odległość powyżej 20 m. Proponujemy doposażenie zastępów specjalistycznych w radiotelefony zamontowane na hełmie w ochronnikach słuchu pracujące w systemie duplex lub simplex z funkcją VOX (zestaw nie wymaga użycia rąk w celu nawiązania komunikacji). Arkadiusz Grządziel mgr inż. Jan Syty CSRG S.A. w Bytomiu 10

13 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 73 RoZmowa Z PRoF. DR HaB. inż. wacławem DZiURZYńSkim o współpracy Instytutu Mechaniki Górotworu Polskiej Akademii Nauk z Centralną Stacją Ratownictwa Górniczego S.A. NR 4/2013 Prof. dr hab. inż. wacław Dziurzyński jest pracownikiem naukowym Instytutu Mechaniki Górotworu Polskiej Akademii Nauk. Od 2003 roku pełni funkcję dyrektora Instytutu. Jest absolwentem Wydziału Górniczego Akademii Górniczo- Hutniczej im. Stanisława Staszica w Krakowie. Na tej uczelni zdobył wszystkie stopnie naukowe i tytuł profesora. Specjalizuje się w zagadnieniach związanych z przewietrzaniem kopalń, a w szczególności numerycznymi metodami prognozowania stanów awaryjnych procesu wentylacji kopalń, które wywoływane są przez pożar, nagły dopływ metanu do wyrobisk i zrobów lub skutkiem tąpnięcia górotworu. Zajmuje się też pomiaroznawstwem wentylacyjnym w sieci wyrobisk górniczych. Przyczynił się do rozwoju anemometrów skrzydełkowych, mierników ciśnienia oraz metod kontroli metrologicznej przyrządów pomiarowych. Jest autorem lub współautorem szeregu oryginalnych i wdrożonych do użytku programów komputerowych, które są podstawą symulacji i wizualizacji złożonych procesów wentylacji. Obecnie wraz z zespołem rozwija metody prognozowania procesu wentylacji z wykorzystaniem systemu monitoringu kopalni. Prof. Wacław Dziurzyński ma szeroką współpracę z przemysłem oraz z jednostkami nauki krajowymi jak i zagranicznymi. Jest autorem wielu prac naukowo-badawczych i patentów. - Jednostka naukowa, którą Pan Profesor kieruje będzie obchodziła znaczący jubileusz. Tak w przyszłym roku nasz Instytut będzie obchodził 60 lecie, ale również będzie to okazja do uczczenia pamięci profesora Jerzego Litwiniszyna. Ponadto jubileusz zbiega się z 95-leciem prof. Stanisława Knothego oraz z 82-leciem prof. Wacława Trutwina. Jubileusz ten daje okazję do przedstawienia całego dorobku i historii Instytutu. Myślę, że temat ten jest tak obszerny, że może stanowić okazję do naszego kolejnego spotkania. - Proszę o krótką ocenę stanu bezpieczeństwa w polskich kopalniach węgla kamiennego na tle górnictwa światowego. Stan bezpieczeństwa pracy w polskich kopalniach wymaga ciągłej dbałości, podobnie jak i w górnictwie światowym. Ogólnie mówiąc poziom bezpieczeństwa wydaje się być zadawalający. Starania nadzoru górniczego i wysiłki kadry inżynierskiej przyniosły na przestrzeni wielu lat zauważalne efekty, a wskaźnik wypadkowości znacznie zmalał. Bardzo pozytywne jest działanie Wyższego Urzędu Górniczego, który poprzez komisje problemowe i organizowanie konferencje z udziałem specjalistów i ekspertów analizuje stan bezpieczeństwa i możliwości poprawy. Mamy w Polsce bardzo trudne warunki górniczo-geologiczne oraz występujące zagrożenia naturalne, które utrudniają prowadzenie bezpiecznej eksploatacji węgla. Katastrofy, które się wydarzyły w ostatnich latach są niepokojące i nie powinny zaistnieć, aczkolwiek górotwór bywa nieprzewidywalny albo nie wszystko o nim wiemy. Dlatego należy dążyć do maksymalnego poznania zjawisk towarzyszących eksploatacji. Wprowadzenie gazometrii automatycznej, metod rozpoznania zagrożeń pożarowych, metanowych czy tąpaniowych wspomaganych komputerową symulacją procesów przewietrzania i oceny stateczności górotworu podwyższa stan bezpieczeństwa pracy górników. Nie bez znaczenia są dobrze przygotowane kadry, których wysiłek skutkuje obniżeniem wypadkowości. Uważam, że na tle górnictwa światowego, a szczególnie krajów wysoko rozwiniętych, polskie górnictwo ma zbliżony poziomu bezpieczeństwa jednak wymaga dalszych nakładów celem jego poprawy. - Jakie należy prowadzić działania, aby ten stan poprawić. Z mojego punktu widzenia uważam, że poprawa bezpieczeństwa to problem bardzo złożony i winien odbywać się wielotorowo. Rolą nauki w tym zakresie jest prowadzenie badań poznawczych i utylitarnych przyczyniających się do dalszego rozpoznania zjawisk towarzyszących eksploatacji. Należy tu wspomnieć o prowadzonych obecnie przez konsorcja naukowe (AGH, GIG, IMG PAN, Politechnika Śląska, CSRG SA) strategicznych projektów z zakresu Poprawy bezpieczeństwa pracy w górnictwie, które zostały sfinansowane przez NCBiR z inicjatywy Prezesa Wyższego Urzędu Górniczego. Ważne jest, aby ta tematyka była kontynuowana i nie zakończyła się po realizacji obecnego cyklu projektów. Tylko ciągłe finansowanie badań prowadzi do rozwoju i wdrażania innowacyjnych rozwiązań, szczególnie w zakresie poprawy stanu bezpieczeństwa. Na przykład, dobre rozpoznanie procesu przewietrzania ściany i zrobów w warunkach dopływu metanu i prowadzenia odmetanowania jest na tyle złożone, że budowa modelu numerycznego 3D dla warunków rzeczywistych rejonów ścian jest w chwili obecnej poza możliwościami nie tylko polskiej nauki. Potrzeba bardzo wydajnych komputerów oraz co istotne precyzyjnych przyrządów pomiarowych dla weryfikacji wyników obliczeń dla budowanych modeli. Realizacja takiego zadania wymaga większych nakładów 11

14 NR 4/2013 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 73 finansowych, niż te które do tej pory poniesiono. Duże znaczenie w poprawie bezpieczeństwa ma prowadzenie systematycznych szkoleń załóg górniczych, zarówno kadry inżynierskiej jak również szeregowych górników. Udowodniono, że systematyczne szkolenia podnoszą wartość i czujność pracowników. Dobrze przygotowany pracownik do pracy wie jak zadbać o siebie i innych współpracowników. Wiem, że są prowadzone badania społeczne i socjologiczne załóg górniczych, które podnoszą poziom bezpieczeństwa. Ogromną rolę w podniesieniu bezpieczeństwa mają też inwestycje poprawiające infrastrukturę wyrobisk górniczych czy mechanizacja i automatyzacja wydobycia. - Jest Pan autorem programów komputerowych dotyczących symulacji pożarów podziemnych, czy temat ten jest rozwijany? Nasze rozwiązania w zakresie prognozowania stanu mieszaniny powietrza i dopływających gazów kopalnianych (metan, gazy pożarowe) są stosowane w polskim górnictwie jak również w górnictwie Australii, Anglii, Stanach Zjednoczonych Ameryki, Wietnamie, Republice Czeskiej. Mając na uwadze bezpieczeństwo załóg górniczych prowadzimy prace badawcze i eksperymentalne prowadzące do poprawy jakości prognozy rozpływu gazów pożarowych za pomocą programów komputerowych. Za szczególnie ważne uważamy prowadzenie badań walidacyjnych w oparciu o dane uzyskane z eksperymentów pomiarowych prowadzonych w wyrobiskach górniczych, jak również rozwijamy możliwość porównania wyników obliczeń z zapisami czujników gazometrii automatycznej. Na przykład, wykonanie specjalistycznych pomiarów w wyrobiskach górniczych w sieci wyrobisk oraz w rejonie ściany, dostarczyło danych eksperymentalnych do weryfikacji i adjustacji modeli numerycznych rozwijanych w naszym zespole. Szczególnie istotne było pozyskanie danych o warunkach in-situ. W ścisłej współpracy ze służbami wentylacyjnymi kopalń i ekspertami w dziedzinie wentylacji udało się pozyskać dane zarówno z własnych eksperymentów jak i wykorzystać dane z wcześniejszych eksperymentów i pomiarów. Uzyskane dane dają obraz stanu przewietrzania i warunków klimatycznych, zarówno dla obszarów, o rozległości porównywalnej z całą siecią, jak i dla najistotniejszego jej fragmentu, to jest rejonu ściany. Proces kalibracji modeli dostarczył nowych informacji odnośnie zakresu i metodyki badań eksperymentalnych. Ponadto dokonano porównania z obliczeniami numerycznej mechaniki płynów (CFD) przepływu z wymianą ciepła z górotworem dla odcinka chodnika traktowanego jako zagadnienie trójwymiarowe przy założeniu osiowej symetrii. Do weryfikacji programu Ventgraph użyto metody objętości skończonej. Porównując rozkłady temperatur, po kilku godzinach trwania pożaru, z wynikami dla stanów ustalonych, można stwierdzić, że model wymiany ciepła, stosowany w module POŻAR programu Ventgraph przewiduje intensywniejsze chłodzenie gazów pożarowych niż wynikało by to z symulacji trójwymiarowego turbulentnego przepływu powietrza metodą objętości skończonej. Inny przykład to uzyskanie interesującego wyniku badań, który uzyskano przedstawiając przykłady obliczeniowe umożliwiające ocenę wielkości wpływu zmian temperatury powietrza wlotowego na zmiany rozkładu gęstości w wyrobiskach kopalni. Reasumując prowadzimy prace służące poprawie wiarygodności wyników obliczeń programami komputerowymi, jak również rozwijamy możliwości modelowania zjawisk dotychczas pomijanych. Dobrym na to przykładem jest moduł symulacji procesu przewietrzania VentZroby. Jak wiemy przyczyną wielu górniczych katastrof były zjawiska zachodzące w tak zwanych zrobach - przestrzeniach pozostałych w górotworze wskutek wydobywania surowców mineralnych oraz ich interakcje z siecią wentylacyjną kopalni. Moduł VentZroby wzbogaca możliwości pakietu programów Ventgraph o modelowanie tych zjawisk. Moduł ten obejmuje obszar zrobów zastąpiony przez sieć prostopadłych bocznic reprezentujących liniową filtrację w płaszczyźnie wybranego pokładu. Przy obecnym stanie wiedzy o właściwościach obszarów poeksploatacyjnych i wydajności komputerów to względnie proste podejście daje możliwość efektywnego modelowania przepływów gazów łącznie z wypływem na powierzchnię. Moduł Vent- Zroby jest obecnie w fazie intensywnego rozwoju. Już na tym etapie znalazł on liczne zastosowania w doradztwie i analizie przyczyn katastrof. - Co można powiedzieć na temat współpracy z CSRG SA Współpraca Instytutu Mechaniki Górotworu PAN z CSRG S.A. w Bytomiu ma długą tradycję. Wspomnę tylko o kilku aspektach tej współpracy. Po pierwsze wątek badawczy, w sztolniach Centralnej Stacji prowadzone były unikalne badania dynamiki ogniska pożaru. Pozytywne wyniki tych badań dały podstawę do wyznaczenia parametrów modelu spalania węgla w ognisku pożaru. Istotne jest, że wyniki badań zastosowano w programach systemu VentGraph. Po drugie, w ramach współpracy wspierano specjalistów Centralnej Stacji w zakresie symulacji przewietrzania rejonu objętego pożarem podczas stosowania Gazowego Agregatu Gaśniczego typ GAG 3A w kopalniach złota w Afryce Południowej, czy w kopalniach węgla w Australii. Trzeci aspekt współpracy to szkolenia kadry inżynieryjnej kopalń. W tym zakresie dzięki inicjatywie pracowników z działu szkolenia CSRG SA opracowano na potrzeby szkoleniowe specjalistyczne programy komputerowe szkoleniowo-egzaminacyjne przeznaczone do szkolenia kierownika akcji, kierownika akcji na dole oraz dyspozytora ruchu zakładu górniczego z zakresu prowadzenia akcji ratowniczej. Reasumując współpraca z CSRG SA jest wielostronna i posiada konkretne wyniki, które mają wpływ na bezpieczeństwo załóg górniczych. - Jakie widziałby Pan nowe zagadnienia, które mogłyby mieć zastosowania podczas szkoleń w CSRG SA. Nasza propozycja jest następująca. Znaczny rozwój metod komputerowej symulacji procesu przewietrzania rejonów ścian wraz z rozległymi zrobami i zawansowanego oprogramowania modułu VentZroby pozwala na zastosowanie go również do celów szkoleniowych. Program ten jest obecnie w końcowej fazie testowania i walidacji, posiada edytor przygotowania danych 12

15 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 73 NR 4/2013 spełniający warunki przyjaznego użycia go przez nowego użytkownika. Proponujemy przygotowanie przez naszych specjalistów bazy danych do przykładów obliczeniowych, będących przedmiotem wykorzystania w czasie szkoleń w zakresie profilaktyki pożarowej i wykorzystania podawania gazów inertnych do obszaru zrobów. Innym przykładem szkoleń z zastosowaniem oprogramowania VentZroby jest przygotowanie przykładów w zakresie analizy zagrożenia metanowego dla ściany przewietrzanej systemem na U lub systemem na Y z doświeżaniem. Pokazanie kadrze inżynierskiej możliwych rozkładów stężeń metanu w zrobach dla odmiennych warunków przewietrzania i ilości przepływającego powietrza czy dopływu metanu wnosi wiele wartości przydatnych w codziennej praktyce. - Jaka jest rola jednostek naukowych w poprawie bezpieczeństwa kopalń węgla kamiennego Rola jednostek naukowych, jak wspomniałem wcześniej, to przede wszystkim obowiązek prowadzenia badań celem pozyskanie nowej wiedzy przydatnej dla poprawy wszelkich analiz i prognoz stanu zagrożeń naturalnych występujących podczas eksploatacji węgla systemami ścianowymi czy podczas wykonywania robót przygotowawczych. Ponadto wiedza pracowników nauki, a szczególnie tzw. ekspertów winna służyć jako głos doradczy dla rozwiazywania codziennych problemów, w tym z zakresu bezpieczeństwa. Prowadzenie studiów podyplomowych, kursów i szkoleń przez pracowników nauki szczególnie w zakresie przedstawiania najnowszych wyników badań stanowi istotny czynnik w poprawie bezpieczeństwa. Bardzo dziękuję za rozmowę mgr inż. Barbara Kochan CSRG S.A. w Bytomiu Działalność szkoleniowa w CSRG S.A. podsumowanie za III kw r. i harmonogram szkoleń na 2014 r. Kursy statutowe Lp. Nazwa Kursu Ilość kursów W ramach kursów statutowych wynikających z zapisów rozporządzenia Ministra Gospodarki z 12 czerwca 2002 r. w sprawie ratownictwa górniczego, w ciągu trzech kwartałów 2013 r. w Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. przeprowadzono 195 kursów, na których przeszkolono 4333 osoby. Natomiast w 76 szkoleniach dodatkowych dla pracowników zakładów górniczych podnoszących wiedzę z zakresu ratownictwa górniczego, zwalczania zagrożeń górniczych, obsługi urządzeń i sprzętu stosowanego w ratownictwie, pomocy przedmedycznej i innych zagadnień związanych z górnictwem podziemnym przeszkolono 657 osób. Ilość przeszkolonych 1. Kurs dla kierowników akcji na dole Kurs dla kierowników baz ratowniczych Kurs dla kierowników KSRG podstawowy Kurs dla kierowników KSRG okresowy Kurs z zakresu udzielania pomocy przedmedycznej dla zastępowych kopalnianych drużyn ratowniczych Seminarium dla kierowników ruchu zakładu górniczego Seminarium dla dyspozytorów ruchu w podziemnych zakładach górniczych Kurs podstawowy dla ratowników górniczych Kurs okresowy dla ratowników górniczych Kurs podstawowy dla mechaników sprzętu ratowniczego Kurs okresowy dla mechaników sprzętu ratowniczego Kurs okresowy z zakresu ratownictwa górniczego dla osób kierownictwa i dozoru ruchu podziemnego zakładu górniczego, niewchodzących w skład drużyny ratowniczej RAZEM

16 NR 4/2013 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 73 Kursy dodatkowe Lp. Nazwa Kursu Ilość kursów Ilość przeszkolonych 1. Dla osób wykonujących pomiary parametrów fiz-chem. atmosfery kopalnianej Dla osób kontrolujących przyrządy służące do pomiarów parametrów atmosfery kopalnianej Kurs dla osób zatrudnionych przy napełnianiu zbiorników przenośnych powyżej 350 cm 3 w zakresie: gazy sprężone butle (UDT) Kurs dla osób zatrudnionych przy konserwacji i kontroli sprzętu oczyszczającego ucieczkowego SR-60, SR-60T, KA-60, OXY, SZSS, POG Kurs dla konserwatorów sprzętu przeciwpożarowego Kurs z zakresu obsługi sprzętu do wykonywania profilaktyki przeciwpożarowej Specjaliści kopalnianych drużyn ratowniczych Seminarium dla osób wchodzących w skład sztabu akcji ratowniczych Kurs obsługi chromatografu gazowego Kurs kierowników kopalnianych laboratoriów chemicznych Kurs laborantów w zakresie analizy gazów Kurs z zakresu użytkowania sprzętu oddechowego Kurs okresowy dla ratowników górniczych, członków specjalistycznych zastępów do prac z użyciem technik alpinistycznych w wyrobiskach pionowych lub o dużym nachyleniu Kurs z zakresu kwalifikowanej pierwszej pomocy 2 35 RAZEM Poniżej harmonogram szkoleń na rok 2014 opracowany na podstawie zgłoszeń nadesłanych z zakładów górniczych. Harmonogram szkoleń w CSRG S.A. w 2014 r. Lp. Nazwa szkolenia Ilość I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 1. Seminarium KRZG Seminarium dla dyspozytorów ruchu w podziemnych zakładach górniczych Kurs kierowników akcji na dole Kurs kierowników bazy ratowniczej Kurs KSRG podstawowy Kurs KSRG okresowy P R Z E R W A W A K A C Y J N A

17 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 73 NR 4/2013 Harmonogram szkoleń w CSRG S.A. w 2014 r. Lp. Nazwa szkolenia Ilość I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 7. Pomoc przedmedyczna dla zastępowych kopalnianych drużyn ratowniczych * Seminarium dla osób wchodzących w skład sztabu akcji ratowniczych Kurs z zakresu ratownictwa gór. dla osób kierownictwa i dozoru ruchu niewchodzących w skład drużyny ratowniczej - wyłącznie dla zakładów górniczych rejonu OSRG Bytom Kurs dla osób wykonujących pomiary parametrów fiz.-chem. atmosfery kop. Kurs dla osób kontrolujących przyrządy służące do pomiarów parametrów atmosfery kopalnianej Kurs dla konserwatorów sprzętu przeciwpożarowego Kurs z zakresu konserwacji i kontroli sprzętu ochrony układu oddechowego Kurs dla osób zatrudnionych przy napełnianiu zbiorników przenośnych o poj. powyżej 350 cm W A K A C Y J N A P R Z E R W A

18 NR 4/2013 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 73 Harmonogram szkoleń w CSRG S.A. w 2014 r. Lp. Nazwa szkolenia Ilość I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 15. Kurs z zakresu obsługi sprzętu do wykonywania profilaktyki pożarowej Seminarium dla specjalistów kopalnianych drużyn ratowniczych Kurs z zakresu kwalifikowanej pierwszej pomocy (KPP) Kurs dla ratowników górniczych - wysokościowcy podstawowy P R Z E R W A Kurs dla ratowników górniczych - wysokościowcy okresowy Kurs dla ratowników górniczych - wysokościowcy podst. dla instruktorów Kurs obsługi chromatografu gazowego Kurs dla laborantów kopalnianych laboratoriów Kurs dla kierowników kopalnianych laboratoriów 1 W A K A C Y J N A uczestnictwo w kursach od poz. 10 do poz. 20 należy uzgodnić z Działem ratownictwa ds. szkolenia CSRG S.A. (tel ; ) natomiast kursy od poz. 21 do poz. 23 należy uzgodnić z laboratorium chemicznym (tel ). mgr inż. Małgorzata Jankowska CSRG S.A. w Bytomiu 16

19

20 1300 Górnicze Urz¹dzenie Py³owe (GUP) Systemu POLKO do opylania py³em kamiennym ociosów wyrobisk górniczych Parametry techniczno-eksploatacyjne: - zasilanie sprê onym powietrzem 0,2-0,5MPa - wydajnoœæ 6,0 Mg/h - odleg³oœæ transportowa ok. 1000m - objêtoœæ podajnika komorowego 0,25-0,4m POLKO 1350 Górnicze Urz¹dzenie Py³owe (GUP) Systemu POLKO posiada wszelkie wymagane przepisami dopuszczenia i certyfikaty do stosowania w podziemnych wyrobiskach górniczych Kooperacja POLKO zaprasza do wspó³pracy oferuj¹c doradztwo techniczne, dobór parametrów technicznych urz¹dzeñ, szkolenie za³ogi, sprawny serwis gwarancyjny i pogwarancyjny